मुङ्ग्रहवा नाच लोप हुन सक्ने
वीरताको प्रतीक थारू समुदायको मुङ्ग्रहवा नाच लोप हुने खतरा बढेको छ । यस्ता लोपोन्मुख नाच संरक्षणको प्रयास राज्यस्तरबाटै नभएपछि यो मौलिक नाच लोप हुने खतरा बढेको हो । विगतमा दसैँ, दीपावलीताका विभिन्न गाउँमा नाचिँदै आएको यो नाच पछिल्लो समय मुस्किलले देख्न पाइन्छ ।
हाँडीगाउँ जात्रा सुरु
ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वर भगवान्को पूजाआराधना गरी टोल टोलमा रथ (खट) घुमाएर बुधबार हाँडीगाउँको जात्रा मनाइएको छ ।
कात्तिक ४ गते म्हः पूजा तथा ५ गते किजा पूजा मनाउने
भक्तपुरका नेवार समुदायले यस वर्षको तिहारमा कात्तिक ४ गते म्हः पूजा र ५ गते किजा पूजा (भाइटीका) मनाउने भएको छ ।
बाजाको तालमा नाचिने ‘सरायँ’ जोगाउन चुनौती
गलाभरी जमराको पहेँलो माला भिरेर सरायँ नाच्दा–नाच्दै धुर्कोट गाउँपालिका –५ वस्तुका केरमान गन्दर्भ र रामबहादुर गन्दर्भका कपाल फुलेर सेतै भइसके । उमेरले ७० नेटो काटे पनि सरायँ नाचमा उहाँहरुको जोश युवाकोभन्दा कम छैन ।
सल्यानको कुमाखमा भव्य मेला, हजारौंको मेलामा भिड
कोजाग्रत पूर्णिमाको अवसरमा सल्यानको प्रसिद्ध धार्मिक तथा प्राकृतिकस्थल कुमाख पहाड (लेक) मा भव्य मेला लागेको छ ।
-original-thumb.jpg)
नवदुर्गा नाच सम्पन्न (फोटो फिचर)
दसैँको टीकाको दिन सुरु भएको नवदुर्गा नाच सम्पन्न भएको छ ।
‘कोजगरा’ पर्व हर्षोल्लासका साथ मनाइँदै
मिथिला क्षेत्रसहित तराई–मधेशमा आज राति कोजाग्रत पूर्णिमाको अवसरमा महालक्ष्मीको पूजापाठ गर्दै रातभर जाग्राम बस्ने परम्परा उल्लासपूर्वक मनाईंदै छ । यसैसँग विजयादशमी पर्वको औपचारिक समापन हुने परम्परा रहँदै आएको छ ।
थारू समुदायको साङ्गठनिक संरचना
थारू समुदाय आफ्नो समुदाय र परिवारमा ज्यादै व्यवस्थित र अनुशासित जाति मानिन्छ । यस जातिको घरायसी, सामुदायिक तथा पेसागत र कृषि कामका लागि फरक फरक जिम्मेवारीसहितको साङ्गठनिक संरचना रहेको हुन्छ । त्यसैले आज पनि थारू समुदायमा पारिवारिक सङ्गठन बलियो देखिन्छ ।
आश्विन शुक्ल पूर्णिमाः महालक्ष्मीको आराधना गरी रातभर जाग्राम बसेर मनाइयो कोजाग्रत पूर्णिमा
धनधान्य एवं सम्पन्नताकी देवी महालक्ष्मीको पूजा आराधनासहित रात्रिमा जाग्राम बसेर नेपालीले बडादसैँलाई बिदा गरेका छन् ।
कहीँ नभएको जात्रा मनाउने तयारी
‘कहीँ नभएको जात्रा हाँडीगाउँमा’ उखान नसुन्ने सायदै होलान् । कसैले नगरेको काम वा अनौठो काम गर्दा होच्याएर अथवा प्रोत्साहन दिन यो उखान भन्ने गरिन्छ । हाँडीगाउँमा मनाइने जात्रा भने देशभर मनाइने अन्य जात्राभन्दा भिन्न भएकै कारण ‘कहीँ नभएको’ भनिएको हो ।
सहरकेन्द्रित बन्दै सरायँनाच
पश्चिम नेपालमा दसैँको समयमा नाचिने सरायँनाच पछिल्ला वर्षहरूमा सहरमा समेत प्रदर्शन हुन थालेको छ । सरायँनाच दसैँको समयमा नाचिने महत्वपूर्ण सांस्कृतिक परम्परासमेत हो । विजयोत्सवका अवसरमा सरायँनाच नाचिने परम्परा छ ।
धुर्कोटमा भाेलि सार्वजनिक बिदा
धुर्कोट गाउँपालिकाले सरायँ हेर्न सार्वजनिक बिदा दिएको छ ।
नवरात्रकी नवदुर्गा
मातृशक्ति अर्थात् शक्तिस्वरूपा भगवतीको आराधना गरिने नवरात्र वर्षमा चार पटक आउँछ– असार, असोज, माघ र चैतमा ।
आश्विन शुक्ल पूर्णिमाः कोजाग्रत व्रतसहित महालक्ष्मीको पूजा आराधना गरिँदै
बडादसैँ पर्व धन धान्य एवं सम्पन्नताकी देवी महालक्ष्मीको पूजा आराधनासहित रात्रिमा जाग्राम बसेपछि आजदेखि समापन हुँदैछ ।
लोप हुने खतरामा ऐतिहासिक सराय नाच, संस्कृति जोगाउन प्रतियोगिता
गुल्मी जिल्लाको पश्चिममा प्रख्यात मानिने सराय नाच दसैं टीकाको भोलिपल्टबाट विभिन्न ठाउँमा खेलिन्छ । लामो इतिहास रहेको सराय नाच पुस्तान्तरण नभएकाले जोगाउन मुस्किल परिरहेको छ । हतियारको साथमा खेलिने परम्परागत साहसिक नाच सराय नाच जोगाउन मुसिकोट नगरपालिका–४ बडागाउँमा भने प्रतियोगीता नै गर्नुपर्ने बाध्यता परेको छ ।
मध्यपुर थिमिमा ‘खाँ पिहाँवईगु’ जात्रा
बडादसैँको ११ औँ दिन पापाङ्कुशा एकादशीको अवसरमा मध्यपुर थिमिमा मल्लकालीन युद्धको झल्को दिने गरी ‘खाँ पिहाँवईगु’ (खाँ निस्कने) जात्रा सम्पन्न भएको छ । तत्कालीन राजदरबारका रूपमा रहेको लाय्कुस्थित तलेजु भवानीको द्यो छेंबाट खड्ग, तरबार, ढाल, युद्धकबजलगायत मल्लकालीन युद्धमा प्रयोग हुने साधन बोकेर युद्ध कला प्रदर्शन गर्दै खाँ पिहाँवईगु जात्रा निकालिएको हो । दरबारसँग सम्बन्धित फरक समुदायलाई सहभागी गराइने खाँ पिहाँवइगु जात्रामा गुठीयारले जामा लगाएर खड्ग, ढाल र तरबार हातमा बोकेर तत्कालीन युद्धकला प्रदर्शन गर्दै नगरपरिव्रmमा गर्नुका साथै स्थानीय क्वालखु द्यः (बालकुमारी देवी) को परिसरमा भुइँफर्सी अर्थात् कुभिण्डो मार हानेपछि जात्रा सम्पन्न भएको थियो ।
मध्यपुर थिमिमा ‘खाँ पिहाँवईगु’ जात्रा सम्पन्न
बडादसैँको ११ औँ दिन पापाङ्कुशा एकादशीको अवसरमा शुक्रबार मध्यपुर थिमिमा मल्लकालीन युद्धको झल्को दिने गरी ‘खाँ पिहाँवईगु’ ९खाँ निस्कने० जात्रा सम्पन्न भएको छ ।
व्यक्तिगत लगानीमा चर्खेपिङ निर्माण
दसैंमा खेलिने चर्खेपिङ हराउँदै जान थालेपछि बागलुङ नगरपालिका –९ सिगानाका पूर्व वडाअध्यक्षको सक्रियतामा संरक्षण थालिएको छ । उहाँले गत वर्षदेखि व्यक्तिगत लगानीमा चर्खेपिङ निर्माण गर्दै उनुभएको छ ।
२० बढी स्थानमा सरायँ नाच प्रदर्शन
दसैंमा घर आएकाहरु सरायँ नहेरी गन्तव्यमा फर्किदैनन् । गुल्मी पश्चिममा सरायँ प्रख्यात नाच हो । दसैंको टीकाको भोलिपल्टबाट पूर्णिमासम्म जिल्लाका २० बढी स्थानमा सरायँ खेलिन्छ ।
दसैं सकियो, थारू बस्तीमा सखिया नाच कायमै
थारू समुदायमा दसैं पर्व सम्पन्न भएको छ । यद्यपि थारू बस्तीहरुमा सख्यानाचको पैयाँ भने जारी छ । दसैं सकिए पनि थारू समुदायले एक हप्तासम्म सख्या पैयाँ नाच नाच्ने गरेको दंगीशरण ३ हेकुलीका मटावा नारायण चौधरीले बताउनुभयो ।
‘खाँ पिहाँ वइगु’ जात्रा सम्पन्न
भादगाउँ (भक्तपुर), असोज १७ गते । यहाँको मध्यपुर थिमि–७ नगदेशमा बिहीबार राति ‘खाँ पिहाँ वइगु’ जात्रा सम्पन्न भएको छ । प्रत्येक वर्ष मोहनी नखःको चालँ अर्थात् बडादसैँको दशौँ दिन विजयदशमीको राति नगदेशको दरबार लाय्कुबाट ‘खाँ पिहाँ वइगु’ जात्रा निकाल्ने परम्पराअनुसार बिहीबार राति जात्रा निकालिएको हो ।नगदेशमा रहेको मल्लकालीन दरबारबाट खाँ निकालिएको हो । यो जात्राको अन्त्यमा नगदेशस्थित सिद्धिगणेशको प्राङ्गणमा ‘भुइँफर्सी’ अर्थात् ‘कुभिण्डो’ मार हान्ने भएकाले यसलाई ‘भुइँफर्सी पालेगु’ जात्रा पनि भनिन्छ ।दरबारबाट पमा नायो (प्रधान नाइके)को नेतृत्वमा मल्लकालीन सिपाहीको भेषमा जात्रालुहरू टाउकोमा फलामे टोपी, हातमा तरबार, खुँडा र ढाल बोकेर निस्केका थिए । ती सिपाहीले युद्ध कौशल पनि प्रदर्शन गरेका थिए ।सिद्धिगणेश मन्दिर परिसरमा मार हानेको कुभिण्डो प्रसादको रुपमा घरघरमा लाने प्रचलन रहेको छ । जात्रा सञ्चालनका लागि यस वर्ष मध्यपुरथिमि नगरपालिकाले ढाल, टोपीलगायतका सामग्री सहयोग गरेको थियो । जात्रामा नगरप्रमुख सुरेन्द्र श्रेष्ठलगायत जनप्रतिनिधिले पनि सक्रिय सहभागिता जनाएका थिए । रासस
पायःद्यो (खड्ग जात्रा) सहित तलेजुको घोडा जात्रा सम्पन्न
बडादसैँँको दिन मध्यरातिबाट भक्तपुरमा सुरु भएको पायःद्यो अर्थात् खड्ग जात्रासहित तलेजुको बाहन सेता घोडा जात्रा सम्पन्न भएको छ ।
मुस्लिम अगुवाहरुले पनि दसैँको टीका लगाए
धार्मिक र सामाजिक सद्भावको शहरको रुपमा परिचित नेपालगन्जमा यस वर्षको बडा दसैं पनि आपसी एकता र धार्मिक सहिष्णुताको प्रतीक बनेको छ। बिहीबारको शुभसाइतमा मुस्लिम समुदायका अगुवाहरूले हिन्दु समुदायका मान्यजनबाट टीका–जमरा ग्रहण गर्दै दसैं मनाउनुभएको छ ।
रावणको प्रतिमा दहन
बडादसैँको विजया दशमीको दिन आज महोत्तरी जिल्लाको जलेश्वर नगरपालिका(१ मा अवस्थित बरूण सरोवरको पूर्वी उत्तरी डिलमा निर्माण गरिएको रावणको प्रतिमा दहन गरिँदै।
दसैँको टीका र आशीर्वाद थाप्नेको चहलपहल
नौ दिनसम्म दुर्गा भवानीको पूजा आराधना गरिएको प्रसाद घरमा मान्यजनबाट ग्रहण गरेपछि घरबाहिर टीका लगाउन हिँड्नेको आजैदेखि राजधानीलगायत देशभर चहलपहल देखिन थालेको छ।
