समय साक्षी
जीवनका भोगाइ ज्ञान र अनुभवका पत्रैपत्र हुन् । मानिसले ती भोगाइलाई आफूमै सीमित राख्दा ऊसँगै ती विलिन हुन्छन् । हाम्रा पुर्खाका कतिपय अमूल्य ज्ञान र अनुभव त्यसैगरी पुर्खासँगै विलन भए । यात्रा आफैँमा अनुभव र भोगाइ हो ।
प्रेम गङ्गा
वर्तमान हामी बगे पनि, जमे पनि बाफिए पनि, वर्षिए पनि हाम्रो अस्तित्व एउटै हो ! तिमी पनि पानी, म पनि पानी
शिर उचालिएका कविता
रोल्पा ! ओ रोल्पा ! केही त राख्नु थियो चिनो । युद्धका घाइतेले घाउ सिलाएका श-याहरू
नियात्रा र संस्मरण मिश्रित सुन्दर फूल
उर्वर विधा नियात्राको लहरमा एउटा अर्को रोचक र ज्ञानवद्र्धक नियात्रा र संस्मरणको सङ्ग्रह थपिएको छ– विजय चालिसेको ‘मरुभूमिको फूल’ । मूलतः कथाकारको रूपमा सुपरिचित चालिसेका यसअघि विविध विषयका छ दर्जन पुस्तक प्रकाशित छन् ।
हत्केलामा पृथ्वी लिएर उभिएको मान्छे
कवि विमला तुम्खेवाका कवितामा जीवनको सूक्ष्म अनुभूति विधिवत्भन्दा अनायास प्रकट भएको पाइन्छ । उनका सतचालीस थान कविताहरूको सँगालो ‘हत्केलामा पृथ्वी लिएर उभिएको मान्छे’भित्रका कविताले जीवन भोगाइका कैयौँ विशिष्ट अनुभूतिहरूलाई आकर्षक शैलीमा सामान्यीकरण गरिदिएका छन् । कविता लेख्नु भनेको जीवनका हरेक टुक्रालाई ऐनामा हेर्न लालायित हुनुजस्तै रहेछ । छर्लङ्ग हेर्ने चाहना र धमिलो मात्र देखिनुबीचको अनुभूति नै तुम्खेवाका कविताको प्रस्तुत र अप्रस्तुत भाव सौन्दर्य हो ।
नयाँ वर्षको स्वागत (सम्पादकीय)
नयाँ वर्षको आँगनीमा उभिएर आगामी दिनहरूको स्वप्नील कल्पनामा छ जगत् । नयाँ वर्ष, नयाँ दिन र नयाँ समयको रूपान्तरण मात्र होइन उमङ्ग र सङ्कल्पको सङ्गम पनि हो । महाकवि कालिदासले क्षणे
वैशाख
डाँडाकाँडा चउर हरिया देखिए पालुवाले, बोकी ल्यायो बकुलवनको बास मीठो हबाले । डाकी मौरी मधुर रसमा लेक पाक्यो गुहेली, गोठालाले वन–वन डुली हाल्न थाल्यो सुसे
लुजमा वैशाख
दोहो-याएर मान्छेका दुःख गाउन ओर्लिएको छ वैशाख पोखि“दै पीडाम्य दैनन्दिनीको बिस्कुन भएर ।
सडक कविता क्रान्ति मेरो स्मृतिका झिल्काहरू
नेपाली साहित्य वर्तमान अवस्थासम्म आइपुग्नुमा करिब तीन शताब्दी लामो यात्रा हजारौँ व्यक्ति, सङ्घसंस्था र समूहको व्यक्तिगत तथा समूहगत प्रयासको फल हो भन्नेमा दुई मत छैन । सुवानन्ददासबाट
पूर्वीय आदर्श चेतनाका संवाहक गुरुप्रसाद मैनाली
कथनको आरम्भदेखि घटनाहरूको तारतम्य समीपस्थ हुँदै एउटा उद्देश्यगत परिणाममा पुगेको आख्यान नै कथा विधा हो । साहित्यका अनेकौँ विधामध्ये कथा आकर्षक विधा पनि हो
निसमालोचना सिद्धान्त प्रयोग मेरो अध्ययनमा
वर्तमान परिवेशमा साहित्यको कुनै पनि विधालाई सहजताका साथ परिभाषित गर्नु धेरै अप्ठ्यारो छ । किनभने जति जति समय बित्दै गयो त्यति त्यति हरेक क्षेत्रमा नयाँ नयाँ पुस्ताले नयाँ नयाँ विकासको गति लिँदै गएको देखिन्छ । त्यसैले पहिला पहिला निबन्ध मात्र भनिन्थ्यो पछि प्रबन्ध भन्न थालियो, निबन्धका पनि थप्रै प्रकार देखिन थाले । जस्तै–निबन्ध प्रबन्ध, नियात्रा, यात्रा संस्मरण भनेजस्तै पहिला हामी समालोचना, आलोचना भन्ने गथ्र्यौं । अहिले अब निसमालोचना भन्न थाल्यौँ । उपयुक्त सबैमा धैरै होइन अलि अलि मात्र मित्रता होलान् तर पनि नामकरण अलग अलग गर्न थालियो । यो परिवर्तनशील समयको माग पनि हो ।
पुलिस (लघुकथा)
सुदीप आफ्नो सरकारी कामका लागि आफैँ गाडी हाँक्दै थियो । बाटाका विभिन्न मनोरम दृश्यसँग रमाउँदै, रम्दै, कारमा बजेका गीतका टुक्कासँगै गुनगुनाउँदै ऊ आफ्नो गन्तव्यतिर लम्कँदै थियो । बा
फरक स्वादको उत्कृष्ट जीवनी पुस्तक
नेपाली साहित्यका जीवनी विधा अत्यन्त कम लेखिने साहित्यिक विधाहरूमध्ये एक हो । त्यसमा पनि लेखकको जीवनका विभिन्न पाटा, घटना, प्रभाव र योगदानलाई तत्कालीन व्यक्ति, लेखकका विचार र सम्बद्ध प्रकाशित सामग्रीसमेतका आधारमा तयार गरिएको जीवनीकृति त अत्यन्त कम छ भन्दा पनि फरक पर्दैन । लेखकले बताएका कुराका आधारमा लेखिएका जीवनीकृति नै नेपाली भाषा–साहित्यमा अधिकाधिक देखिन्छन्
राधेश्याम
कुनै दिन खबर भई पुग्ने छु म, तिमीकहाँ
भीडमा हराएको त्यो मान्छे
बाटोमा भेटियो एउटा मान्छे । सोध्दा उसले नाम भनेन । भीडमा भेटियो एउटा मान्छे ।
चैते हुरी
खेतमा फुल्दै गरेको तोरीले सोध्यो मैले कतिसम्म फुल्नुपर्ने हो ?
रङ अवतार (कविता)
तिम्रो मनको वर्णपटबाट छिर्छ मेरो प्रेमको सेतो किरण
तिखो सियो
अजङ्गको पहाड न वार गर्न सकिन्छ न पार
कोइली र मान्छे
ए काली ! कहिले बजाउन सिक्यौ यस्तो मिठो बाँसुरी वासन्ती नवपल्लवी कुसुममा लुक्तै बसेकी चरी
तिमीसँग जान मन छ
मेरो प्रिय गाउँ, भन्छौ, ठूलो सहरमा गयौ
के म कवि हुँ र ?
म कसरी स्वीकारूँ ? तखतामा सजिएका भावहरू, एस्ट्रेमा निभेका ठुटाहरू,
जिन्दगी यस्तै त हो कान्छा
जिन्दगी यस्तै त हो कान्छा उमेर चढ्दै गएपछि
दिन
ब्रह्माण्डबाट जन्मिएर ओर्लन्छ धर्तीको काखमा आकाशमा खेलेर
मुक्तक
दुःख आफैँसँग थियो दुःखसँग दुःखै साट्ने पनि भएनन् आफ्नै गाउँ आफ्नै घरमै थिएँ के छ ? भन्न कोही गएनन्
एकान्त एकालाप
हुन खोज्दैछ एकाकार यी मेरा चिसा एकान्तहरू
