खर्क नीति संशोधनको प्रतीक्षा
हिमाली, पहाडी र चुरे क्षेत्रमा जन्मीहुर्की खाइखेली गरेकालाई ‘खर्क’ भन्ने शब्द नौलो होइन अर्थात् खर्क भन्ने शब्द यी भौगोलिक क्षेत्रमा बस्नेका लागि दैनिक जीवनसँग जोडिएको विषय हो । खर्क हिमाली, पहाडी र चुरे क्षेत्रका बासिन्दाको जीवनयापनको आधार पनि हो ।
रूपान्तरण युगतर्फ नेपाली चलचित्र
नेपालको इतिहास, समाज र संस्कृति जति पुराना छन्, त्यति नै पुरानो छ, नेपाली जनताको कलात्मक अभिव्यक्तिको खोज । साहि
मानवजातिको महत्त्व र जनसङ्ख्या नीति
विश्व जनसङ्ख्या दिवसका सन्दर्भमा राष्ट्रिय जनसङ्ख्या नीति, २०८२ जारी भएकोमा सबैमा शुभकामना दिन चाहन्छु । यस नीतिबाट देशले जनसाङ्ख्यिक प्रश्नमा अत्यधिक लाभ लिन सकोस् । कुनै पनि देश हुनका लागि जनसङ्ख्या चाहि
गिरिजाबाबु र ‘नोबेल प्राइज’
केही दिनअघि पुराना मित्र वासु बाबुसँग कुराकानी भयो । सन्दर्भ थियो गिरिजाबाबुको जन्म दिनको ।
सिकाइमुखी शिक्षणको खाँचो
शिक्षा भनेको कुनै पनि राष्ट्रको भविष्य निर्माण गर्ने आधारशिला हो किनकि, उचित शिक्षाको व्यवस्थाले गर्दा मुलुक सभ्य र समृद्ध बन्छ । आधुनिक शिक्षाको लक्ष्य विद्यार्थीलाई ज्ञान, सिप र आलोचनात्मक सोच प्रदान गर्नु हो । हाम्रो शिक्षा प्रणालीमा सिकाइ र
पूरा हुँदै ओली सपना
अहिले जबरजस्त एउटा भाष्य निर्माण गरिँदै छ– ‘गणतन्त्र आएपछि सबै बर्बाद भयो । नेपालमा केही हुन्न । अर्थतन्त्र डामाडोल भइसक्यो ।’ यस्तो भाष्य निर्माण गरी समाजलाई निराश बनाइँदै छ । नकारात्मक कुरा दोहोर्याइ–तेहेर्याइ भनिरहने प्रवृत्तिले भएका कामभन्दा नभएका र असत्य कुराले बजार पाउने गर्छ । तथ्याङ्कमा टेकेर सत्य कुराभन्दा नपत्याउने तर मिथ्याङ्कले बजार मात्र नभएर सम्मानित संसद् नै गर्माउने अवस्थामा छ । तथ्याङ्कमा टेकेर वस्तुनिष्ठ मूल्याङ्कनको कल्पना विद्यमान नेपाली समाजको स
सार्वजनिक ऋणको भार
नेपालमा बहुदलीय प्रतिस्पर्धात्मक राज्य व्यवस्थाको स्थापना २०४७ सालमा भयो । तत्पश्चात् आर्थिक, राजनीतिक र सामाजिक असुन्तलनका कारण उब्जाएको प्रश्नको जवाफ न नेतासंग छ न त विषयविज्ञसँग नै । त्यसको परिणाम पटक पटक जनस्तरबाट केही स्वार्थी वर्गले लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा नै धावा बोलिरहेको देखिन्छ । २१ औँ शताब्दीमा पनि लोकतन्त्रको विकल्प लोकतान्त्र नै हुन्छ भन्ने यथार्थलाई बुझ पचाएर जनतामा भ्रम फैलाउने चेष्टा भइरहेको छ । मुलुकको आर्थिक विकासको
सभ्यता र संस्कृतिको विशिष्टता
प्राचीन कालदेखि नै शक्तिशाली राष्ट्रले कमजोर राष्ट्रको भूभाग कब्जा गरी उपनिवेश कायम गरेर त्यहाँको स्रोतसाधनको अधिकतम दोहन गर्दै आएका छन् । फिनिसन र ग्रिकहरूले भूमध्यसागरीय क्षेत्रमा आफ्नो नियन्त्रण बनाए भने रोमनहरूले युरोप, अफ्रिका र मध्यपूर्वका नगर राज्यलाई आफ्नो मातहतमा राखे, व्यापार बढाए । मध्यका
लोकतन्त्रको लाभानुभूति
नागरिकले छानेका पात्र र पद्धतिबाट गरिने शासन लोकतन्त्र हो ।
तालिबानलाई रुसको मान्यता
युक्रेनसँगको युद्धले जी आठबाट हटाइएको रुसले अफगानिस्तानमा तालिबान नेतृत्वको अनिर्वाचित बन्दुके सरकारलाई औपचारिक मान्यता दिएको छ । तालिबान सरकारलाई मान्यता दिने रुस पहिलो मुलुक बनेको छ । चार वर्षअघि बन्दुकको भरमा अफगानिस्तानको सत्ता कब्जा गरेको विद्रोह तालिबान समूहको सरकारलाई यसअघि कसैले मान्यता दिएका थिएनन् ।
गुरुपूर्णिमाको महत्व
गुरुपूर्णिमा, जसलाई व्यास पूर्णिमा, गुरु पूजा वा व्यास जयन्ती पनि भनिन्छ, हिन्दु धर्म, दर्शन र संस्कृतिको एक महìवपूर्ण पर्व हो, जुन प्रत्येक वर्ष आषाढ शुक्ल पूर्णिमाका दिन मनाइन्छ । गुरुपूर्णिमा शिक्षाका आदिपुरुष महर्षि वेदव्यासको स्मृति दिवसका रूपमा र गुरु तत्वको उपासना गर्ने पर्वका रूपमा स्थापित छ । गुरु भन्नाले केवल औपचारिक शिक्षा दिने मात्र होइन, अज्ञान अन्धकारमा डुबेका प्राणीहरूलाई ज्ञान प्रकाश प्रदान गर्ने, जीवनपथ देखाउने, आध्यात्मिक उन्नतिको द्वार खोल्ने, चेतनाको उज्यालोतर्फ उन्मुख गराउने व्यक्तित्वसमेतलाई बुझ्नु पर्छ ।
भोगाइ नै असल गुरु
आज गुरुपूर्णिमा । हरेक वर्ष असार शुक्ल पूर्णिमाको दिनलाई गुरुपूर्णिमाको रूपमा मनाइन्छ । यो दिन शिक्षक, योग/आध्यात्मिक गुरु वा जीवनमा महत्वपूर्ण सल्लाह प्रदान गरेका व्यक्तिलाई भेटेर, उपहार दिएर, सम्झना र सम्मान प्रकट गरी एउटा पर्वका रूपमा नै मनाइन्छ ।
त्रिविको नेतृत्व छनोटमा दूरदर्शिता
जब नेपालका सबै जसो विश्वविद्यालयका शैक्षिक गुणस्तर तथा प्रशासनिक, आर्थिक, भौतिक पक्ष कमजोर हुँदै विद्यार्थी सङ्ख्या न्यून हुँदै जाने अवस्था सिर्जना भयो तब सरोकारवाला सबैको चिन्ता र चासो बढ्न थाल्यो । यस्तो अवस्था आउनुको मुख्य कारण विश्वविद्यालयमा राजनीतिक दलको हस्तक्षेपको कारण हो भन्ने सर्वत्र महसुस गर्न थालियो । विश्वविद्यालय सुधार गर्न सरकार कटिबद्ध भएको सन्देश प्रवाह गर्न तत्कालीन कुलपति एवं प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले मेरिटोक्रेसी
रैथाने बालीको पहिचान
रैथाने बाली भनेका त्यस्ता बाली हुन्, जुन कुनै कालखण्डमा सम्बन्धित देश वा भूगोलमा उत्पत्ति भई परापूर्वकालदेखि खेती हुँदै आएका छन् । त्यस्ता रैथाने बालीमा धेरैभन्दा धेरै जातीय तथा आनुवांशिक विविधता पाइन्छ । रैथाने बाली र तिनका जातमा स्थान विशेष गुण पनि विकास भ
सामूहिक स्वामित्वमा भूव्यवस्थापन
नेपालको राज्यव्यवस्था मुलुकमा सुशासन, सामाजिक न्याय र समृद्धि कायम गर्नेतर्फ दृढ सङ्कल्पित रहेको छ ।
व्यावसायिकता जोगाउने चुनौती
नेपालमा गोरखापत्रको प्रकाशनसँगै आजभन्दा १२५ वर्षपहिले श्रीगणेश भएको पत्रकारिता आज पनि जिम्मेवार र परिपक्व छ । जिम्मेवार र परिपक्व हुँदाहुँदै पनि कतिपय समाचार र विचार सम्प्रेषणमा देखिने कमजोर र उरन्ठेउलोपनले छोडेको छैन । पत्रकारितामा विश्वसनीयता र नैतिकताका विषयमा जति दरो र खरो प्रश्न उठ्ने गरेका छन् व्यावसायिकतासँग सम्बन्धित विषयमा पनि त्यतिकै छन् । पत्रकारितामा नैतिकता र व्यावसायिकतामा जति गम्भीर चुनौती देखा परेका छन् तिनलाई समयमै नि
सङ्घीयता सबलीकरणका आयाम
नेपालको संविधान २०७२ को भाग (४) मा राज्यका निर्देशक सिद्धान्त नीति तथा दायित्वको कार्यान्वयन सम्बन्धमा धारा (४९) र धारा (५०) मा आवश्यकता अनुसार स्रोतसाधन परिचालन गर्ने व्यवस्था उल्लेख छ । नेपालको स्वतन्त्रता, सार्वभौम सत्ता, भौगोलिक अखण्डता र स्वाधीनता
श्रमिकको उचित सम्मान
देशभित्र रोजगारीको अभाव, आर्थिक अवसरको कमी, सिप अनुसारको काम नपाइनु र लगानीमैत्री वातावरणमा देखिएको नैराश्यताका कारण वैदेशिक रोजगारीमा जानेको सङ्ख्या दिनहुँ बढिरहेको छ । अध्ययनका लागि विभिन्न विकसित मुलुकमा गएका विद्यार्थी वा श्रमिकमध्ये धेरै जसो विदेशमै बस्न रुचाएको देखिन्छ । थोरै सङ्ख्यामा मात्रै स्वदेश फर्किएर काम गरिरहेको अवस्था छ । खाडी मुलुकमा पुग्ने अधिकांश श्रमिक भने नेपालमै फर्किएर नयाँ काम वा व्यवसायमा लागेको तथ्याङ्कले देखा
अर्थतन्त्रमा संरचनात्मक सुधार
कुनै पनि देशको अर्थतन्त्र भन्नाले त्यस देशको समष्टिगत आर्थिक क्रियाकलापलाई लिइन्छ ।
सहकारीको मूल्य र मान्यता
केही सहकारी संस्थाका सञ्चालकले सहकारी संस्थाको रकम अपचलन गर्दा नेपाली जनबोलीमा अहिले सबैभन्दा बढी प्रयोगमा आएको शब्द सहकारी भएको छ । राजनीतिक वृत्तमा होस् वा सामाजिक क्षेत्रमा, त्यो पनि बदनाम शब्दका रूपमा । आधुनिक सहकारीको इतिहास सन् १८
कांग्रेसको आगामी कार्यभार
पार्टी मुख्यालय सानेपामा सोमबारदेखि सुरु भएको सत्तासीन प्रमुख घटक नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय समिति बैठकमा केन्द्रीय सदस्यले बोल्ने क्रम जारी छ । १० महिनापछि बसेको बैठकमा आफ्ना धारणा राख्न पाउँदा सदस्य दङ्ग छन् । अधिकांश केन्द्रीय सदस्यका कुरा सुन्दा लाग्छ, व्यक्तिगत लाञ्छना र पार्टीको आन्तरिक जीवनबाहेक उनीहरूसँग बोल्ने अरू कुनै एजेन्डा नै छैन । आपसमा हिलो छ्यापाछ्याप गर्दैमा भ्याइनभ्याई भएका उनीहरू मुलुकका समस्याप्रति कि बेखबर जस्तो देखिन्छन् । जबकि नेपाली समाज अनेक
कानुन अध्ययनमा आकर्षण
मानव जातिको विकास र सभ्यताको सुरुवातसँगै कानुनको अभ्यास भएको मानिन्छ ।
विधि र विचारको खोजी
विधिको सर्वोच्चता लोकतन्त्रको एउटा महìवपूर्ण विशेषता हो । लोकतन्त्रको यो विशेषताले नागरिकका बिचमा समान धारणा राख्ने राज्य प्रणालीको अपेक्षा गरिरहेको हुन्छ । विधि बनाएर सभ्य समाज निर्माणको चाहना पनि बोकिरहेको हुन्छ । नागरिक बराबरी छन् र उनीहरूको बस्ती (समाज) सभ्य, भद्र र थितिसहित क्रियाशील हुन्छ भन्ने विधिको शासनको अन्तर्य हो । समाजको अगुवाइ गर्ने नेताहरू हुन्छन्, त्यहाँ राज्यका संरचना पनि हुन्छन् । ती संरचना सञ्चालनका लागि अधिकारी तोकिएका प
विकल्पमा सामुदायिक विद्यालय
माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसइई) को नतिजा सार्वजनिक भएसँगै धेरै विद्यार्थी कक्षा ११ मा कुन विद्यालय अध्ययन गर्ने भन्ने खोजीमा लागिसकेका छन् । यस्ता विद्यार्थीका लागि उपत्यकामा रहेका सामुदायिक विद्यालय पनि गतिलो विकल्प बनिरहेका छन् । सस्तो शुल्कमा गुणस्तरीय शिक्षा पाइने हुनाले केही
शैक्षिक गुणस्तरको मापन
माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसइई) को परिणाम प्रकाशित भएसँगै निजी विद्यालयमा विद्यार्थी भर्ना गर्ने लहर चलेको छ । विद्यार्थीलाई आकर्षण दिन कक्षा ११ र १२ को पढाइ हुने कतिपय निजी विद्यालयमा पौडी पोखरी, बक्सिङ क्लब आदि मात्रै नभएर बारको समेत व्यवस्था गरिएको छ ।
