निर्वाचनका निम्ति मतदाता शिक्षा
जेनजी आन्दोलनपश्चात् गठित वर्तमान सरकारले २०८२ फागुन २१ गते प्रतिनिधि सभाको निर्वाचन गराउनुपर्ने मूल काम रहेको छ । यसै कार्यका लागि निर्वाचन आयोगले २०८२ कात्तिक १६ गतेसम्म १८ वर्ष उमेर पूरा हुने नेपाली नागरिकले मतदाता नामावलीमा नाम समावेश गर्न सूचना प्रकाशन गरेकाले जिल्लास्थित निर्वाचन कार्यालयमा चहलपहल बढ्न थालेको देखिन्छ ।
बालविकास शिक्षाको पुनर्संरचना
विश्व बैङ्कको एक अध्ययनले प्रारम्भिक बालविकासमा गरेको लगानीको प्रतिफल १७ गुणासम्म भएको देखाएको छ । बाल्यावस्थामा उचित विकास र सिक्ने अवसर पाउनु उनीहरूको मूल अधिकार हो ।
निर्वाचन शान्तिको उत्तम बाटो
युवा जनशक्ति भविष्यका कर्णधार मात्रै अमूल्य सम्पत्ति पनि हो । देश र समाजले उनीहरूबाट धेरै आशा र अपेक्षा गरेको हुन्छ । युवा राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक सांस्कृतिक रूपान्तरणका अग्रदूत तथा परिवर्तनका संवाहक शक्ति पनि हुन् ।
देश उठाउने नवीन प्रतिबद्धता
जेनजी आन्दोलनका सिलसिलामा खरानी भएको पार्टी कार्यालयको अवलोकनपछि नेकपा (एकीकृत माओवादी) का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले त्यसै ठाउँमा अझै राम्रो कार्यालय बनाउने उद्घोषबारे विविध चर्चा परिचर्चा भएका छन् ।
विश्व अर्थतन्त्रमा सुनको प्रभाव
विसं २०८२ कात्तिक २१ गते नेपाली बजारमा सुनको मूल्य प्रतितोला दुई लाख ३८ हजार रुपियाँ पुगेको थियो । रुपियाँको अवमूल्यनले सुनको मूल्य बढ्छ । सुनको मूल्य बढ्नु पनि अर्थतन्त्रसँग सम्बन्धित हुन्छ ।
विकासका लागि शान्ति
शान्ति र विकास एक सिक्काका दुई पाटा जस्तै हुन् । जहाँ शान्ति हुन्छ, त्यहाँ विकास हुन्छ ।
निर्वाचन, सहमति र विश्वास
अन्तरिम प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त पूर्वप्रधान न्यायाधीश सुशीला कार्की नेतृत्वको सरकारले प्रतिनिधि सभा विघटनसँगै २१ फागुनका लागि निर्वाचनको मिति घोषणा गरेको एक महिना पूरा भएको छ । घोषित मितिमा निर्वाचन
घातक बन्दै जापानिज इन्सेफ्लाइटिस
जापानिज इन्सेफ्लाइटिस सामान्यतया वैशाखदेखि सुरु भई साउनदेखि कात्तिकसम्म बढी देखिने गर्छ । यसको सङ्क्रमण यस वर्ष देशभर ४२ जिल्ला र ११० पालिकामा फैलिएको छ । १६४ जनामा जापानिज इन्सेफ्लाइटिस सङक्रमण भई ३१ जनाको मृत्यु भयो ।
निर्वाचन, सूचना र साइबर सुरक्षा
गत भदौ २३ र २४ गते ‘जेनजी’ उमेर समूहका युवाको प्रदर्शनपछि विकसित राजनीतिक घटनाक्रम र नवगठित सरकारले आगामी फागुन २१ गतेका लागि प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन मिति तोकेको छ । तोकिएको मितिमा आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्ने निर्वाचन आयोगको दायित्व हो ।
प्रविधिमैत्री सेवा प्रभावकारी
नेपाल हाल बहुआयामिक सङ्कटको सामना गरिरहेको छ । आर्थिक मन्दी, सामाजिक अस्थिरता, प्राकृतिक विपत् र जेनजी आन्दोलनका कारण सरकारी पूर्वाधारमा गम्भीर क्षति पुगेको छ ।
सत्ता र समाजको चरित्र
जुर्गेन हेबरमास फ्य्राङ्फर्ट स्कुलको दोस्रो पुस्ताका विचारकका रूपमा प्रतिष्ठित छन् । उनको विचारमा आजको प्रजातान्त्रिक, कर्मचारीतन्त्र र वैज्ञानिक संस्कृति प्रधान समाजमा स्वतन्त्र संवादले धेरै ठुलो महत्व राख्छ ।
नवपुस्ताको आन्दोलन : चेतनाको पुनर्जागरण
मानिसमा परिवर्तनको हुटहुटी कहिले अन्त्य हुँदैन । यो स्वाभाविक मानवीय गुण पनि हो । हाल भएको जेनजी आन्दोलन वा वामपन्थी भाषाको ‘क्रान्ति’ विश्राममा पुगेको छ । यसले दशकौँ पुरानो प्रश्न उठाएको छ, किन नेपाली समाज जुरमुराएर उठ्यो ?
पृथ्वीनारायण शाहले चलाएको पैसा
एउटा सानो पहाडी भेगको र त्यसमा पनि एक निर्धन राज्यका रूपमा थियो गोरखा । निर्धन राज्यको राजा भएकैले धनी राज्यका राजाहरूले गोरखाली राजालाई आफ्नी कन्या दिनसमेत आनाकानी गर्थे । यस्तो समस्या भोग्नेमध्ये गोरखा राज्यका संस्थापक द्रव्य शाहका नाति चर्चित राजा राम शाह पनि पर्छन् । आफ्ना लागि कन्या माग्न जाँदा पर्वतका राजा राज मल्लले अपमान गरी उनलाई खाली हात फर्काइदिएका थिए । उनको यस्तो अवस्था देखेर राजपाठ छाडी धर्मकर्ममा लागेका राज मल्लका बुवा नारायण मल्लले आफूद्वारा पालेर राखिएकी भान्जी
सार्वजनिक नैतिकताको प्रश्न
नैतिकता सामाजिक मूल्यको सिद्धान्त हो । नैतिकतामा एकरूपता नहुनु वर्तमान समयको मूल समस्या हो । नेपालको समाज आज अभूतपूर्व सङ्कटको घेरामा छ । यो सङ्कट राजनीति, अर्थतन्त्र वा वातावरणको मात्र होइन, यो नैतिकताको गहिरो क्षयको सङ्कट हो ।
जनस्वास्थ्यमा चिनीले पार्ने असर
‘चिनीले मानिसको मोटोपन बढाउने, मधुमेह गराउने र मुटुरोग लाग्ने भएकाले यसको प्रयोग कम गर्न विश्व स्वास्थ्य सङ्घले बोल्न आवश्यक छ’ भनेर केही जनस्वास्थ्यविद्ले सन् २००२ मा सुझाव दिएका थिए ।
कालीगण्डकी कोरिडोरबाटै समृद्धि
नेपालको उत्तर–दक्षिण जोड्ने महत्वाकाङ्क्षी योजना ‘कालीगण्डकी कोरिडोर’ अहिले केवल सडक सञ्जालको विस्तार होइन, नेपालको भूराजनीतिक तथा आर्थिक सम्भावनालाई नयाँ दिशा दिने राष्ट्रिय गौरवको परियोजनाका रूपमा अगाडि बढिरहेको छ ।
आयुमा वायु समाहित
भौतिक संसार परमाणुले बनेको हुन्छ । त्यस्तै प्राणीहरूको शरीर जीवाणुबाट बनेको हुन्छ । जन्मदेखि मृत्यु नहुन्जेलसम्म बाँचिरहेको अवधिको युगलाई आयु भनिन्छ । हामी जिउन वायु, जल पदार्थ र आत्माको आवश्यकता पर्छ ।
चुनावको विकल्प चुनाव
इतिहासकै अँध्यारो शून्यता । भव्य अन्योल अनि उथलपुथलबिच फेरि देश एक पटक चुनावको सँघारमा धकेलिएको छ । अप्रत्याशित अनि भयानक भुमरीबाट चुनावको यो बाटोले देशलाई एउटा उज्यालो निकास दिने छ भन्ने आशाबाहेक अहिलेको अवस्थामा अर्थोक सोच्ने वा त्यसमा अलमलिने समय छैन ।
परिवर्तनका संवाहक युवा
नेपालमा राष्ट्रिय युवा परिषद्को स्थापना राष्ट्रिय युवा परिषद् ऐन, २०७२ अनुसार सोही वर्ष फागुनमा भएको थियो । युवा तथा खेलकुद मन्त्री अध्यक्ष रहने यस परिषद्मा नेपाल सकारबाट मनोनीत एक जना कार्यकारी उपाध्यक्ष रहने र योजना आयोगसहित विभिन्न आठ मन्त्रालयका सचिव तथा अध्यक्षबाट मनोनीत २५ जना विभिन्न क्षेत्रका युवा सदस्य र परिषद्को वरिष्ठतम कर्मचारी सदस्य सचिव रहने व्यवस्था छ ।
पोषणमैत्री स्थानीय शासन
नेपालको संविधानमा स्वास्थ्य र खाद्य सुरक्षासम्बन्धी हकलाई मौलिक हकको रूपमा व्यवस्था गरिएको छ । अन्य अल्पविकसित र विकासशील देशमा जस्तै नेपालले पनि कुपोषणको बहुआयामिक चुनौती सामना गर्न उल्लेखनीय रणनीतिक प्रयास गर्दै आएको छ ।
गोरखापत्र साप्ताहिकदेखि दैनिकसम्म
नेपाली पत्रकारिताको गौरवमय र सङ्घर्षशील इतिहास, नवीनतम वर्तमान र सुन्दर सुदूर भविष्यको नुतन उद्घोष गर्दै जनकठघरित अग्निपथको यात्रामा अविराम अघि बढिरहेको जीवन्त दस्ताबेज हो, गोरखापत्र ।
निर्वाचन नै राजनीतिक निकास
जेनजी समूहका युवाले सुशासनका माग राखेर सुरु गरेको प्रदर्शनले आन्दोलनको रूप लियो । दुई दिनको आन्दोलनमा ७४ जनाले ज्यान गुमाए भने धेरै सार्वजनिक र निजी सम्पत्ति, भौतिक संरचनामा क्षति पुग्यो ।
राष्ट्रिय झन्डा एकताको प्रतीक
नेपालको राष्ट्रिय झन्डा विश्वमा अनुपम छ । अरू देशका अथवा सङ्घ संस्थाका जस्ता चारपाटे होइन, सिम्रिक रङको भुइँ र गाढा निलो रङको किनाराभित्र माथि र तल रहेका त्रिभुजमा सेतो रङका क्रमशः सोह्रमध्ये आठ कला देखिने शुक्लपक्षको अर्धचन्द्र र बाह्रै कोणयुक्त सूर्य रहेको उज्यालो झन्डा देख्ने जो कोहीको मन लोभ्याउँछ । अनि त सयौँ देशका झन्डाहरू फहराएको लहरमा पनि हाम्रो आँखा नेपालकै झन्डामा टक्क अडिन्छ ।
न्याय सम्पादनका चुनौती
जेनजी आन्दोलनपछि राज्यका तीन अङ्गमध्ये सबैभन्दा कष्ट न्यायपालिकालाई भएको छ । कार्यपालिका र व्यवस्थापिकाका भवनहरू जलेका भए पनि तीसँगै जलेका कागजात पुनः तयार गर्न सकिन्छ, अर्थात् ती कागजात न्यायपालिकामा रहेका कागजातको तुलनामा अलि सजिलैसँग तयार गर्न सकिएला । जेनजी आन्दोलनको सबैभन्दा ठुलो असर न्यायपालिकामा भएको छ ।
परिवर्तन समयको माग
नेपालका सहर पछिल्लो महिनामा युवा आवाजले गुञ्जिएका छन् । सेप्टेम्बर २०२५ को पहिलो साता काठमाडौँ, पोखरा, विराटनगर, धनगढीदेखि जनकपुरसम्मको सडकमा नयाँपुस्ता–‘जेनजेड’ अर्थात् डिजिटल युगमा जन्मिएका युवा राजनीतिक असन्तोष, बेरोजगारी र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताका पक्षमा आवाज उठाउँदै उत्रिए ।
