सामाजिक सुरक्षा भत्ता व्यवस्थापन
सामाजिक सुरक्षा भत्ता भन्नाले राज्यबाट नागरिकप्रतिको कर्तव्य पालनाका लागि प्रदान गरिने भत्ता भनेर बुझिन्छ ।
प्रविधिको दुरुपयोग गरी हिंसा
नेपालमा व्याप्त असमानता, गरिबी, लैङ्गिक हिंसाले महिलालाई सामाजिक न्याय र मानव अधिकारको अनुभूति दिन सकेको छैन । सदियौँदेखि आफन्त, घरपरिवार र समाजबाटै विभिन्न खाले शारीरिक, मानसिक तथा भौतिक हिंसा खेप्दै आएका महिला अहिलेको डिजिटल युगमा समेत उस्तै हिंसामा परेका छन् । सूचना प्रविधिको बढ्दो पहुँच, उपयोग र प्रभावपछि महिलाविरुद्ध हुने हिंसा अझै बढेको देखिन्छ ।
वित्त व्यवस्थापनका कठिनाइ
सार्वजनिक वित्त व्यवस्थापन राज्यको आर्थिक क्रियाकलापको आधारभूत ढाँचा हो । राज्य सञ्चालनमा यसको ठुलो भूमिका हुन्छ । सबै अवयवलाई परिचालन गर्ने काम सार्वजनिक वित्तले नै गर्छ । वित्त अभावमा देशको विकास पनि अघि बढ्न सक्दैन ।
राष्ट्रवाद स्थापित गर्न निर्वाचन
सरकार फागुन २१ गते हुने प्रतिनिधि सभा निर्वाचन सफल बनाउने एकमात्र उद्देश्यसहित संवादमा जुटिरहेको छ । यही उद्देश्यलाई तार्किक निष्कर्षमा पु¥याउन प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीले गत शुक्रबार बालुवाटारमा सर्वपक्षीय संवाद आयोजना गर्नुभयो ।
अर्थतन्त्रमा गैरकार्बनीकरण
समकालीन विश्व परिवेशमा संसारभरका बृहत्तर सङ्कट जलवायु परिवर्तन, जैविक विविधताको विनाश एवं क्षयीकरण तथा वातावरणीय प्रदूषण हुन् । संसारभरिकै नेतृत्व, नीतिनिर्माता, निर्णयकर्ता, नवीनता विका
जिउँदो सहिद टङ्कप्रसादको सम्झना
एक सय चारबर्से जहानियाँ राणाशासन समाप्त पार्ने पुनित मनोकाङ्क्षाका साथ गठन भएको थियो प्रजा परिषद् । परिषद् ऐतिहासिक दृष्टिकोणले सुसङ्गठित प्रथम राजनीतिक दल थियो । यो नेपाली भूमिभित्र
प्रकृतिबाट सिक्नुपर्ने पाठ
प्रकृतिबिना मानिसको जीवन सम्भव छैन । प्रकृति यो संसारमा मानिसहरू खुसीले बाँचेको हेर्न चाहन्छ, त्यसैले त प्रकृति सधैँ उदार छ । उसले कसैलाई भेदभाव गर्दैन, कुनै विशेष समूह वा वर्गलाई मात्र अनुग्रह गर्दैन ।
स्वास्थ्य प्रणालीको मेरुदण्ड
नेपाली समाजमा डाक्टर भन्नेबित्तिकै कि त एमबिबिएसको सामान्य चिकित्सक, कि त मुटु, पेट, स्नायु वा मिर्गाैला जस्ता निश्चित अङ्गको उपचार गर्ने ‘विशेषज्ञ’ भन्ने बुझाइ स्थापित छ । नेपालको विषम भौगोलिक
लोकतन्त्रमा प्रश्न गर्ने स्वतन्त्रता
कुनै पनि व्यवस्था आफैँमा कहिल्यै र कतै पूर्ण हुन सम्भव छैन । अपूर्णतामा पूर्णता खोज्ने आममान्छेको मानवीय प्रवृत्ति छ । कुनै पनि कुराको पूर्णता भनेको त्यो चिजको भौतिक अस्तित्व समाप्ति भनेर बुझ्न सकिन्छ
स्वयंसेवक दिवसको सार्थकता
प्रज्ञा नेपाली बृहत् शब्दकोशले स्वयंसेवा शब्दको अर्थ ‘सुविधा नलिई वा न्यूनतम सुविधामा गरिने कल्याणकारी कार्य र सेवाको भावनाले कुनै कार्य वा गतिविधिमा स्वेच्छाले हुने संलग्नता’ तथा ‘आफ्नै इच्छाले
विनिर्माण होइन, नवनिर्माणको समय
निर्माणवाद भनेर चिनिने दार्शनिक धारणा २० औँ शताब्दीको उत्तरार्धमा फ्रान्सेली चिन्तक ज्याक डेरिडाद्वारा प्रस्तुत गरिएको उत्तरआधुनिक विचार हो । प्रारम्भमा यो कुनै राजनीतिक वा सामाजिक क्रान्तिको औजार नभई पाठ र भाषाको सूक्ष्म विश्लेषण गर्ने बौद्धिक विधि थियो । यसको आशय कुनै विचार, साहित्यिक रचना वा दर्शनभित्र लुकेका विरोधाभास, बहुअर्थ, मौन आवाज र दमन गरिएका अर्थलाई उजागर गर्नु थियो । डेरिडाको तर्क अनुसार शब्द र अर्थ स्थिर हुँदैनन्; तिनीहरू सन्दर्भ, समय, शक्ति र व्याख्या अनुसार बदलिन्छन् । त्यसैले कुनै पनि पाठ वा विचारलाई ‘अन्तिम सत्य’ का रूपमा स्वीकार गर्नु नै सबैभन्दा ठुलो भ्रम हो ।यही आधारमा विनिर्माणवादले परम्परागत ज्ञान संरचनालाई प्रश्न गर्न सुरु ग¥यो । धर्म, राजनीति, इतिहास र नैतिकताका स्थापित मान्यतामाथि यसले ‘सत्य कसले निर्माण गर्छ ?’ भन्ने मूल प्रश्न उठायो । मिसेल फुको जस्ता विचारकले थपे–सत्य ज्ञानबाट होइन, शक्तिबाट निर्माण हुन्छ । जसको हातमा सत्ता छ, उसैले मूल्य, नैतिकता र यथार्थको परिभाषा तय गर्छ । यस सोचले कमजोर, सीमान्त र उत्पीडित आवाजलाई सुन्ने पर्याप्त ठाउँ दियो । विनिर्माणवाद केहीका लागि मुक्ति थियो, केहीका लागि अराजकता ।यसै कारण विनिर्माणवाद सबैभन्दा विवादास्पद दर्शन बन्यो । समर्थकका अनुसार यसले शोषणकारी संरचना, अन्यायपूर्ण परम्परा र अन्धविश्वासलाई भत्काएर मानव चेतनालाई स्वतन्त्र बनायो । आलोचकहरू भन्छन्, यसले मूल्य, सत्य र उद्देश्यमै अनिश्चितता ल्याएर मान्छेलाई दिशाहीन बनायो । परम्परा, नैतिकता र आध्यात्मिक आधार नै भत्किएपछि समाज स्वार्थ र शक्ति सङ्घर्षको अखडा मात्रै बन्छ । विनिर्माणवाद वास्तवमा न पूर्ण रूपमा ध्वंसात्मक हो, न पूर्ण रूपमा मुक्तिदायी । यो एउटा शक्तिशाली बौद्धिक औजार हो । जसलाई कसरी, किन र कता प्रयोग गरिन्छ, त्यसैमा यसको परिणाम निर्भर हुन्छ ।शक्ति, सत्य र भ्रमको राजनीतिविचारक मिसेल फुकोको प्रसिद्ध तर्क अनुसार ‘सत्य’ सधैँ निष्पक्ष वा सार्वभौमिक हुँदैन; धेरै जसो अवस्थामा यसलाई शक्ति र सत्ताले निर्माण, नियन्त्रण र प्रसार गर्छ । राज्य, धर्म, शिक्षा प्रणाली, न्यायालय र मिडिया जस्ता संस्थाले समाजलाई एउटा निश्चित ‘सत्य’ मा विश्वास गर्न तयार पार्छन् । जनताले त्यो नै अन्तिम यथार्थ हो भन्ने ठान्छन् र त्यसकै आधारमा सोच, निर्णय र जीवनशैली निर्माण गर्छन् । विनिर्माणवादले यही स्थापित संरचनामाथि प्रश्न तेस्र्याउँछ–के हामीले स्वीकार गरेको सत्य वास्तवमै सत्य हो वा सत्ताले सिर्जना गरेको भ्रम मात्र ? यसै विन्दुबाट विनिर्माणवादले विद्रोही चेतनाको जन्म गराउँछ । यसले घोषणा गर्छ कि कोही पनि पूर्ण आधिकारिक हुँदैन, कुनै विचार अन्तिम सत्य हुँदैन र कुनै संस्था सर्वशक्तिमान हुँदैन । यो दृष्टिले हेर्दा विनिर्माणवाद स्वतन्त्रताको दर्शन हो, जसले व्यक्तिलाई आँखा खोल्न, प्रश्न गर्न, आलोचनात्मक सोच विकास गर्न र नयाँ सम्भावनाको खोजी गर्न प्रेरित गर्छ । तथापि, यही शक्ति सीमाहीन र असन्तुलित रूपमा प्रयोग भयो भने यसले सबै कुरा नकारात्मकताले ढाक्न सक्छ । निरन्तर शङ्का, अविश्वास र सन्देहले समाजमा अराजकता र नैतिक शून्यता पनि निम्त्याउन सक्छ, जसले स्वतन्त्रताको सट्टा भ्रम र दिशाहीनता जन्माउन सक्छ ।विनिर्माणवादी प्रयोगशालाआजको नेपाली समाजलाई नियाल्दा एउटा ‘भत्काउने मनोदशा’ स्पष्ट रूपमा देखिन्छ । राजतन्त्र पतन गरियो, पञ्चायती व्यवस्था हटाइयो, पुराना शक्ति संरचना, परम्परा र मूल्यहरू विस्थापित गरिए । जनताको आवाज निरङ्कुश शासनभन्दा बलियो बन्यो र नागरिक चेतनाले ऐतिहासिक मोड लियो । यी परिवर्तन अन्याय, विभेद र सत्ताको एकाधिकार अन्त्य गर्न आवश्यक पनि थिए । परिवर्तनको त्यो लहर आशाको बिउ बोकेको थियो, समानता र न्यायको सपना बोकेको थियो । आज प्रश्न उठ्छ, भत्काइएपछि के बन्यो ? स्थापित राजनीतिक दलहरू आफ्नै सिद्धान्तबाट विचलित हुन थाले, गुटबन्दी र स्वार्थले नेतृत्वलाई नै दिशाहीन बनायो । सत्ता प्राप्ति नै एक मात्र लक्ष्य बन्दै गयो, जहाँ जनहित र नैतिकताले स्थान गुमायो । कानुनी संरचना त बने तर ती संरचनाभित्रको ‘आत्मा’ हराउँदै गयो । जनताका अपेक्षा र वास्तविकताबिच निकै ठुलो खाडल उत्पन्न भयो । परिणामतः अस्थिरता, भ्रष्टाचार, अवसरवाद र नैतिक पतनले समाजलाई जकडिरहेको छ ।आजको राजनीतिक बहस निर्माणभन्दा बढी निन्दा, आलोचना र ध्वंसमा सीमित छ । जनताले अब व्यक्तिलाई मात्र होइन, सम्पूर्ण प्रणालीलाई नै अविश्वास गर्न थालेका छन् । ‘सबै गलत छन्, सबै झुटा छन्, सबै स्वार्थी छन्’ भन्ने भावना जनमानसमा गहिरिँदै गएको छ, जुन सिधा वा परोक्ष रूपमा विनिर्माणवादी सोचको प्रभाव पनि हो । विकल्प के ? समाधान निरन्तर भत्काउनुमा होइन, नयाँ चेतनासहित पुनर्निर्माणमा छ । नैतिक नेतृत्व, उत्तरदायी शासन प्रणाली, पारदर्शिता, सामाजिक न्याय र मूल्य आधारित राजनीति नै अबको मार्ग हो । नागरिकले आलोचनासँगै समाधान पनि प्रस्तुत गर्न सिक्नु पर्छ । नेताले सत्ताको होइन, सेवाको मार्ग अवलम्बन गर्नु पर्छ । नेपाललाई अब विनिर्माण होइन, सन्तुलित नवनिर्माणको दर्शन आवश्यक छ– जहाँ प्रश्न पनि गरिन्छ तर उत्तर र बाटो पनि खोजिन्छ ।प्रश्न गर्ने पुस्ता कि भत्काउने जेनजी अर्थात् डिजिटल युगमा हुर्किएको पुस्ता नेपालमा पनि तीव्र रूपमा उदीयमान छ । इन्टरनेट, सामाजिक सञ्जाल, कृत्रिम बुद्धिमत्ता र विश्वव्यापी सम्पर्कको बिचमा हुर्केको यो पुस्ता अघिल्ला पुस्ताभन्दा धेरै जागरूक, सूचनामा पहुँचयुक्त र अभिव्यक्तिमा निर्भीक देखिन्छ । उनीहरूको सबैभन्दा ठुलो शक्ति नै प्रश्न गर्ने साहस हो । जेनजीले सोध्ने प्रश्नहरू यस्ता हुन्छन, किन हामी अझै विकासमा पछि परिरहेका छौँ ? किन नेताहरू जनताको साँचो प्रतिनिधि बन्न सकेका छैनन् ? किन समाजमा नैतिकता कमजोर हुँदै गएको छ ? किन हाम्रो शिक्षा प्रणाली समयानुकूल हुन सकेको छैन ?यी प्रश्न अस्वस्थ होइनन्, बरु समाजका लागि आवश्यक र परिवर्तनका सङ्केत हुन् । इतिहास सधैँ प्रश्न गर्नेहरूकै कारण अगाडि बढेको छ । यदि कसैले पुरानो व्यवस्थामाथि प्रश्न उठाउँदैन भने नयाँ सम्भावनाको ढोका कहिल्यै खुल्दैन । त्यस अर्थमा जेनजी आशाको प्रतीक पनि हो । नयाँ सोच, नयाँ दृष्टिकोण र नयाँ सम्भावनाको वाहक । समस्या तब सुरु हुन्छ, जब यही प्रश्न गर्ने प्रवृत्ति मात्र नकरात्मक आलोचनामा सीमित हुन्छ । जब संवादको सट्टा व्यङ्ग्य, गाली, अपमान र विरोध संस्कृति नै अभिव्यक्तिको प्रमुख माध्यम बन्छ; जब समाधान खोज्नुको सट्टा दोष देखाएर रमाइन्छ, तब चेतना र विद्रोहबिचको स्वस्थ रेखा मेटिन थाल्छ । त्यसपछि प्रश्न सशक्त साधन होइन, विनाशको हतियार बन्छ ।यहीँ विनिर्माणवादको खतरा देखा पर्छ । किनभने भत्काउन सजिलो हुन्छ तर नयाँ र बलियो संरचना बनाउनु गाह्रो; अनि त्यो बनेको संरचना जोगाइराख्नु झन् कठिन हुन्छ । त्यसैले यो पुस्ताको कर्तव्य पुरानो भत्काउनु मात्र होइन, भन्दा धेरै ठुलो नयाँ सिर्जना गर्नु, सुधार गर्नु र भविष्य जोगाउनु पनि हो । जेनजीले आफ्नो ऊर्जा र विवेकलाई सन्तुलनका साथ प्रयोग गर्न सक्यो भने, यही पुस्ताले नेपाललाई साँच्चिकै रूपान्तरणको दिशातर्फ लैजान सक्छ ।विनिर्माणवाद आवश्यक छ कि छैन निष्पक्ष भएर हेर्ने हो भने, नेपालका लागि विनिर्माणवाद दुई रूपमा उपस्थित छ । आवश्यक थियो, किनभने– विनिर्माणवादी चिन्तनले समाजमा जरा गाडेका अन्यायपूर्ण संरचनामाथि प्रश्न उठाउन महìवपूर्ण भूमिका खेलेको छ । परम्पराको नाममा स्वीकार गरिँदै आएका सत्ताकेन्द्रित नियम, संस्था र विचारधारालाई यसले ‘सामान्य’ वा ‘स्वाभाविक’ मान्न इन्कार ग¥यो । फलस्वरूप, मानिसमा स्थापित व्यवस्थामाथि आलोचनात्मक दृष्टिले हेर्ने चेतनाको विकास भयो । विशेष गरी जातीय, लैङ्गिक र वर्गीय विभेद जस्ता समस्यामा विनिर्माणवादले मौनतामा प्रश्नको आवाज भरेको देखिन्छ । समाजमा गरिने विभेद केवल जैविक वा प्राकृतिक नभई, ऐतिहासिक र राजनीतिक निर्माण हुन् भन्ने बोध गराउन यसले मद्दत ग¥यो । यसले पीडित समुदायलाई आफ्नै कथन प्रस्तुत गर्ने ठाउँ सिर्जना गरेको छ र सत्ताको एकल व्याख्यालाई चुनौती दिएको छ । यस चिन्तनले युवालाई सोच्ने, विश्लेषण गर्ने र खुला रूपमा बोल्ने हिम्मत पनि दियो । प्रश्न गर्नु अवज्ञा होइन, चेतनाको अभ्यास हो भन्ने बुझाइ विस्तार भयो । यसले नागरिकलाई अन्धविश्वास र सत्ता–प्रदत्त ‘सत्य’ बाट मुक्त गर्दै वैकल्पिक दृष्टिकोण खोज्न प्रेरित ग-यो । यसरी हेर्दा, विनिर्माणवाद विघटन मात्र होइन, चेतनाको पुनर्निर्माणतर्फको प्रक्रिया हो, जसले समाज अझ न्यायपूर्ण र समावेशी बनाउने सम्भावना बोकेको छ । खतरनाक पनि बन्यो किनभने विनिर्माणवादी चिन्तनले सामाजिक अन्यायमाथि प्रश्न उठाउने सकारात्मक भूमिका खेले पनि यसको एक नकारात्मक पाटो पनि स्पष्ट देखिन्छ । निरन्तर सबै संरचना, सबै मूल्य र सबै आधिकारिक कथनलाई शङ्काको दृष्टिले मात्र हेर्दा, समाजमा विश्वासको स्थान व्रmमशः अविश्वासले लिन थाल्छ । जब प्रत्येक विचार, संस्था र व्यक्तिलाई ‘शङ्कास्पद’ का रूपमा मात्र बुझिन्छ, तब सामूहिक भरोसा कमजोर हुन्छ र सहकार्यको आधार नै भत्किन पुग्छ ।यस अवस्थाले रचनात्मक मूल्यभन्दा नकारात्मक सोचलाई प्रोत्साहित गर्न थाल्छ । ‘कसैले ठिक गरिरहेको छ’ भन्दा पनि ‘सबै गलत छन्’ भन्ने धारणा बलियो बन्छ । यसले युवापुस्तामा निरन्तर असन्तोष र तिरस्कारको भावना जन्माउँछ, जसले समाधान खोज्ने चेतनालाई कमजोर बनाउँछ । विद्रोहलाई विचार र लक्ष्यभन्दा बढी, एउटा ‘फेसन’ वा पहिचान देखाउने साधन जस्तो बनाइन्छ । यसले परिवर्तनलाई सतही बनाउँछ र वास्तविक समस्याको गहन समाधानको सट्टा भावनात्मक प्रतिव्रिmया मात्र दिन प्रेरित गर्छ ।निरन्तर नकारात्मकता र उद्देश्यहीन असन्तोषले अन्ततः मानिसभित्र आत्मिक शून्यता र निराशा बढाउँछ । जब कुनै कुरामा विश्वास गर्न गाह्रो हुन्छ, तब भविष्यप्रतिको आशा पनि क्षीण बन्छ, जसले सामाजिक र व्यक्तिगत दुवै स्तरमा अस्थिरता निम्त्याउँछ । नेपाल जस्तो संस्कृतिले भरिएको, आध्यात्मिक जरा बोकेको समाजमा मात्र भत्काउने दर्शन दीर्घकालीन समाधान हुन सक्दैन । यहाँ पुनर्निर्माण, सन्तुलन र समन्वय चाहिन्छ ।विनिर्माण होइन, नवनिर्माणको समयअबको युग परिवर्तनको नारा होइन, रूपान्तरणको चेतनाको खोजीमा छ । आजको मानवता भौतिक रूपमा प्रगति गरेको देखिए पनि, आत्मिक रूपमा थाकेको, विभाजित र दिशाहीन बनेको सत्य हामी सबैका अगाडि छ । व्रmोध, असन्तोष, प्रतिस्पर्धा र अहङ्कारले भरिएको चेतना अब कुनै पनि राष्ट्र, समाज वा पुस्तालाई दीर्घकालीन शान्तिको बाटोमा लैजान सक्दैन । त्यसैले अहिलेको सबैभन्दा ठुलो आवश्यकता भनेको ‘भत्काएर जित्ने’ होइन, ‘जोडेर बचाउने’ दर्शन हो । साहित्यको भूमिका अब विद्रोह अभिव्यक्त गर्नु होइन, विछोडिएको मनलाई जोड्नु, आशा जगाउनु र मानवता पुनर्जीवित गर्नु हो । राजनीति पनि अब सत्ता जित्ने खेल मात्र नभएर, सेवा, निष्ठा र उत्तरदायित्वको अभ्यास बन्नु पर्छ । साँचो नेता त्यो होइन, जसले भाषणमा आगो ओकल्छ तर त्यो हो, जसले समाजमा शान्ति, न्याय र समानताको बिउ रोप्छ ।जेनजीलाई इतिहासले एउटा गम्भीर दायित्व दिएको छ । उनीहरू डिजिटल क्रान्तिका साक्षी मात्र होइन, नैतिक र आत्मिक पुनर्जागरणका वाहक बन्न सक्छन् । व्रmोध र व्यङ्ग्यभन्दा माथि उठेर करुणा, संवाद र समझदारीलाई अपनाउनु नै उनीहरूको सबैभन्दा ठुलो शक्ति बन्न सक्छ । प्रश्न गर्नु विनिर्माणवादको देन हो तर अब ती प्रश्नका उत्तर खोज्नु, तिनलाई जीवन र नीतिमा रूपान्तरण गर्नु नै नयाँ युगको पुकार हो । नेपाललाई अब नयाँ दर्शन चाहिएको छ, जहाँ सत्य सत्ताले होइन, करुणा, निष्ठा, विज्ञान र चेतनाले निर्माण गर्छ । जहाँ प्रतिस्पर्धा होइन, सहकार्य मूल मन्त्र बन्छ । यही नै अहिलेको यथार्थपरक, मानवतावादी र दिगो क्रान्ति हो । शान्तिको क्रान्ति, चेतनाको क्रान्ति र पुनर्जागरणको क्रान्ति ।
शिक्षक–विद्यार्थी व्यवस्थापन
शिक्षा र स्वास्थ्य कुनै पनि राज्यका नागरिकको गुणस्तरीय जीवन र समृद्धिका सूचक मानिन्छन् । यसैले हरेक लोकहितकारी राज्यले शिक्षा र स्वास्थ्यलाई नागरिकका मौलिक हक अन्तर्गत राखेर आवश्यक
हलचल पश्चिमी गोलार्द्धमा, असर सर्वत्र
दक्षिण एसियाको मौजुदा परिस्थितिलाई गत आइतबार पाकिस्तानको ‘डअन’ अखबारले ‘विषाक्त’ भनेर चित्रण गरेको थियो । जग–जाहेर छ, भारत र पाकिस्तान अवस्थित यस एसिया महादेशको यो भूखण्ड सन् १९४७ यता तनाउमुक्त रहन पाएको छैन
जेनजीले चाहेको विकास
नेपाल अहिले विकासको नयाँ मोडमा उभिएको छ । सडक, पुल, भवन, उद्योग, जलविद्युत् र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगका चर्चा भइरहेका छन् तर यिनै विकास अवधारणाका बिच एउटा पुस्ता हामीकहाँ मौन छैन । उनीहरू प्रश्न गरिरहेछन्–विकास के हो ? क
विषादी नियन्त्रणको आदेश
तरकारी तथा फलफूलमा हालिएको विष मानिसको शरीरमा मन्द असर गर्छ । यस्तो विषले तत्काल असर नगरे पनि बिस्तारै शरीरलाई हानि गरी कालान्तरमा दीर्घ रोग लाग्ने सम्भावना हुने विशेषज्ञहरूको भनाइ छ ।
अपाङ्गता भएकाको अधिकार
विगत दशकमा नेपालले अपाङ्गता समावेशी कानुन, नीतिहरू तथा अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबद्धताका दृष्टिले महत्वपूर्ण प्रगति गरेको छ । प्रगति गरे पनि व्यावहारिक कार्यान्वयन, स्रोत परिचालन, पूर्वाधार विकास, सामाजिक दृ
कृषि उत्पादनको सम्मान गर्ने पर्व
माङा पुन्ही सकेपछि नेवार समुदायका मानिसले नेपाल संवत्को दोस्रो चाडको रूपमा यमरी पुन्ही मनाउँछन् । नेवार समुदायले परम्परादेखि मान्दै आएका हरेक चाडपर्व विज्ञान र प्रकृतिमैत्री छ । असार साउनमा रोपिएको धान मङ्सिर महिनामा काटेर भिœयाएपछि नयाँ धानको चामलको पिठोबाट पहिलो परिकारको रूपमा बाफमा पकाएर यमरी खाने गरिन्छ । यमरी/योमारी एक परम्परा
कार्यदक्षता हासिल गर्ने शिक्षा
नेपालमा विद्यालयदेखि उच्च शिक्षासम्म सिकाइमा सुधार गरी दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न धेरै प्रयास भएका छन् । शिक्षण संस्थाका लागि भवन, पुस्तकालय तथा प्रयोगशाला जस्ता भौतिक अवस्थामा ध्यान दिनुका अतिरिक्त समय अनुसार पाठ्यक्रम निर्माण, प्रबोधीकरण, तालिम, पुनर्ताजगी तालिम, शिक्षण सामग्री निर्माण र शिक्षण विधिका बारेमा धेरै लगानी भएको छ । शैक्षिक जनश
कर्मचारीतन्त्रमा रूपान्तरण
जेनजी पुस्ताले मुलुकमा सुशासन नभई अनियमितता तथा भ्रष्टाचार बढेको भन्दै आन्दोलन गरी सत्ता नै परिवर्तन गरिदिए । राज्यव्यवस्थामा स्थायी सरकार भनेको कर्मचारीतन्त्र हो । निर्वाचित सरकार त आवधिक हिसाबले परिवर्तन
शिक्षक अभावको पीडा
अन्धकारबाट उज्यालोतिर लैजाने सबैभन्दा सशक्त माध्यम नै शिक्षा हो । शिक्षा देश र समाजको भविष्य हो । हरेक बालबालिकाका निम्ति शिक्षा जीवनको तयारी हो । विद्यालय शिक्षा सबैभन्दा महत्वपूर्ण हुन्छ ।
अर्थ सामाजिक विकासको शल्यक्रिया
विकास र अर्थतन्त्रबारे अहिले दुई वटा प्रश्न उठेका छन् । पहिलो, अर्थतन्त्रको आन्तरिक सामथ्र्यसमेत सुदृढ हुने गरी विश्वका विभिन्न देशले लागु गरेका असल नीतिलाई नेपाल अनुकूल बनाई कसरी लागु गर्ने ?
महिला नेतृत्व स्थापित गर्ने अवसर
महिला नेतृत्व बिरलै मिल्ने अवसर हो । कैयौँ अफ्रिकी मुलुक जस्तो मोजाम्बिक, युगान्डादेखि युरोपेली मुलुक डेनमार्क, इटालीसम्म महिला प्रधानमन्त्री रहेका छन् । छिमेकी मुलुक भारतका राष्ट्रपति द्रौपदी मुर्मू वा बङ्गलादेशका पूर्वप्रधानमन्त्री शेख हसिना, खालिदा जिया महिला नेतृत्वका उदाहरण हुन् । नेपालमै पनि केही समयअघि विद्यादेवी भण्डारी राष्ट्रपति हुनुभयो ।
शैक्षिक सुधारमा ‘बोर्ड अफ ट्रस्टी’
नेपालका प्रधानमन्त्रीदेखि मन्त्री, राजनीतिक दल, बुद्धिजीवी, पत्रकार, प्राध्यापक, विद्यार्थी सबैले साझा रूपमा स्वीकार गरेको यथार्थ हो, नेपालको उच्च शिक्षा आज गम्भीर सङ्क्रमण र चुनौतीको चरणमा पुगेको छ ।
न्याय प्रणालीमाथि चुनौती
कर्णालीको कथा हो । एउटा घनघोर जङ्गलको नजिकै एक जना गोठालो बस्थ्यो । साथमा कुकुर पनि थियो । खाना खाइसकेपछि ऊ जङ्गलमा भेडा चराउन जान्थ्यो । हिउँदको समय थियो । गोठालोले भेडा निकाल्यो र जङ्गलतिर लाग्यो । जङ्गल सुनसान थियो । चिसो हावा चलेको थियो । भेडालाई जङ्गलमा चर्न छोड्यो । जाडोका कारण दुई हातलाई काखीमुनि च्यापेर एउटा ढुङ्गामाथि बस्यो
शैलुङ पर्यटकीय आयाम
कुनै पनि मुलुकमा उपलब्ध स्रोतसाधनको प्रभावकारी उपयोयबाटै त्यो मुलुकको आर्थिक विकासका पाइला अगाडि बढ्दै जान्छ । कतिपय मुलुकको तीव्रत्तर विकाससमेत हुन्छ । विश्व विकासको इतिहासले यस्तै बोल्छ ।
