जेलमा २० मिनेट कलङ्क जीवनभरको
अमेरिकाको इतिहासमा डोनाल्ड ट्रम्प सबैभन्दा विवादास्पद राष्ट्रपति भएका छन् । उनका हठ तथा घमण्डले संसदीय इतिहासमै नभएका घटना त्यहाँको संसद् भवनमा भयो । राष्ट्रपति चुनाव हारे पनि उनले हार स्वीकार गरेनन् । ट्रम्पले आफ्ना समर्थक, कार्यकर्तालाई उक्साएर अमेरिकी संसद् ‘क्यापिटल हिल’ मा आक्रमण गराए । संविधान मिच्नेदेखि शक्तिको दुरुपयोग गर्ने काम गरेका ट्रम्पले दुई पटक महाभियोग सामना गर्नु प¥यो, यौन दुराचारको अभियोगमा दण्डित भए ।
पृथ्वी नै चिसो पार्ने त्यो ज्वालामुखी
सन् १८१५ अप्रिलमा इन्डोनेसियको माउन्ट तामबोरामा भएको ज्वालामुखी विस्फोटलाई अहिलेसम्मकै भयङ्कर मानिएको छ, ज्वालामुखीको ज्ञात इतिहासमा यत्तिको ठूलो विस्फोट भएको छैन । यस विस्फोटका कारण दक्षिणपूर्व एसियामा हजारौँ मानिसको ज्यान गएको थियो तथा पृथ्वीको सतहदेखि वायुमण्डलको दोस्रो तह ‘स्ट्राटस्फियर’ मा खरानीको घनघोर बादल मडारियो। खरानीको बादल जसै जसै विश्वमा फैलिन थाल्यो त्यसले सूर्यको प्रकाश नै छेक्यो।
मानिस कसरी आँफै जल्छ ?
कैयौँ शताब्दीदेखि मानिसबीच छलफलको विषय बनेको छ– के मानव शरीर आगोको बाह्य स्रोतबिना अनायास जल्छ वा आगोको लप्काले घेरिन्छ ? विदेशी विद्वान्ले भन्ने गरेको ‘स्पन्टेनियस ह्युम्यान कम्बस्टन’ अर्थात् मानव शरीर स्वःस्फूर्त दहन हुने पहिलो ज्ञात घटना सन् १६४१ को छ तर यस्तो घटनाले इस्वी संवत्को १९ औँ शताब्दीमा त्यतिबेला व्यापक चर्चा पायो जब प्रख्यात लेखक चाल्र्स डिकेन्सले आफ्नो उपन्यास ‘ब्लिक हाउस’ मा आफ्नो पात्रलाई मार्न ‘स्पन्टेनियस ह्युम्यान कम्बस्टन’लाई प्रयोग गरे।
घातक छ टाटु
विश्वमा अचेल सबै उमेर समूहमा टाटु लोकप्रिय भएको छ । विकसित देशका युवामाझ प्रचलित टाटुको लोकप्रियता न्यून आय भएका देशका सबै वर्गमा समेत विस्तार भएको छ तर लोकप्रिय टाटु कतिको सुरक्षित छ ?
परमाणु बमलाई छक्क्याएका यामागुची
पहिलो परमाणु बम पड्काइँदा यामागुची हिरोसिमाबाट प्रस्थान गर्ने तयारीमा थिए । नौ सैनिक इन्जिनियर २९ वर्षीय यामागुची तीन महिनाको व्यापारिक कार्यका लागि मित्सुबिसी हेवी इन्डस्ट्रीमा आएर त्यहाँबाट फर्कने बेलामा हिरोसिमामा बम विस्फोट भएको थियो । यामागुची र उनका सहकर्मीले इन्धनवाहक नयाँ पानीजहाजको डिजाइनमा दिनरात काम गरे । सन् १९४५ अगस्त ६ मा यामागुची आफ्नी श्रीमती हिँसाको र नवजात छोरा कात्सुतोसीलाई भेट्न जाने तर्खरमा थिए ।
सद्दाम गिरफ्तारीका गुमनाम नायक
सन् २००३ मार्चमा गठबन्धन सैन्य शक्तिले इराकमा हमला गरी त्यहाँको सरकार अपदस्थ गरेपछि अमेरिकी सेनाले व्यापकस्तरमा एक खोजतलास अभियान सुरु गरेको थियो । यसको लक्ष्य थियो– इराकका अपदस्थ तानाशाह सद्दाम हुसेनलाई पक्राउ गर्नु, जो सत्ताच्युत भएपछि बग्दादबाट भागेका थिए । नौ महिनापछि ‘रेड डन’ को
कारोबारको माध्यम क्युआर कोड
साइकल पसल होस् वा ठूला व्यापारिक स्टोर, जताततै क्युआर कोडको प्रयोग बढेको छ । यदि तपार्ईंले स्मार्ट फोन बोक्नुहुन्छ र मोबाइल बैङ्किङका साथमा डिजिटल वालेट प्रयोग गर्नुहुन्छ भने पक्कै पनि क्युआर कोड स्क्यान गरेर अनलाइन भुक्तानी गर्नुभएको हुनु पर्छ । क्युआर कोड एक विशेष प्रकारको बार कोड हो । जसलाई विद्युतीय स्क्यानर उपकरण तथा मोबाइल एप्लिकेसनले स्क्यान गर्दा त्यसमा सङ्ग्रह गरिएका विवरण प्राप्त गर्न सकिन्छ । सानो चारपाटे बक्समा अनौठो आकृतिमा देखिने क्युआर कोड अहिले अनलाइन भुक्तानीका लागि अत्यावश्यक माध्यम जस्तै बनेको छ ।
पृथक् पहिचानका थामी
२०७८ सालको राष्ट्रिय जनगणना अनुसार नेपालमा १४२ जातजातिको बसोबास छ। विभिन्न जातिमध्ये थामी पनि नेपालमा रहेको एक जाति हो । जसलाई सरकारले आदिवासी जनजातिमा सूचीकृत गरेको छ । कतिपय लेखकले थामीलाई किराँत जाति परिवारभित्रको एक उपजाति भनेका छन् तर थामीले भने आफूलाई स्वतन्त्र जातिका रूपमा बुझ्दछन् र आफ्नो छुट्टै पहिचानमा गर्व गर्छन् । थामीहरू आफूलाई किराँती वा सुनुवार होइन ‘थाङ्मी’ भन्न रुचाउँछन्। दोलखा, सिन्धुपाल्चोक, रामेछाप, इलाम जिल्लाका केही क्षेत्रमा बाक्लो बसोबास रहेका थामी नेपालको ७३ जिल्लामै छ तर क्षेत्रगत आधारमा भने उनीहरूको सामाजिक जीवन, सांस्कृतिक रहनसहन तथा पर्व, परम्परामा भिन्नता पाइन्छ ।
जातक कथाको मर्म
पालि त्रिपिटक बौद्ध वाङ्मयको मूल पुस्तक हो । त्रिपिटकको सुत्तपिटक अन्तर्गत खुद्दनिकायको दसौँ पाठमा जातक कथा पनि आउँछ । जातक कथा पढेर पनि धेरैले आफ्नो जीवनशैली र विचारलाई नयाँ मोेडमा ढालेर उन्नति र विकास मार्गमा लागेको देख्न सकिन्छ । जातक भगवान् बुद्धका पूर्वजन्मसम्बन्धी कथा हुन् । यो बुद्धत्व प्राप्त गर्नुभन्दा अगाडि बोधिसत्त्व वा महासत्त्वको अवस्थामा दस पारमिता गुण धर्मको अभ्यास गर्दा घटनाक्रमको कथासङ्ग्रह हो । जातक शब्द
संसारका अनौठा खाना
यस लेखमा विश्वमा प्रचलित केही अनौठा खानाका बारेमा चर्चा गरिएको छ। यात्राका क्रममा स्थान विशेष विभिन्न प्रकारका खानाको स्वाद लिने अवसर प्राप्त हुन्छ । एउटालाई अनौठो लागेको त्यही खाना अरूलाई स्वादिष्ट लाग्न सक्छ । १. ह्यागिस– स्कटल्यान्डमा प्रचलित यो खाना तयार पार्न भेडाको मुटु, फोक्सो र कलेजो पिँधिन्छ अनि बोसो, मसला र दलियासित मोलेर भेडाको भुँडीभित्र हालिन्छ । त्यसलाई केहीबेर उमालेर यो परिकार तयार पारिन्छ ।
आहारामा शुक्रकीट निर्भर
शुक्रकीट गुणस्तर र सङ्ख्याका बारेमा विभिन्न खालका अनुसन्धान रिपोर्ट आएका छन् । यसै शृङ्खलामा आहारमा चिल्लोको मात्रा र प्रकारले शुक्रकीटको गुणस्तर र सङ्ख्यामा प्रभाव पार्ने निष्कर्ष अमेरिकामा गरिएको एक अध्ययनको छ । खानामा स्याच्युरेटेड चिल्लोले स्वास्थ्यमा खराब प्रभाव पर्ने प्रमाणित छ र अनुसन्धानकर्ताले कमजोर प्रजनन क्षमतासँग पनि यसको सम्बन्ध स्थापित गरेका छन् । ह्युम्यान रिप्रोडक्सन जर्नलमा जनाइए अनुसार म्यासाच्युसेट्स जनरल अस्पतालका रिप्रोडक्टिव इन्डोक्रिनोलोजीका अनुसन्धानकर्ता जिल अट्म्यानको टोलीले ९९ जना अमेरिकी पुरुषमा अनुुसन्धान गर्दा धेरै चिल्लो खाने मानिसमा शुक्रकीटको सङ्ख्या कम हुने पत्ता लगाएको थियो ।
थरी थरीका मकै
मकै सबैलाई मन पर्छ । सबैभन्दा बढी खपत हुने मकै मौसमी हरियो हो । पोलेर खाने कि उसिनेर, जसरी खाँदा पनि स्वादिष्ट हुन्छ हरियो मकै । हामीले नेपालमा पहेँला मकै मात्र देखेका छौँ तर मकै अनेक खालका हुन्छन् । यिनका परिकारमा पनि त्यत्तिकै विविधता छ । हामी नेपालीले मकै कि पोलेर खान्छौँ कि उसिनेर वा च्याख्ला बनाएर । कसै कसैले ढिडो, पुवा वा रोटी पनि बनाएर खाने गर्छन् । स्वास्थ्यका हिसाबले पनि यो अन्न अति उत्तम छ । ‘कर्न कल्चर’ अर्थात् मकै संस्कृति ओल्मेक, मेक्सिकोमा विकसित भएको मान्यता छ । पछिल्लो तथ्याङ्क अनुसार अमेरिकामा सबैभन्दा
साहसी महिला विल्मा रुडोल्फ
अदम्य साहस र दृढ सङ्कल्प भएपछि मानिसले जस्तोसुकै कठिन कार्य पनि गर्न सक्छ । पोलियोले हिँडडुल गर्न नसक्ने एक बालिकाले जब “विश्वकै छिटो दौडिने खेलाडी बन्न चाहान्छु” भनेको सुन्दा तपाईं छक्क पर्नुहुन्छ होला । ती चार वर्षकी बालिका, जसलाई पोलियो भएर हिँडडुल गर्न ब्रेस लगाउनु परेको थियो, तिनै बालिकाको सपना साकार बनाउने कुरा यस्ता छन् । उनी थिइन् विल्मा जि. रुडोल्फा । अमेरिकाको टेनेसी राज्यको एक गरिब परिवारमा सन् १९४० जुन २३ मा उनी जन्मिएकी थिइन् । उनी सानो छँदा दुई पटक निमोनिया र कालाजारले थला परिन् । त्यसपछि पोलियोले खुट्टा नचल्ने भयो । डाक्टरले खुट्टामा ब्रेस लगाइदिए । ब्रेस लगाएपछि सामान्य हिँडडुल गर्न मात्र सकिन् । डाक्टरले उनलाई खेलकुदमा कहिल्यै सक्रिय हुन नसक्ने भने ।
दाह्री–जुँगाको सान
हास्यकलाकार चार्ली च्याप्लिन र तानाशाह हिटलर आफ्नो ‘टुथब्रस स्टाइल’ जुँगाबाट चर्चित थिए । यस्तै विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनका नेता भ्लादिमिर लेनिनको झुसे दाह्री अनि सर्वहारा वर्गका गुरु कार्ल माक्र्सको बाक्लो झाँगिएको दाह्री–जुँगाको पनि चर्चा हुने गर्छ । नेपालमा ‘लङ सेप’ जुँगा बढी चलनमा छ । जुन हाम्रै पुर्खाको शैली भएको जुँगा पाल्नेहरू बताउँछन् । पहिलेका राजा महाराजाका तस्बिरमा पनि छेउमा बटारिएका लामा जुँगा देख्न सकिन्छ ।
मौलापुरको महादेव मन्दिर
अध्ययन र प्रचारप्रसारको अभावका कारण नेपालका अनेकौँ धार्मिक, सांस्कृतिक सम्पदा ओझेलमा परेका छन् । रौतहटको मौलापुर नगरपालिका–५ मा रहेको अनेक रहस्यले भरिएको पुरातात्त्विक महत्वको पतौरा मन्दिर उपेक्षित सम्पदामा पर्दछ । यो एउटा यस्तो मन्दिर हो जसको जति उत्खनन ग¥यो, जति अनुसन्धान ग¥यो उति नै नयाँ रहस्य उद्घाटित भइरहेको छ ।
आहा ! ग्रामीण रात्रिजीवन
नेपाली जनजीवनमा रात्रिजीवन उतिसारो चर्चा नभएको विषय हो । रात्रिजीवनको प्रसङ्ग कोट्याउँदा धेरैका मन–मस्तिष्कमा सहरका नाइट क्लब, डिस्कोथेक, पब, बार, डान्स बार, क्यासिनोलगायत पश्चिमी शैलीका खर्चालु र चमकदमकपूर्ण रात्रिचर्याको तस्बिर आउँछ । रातको निशाचरमा नगरका पब वा बारमा गएर मद्यपान गर्नु, अनेकन प्रकारका गाना–बजानामा सामेल हुनु तथा निर्बन्ध किसिमले घुमफिर गरी मनोरञ्जनपूर्ण गतिविधिमा सरिक हुनुलाई शब्दकोशले रात्रिजीवन भनेर परिभाषित गरेको पाइन्छ । रात्रिजीवनको पश्चिमा परिभाषा बहुधा साँघुरो र अपूर्ण देखिन्छ ।
मातृभूमि आमा
गत अगस्तको पहिलो हप्ता युक्रेनी अधिकारीहरूले किभमा रहेको ऐतिहासिक ‘मातृभूमि आमा’ को मूर्तिबाट सोभियत युगको प्रतीक चिह्न हटाए र त्यसलाई त्रिशूल चिह्नबाट प्रतिस्थापित गरिदिए । त्यस दिनदेखि यो इतिहासको साक्षीले एक हातमा समातेको ढालमा रहेको हथौडा र हँसियाको निसान छाप गुमायो । युक्रेनी सत्ता यो कदमलाई कम्युनिस्ट विगतबाट युक्रेनको सांस्कृतिक पहिचानको पुनस्र्थापनाको एक हिस्सा हो भन्ने दाबी गर्दछ । यसै गरी सन् २०२३ जुलाई ४ मा युक्रेनको राजधानी
भ्रष्टाचारको जालोमा पाकिस्तान
दक्षिण एसियाली मुलुक पाकिस्तान भ्रष्टाचारको जालोमा जेलिएको छ । त्यहाँ भ्रष्टाचारको आरोपमा दुई पूर्वराष्ट्रपति, सात पूर्वप्रधानमन्त्री तथा उच्च अधिकारी जेल परे पनि भ्रष्टाचारमा कमी आएको देखिँदैन । बढ्दो भ्रष्टाचार र सुशासनको कमीले पाकिस्तानी जनजीवन कष्टकर छ भने विकास प्रक्रिया अवरुद्ध भएका छन् । पछिल्लो पटक पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री इमरान खानलाई भ्रष्टाचारको मुद्दामा तीन वर्ष जेल हालिएको छ । उनलाई गत अगस्त ५ मा इस्लामाबादको जिल्ला अदालतले तोसाखाना प्रकरणमा दोषी ठहर गर्दै तीन वर्ष जेल र एक लाख रुपियाँ जरिबाना ग¥यो । अदालतको फैसलालगत्तै उनलाई पक्राउ गरिएको थियो र उनलाई अटो
कुन खाना पोसिलो
खाना पेट भर्न र स्वादका लागि मात्र हो कि शरीर हृष्टपुष्ट राख्नका लागि पनि हो ? यस प्रश्नको जवाफ सबैले पक्कै पनि हृष्टपुष्ट हुनका लागि भन्ने दिने छन् तर हामीले पौष्टिक ठानेर खाइरहेको खाना त्यसलाई तयार पार्ने तरिकाले गर्दा कत्तिको पोसिलो छ होला, हामीले कहिले सोचेका छौँ ? कतिपय व्यक्ति पर्याप्त पोषण प्राप्त गर्न खाद्यवस्तु काँचै खान्छन् । धेरै पकाएको खानामा पोषण कम हुने मानेर हल्का पकाएको वा उसिनेको खाना खाने मानिस पनि हुन्छन् । तर कुन वस्तु पकाएर खाएमा वा काँचै खाएमा पोसिलो हुने हो अथवा कति तापमा पकाएर खानु पर्ने हो भन्ने सही ज्ञान सबैलाई छैन । प्रायः मानिसले स्वाद र भोक
किराको बर्गर
धेरै मानिसलाई थाहा नहुन सक्छ किराको पनि बर्गर बन्छ भनेर । अझ किराको बर्गर बन्छ र मानिसले अरू खाद्य पदार्थबाट बनेका बर्गरभन्दा किराबाट बनेको बर्गर झनै स्वाद मानेर खान्छन् । कतिपय मानिसलाई यस्तो कुरो सुन्नेबित्तिकै बान्ता पनि हुन खोज्दो हो तर यो कुरो साँचो हो । युरोपको स्विट्जरल्यान्डमा स्थापित र सो देशका विभिन्न सहरमा चेन मार्केट (एकभन्दा बढी साझेदारसँग मिलेर सहकार्यमा चलाइने व्यवसाय) ‘कोप’ ले ठूला सुपर मार्केटमा शाकाहारी बर्गरका साथै मासुको पनि बर्गर बेच्छ । साथै सो कम्पनीले किरा प्रयोग गरिएको बर्गर बिक्री गर्न थालेको छ । स्विट्जरल्यान्डका जेनेभा
क्रिकेटमा सम्भावना
नेपालले पहिलो पटक एसिया कप क्रिकेटमा सहभागिता जनाएर प्रशंसा र सहानुभूति पाएको छ । अत्यन्त कम लगानी र अनिश्चित भविष्यमा बाँचिरहेको नेपाली क्रिकेटले विश्व क्रिकेटका हस्ती भारत र पाकिस्तानविरुद्ध जुन खालको प्रदर्शन गर्यो त्यसमा सहानुभूतिपूर्ण प्रशंसा व्यक्त गरिएको छ, विश्व क्रिकेटका पण्डितहरूबाट । नेपालले समूह चरणमै विश्वका अब्बल टिम
पित्तथैलीको पत्थरी
पित्तथैली र पित्तवाहिनी नलीमा सिर्जना हुने कोलेस्टेरोल र क्याल्सियमको क्रिस्टल स्वरूप नै पित्तथैलीको पत्थरी हो । पित्तथैलीको पत्थरी आकारमा फरक हुन सक्छ । बालुवाको कणदेखि गल्फको बल जत्रो आकारमा पत्थरी बन्न सक्ने देखिएको छ । कलेजोले शरीरमा प्रवेश पाएको र उत्पन्न विष राम्ररी विघटन गर्न नसकेको सङ्केतका रूपमा पित्तथैलीको पत्थरीलाई बुझ्न सकिन्छ । यसैले यस समस्यालाई पत्थरीको तहमा मात्र सीमित राखेर हेर्नु उचित हुँदैन । कलेजोको कार्यकुशलतामा असर परेर शरीरमा दुष्प्रभाव पर्ने खतरालाई पनि साथसाथै हेर्नु पर्छ ।
हिप्पी संस्कृति
इस्वी संवत्को १९६० को दशक आसपास काठमाडौँका ठाउँ विशेष गरी नयाँ सडक, इन्द्रचोक, झोँछे तथा वसन्तपुर आदिमा अनौठा स्वभावका मान्छे एकाएक देखा पर्न थाले । जिङ्रिङ्ग कपाल पालेका, खुकुला लुगा र बेलिबटम पाइन्ट लगाएका ती मान्छे समूहमा हिँड्थे । अन्य विदेशी पर्यटक जस्तो उनीहरू पैसा खर्च गर्दैनथे अर्थात् किफायती थिए । तिनको स्वभाव निकै अनौठो थियो । दिनभरि झोँछेलगायतका ठाउँमा खुलमखुला रूपमा बेचिने गरेको गाँजा र चरेस खाएर तिनीहरू लट्ठ परेका हुन्थे । बौद्ध र स्वयम्भूमा हुलका हुल घुम्न जान्थे । त्यता जाने क्रममा कतै ढुङ्गेधारा देखिएमा तिनीहरू निर्वस्त्र भएर नाङ्गै नुहाउँथे । यो देखेर नेपाल प्रहरीलाई उनीहरूलाई नियन्त्रणमा लिन निकै गाह्रो पथ्र्याे । यस्ता अनौठा स्वभाव भएका ती मान्छेको समूहलाई हिप्पी भनिन्थ्यो ।
चन्द्रमामा सपिङ मल !
विज्ञान र प्रविधिको चरम विकाससँगै भविष्यमा चन्द्रमामा बस्ती बसाउने योजना बनाइएको छ । वैज्ञानिकको यो योजनालाई समर्थन गर्दै एआई (आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स) प्रविधिले चन्द्रमामा सपिङ मल बनाउने रोचक काल्पनिक चित्र सार्वजनिक गरिएको छ । एआईका अनुसार चन्द्रमामा मनोरञ्जनात्मक सुविधाहरू पूरा गर्न पसल, रेस्टुरेन्ट, मल्टिप्लेक्सका साथै अन्तरिक्ष यात्रासम्बन्धी स्टलहरू पनि हुने छन् । चन्द्रमामा भव्य मलको निर्माण हुँदा अन्तरिक्षयात्री
क्यान्सरको उपचारमा केमोथेरापी
क्यान्सरको एक खालको उपचार विधि हो– केमोथेरापी । उपचारात्मक, आयु लम्ब्याउन वा लक्षणहरू कम गर्न केमोथेरापी गरिन्छ । चिकित्सा क्षेत्रमा औषधी दिई क्यान्सरको उपचार गर्ने पद्धतिलाई ‘मेडिकल अल्कोलोजी’ भनिन्छ। क्यान्सरमा प्रयोग हुने औषधी क्यान्सरका कोषलाई विषसरह नै हो । किनकि यसले क्यान्सरका कोष वृद्धि गर्न दिँदैन भने कतिपय केमोथेरापी औषधीले कोष वृद्धिका लागि निकै महत्वपूर्ण डिएनएमा असर पु¥याउँछन् । कोष वृद्धिका क्रममा कोष बाहिरका सङ्केतलाई रोक्ने औषधीलाई केमो औषधीको समूहमा राखिँदैन । कोषको अणुगत वा वंशाणु अंशलाई लक्षित गरी उपचार गर्ने अभिप्रायले कोषका वृद्धिलाई रोक्ने औषधीहरू केमोथे
