हराएका परमाणु बम
बी–५२ बम्बर विमान स्पेनको भूमध्य सागर तटीय क्षेत्रमा इन्धनवाहक केसी–१३५ विमानसँग आकाशमै ठोक्किएको थियो। सम्भावित भयङ्कर घटनाबाट जोगिन विमानमा रहेका ७० किलो टनका हाइड्रोजन बममध्ये तीनवटा पालोमेस नगर नजिकै र एउटा समुद्रमा खसालियो। यसरी अमेरिकाले परमाणु दुर्घटना बेहोरेको यो पहिलो र अन्तिम घटना थिएन।
ई–सिमको दुनियाँ
केही समयअघि अमेरिकी कम्पनी एप्पलले आइफोन–१४ सार्वजनिक ग-यो। एप्पलले आइफोन–१४ का विभिन्न चार मोडल ल्याएको छ, जसमा सिमकार्ड चल्दैन र हाल्ने ठाउँ पनि छैन । अमेरिकाका लागि ल्याइएका यी सेटमा ई–सिम मात्रै लाग्ने गरी बनाइएको छ तर अमेरिकाबाहेक अन्य देशका लागि दुवै प्रकारको सिम हाल्न मिल्ने संस्करण कम्पनीले उत्पादन गरेको छ।
क्वान्टमले भन्छ मृत्यु हुँदैन
शरीरको स्नायु प्रणालीबाट क्वान्टम चेतना जब आफ्नो स्थान छोड्न थाल्छ अनि मृत्यु जस्तो अनुभव हुन्छ। यस सिद्धान्त वा निष्कर्षको आधार के हो भने मस्तिष्कको क्वान्टम कम्प्युटरमा चेतनाले एक प्रोग्रामसरह काम गर्दछ। ‘बायोसेन्ट्रिज्म ः हाउ लाइफ एन्ड कन्सियोसनेस आर द किज टु अन्डरस्ट्यान्डिङ द नेचर अफ द युनिभर्स’ नामको पुस्तकमा क्वान्टम सिद्धान्त र मृत्युका बारेमा उल्लेख गरेर सनसनी मच्याएको छ। मृत्युपछि पनि जीवनी समाप्त नहुने र त्यसको एक रूप कहीँ कतै सदाका लागि जीवित नै रहने कुरा यस पुस्तकमा उल्लेख छ । यो पुस्तक क्वान्टम सिद्धान्तको जानकार वैज्ञानिक डा. रोबर्ट लेन्जद्वारा लेखिएको हो।
सन्तान बेच्न बाध्य केन्याली आमाहरू
अदामा आफ्नो गाउँमा फर्किएकी छन् । उनी भन्छिन्, “जीवन जिउन निकै गाह्रो भयो ।” आमाबुवा हुँदा आफ्नो जीवन केही सहज भएको उनी बताउँछिन् । पैसा हुँदैनथ्यो, उनका लागि विकल्प त्यतिबेला नै सीमित थिए । उनी विद्यालय गइन् । उनका बुवा उनी १२ वर्ष हुँदा बिते र केही वर्षमा आमाले पनि बिदा लिइन् । त्यसपछि जीवन झनै कठिन भयो । पश्चिम केन्याको ग्रामीण भेगमा रहेको गाउँमा उनी बस्छिन् ।
अनुपम दूधकुण्ड
दूधकुण्ड साँच्चै सुन्दर, अनुपम र धर्तीको स्वर्गझैँ छ। मुलुकमा अनेक दूधकुण्ड छन् ः लमजुङको दूधकुण्ड, दोलखाको दूधकुण्ड, खोटाङको दूधकुण्ड आदि। तिनमा सोलुखुम्बुको दूधकुण्ड विभिन्न दृष्टिकोणले उल्लेखनीय छ । नुम्बुर हिमालको काखमा अवस्थित दूधकुण्डको सिरानका खटाङ र करयलुङ हिमालले पनि उत्तिकै सौन्दर्य बढाएका छन्। नामैले दूधकुण्डको विशेषता प्रकट गरेको छ, दूधिलो पानी भएकाले कुण्डको पहिचान दूधकुण्ड बनेको हो ।
मृत्यु सञ्चार
सबैलाई थाहा छ नै छ, ‘मृत्यु’ सर्वाधिक अप्रिय र भयकारी शब्द हो। तैपनि यस अप्रिय शब्दसँग सम्पूर्ण चराचर जगत्को अप्रिय साइनो गाँसिएको छ। एक दिन सबैले मृत्युको सामना गर्नैपर्छ। कोही पनि मृत्युबाट पर भाग्न सक्दैन। बरु नचाहँदा नचाहँदै पनि हरेक व्यक्ति प्रतिपल मृत्युको नजिक पुगिरहेकै हुन्छ। मृत्युलाई छल्न सक्ने कुनै उपाय छैन। मृत्यु तमाम प्राणीका लागि शाश्वत र अपरिहार्य पक्ष हो। भौतिक तथा आध्यात्मिक जगत् दुवैले यसलाई जीवनको अन्तिम सत्य मानेका छन्।
सन्तान बेच्न बाध्य केन्याली आमाहरू
दामा आफ्नो गाउँमा फर्किएकी छन् । उनी भन्छिन्, “जीवन बाँच्न निकै गाह्रो भयो ।” आमाबुवा हुँदा आफ्नो जीवन केही सहज भएको उनी बताउँछिन् । पैसा हुँदैनथ्यो, उनका लागि विकल्प त्यतिबेला नै सीमित थिए ।
आकाशयोगिनी विजयश्वरी
धर्म-संस्कृतिमा विभिन्न शक्तिको स्रोतमा स्त्री शक्तिलाई विशेष महìव दिएकोे छ । विभिन्न स्त्री देवीमा विजयश्वरीको आकाशयोगिनी पनि एक हो । आकाशमार्गबाट आएको हुँदा यस देवीलाई आकाशयोगिनी भनिन्छ
अनुपम दूधकुण्ड
दूधकुण्ड साँच्चै सुन्दर, अनुपम र धर्तीको स्वर्गझैँ छ । मुलुकमा अनेक दूधकुण्ड छन् : लमजुङको दूधकुण्ड, दोलखाको दूधकुण्ड, खोटाङको दूधकुण्ड आदि । तिनमा सोलुखुम्बुको दूधकुण्ड विभिन्न दृष्टिकोणले उल्लेखनीय छ ।
अमेरिकी योजनामा फेरिएका सत्ता र नक्सा
इतिहास पल्टाएर हेर्दा दस पटक अमेरिकाले विदेशमा सरकार ढाल्नमा सहयोग गरेको बुझ्न सकिन्छ । अमेरिकाले लामो समयदेखि आफ्नो स्वयंको रणनीति तथा व्यापारिक हित भरणपोषण हुने गरी विदेशी सत्ता परिवर्तनमा साथ दिएको छ । आफ्नो इतिहासमा यी कार्यका लागि अमेरिकाले पटक पटक आफ्नो सेनाको प्रयोग तथा गोप्य अभियान सञ्चालन गरेको थियो।
संस्कृति समाजको प्राण
‘संस्कृति’ समाजको पहिचान हो । हामीसित छ हजार वर्ष पुरानो ‘सांस्कृतिक’ पहिचान छ । संस्कृतिका माध्यमबाट प्रेम, सद्भाव, एकता, सदाचार, सहकार्य, मेलमिलाप, सहिष्णुता, हार्दिकता, धार्मिकता, परोपकारिता, मानवता, सिर्जना, आविष्कार, उपलब्धि, समृद्धि र श्रेष्ठताजस्ता कुरा हासिल हुन्छन् । मनुष्य सभ्यता, यिनै सांस्कृतिक कर्मबाट विकसित भएको संस्कृति हो । संस्कृति मनुष्य जीवन र समाजको प्राण हो । राष्ट्रको आत्मा हो ।
परमाणु बम सहेको बिकिनी एटोल
सन् १९४६ र १९५८ बीचमा अमेरिकाले प्रशान्त महासागरमा अवस्थित बिकिनी एटोल द्वीप समूहमा परीक्षणार्थ २३ वटा परमाणु हतियार विस्फोट गरेको थियो। द्वितीय विश्वयुद्धमा पूर्णविराम लगाउने गरी जापानी सहरहरू हिरोसिमा र नागासाकीमा सन् १९४५ अगस्तमा परमाणु बमहरू विस्फोट गराएको मात्र केही महिनामै अमेरिकी सेनाका उच्च अधिकारीहरू थप परमाणु हतियार परीक्षण गर्ने योजना बनाउन थालेका थिए। उनीहरूले विस्फोटका लागि चयन गरेको पहिलो स्थान निकै दुर्गम थियो, सकभर थोरै अमेरिकीले त्यस स्थानको जानकारी राख्दथे ।
कर्मनिष्ठ कुमाल
नेपालका एक सय २५ जातिमध्ये कुमाल पनि एक हो, जसलाई आदिवासी/जनजातिमा सूचीकरण गरिएको छ। नेपालका अधिकांश जिल्लामा (केही हिमाली जिल्लाबाहेक) छरिएका कुमालको तनहुँ, लमजुङ, अर्घाखाँची, चितवन, धादिङ, पाल्पा, पर्वत, दोलखा, सङ्खुवासभा, नुवाकोट र गुल्मीमा बाक्लो बसोबास रहेको छ। नदी, घाटी र समथर मैदानमा यिनीहरूको बढी बसोबास छ। यसो हुनुमा माछा मार्ने कुमाल जातिको परम्परागत पेसाका कारण हुन सक्छ। वि.सं. २०६८ को जनगणनाअनुसार कुमालको जनसङ्ख्या एक लाख २१ हजार १९६ रहेको छ। जसमध्ये सहरी क्षेत्रमा १८ हजार ३५५ र ग्रामीण क्षेत्रमा एक लाख दुई हजार ८४१ जनाको बसोबास छ।
छोटो भिडियोको संसार
डिजिटल युगको तामझामपूर्ण वातावरणमा टिकटकको नाम नसुन्ने सायदै कोही होला । दुनियाँका सामु सर्वपरिचित टिकटकलाई ‘प्रतिभा–डबली’ भन्दा फरक नपर्ला । किनभने यसले कलापारखीका लागि प्रतिभा प्रदर्शन गर्ने गतिलो डबली दिएको छ । प्रतिभा प्रस्फुटनको अवसर नपाएका कलापारखीलाई रङ्गमञ्च दिएर प्रतिभा अङ्कुरणमा गुन लगाउने टिकटकको गुनिलो देन बिर्सिनसक्नुको छ । यसले आम नागरिकलाई सेलिब्रिटी बनाउने काम गर्दै आएको छ । यसबाट एउटा सामान्य व्यक्तिको परिचय रातारात बदलिन पुगेको छ, जसबाट समाजमा एक प्रकारको हलचल नै आएको छ ।
फुटबलका नवयुग
उनी सौम्य लाग्छन्, कम बोल्छन् र जो कसैलाई देख्दा मुसुक्क हाँस्छन्। यो उनको स्कुलिङ हो। उनी अर्थात् नेपाली राष्ट्रिय फुटबल टिमका कप्तान नवयुग श्रेष्ठ। १४ वर्षदेखि नेपाली सेनामा रहेर उनले सिकेको सबैभन्दा ठूलो शिक्षा नै अनुशासन हो र त्यही अनुशासित खेलाडीको नाताले उनी कप्तान भएका हुन्। यो पद आफैँमा चुनौतीपूर्ण हो। आफू राम्रो खेल्नु त छँदैछ सिङ्गो टिम मिलाएर अगाडि बढ्नु कम चानचुने हैन। नवयुग भन्छन्, “सबै कुरा अपर्चुनिटी हो। अखिल नेपाल फुटबल सङ्घले बनायो खुसी लाग्छ।”
लोकसेवा सम्बन्धी विषयगत प्रश्नोत्तर
अन्तर्राष्ट्रिय योग दिवस हरेक वर्ष जुन २१ मा योग दिवस मनाउने गरिएको छ। सन् २०२२ को योग दिवसको नारा : मानवताका लागि योग। संयुक्त राष्ट्रसङ्घले सन् २०१४ मा यस दिनलाई योग दिवसका रूपमा मान्यता प्रदान गरेको हो। सन् २०१५ जुन २१ मा भारतमा एकै ठाउँमा ३६ हजार व्यक्तिलाई योग गराएर गिनिज बुकमा रेकर्ड बनाइएको थियो।
चुनौतीपूर्ण बडिमालिका यात्रा
बाजुराको पश्चिमी क्षेत्र र अछामको चौखुट्टेलगायतका ठाउँबाट पर्यटकीय र धार्मिक क्षेत्र बडिमालिका सहितका तीन चुचुरा नजरमा पर्दा जो कोहीको मन लोभिन्छ। हिउँदका महिनामा हिउँले छोपिने बडिमालिका शृङ्खला अझ धेरै रोमाञ्चक देखिन्छन्। धार्मिक ग्रन्थ श्रीस्वस्थानीमा बडिमालिकामा महादेवकी पत्नी सतिदेवीको बायाँ कुम पतन भएको चर्र्चा छ। हरेक वर्ष जनैपूर्णिमा अघि त्रयोदशी, चतुर्थदशीमा त्यहाँ लाग्ने मेला भर्न बाजुरा, अछाम, डोटी, कालीकोटबाट मात्रै होइन देशका विभिन्न ठाउँ र भारतबाट समेत तीर्थालु आउँछन् ।
बाङ्गोपनाको चिन्ता
लिङ्गमा बाङ्गोपना देखिएको र यसबाट आफू चिन्तित भएको कुरा लिएर थुप्रै व्यक्ति यौन चिकित्सक कहाँ धाउँछन्। लिङ्गको फेदैदेखि लिङ्ग दायाँबायाँ वा मुनितिर ढल्किनु स्वभाविक कुरा हो। उत्तेजित वा कडा नभएको अवस्थामा आफ्नै बोझ थाम्न नसकेर लिङ्ग तलतिर लत्रिन्छ। व्यक्ति सीधा उभिएको अवस्थामा उत्तेजित लिङ्गमा सामान्यतया बाङ्गोपना हुँदैन। तर सुतेको बेला दायाँ वा बायाँ ढल्किन सक्छ।
पूर्वाधार विकासमा नव प्रतिस्पर्धा
अहिले विश्वमा दुईवटा ठूला पूर्वाधार विकास परियोजना चर्चामा छन्ः चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङले अगाडि सारेको बेल्ट एन्ड रोड इनीसीएटीभ्स (बीआरआई) र अमेरिकाका राष्ट्रपति जोए बाइडेनको बिल्ड ब्याक बेटर वल्र्ड (बी३डब्लू) परियोजना। यी दुवैले एक अर्कालाई चुनौती दिँदैछन्।
प्रेमको प्रतीक रानीमहल
विश्वकै गहिरो गल्छी बनाएर बग्ने नदी हो, कृष्णगण्डकी अर्थात् कालीगण्डकी प्रायः कालो रङको जलप्रवाह हुने कालीगण्डकी शालिग्रामका लागि विश्वप्रसिद्ध छ। हिन्दु धर्ममा शालिग्रामलाई विष्णु भगवान्को साक्षात् रूप समेत मानिन्छ। कालीगण्डकी तटमा मुक्तिनाथ र देवघाटजस्ता पवित्र धार्मिक तीर्थस्थलसँगै पश्चिमा वास्तुकलाको नमुनाका रूपमा रानीमहल रहेको छ। नेपाली समाजको विशिष्ट प्रेम प्रतीकका रूपमा रानीमहलले इतिहासको एउटा प्रेमिल कालखण्ड बचाएर राखेको छ। पाल्पाको श्रीनगरडाँडा आसपासबाट उत्तर बग्ने रानीघाट खोला कालीगण्डकीमै समाहित भएको छ। जहाँ प्रेम प्रतीकका रूपमा जीवित दरबार छ, रानीमहल। तानसेनबाट १३ किलोमिटर दूरीमा रहेको रानीमहल, नदी किनारको चट्टामाथि ठड्याइएको छ। पाल्पाका तैनाथी पश्चिम कमान्डर जनरल खड्गशमशेर राणाले रानी तेजकुमारी देवीको सम्झनामा पाँच वर्ष लगाएर विक्रम सम्बत् १९५४ मा सो दरबार निर्माण सम्पन्न गराएका थिए।
संसदमा भएका असंसदीय व्यवहार
२०७९ साल जेठ १३ गते उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्तिमन्त्री दिलेन्द्रप्रसाद बडूले सार्वजनिक महìवको वक्तव्यका क्रममा दिएको अभिव्यक्तिका कारण प्रतिनिधि सभामा गतिरोध उत्पन्न भयो। प्रमुख विपक्षी दलका नेता केपी शर्मा ओलीमाथि असंसदीय भाषामा अप्रमाणित आरोप लगाएको भन्दै नेकपा (एमाले)का सांसदले शब्द रेकर्डबाट हटाउन माग गरे।
इस्लाम बौद्धिक थलो टिम्बक्टु
मालीमा पर्ने टिम्बक्टु इस्वी संवत्को १५औँ र १६औँ शताब्दीमा इस्लाम सभ्यताको एक प्रमुख बौद्धिक थलो थियो। हालको पश्चिम अफ्रिकी देश मालीको मध्यमा पर्ने टिम्बक्टु सहर इस्लामको स्वर्ण युगमा शताब्दीयौँसम्म संस्कृति र विद्या प्राप्तिका लागि प्रमुख केन्द्रका रूपमा विकसित भयो।
आनन्दमय जीवनशैली
वर्तमान समयमा मानिसको जीवन अति नै व्यस्त र अनेक विषयमा रुमलिएको देखिन्छ। जसले गर्दा मानिसमा अनेक खालका नकारात्मक सोचाइको विकास हुने तथा जीवन यत्तिकै बिनाकुनै उपलब्धि व्यतित भइरहेको छ। यसै विषयमा केही मानोविज्ञानका कुरा गरौँ, जसले यो जीवनलाई केही हदसम्म सहयोग गर्नेछ।
“हिमालयन रविन हुड”
महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाले उल्लेख गरेझैँ डा. केआई सिंहको व्यक्तित्व बाधा अड्चन, विधिवैपरीत्यको अभाव र राजनीतिक विचलन नआएको भए मुलुकको मुहार परिवर्तनका लागि उपयोगी रहने थियो। तर विद्रोही स्वभावका डा. सिंहले नेपालको राजनीतिमा आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाउन सफल रहे पनि पदमा रहेर लामो समय काम गर्न पाएनन्। हुन पनि डा. सिंहको नाम नलिँदा नेपालको राजनीतिक इतिहास अपुरो रहन्छ। १९६३ साल वैशाखमा डोटीको डुम्राकोटमा जन्मेका केआ
पृथ्वीमा अन्तरिक्षको बिजुली
कुनै दिन पृथ्वीमा हामीले अन्तरिक्षमा उत्पादन गरेको बिजुली प्रयोग गर्न पाउने छौँ। यसको सैद्धान्तिक पक्ष स्पष्ट छ र अन्तरिक्षमा बिजुली उत्पादन गर्न सकिन्छ, त्यो पनि तुलनात्मक रूपमा यहाँको भन्दा धेरै। मुख्य समस्या भनेको पृथ्वीसम्म बिजुली ल्याउनुमा छ।
