सत्यमोहन जोशीको सम्झना
वाङ्मय शताब्दीपुरुष स्व. सत्यमोहन जोशीको सम्झनामा मिसा साहित्यकार मुनाले शनिबार लोक साहित्य परिषद् बखुंबहाल ललितपुरमा ‘सत्यमोहन जोशी लुमंका’ कार्यक्रमको आयोजना ग-यो। प्रमुख अतिथि नेपाल भाषा केन्द्रीय विभागका पूर्वप्रमुख प्रा.डा. सुन्दरकृष्ण जोशीले आफू प्रमुख भएको समयमा सत्यमोहन जोशीसँग विभागमा सहकार्य गरेको अनुभव बताउनुभयो।
विवाहको फेसन : पार्टीमा जान भाडामा कपडा
अमेरिकाबाट विवाहका लागि नेपाल आउनुभएका सुजन राजभण्डारीले विवाहको शुभसाइत (स्वयम्बर)कालागि लुगा सिलाउन नै भ्याउनुभएन। “साथीको सल्लाहबमोजिम दुलाहीको कपडा भाडामा दिने थाहा भएपछि त्यही लिएर लगाएँ” उहाँले भन्नुभयो, “विवाह वा कुनै विशेष समारोहमा लगाइने औपचारिक पहिरन एक पटक लगाएपछि दोहो-याएर लगाउने चलन छैन, त्यसैले पनि भाडामा लिने ठिकै लाग्यो।”
बाल साहित्य महोत्सव सम्पन्न
दोस्रो अक्षरा बाल साहित्य महोत्सव सम्पन्न भएको छ। उपत्यकाभित्रका सरकारी तथा संस्थागत गरी २५ भन्दा बढी विद्यालय र चार हजारभन्दा बढी अभिभावकबीच विभिन्न कार्यक्रम गरी अक्षरा स्कुलले साहित्य महोत्सव गरेको हो।
दिदीबहिनीको माया (कथा)
“ऐया ! नपिट्नुहोस् न । मलाई कति सताउनुभएको ?” रमाले रुँदै आफ्नी दिदी रमिलालाई भनी । “तैँले चाहिँ मेरो सामान किन छुनुपर्ने नि हँ ?” रमिलाले थर्काउँदै भनी । रमिला छ वर्षकी हुँदा रमा जन्मिएकी थिइन् । रमिलाले रमालाई सधैँ जिस्काउँथी र रमा भने नरोएको दिनै हुँदैनथ्यो । यी दिदीबहिनीबीच माया भने असाध्यै धेरै थियो तर त्यो माया बाहिर कहिल्यै देखिँदैनथ्यो । उनीहरू एउटै विद्यालयमा पढ्थे । एक जना ९ कक्षामा पढ्थी भने अर्कीले कक्षा २ मा पढ्थी । उनीहरूकी आमा पनि रमा र रमिलादेखि वाक्क परिसक्नुभएको थियो ।
राजद्रोही राजनेता प्रदर्शन
पूर्वप्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाको सातौँ स्मृति दिवसका उपलक्ष्यमा वृत्तचित्र ‘राजद्रोही राजनेता’ प्रदर्शन गरिएको छ। काठमाडौँमा शनिबार एक कार्यक्रमबीच पत्रकार जगत नेपालको लेखन तथा निर्देशनमा रहेको वृत्तचित्र प्रदर्शन गरिएको हो।
‘सुरसङ्गीतका केही साधक’ पुस्तक सार्वजनिक
साहित्य, चलचित्र र गीत सङ्गीतका अध्येता नीलकमलको ‘सुरसङ्गीतका केही साधक’ नामक पुस्तक सार्वजनिक भएको छ।
जमेको जोडी
एकछिन कल्पना गरौँ त आठ दशकको उमेर टेकेको मान्छेको दिनचर्या कस्तो हुन्छ ? ध्रुव हाडालाई भेट्नुभएको छ र चिन्नुभएको छ भने तपाईंको कल्पना नमिल्न सक्छ । असी वर्षको उमेर टेक्दासम्म कलाकारिता, निर्देशन, कार्यक्रम संयोजन मात्र होइन, १०–५ को सरकारी जागिरसम्म भ्याउनुभएको छ उहाँले । भक्तपुरको ऐतिहासिक पोखरी नःपुखुको किनारमै अवस्थित भव्य घरको तल्लो तलामा हामी जम्मा भएका छौँ, वरिष्ठ कथाकार रत्न कोजूको साथमा मङ्सिर १७ गते । दुई दशकअघि महेन्द्र पुलिस क्लबमा बसेर उहाँ र उहाँको जोडी अर्का चर्चित हास्यकलाकार राजपाल थापासँग उहाँहरूको कलाकारिताबारे कुराकानी गरेको स्मरण गर्दै । त्यति बेलाको स्मृतिसँगै कलाकार राजपाल थापाको झन्डै दुई दशकअघि निधन भएको दुःखद खबरले पनि होला, केही समयको संवाद उहाँमै केन्द्रित हुन पुग्छ ।
अर्गानिक निबन्धको सँगालो
मान्छेको मन ढुङ्गा भयो भने कस्तो होला ? हामीले कल्पना गर्न पनि सकिन्न तर यहाँ मान्छेका मन ढुङ्गा भइरहेका छन्, एउटा निर्जीव ढुङ्गा । हो मान्छेको मन एउटा ढुङ्गा भइदियो, र ढुङ्गाको मन भएका मान्छेका चर्तिकला वर्तमानमा छरपस्ट देखिएका छन् । यही समयलाई ‘सन्दिग्ध शताब्दी’मार्फत निबन्धकार श्रीबाबु कार्कीले उजागर गर्नुभएको छ ।
फेसियलको बढ्दो लोकप्रियता
विवाहको मौसम सबैलाई सुन्दर त देखिनु नै प-यो। आफूलाई राम्रो र फरक देखाउन विभिन्न उपाय अपनाउने क्रममा अनुहारमा फेसियल गर्ने प्रचलन निकै लोकप्रिय बनेको छ। सामान्य भाषामा भन्नुपर्दा छालाको मृत कोषिकाहरू हटाएर अनुहारलाई चम्किलो र तरोताजा राख्न फेसियल गरिन्छ। धुलो, धुवाँका कारण छाला रुखो, सुक्खा भएर प्राकृतिक चमक हराएर अनुहारमा दाग–धब्बा, ब्ल्याक हेड, चाउरीपन, डार्क सर्कल देखिन्छ। यस्तोमा फेसियलले सफा गर्ने र छालालाई निखार्ने काम गर्छ।
प्रधानसम्पादक भट्टराईलाई सम्मानित गरिने
कर्ण कौशल्या–सीता स्मृति प्रतिष्ठानले भोग्य–सगुन शाह राष्ट्रिय पत्रकारिता पुरस्कार गोरखापत्र राष्ट्रिय दैनिकका निमित्त प्रधानसम्पादक शिवकुमार भट्टराईलाई प्रदान गर्ने निर्णय गरेको छ। प्रतिष्ठानको बुधबार बसेको बैठकले पत्रकारिताको माध्यमबाट समाजसेवामा विशेष योगदान पु-याउनुभएबापत प्रधानसम्पादक भट्टराईलाई यो पुरस्कार प्रदान गर्ने निर्णय गरेको प्रतिष्ठानका अध्यक्ष डा. केदार न्यौपानेले जानकारी दिनुभयो।
अमर नेम्वाङ स्मृति स्रष्टा सम्मान मुकारुङ र ओझालाई
स्वर्गीय अमर नेम्वाङ (लिम्बू) स्मृति पुरस्कारबाट साहित्यकारद्वय श्रवण मुकारुङ र प्रेम ओझा पुरस्कृत हुनुभएको छ।
मार्मिक, सुन्दर र प्रभावशाली कविता
नेपाली साहित्यमा विभिन्न विधामा कलम चलाउँदै आएकी कवयित्री राधा कार्कीको शाश्वत आकृति नामक कविता सङ्ग्रहमा शाश्वत आकृति, प्रतिरूप, मीठो संयोग, समयको कुइँनेटो, कान्छीको संवेदना, श्रमको सवाइलगायत विभिन्न शीर्षकका बाउन्नवटा कविता सङ्गृहीत छन् । यी सङ्गृहीत कविताहरूमध्येको एक कविता हो शाश्वत आकृति यही कविता नै यस कविता सङ्ग्रहको आवरण पृष्ठमा रहेको छ ।
जीवन एक, यात्रा अनेक : मीठो यात्राको संस्मरण...
यात्रा– देशदेशावर भ्रमण गर्नु, जीवनको ध्येय उद्देश्य प्राप्तिका लागि गरिने यात्राहरू प्रत्यक्ष रूपले भौतिक यात्रामा पर्छन् भने भित्री आत्मिक शान्ति र अलौकिक जीवन दर्शनका लागि गरिने अध्यात्मिक यात्राले एकै मान्छेको यात्राहरू फरक फरक हुन सक्छन् । मान्छे सामाजिक प्राणी हो र समाज नै बाँच्ने आधार हो । यसै आधारलाई टेकेर भोगेका देखेका यावत् विषयवस्तुहरू उसले साहित्यमार्पmत अभिप्रेषण गर्दछ । यसै प्रक्रियामा कवि ध्रुवनारायण जोन्छेंले साहित्यिक यात्रा थालनी गरेका हुन् । कवि ध्रुवनारायण जोन्छें, गपली वडा नं. ४ भक्तपुरका स्थायी बासिन्दा हुन् । कवि मन भईकन सुुरुवातदेखि नै साहित्य सेवामा लाग्न नसक्नु उहाँको बाध्यता र विवशता थियो । अन्ततः दैनन्दिन्य गुजाराका समस्याबाट मुक्त भएपछि नयाँ पुराना रचनाहरूको सँगालो ‘जीवन एक ः
आधुनिक फेसनमा हाकुपटासी
भक्तपुरको मुना सुवाललाई नेवारी परम्परागत पहिरन हाकुपटासीलाई आधुनिकीकरण गरी विभिन्न डिजाइनको लुगा लगाउन मनपर्छ। उहाँ साधारण हाकुपटासीभन्दा यसबाट बनेको वान पिस वा लेहेङ्गा लगाउन मन पराउनुहुन्छ। उहाँले हाकुपटासीलाई नयाँ डिजाइनका लुगा लगाउँदा आफू फेसेनेबल देखिनुका साथै आफ्नो मौलिक पहिरनको संरक्षण हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो। उहाँ धेरै जसो नेवारी चाडपर्वका बेला हाकुपटासी लगाउने बताउनुहुन्छ तर हाकुपटासीको महत्वका बारे भने अनभिज्ञ हुनुहुन्छ। उहाँले यसको महत्वभन्दा पनि पहिरन र संस्कृतिको संरक्षणका लागि यो पहिरनलाई रोजेको बताउनुभयो।
चितवन भ्रमण (कथा)
हामी ५ कक्षामा पढ्थ्यौंँ । रोसी मिसले नेपाली पढाउनु हुन्थ्यो । एक दिन पढाइ सकेपछि उहाँले शैक्षिक भ्रमण जाने कुरा गर्नुभयो । ‘स्कुलले कक्षा ५ का विद्यार्थीलाई शैक्षिक भ्रमणमा लैजाने भएको छ । तिमीहरू तयार छौ ?’ मिसले सोध्नुभयो । ‘कहाँ जाने मिस ?’ एकैचोटि धेरै जनाले सोधे । ‘तिमीहरू नै भन कहाँ जाने । यसपालि तिमीहरूले जहाँ जाने भन्छौ त्यहीँ लाने । लौ भन त कहाँ जाने ?’ “मिस पाल्पा जाने,” जुरुक्क उठेर
काष्ठकलामा रमाउँदै जोडी
वसन्तपुर दरबार स्क्वायरस्थित महादेव पार्वती मन्दिर परिसरको डबलीमा एक दम्पती काठमा बुट्टा कुँद्न व्यस्त छ। गोपालकृष्ण शिल्पकार र बीना शिल्पकार विगत ६ महिनादेखि काष्ठकलामा तल्लीन रहनुभएको हो। उहाँहरूले विभिन्न जातका काठमा कलात्मक बुट्टा कुँद्दै महादेव–पार्वती मन्दिरको गरिमालाई दुरुस्त बनाउन मेहनत गरिरहनुभएको छ।
खम्बुको स्मृतिग्रन्थ सार्वजनिक
पत्रकार तथा समाजसेवी कमलराज खम्बू ‘आने’को स्मृतिग्रन्थ सार्वजनिक भएको छ। ओखलढुङ्गा मानेभन्ज्याङ रिनुवालका कमलराजको ४६ वर्षको अल्पायुमै हृदयाघातबाट निधन भएको थियो।
‘धुमधामको घुमघाम’सँगै नाटक महोत्सव सम्पन्न
पोखरामा सुरु भएको तेस्रो संस्करणको गण्डकी प्रदेशस्तरीय विद्यालय नाटक महोत्सव शनिबार सम्पन्न भएको छ। ‘विद्यालयमा रङ्गमञ्च, अर्थपूर्ण बाल सहभागिताको आधार’ भन्ने मूल मन्त्रका साथ महोत्सवको आयोजना गरिएको थियो। महोत्सवको अन्तिम दिन अतिथि नाटकअन्तर्गत नाटक ‘धुमधामको घुमघाम’ मञ्चन गरिएको थियो। आकाङ्क्षा कार्कीले निर्देशन गर्नुभएको नाटकमा अकाश नेपाली, अशिष काफ्ले ऋषिकेश बस्याल, कविराज राई, गणेशप्रसाद पौडेल, विनिता लामा गुरुङ, मारुती सापकोटा, नवीनचन्द्र अर्याल, निसान खत्री, बास्ना तिमिल्सिना, सरिता कठायत र सुरज मल्लले अभिनय गरेका छन् ।
राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलन सम्पन्न
थारु भाषा, साहित्य, संस्कृति उन्नयनका लागि थारु साहित्यिक सङ्घसंस्था, भाषाप्रेमी, लेखक, प्रकाशक, सम्पादकहरू एकजुट भएर सहकार्य गर्नेलगायतका १२ बुँदे घोषणापत्र जारी गर्दै सातौँ राष्ट्रिय थारु साहित्य सम्मेलन बाँकेमा सम्पन्न भएको छ ।
भञ्ज्याङमाथि भट्टेडाँडा
आहा कति रमाइलो दिन आज खुसीको । प्रकृतिलाई आँखामा भेटेको । आज दिनभरि प्रकृतिमै विलीन भई बिताउने योजना बुनेको । प्रकृतिसँग सन्निकटताको अनुभव गर्न हतारिएको । प्रकृतिको मीठो मुस्कानको स्वागतमा पाहुना बनेर प्रकृतिकै पाखाखेरासम्म चहार्न उत्सुक बनेको । भीर, झोर, झाडी, कुनाकाप्चा, घुम्ती, कुइनेटा आदि सबै छिचोलेर प्रकृतिमै सुन्दरताको रस चाख्ने धोको धेरै पहिलेको । स्थानीयपन र पहिचानको रसास्वादन गरी चखिलो मिठासको आभासमा हराउने लालसा ।
विवेकको सफलता (कथा)
मानपुर गाउँमा विभिन्न जातजाति, भाषाभाषी, धर्मका मानिसहरू बसोबास गर्थे । त्यही गाउँमा सानो घर भएको किसानको परिवार पनि बस्थ्यो । उनीहरू निकै गरिब थियो । त्यो परिवारलाई बिहान एक छाक खाना खाएपछि बेलुकी के खानी भनेर सोच्नु पथ्र्यो ।
आमा र चाडबाड
मेरी प्यारी आमा लगाउनु हुन्छ जामा बनाउने मीठो खाना आमा हेर्नु हुन्छ तारा ठूलो छ संसार सारा
मेरो बाल्यकाल‘कस्तो ?’
म चितवन जिल्लाको निकै दुर्गम गाउँ बाझुलामा जन्मिएकी हुँ । पहिला, हाम्रो समुदायमा बालबालिकालाई विद्यालयमा पढ्न पठाउने चलन खासै रहेनछ ! नजिकै विद्यालय थिएन । पछि आधा घण्टा जति टाढाको दूरीमा विद्यालय खुल्यो । त्यहाँ विद्यार्थीहरू पनि भर्ना भए । अनि म पनि त्यही विद्यालयमा भर्ना भएँ तर हामी विद्यालय जान मनै गर्दैनथ्यौँ । गए पनि पढ्नमा ध्यानै दिँदैनथ्यौँ ।
मेरी प्यारी हजुरआमा
कस्तो छ होला कुन्नी त्यो बादल पारिको देश । याद गर्छु तिमीलाई सधैँ थियौ तिमी निकै विशेष ।
मामाघर (बालकथा)
एउटा गाउँमा आमा र छोरा बस्थे । छोराको नाम राम थियो । रामका बुवा भने खर्चबर्च जुटाउन विदेश जानु भएको थियो । जाडो निकै बढेको थियो । विद्यालयमा दोस्रो त्रैमासिक परीक्षा चल्दै थियो । विद्यालयबाट आज राम अलि छिटो घर आयो । आमालाई भन्यो, आमा आजबाट विद्यालय पन्ध्र दिन छुट्टी भयो नि । ए ल गज्जब भएछ म एउटा योजनामा छु । अब तिमीलाई मामाघरमा घुमाउन लौजान्छु । कति भइसक्यो मामाघर जान नपाएको राम आमाको कुरा सुनेर मुसुक्क हाँस्यो । भोलिपल्ट झुल्केघामसँगै आ
