रहरमै बाँचेको रङ्गमञ्च
नेपालमा टोलटोल र डबलीमा देखाइने नाटकको आफ्नै किसिमको परम्परा थियो । हामीले अहिले हेर्ने पश्चिमी शैलीको ‘थिएटर’ नाटक भने नाट्यसम्राट् बालकृष्ण समले भित्र्याउनु भएको हो । उहाँले नाटक लेख्ने, मञ्चन गराउने काम मात्र गर्नुभएन, नाटकको एउटा पुस्ता नै तयार पारिदिनु भएको थियो । समले तयार पारिदिनु भएको त्यो पुस्ताको पनि अन्त्य भइसकेको छ ।
प्रेमिकाको टाई (कथा)
‘‘आज पनि महारानीको सवारी भएको छैन, रातको आठ बजिसक्यो । होइन हो ! ‘काम छ ! काम छ !’ मात्र भन्छे तेरी श्रीमती ! तँ पनि डाक्टर हो । तेरो बाबु पनि अझै काम गर्दै हुनुहुन्छ तर तेरी श्रीमतीको चाहिँ फुर्ती र ढाँचा हेर्नु पर्छ बाफ रे बाफ ! कस्तो काम हो सधैँ ढिलो हुने ? बुहारी मान्छेले रातिराति गर्नुपर्ने काम किन गर्नु ? खानलाउन दुःख छैन अनि किन यो जात्रा गरेकी हँ तेरी श्रीमतीले । समयमै श्रीमतीलाई तह लाउनू है छोरा ! नत्र पछुतो होला । तीन महिना भयो तेरो बिहे भएको पनि आज । जागिरको पैसा दिने कुरो पनि केही गर्दिन । साँच्चै के काम हुन्छ भन् त बैङ्कमा ? कि
अमेरिका चिनाउने नियात्रा
नेपाली नियात्रा साहित्यमा लगभग सात सयको हाराहारीमा नियात्रा कृति प्रकाशित छन् । अमेरिका भ्रमणबारे मात्रै दर्जनौँ कृति लेखिएका छन् । तिनैको लहरमा उभिएको छ शरद निरोलाको नियात्रा सङ्ग्रह ‘एटलान्टिकदेखि प्रशान्त महासागरसम्म’ । त्रिविको सहप्राध्यापकको जागिर छोडेर तीन दशकअघि शरद निरोला अमेरिका जानुभएको हो । यही बसाइका क्रममा अमेरिकाका अविस्मरणीय घटना लिपिबद्ध रहेछ यो कृतिमा ।
नृस्पृह साँझ (कविता)
अलिनो मेरो बस्तीभित्र साँझ विस्तार ओर्लंदैछ ज्वरले दिमाग झ्याप्प छोपेजस्तो सुगरको रोगीको थकित गोडामा सूर्यको शक्ति शिथिल भएर
सत्मार्ग (कविता)
भ्रष्टाचार भिखारीका हुन् कथा हुन् ती दरिद्री मन सारा यो धरती र द्रव्य धन सब जोड्ने छ भित्री मन । मात्रै केवल त्यै कमाइकन धन बित्यो सबै जीवनी इच्छा पूर्ण नभई ऊ मर्छ विचरा सच्चा भिखारी बनी ।
घामसँग शरीरको सामीप्य
पञ्चतत्त्वद्वारा निर्मित एक विचित्रको सजीव यौगिक हो– मानव शरीर । यो निकै रहस्यमय रसायनहरूको महाभण्डार र ईश्वरको प्रयोगशाला हो, नित्य नैसर्गिक जीवन प्रक्रियाहरूको निष्काम कर्मथलो हो, महाब्रह्माण्डको सारांश हो । अनि जीवतìवलाई आफ्नो सङ्गीतमय अभिव्यक्तिका लागि सारङ्गी हो । ईश्वरको यो महान् आविष्कारलाई जतन गर्नु र योमार्फत जीवनको यथार्थता जान्नु मानवको कर्तव्यसहितको उद्देश्य हो । शरीरको ख्याल गर्नु स्वधर्म हो । स्वधर्म शरीरलाई सत्यसँग परिचय गराउने सत्गुरु हो । अर्थात् शरीररूपी रथलाई सही मार्गमा हिँडाउने रथी हो ।
नेपाली क्रिकेटमा चमत्कार
अपेक्षा गरेको बेला प्राप्त सफलताभन्दा नगरेको बेला प्राप्त सफलताले अपार खुसी दिने रहेछ । यस्तै खुसी अहिले नेपाली क्रिकेटले दिएको छ । करिब चार वर्षअघि नेपाल आईसीसी विश्वकप क्रिकेट लिग–२ मार्फत विश्वकप छनोटको ग्लोबल चयनमा पुग्ने र एकदिवसीय मान्यता जोगाउने अभियानमा निस्केको थियो । यस अवधिमा लिग–२ मा सहभागी सात राष्ट्रले होम र अवे गरी कुल ३६–३६ खेल खेल्नुपथ्र्यो । त्यसपछि शीर्ष पाँचमा रहन सके एकदिवसीय मान्यताप्राप्त हुने र शीर्ष तीनमा स्थान बनाउने सके विश्वकप छनोटमा स्वतः चयन हुने प्रावधान रहेको थियो, जुन अभियानमा नेपालको सुरुवात कमजोर रह्यो ।
कहिल्यै निभ्दैन ‘परालको आगो’
सङ्गीतकार तथा गायिका शान्ति ठटालले दार्जिलिङ टक्सका संवाददातासित भन्नु भएको थियो, ‘प्रताप सुब्बाको सान्निध्य नपाएको भए मलाई यो स्थान प्राप्त हुँदैनथ्यो ।’ हुन पनि हो शान्ति दिदीलाई उहाँले नै सर्वप्रथम नेपाली मौलिक सिनेमा ‘परालको आगो’मा सङ्गीतकारको दर्जा दिनु भएको थियो, जसका कारण शान्ति ठटालको आज पृथक् परिचय छ । ‘उडी जाऊँ भने म पन्छी होइन. ..’ जस्तो कालजयी गीत जन्माइन् शान्ति दिदीले । तर यसमा प्रताप सुब्बाको गतिलो साथ छ । उहाँको गत चैत २ गते निधन भयो । उहाँ नेपाली सिनेमाका रोलमोडेल निर्देशक हुनुहुन्छ । उहाँको जन्म दार्जिलिङको सुकियापोखरीमा भएको थियो ।
लघुवित्तको भरोसामा ठेस
ग्रामीण क्षेत्रको आर्थिक क्रियाकलापमा लघुवित्तले सघाउँदै आएको छ । कमजोर आर्थिक अवस्था भएका व्यक्तिहरूले लघुवित्तबाट ऋण लिएर कृषि, पशुपालन तथा लघुउद्यम–व्यवसाय गर्दै आएका छन् । यसबाट उनीहरूले आय आर्जन पनि गर्दै आएका छन् । तर यो गुण बिर्सेर यतिखेर लघुवित्तलाई चारैतिबाट आक्रमण भएको छ । लिएको ऋण तिर्न असमर्थ भएको वा आफूहरूलाई शोषण भएको वा तिर्न सक्दिनँ वा तिर्दिनँ भन्ने बहाना बनाएर लघुवित्त नै डुबाउने अभियानमा केही व्यक्ति लाग्नुले यस्तो आशङ्का उब्जिएको हो । यो आशङ्का अरू बढेर जाने हो भने लघुवित्तको औचित्यमाथि नै प्रश्न खडा हुन्छ ।
किन आफैँभित्र हराउँछ मान्छे ?
शान्त रहेको मनको चैन एकाएक उद्वेलित भयो । रबरमा टाँसिएको खुट्टाजस्तै जोडसँगले टाँसियो दिमागको ढक्कन । होस गुमेको पल यहीँ हो गल्ती हुने । कतै रापिलो झिल्को निस्केर यही चेत दिएको थियो । त्यही बेला हो मैले बल गरेर आँखा बन्द गरेको । नत्र खुला आँखाले दृश्य हेरेर, मनले आक्रोश पोख्दो हो । मुखको सोझो बाटो भएर ।
