निजामतीमा व्यावसायिक विकास
अहिले नेपालको निजामती सेवा र समग्र प्रशासनलाई कम व्यावसायिक भएको आरोप लागेको छ । बहुसिपयुक्त कर्मचारीको आवश्यकता भएको वर्तमान अवस्थामा कर्मचारीमा व्यावसायिकता विकास र उपयोग स्तर कम हुनु चुनौतीको कुरा हो । कर्मचारीमा सिप, क्षमता, स्वभाव र आत्मविश्वास विकास गरी सेवाग्राहीको अपेक्षा पूरा गर्न र नीति तथा कार्यक्रमलाई प्रभावकारी पार्न व्यावसायिक प्रशासन पहिलो शर्त हो । यसैको सा
संस्थागत स्मृति हस्तान्तरण
सार्वजनिक निकाय अविच्छिन्न उत्तराधिकारवाला जीवन्त निकायको रूपमा निरन्तर सञ्चालित हुन्छन् । यस्ता निकायमा कार्यरत राजनीतिक पदाधिकारी तथा कर्मचारीका साथै राज्यकोषबाट सुविधा लिएर काम गरिरहेका प्रत्येक व्यक्तिको कार्यकाल कानुनमा तोकिएबमोजिमको अवधिसम्म मात्र कायम हुन्छ । यसैले सार्वजनिक निकायको विभिन्न भूमिकामा रहँदा औपचारिक र अनौपचारिक तवरले व्यक्तिगत तथा सामूहिक रूपमा आर्जन गरेको ज्ञा
जीवन्त विश्वविद्यालय
कार्टुन भनेको विचित्रको विधा हो, अङ्ग्रेजी मा भन्नुपर्दा ‘क्यारिकेचर’ हो तर ‘क्यारिकेचर’ भनेको ठ्याक्कै व्यङ्ग्य चाहिँ होइन । ‘इट इज नट सटायर’ । कसैलाई गाली गर्नु प¥यो भने धेरै शब्द छन् । अप्ठ्यारो चिजलाई सजिलो र कलात्मक ढङ्गले प्रस्तुत गर्ने विधा नै कार्टुन हो ।
मिडिया, ‘जेनजी’ पुस्ता र लोकतन्त्र
अहिलेको ‘जेनजी’ पुस्ता आइटी क्षेत्रमा निपुण मानिन्छ । प्रविधिमाथि यो पुस्ताको अधिपत्य स्थापित हुँदै छ भन्दा पनि हुन्छ । प्रविधिको विकास हुँदै गर्दा हामीसँग यतिको सशक्त पुस्ता उपस्थित हुनु आफैँमा सुखद हो । संसारले अब हरेक कुराको जग आइटीलाई बनाउन थालेको छ । यस्तो बेला संसारमा समान उपस्थिति जनाउन सक्ने गरी हाम्रो नयाँ पुस्ता आइदेओस् भन्ने अपेक्षा ‘दाजु–दिदी’ पुस्तामा रहन्छ, रहेको पनि छ ।
मिडिया विधेयकले उठाएका प्रश्न
सङ्घीय संसद्मा नेपाल मिडिया काउन्सिलसम्बन्धी कानुन संशोधन र एकीकरण गर्न बनेको विधेयक दर्ता भएको छ वर्ष बितिसकेको छ । २०७६ माघ २३ गते राष्ट्रिय सभाले पारित गरी प्रतिनिधि सभामा पठाएको विचाराधीन विधेयकका विषयमा आमसञ्चारकर्मीको ध्यान खिचिएको छ । विधेयकभित्रको उद्देश्य हेर्दा सम्पादकीय सामग्रीको नियमन सरकारले गर्ने मनसाय देखिन्छ । लोकतन्त्रमा मिडियालाई सरकारी हस्तक्षेपबिना स्वनि
वित्त आयोगको उपादेयता
एकदलीय पञ्चायती शासनप्रणालीको अन्त्यपछि राज्यशक्ति र प्रशासकीय स्वरूपमा पनि परिवर्तन हुनु स्वाभाविक थियो । सो अनुसार पञ्चायत रूपान्तरण भएर गाविस, नपा, जिविस र संसद् भए । प्रशासकीय स्वरूप पनि परिवर्तन भएका छन् । पञ्चायत मन्त्रालय रूपान्तरित स्थानीय विकास मन्त्रालय, हाल सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मञ्त्रालयभित्र दुई÷तीन सदस्यस्तरीय वित्त आयोग सञ्चालनमा आयो । यसले बहुदलीय
प्राकृतिक स्रोतको संरक्षण
अहिले मधेश प्रदेशमा भइरहेको लामो खडेरी र सुक्खाले प्रकृति सबैभन्दा शक्तिशाली हुँदो रहेछ भन्ने पुष्टि भएको छ । यो खडेरीले समग्र मधेशमा सामान्य मार परे पनि मधेश प्रदेशका आठ जिल्लामा भने साउन १५ गतेसम्म धान रोप्ने काम ५० प्रतिशत पनि हुन सकेको थिएन । ठाउँ ठाउँमा चापाकलसमेत सुकेकाले पिउनेपानीको पनि हाहाकार छ । मधेश प्रदेशको सिफारिसमा सङ्घीय सरकारले तीन महिनाका लागि मधेश प्रदेशलाई सुक्खाग्र
पाठकका दृष्टिमा ‘मधुपर्क’
साझा प्रकाशनबाट प्रकाशित ‘अंग्रेजी नेपाली साझा संक्षिप्तकोश’ (विसं २०६७, आठौँ संस्करण) मा नरेन्द्रमणि आचार्य दीक्षितले पाठकलाई आचार्य, उपाचार्य, पढैया, पढन्ते, वाचक, संशोधक वा अध्यापकको श्रेणी आदि भनेर पाठक मस्तिष्कको ‘न्यारेटिभ’ तयार गर्नुभएको छ । भाषाशास्त्री महानन्द सापकोटाले पनि आफ्नो व्युत्पत्तिमूलक कृति ‘नेपाली शब्द परिचय’ (२०३४) मा पाठकबारे वाचक, पाठकनी आदि विशेषण गरेको देखिन्छ ।
उम्मेदवार अस्वीकार गर्ने व्यवस्था
बहुसङ्ख्यक जनताद्वारा छानिएका प्रतिनिधिको सम्मति अनुसार देशको शासनव्यवस्था चल्ने प्रणाली नै प्रजातन्त्र अर्थात् लोकतन्त्र हो । जनताद्वारा निर्वाचित जनप्रतिनिधिद्वारा चलाइने शासन व्यवस्थालाई नै आज विश्वमा उत्तम शासनव्यवस्था एवं प्रणाली मानिन्छ । प्रजातन्त्रका
कुशल नेतृत्वको पहिचान
राज्य हुनका लागि आवश्यक पर्ने प्रमुख पाँच तत्व सरकार, भूभाग, सनसङ्ख्या, सम्प्रभुता, मान्यता तथा पहिचानलाई लिइन्छ । कुनै पनि राज्यले तथा सो राज्यको शासन प्रणालीले वैधता प्रदान गर्नका लागि हालको विश्वव्यापीकरणको युगमा अन्तर्राष्ट्रिय समर्थन प्राप्त गर्नु पनि उत्तिकै अपरिहार्य मानिन्छ । राज्य कुनै भौगोलिक सिमामा रहने जनसङ्ख्या वा त्यहाँको ढुङ्गा माटो हुन सक्दैन । सबल, समुन्नत राष्ट्र हुनलाई निश्चित भौगोलिक सीमाभित्र बस्ने यावत मानिसहरूको सद्भाव एवं
चुरेको पुनर्जीवन
यस वर्ष नेपालको तराई तथा मधेश क्षेत्रमा पछिल्ला दशककै सबैभन्दा लामो अवधिको खडेरी देखा परेको छ । सामान्यतया जुनको १० देखि १५ तारिखभित्र रहनुपर्ने मनसुन यस पटक केही दिनअघि नै भित्रिएको जल तथा मौसम विज्ञान विभागले उल्लेख गरेको भए प
तराई मधेशको जीवनरेखा
‘प्रधानमन्त्रीजी, तपाईं र म दुई जना मधेशी होइन ? तपाईंका पिताजी संस्कृतका विद्वान् हुनुहुन्थ्यो, मास्टर हुनुभयो । मेरा पिताजी सामान्य पढेलेखेको किसान हुनुहुन्थ्यो । मेरा काकाले भैँसी हेर्नुहुन्थ्यो । म किसान परिवारको मानिस, तपाईं पण्डित परिवारको मानिस । अब ६० प्रतिशत जनसङ्ख्या र ३५ प्रतिशत भूमिलाई बचाउनका लागि काम गरौँ । तपाईं प्रधानमन्त्री हुनुहुन्छ, “म देशको राष्ट्रपति छु । हामी एउटै बेल्टका । यो हाम्रो सौभाग्य हो कि हामी दुई जनाले यो तराई र पहाडको चुरे भूभागलाई बचायौँ भने यो त स्वर्ग हुन्छ । यो हिजो स्वर्ग थियो, आज न
अग्रणी पर्यटन सञ्चारक
साप्ताहिक समाचारपत्रका रूपमा विसं १९५८ वैशाख २४ मा ‘गोर्खापत्र’ प्रकाशन सुरु भएको ४८ वर्षपछि नेपाल बाह्य जगत्का लागि खुला भयो । २००७ सालअघि विदेशीका लागि ‘निषिद्ध देश’ नेपाल प्रवेश गर्न तत्कालीन वंशगत प्रधानमन्त्री श्री ३ महाराजको अतिथि हुनुबाहेक अर्को उपाय थिएन । बाह्य विश्व
बजेट कार्यान्वयनमा इमानदारी
नेपालको संवैधानिक व्यवस्था अनुसार उपप्रधानमन्त्री एवं अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेलले चालु आव २०८२/८३ का लागि १९ खर्ब ६४ अर्बको सङ्घीय बजेट सार्वजनिक गर्नुभयो । गत जेठ १५ गते सङ्घीय संसद्मा प्रस्तुत यो बजेट संसद्बाट पारित पनि भइसकेको छ । यसै गरी मुलुकभरिका सात
संसद् र सांसदको भूमिका
नेपाल सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र हो, जहाँ संसद्लाई शासनको प्रमुख आधार मानिन्छ ।
राजनीतिमा विकल्पको बहस
धर्तीमा सबै चिजको विकल्प हुन्छ । खाद्यान्नमा चामलको विकल्प मकै, कोदो आदि अन्य अन्न हुन सक्छन् । वस्त्रमा धोतीको विकल्प, कुर्ता सुरुवाल, यसको विकल्प दौरा सुरुवाल, अर्को सर्ट पाइन्ट आदि आदि । जुत्ताको विकल्प चप्पल बन्न सक्छ । विकल्प नभएको भनेको
व्यावसायिक शिक्षामा अबको बाटो
विकासोन्मुख मुलुकले कृषि तथा औद्योगिक वस्तुको उत्पादन वृद्धि गरी आयातको परिमाणमा क्रमशः कम गर्दै लैजानु पर्छ । परनिर्भता घटाउन, देशका आर्थिक वृद्धिदर उकास्न र गरिबी घटाउन प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षामा जोड दिनु पर्छ । आर्थिक अवस्था वा बौद्धिक क्षमता कमजोर भएको कारणले माध्यमिक शिक्षा हासिल गरी उच्च शिक्षामा पहुँच नपुग्ने विद्यार्थीको शारीरिक एवम् बौद्धिक क्षमता र उनीहरूको श्रमलाई समाज तथा देशको आर्थिक विकासमा सदुपयोग गर्नु पर्छ । यसका लागि माध्य
महँगो क्याप्सुल खानु पर्दैन
केही महिनाअघि शारदाले बैंकक जाने बेलामा त्यहीँकी साथीलाई सोधिन्– के ल्याइदिउँ ? उनकी साथीले भनिन्, “मेरी आमा ८६ वर्षकी हुनुहुन्छ, उहाँ लामो समयदेखि बिरामी हुनुहुन्छ । उहाँले खान मिल्ने पौष्टिक खाद्य पदार्थ केही भए ल्याइदेऊ ।”
रोगप्रतिरोधी बाली ‘कोदो’
कोदो एक पोषणयुक्त र रोगप्रतिरोधी अन्न बाली हो, जसले नेपाल, भारत, अफ्रिका र दक्षिणपूर्व एसियामा खाद्य सुरक्षा र आर्थिक अवसर सिर्जना गर्दै आएको छ । कोदो जलवायु अनुकूलित बाली हो । यसले बर्सातको समयमा माटोको संरक्षण गर्छ ।
छाउगोठमा मृत्यु : सर्पदंश कि संस्कारदंश
कञ्चनपुरकी २८ वर्षीय युवती कमला आउजीको असार २८ गते सर्पदंशको कारण छाउगोठमा मृत्यु भयो । मृत्युको समाचार प्रायः मिडियाको कभरेजभित्र प¥यो । केही दिनअघिको यो समाचारले अन्धविश्वासको स्तर र नारीमाथिको प्रताडना स्पष्ट हुन्छ ।
रङ्गमञ्चको पहिचान सुरक्षा
नेपाली रङ्गमञ्चको मूल जरा नेपालको मौलिक लोकसंस्कृति, धार्मिक आस्थासँग जोडिएको छ । किराँत, नेवार, मगर, थारू जस्ता आदिवासी जातिहरूका देवता आराधना, संस्कार र चाडपर्वसँग सम्बन्धित लोकनाट्यले नेपाली भूमिमा नाटकीय संस्कृतिको बीजारोपण गरे ।
नेपालमा मिडिया शिक्षाको विकास
विश्वमा पत्रकारिता तथा आमसञ्चार माध्यमको विकास भई जनमानसमा प्रभाव पार्न सफल भइसकेका बेला नेपालमा पत्रकारिताको आरम्भ भयो । जर्मनीका जोहानेस गुटेनवर्गले १५ औँ शताब्दीमै छापाखानाको आविष्कार गरे तापनि त्यस प्रकृतिको छापाखाना वि
नेपाल–चीन मित्रताका सात दशक
पाँचौँ शताब्दीमा बौद्ध दर्शन र संस्कृतिको जगमा सूत्रपात भएको नेपाल–चीन सम्बन्धमा सन् १९५५ को अगस्त १ (विसं २०१२ साउन १७) ऐतिहासिक दिन थियो । जनवादी गणतन्त्र चीन तथा नेपालका सरकारी प्रतिनिधिमण्डलबिच त्यसै वर्ष जुलाई २७ देखि काठमाडौँमा भएको वार्ताको परिणामस्वरूप दुवै देश दौत्य सम्बन्ध स्था
भ्रष्टाचार न्यूनीकरण गर्न एआईको प्रयोग
आज विश्व नै भ्रष्टाचारले आक्रान्त छ । धेरै जसो देशमा राजनीतिक, सामाजिक, प्रशासनिक, आर्थिकलगायत विभिन्न क्षेत्रमा विकृति, विसङ्गति र अराजकता दिनदिनै बढिरहेका छन् । धेरै जसो देशका निमुखाले न्याय पाउन सकेका छैनन् । यी देशका व्यक्तिबिच
गौरवपूर्ण इतिहासको थालनी
नेपालको एकीकरण तथा रक्षा इतिहासमा अमरसिंह थापाको नाम स्वर्ण अक्षरले लेखिएको छ ।
