थापाको तस्बीर पुस्तक ‘पञ्चकोशी दैलेख’
फोटोपत्रकार भरतबन्धु थापाको ‘पञ्चकोशी दैलेख’ तस्बीर पुस्तक सार्वजनिक भएको छ । पुस्तकमा थापाले खिच्नु दैलेख जिल्लामा अवस्थित पञ्चकोशी तिर्थ स्थल र दुल्लु नगरपालिकालाई केन्द्रित गरेर दैलेख जिल्ला भित्रका सांस्कृतिक, धार्मिक एवम जीवनशैलीसँग सम्बन्धित तस्वीरहरु संग्रह गरिएको छ ।
भित्तामा जनावरका चित्र
बाँकेको थारू समुदायको बाहुल्य भएका गाउँबस्तीमा समुदायको संस्कृति र पहिचान जोगाउन तथा चिनाउनका लागि अधिकांश घरको भित्तामा जङ्गली जनावरका चित्र कोरिएका छन् । बाँके कोहलपुर मैटहवाका दीपेन्द्र चौधरीले आधुनिक सभ्यताका कारण हराउँदै गएको थारू संस्कृति र पहिचानको संरक्षणका लागि थारूका घरका भित्तामा जनावरका चित्र तथा थारू संस्कृति झल्कने चित्र कोरिएको बताउनुभयो । घरका भित्तामा चित्र कोरिनाले कला र संस्कृतिको संरक्षण हुनुका साथै बाहिरबाट आएका आगन्तुकलाई थारूको घर चिनाउन सहज भएको उहाँको भनाइ छ ।
हुम्लावासीले मनाए देउडा दिवस
हुम्लामा देउडा दिवस मनाइएको छ । कर्णाली प्रदेश सरकारले साउन १ गते देउडा दिवसका अवसरमा सार्वजनिक बिदा दिएपछि जिल्लावासीले देउडा दिवस मनाएका हुन् । मौलिक वेशभूषामा सजिएर स्थानीयले देउडा गाउँदै दिवस मनाइएको सिमकोट गाउँपालिका– ५ का स्थानीय तीर्थराज रोकायाले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार देउडा गीतको संरक्षण गर्ने उद्देश्यले पहिलो पटक यो दिवस मनाइएको हो ।
![क्षितिज जस्तो सम्बन्ध [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/104922/conversions/katha-original-thumb.jpg)
क्षितिज जस्तो सम्बन्ध [कथा]
त्रिभुवन विमानस्थलको अन्तर्राष्ट्रिय टर्मिनल भवनमा रहेको आप्रवास काउन्टर अगाडि उभिएर म गमनपत्र भर्दै थिएँ । एक जना युवकले मेरो छेउमा आएर मसँग कलम मागे । आफ्नो गमन–पत्र भरिसकेर मैले कलम दिन खोज्दा उनले गमनपत्र नै भरिदिन आग्रह गरे । उनीसँग आवश्यक जानकारी लिँदै उनको गमन–पत्र भरेर मैले टाउको उठाउन नपाउँदै मलाई आठ–दसजना अरू युवकले घेरिसकेका थिए । सबैको हातमा गमन–पत्र थियो । उनीहरूका आँखाले मलाई गमनपत्र भरिदिन अनुरोध गरिरहेका थिए । मैले उनीहरूको बाध्यता बुझेँ र उनीहरूको गमनपत्र भरिदिन लागे । ती सबै युवा दुबई र दोहा जान लागेका थिए । सबैको पा
म मेरै मृत्यु मर्न चाहन्छु
म मेरै मृत्यु मर्न चाहन्छु– विशुद्ध मेरो आफ्नै अरूकै मृत्यु आफ्नै भन्ठानेर युगौँ युगदेखि थरीथरीको अर्थ लगाएर
लिलियाना कि ग्लोरिया ? (कथा)
स्टारबक्स कफी सपमा छिर्दा भित्र कोलाहल त होइन, अलिकति हल्का, खलबल चाहिँ थियो । मेराअघि कफी अर्डर गर्नेहरूको लाममा तीन जना थिए । दुई जना किशोरी थिए सबैभन्दा अगाडि । गोरो छाला भएका । तिनीहरू हल्का पहिरनमा थिए । एउटी टिसर्ट र हाफ पाइन्टमा थिई । उसको आधा तिघ्रा र झन्डै पूरै पिँडौला सर्लक्क सुडौल टलक्क टल्केका थिए । ती पिँडौलामुनि उसको खुट्टामा नाइकीको स्पोर्टस् जुत्ताका लोगो प्रस्टै
‘संस्कृति चिन्तन’ प्रकाशित
प्राडा अरुण गुप्तोको संस्कृति दर्शनसम्बन्धी निबन्ध सङ्ग्रह ‘संस्कृति चिन्तन’ प्रकाशित भएको छ । एक कार्यक्रममा लेखक तथा प्राध्यापकहरू अभि सुवेदी र सञ्जीव उप्रेती तथा समालोचक एवं निबन्धकार कुमारी लामाले किताब सार्वजनिक गर्नुभएको हो । लेखक सुवेदीले पहिलेको काठमाडौँ लुप्त भइसकेको तर अन्तरङ्गमा भने त्यो जीवितै रहेको बताउनुभयो । यहाँका चलन, सांस्कृतिक जात्रा, परिकारलगायतले त्यो संस्कृतिलाई जीवन्त राखेको उहाँको भनाइ छ ।
'रानी तलाउ'लाई 'अनेसास डिल्लीराम तिम्सिना सर्वोत्कृष्ट उपन्यास पुरस्कार'
उपन्यासकार कल्पना खरेलको चर्चित उपन्यास ‘रानी तलाउ’लाई एक हजार अमेरिकी डलरको पुरस्कार प्रदान गर्ने घोषणा गरिएको छ ।
यो प्रेम (कविता)
वेश्या रचेलको हातमा थपक्क आफ्नो कान काटेर राखिदिने म पागल भ्यानगग होइन आफ्नो सेक्सी हात माथि
आमा (लघुकथा)
जोगेन्द्रले मोबाइल गर्दै भित्र पसे । श्यामाले खुसीको स्वरमा भनिन्, “मेरो ठुले आयौ ? अहिले कस्तो छ बाबा ? कहिले मुख देखौँ जस्तो भएको थियो ।” जोगेन्द्रले जङ्गिँदै भने, “नाटक गर्नुको पनि हद हुन्छ नि ! मुख हेर्न मनै थियो भने म डेङ्गु भएर मुर्दा झैँ लड्दा किन आउनुभएन हँ ? अबदेखि मलाई छोरा भन्नुपर्दैन । ‘खोलो त¥यो लौरो बिर्सियो’ यही त भयो नि मेरो जीवनमा पनि । सम्झिनुहोस्, अबदेखि तपाईंको छोरा म¥यो । दुःख, बिमारमा काम नलाग्ने आमा अरू बेलामा किन चाहियो हँ ? म यही भन्न आएको हुँ ।” यति भन्दै जोगेन्द्र हिँडि पनि हाले । श्यामाले रुन्चे स्वरमा भनिन्– “चिया त खाएर जाऊ बाबु !”
बाँँच्ने रहर (कविता)
सबलाई पिरेको छ त्यो लामो दिनले सबलाई अत्याएको छ आफ्नै उमेरले बोकेका छौँ हामीले आफ्नै आफ्नै सडेका उमेरलाई उमेर– घेराभित्र बाफिएको
कलाकारको पुस्तक मोह
पछिल्लो समय कलाकारहरूमा पुस्तक प्रतिको मोह बढेको छ । कतिपय कलाकारले विविध विधाका पुस्तकलाई पढ्नुलाई आफ्नो नियमित दिनचर्या नै बनाएका छन् । पुस्तकमा समाज प्रतिविम्बित हुने भएकाले राम्रो कलाकार र निर्देशक बन्न सकेसम्म अधिक पुस्तक पढ्नु पर्ने आवश्यकता कलाकारहरू स्वयं औँल्याउँ छन् ।
‘क्यान्सर–के, किन र कसरी’ लोकार्पण
प्राडा. योगेन्द्र प्रसाद (वाइपी) सिंहद्वारा लिखित पुस्तक ‘क्यान्सर–के, किन र कसरी’ नामक पुस्तक लोकार्पण भएको छ । नेपालका प्रथम राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले हालै पुस्तकको लोकार्पण गर्नुभयो । डा. यादवले मेडिकल अध्ययन गरे पनि १० वर्षमात्र अभ्यास गरेको र त्यसपछि राजनीतिमार्फत नेतृत्वमा आएर जनस्वास्थ्यका नीति निर्माणमा लागेको बताउनुभयो । उहाँले मुलुकमा राजनीतिक परिवर्तन भएसँगै शिक्षा र स्वास्थ्यका क्षेत्रमा पनि प्रगति भएको दाबी गर्नुभयो । यद्यपि कतिपय क्यान्सर उपचार गर्ने अस्पतालमा अत्यावश्यक प्रविधिको अभाव उहाँले औँल्याउनुभयो ।
गजल
मान्छे भएनि हाम्रो चल्दैन हेर पानी मिल्दैन जान मन्दिर यस्तै छ जिन्दगानी । बाँचेर फेरि हामी मर्छाैं हजार बार चल्ने रहेछ हाम्रो चढ्दो त यो जवानी ।
शीतबिन्दुमा मोतीको चमक
शीतको थोपा चुहेर गुलाफको बोटमा पर्दा मोतीका दानाजस्तै चमक छरिएको छ । हावाको सानो हल्लाइमा ढल्पलढल्पल हुन्छन् मसिना दानाहरू । कतै पुग्ने हतारो त छैन होला तर लामो अस्तित्व नभएका यी दानाहरू ज्वलन्त बनेका छन् सूर्यको कलिलो किरणमा । शीतको ओसमा भिजेर लपक्क माटो बनेको छ भुइँको कसिङ्गर । जुत्ता–चप्पल नभएका खुट्टाको प्राकृतिक जुत्ता बनेर । केही परसम्म साथ दिन खोजे पनि खुट्टाले भारी महसुस गर्छ र बेस्सरी
मानव सृजित अन्यायका चोट
मानव जातिको प्रगति र समुन्नति कायम राख्न ज्ञान र विज्ञान दुवैको अहम् भूमिका हुन्छ । विज्ञानले पत्ता लगाएका नियमको पालन ज्ञानसम्मत तरिकाले गरिएन भने त्यसले विकास होइन, विनाश निम्त्याउँछ । विज्ञानको देनका रूपमा मानिएका रासायनिक मल र विषादीको प्रयोगले बालीनालीलाई रोग, व्याधि र शत्रु किराबाट बचाएर उब्जनी बढाउन सहयोग त पु¥याउँछ तर यसको अत्यधिक प्रयोगले मानव स्वास्थ्यमा मात्र होइन माटोको स्वास्थ्यमा पनि गम्भीर समस्या निम्त्याएका उदाहरण वर्षंैपिच्छे बढ्दैछन् । साथै, कैयौँ जलचर र थलचरको वंश नै नाश भएका विस्मयकारी नतिजा पनि देखापर्न थालेका छन् ।
आदिकविको उचाइ
भानुभक्त आचार्य (विसं १८७१–१९२५) नेपाली साहित्यका क्षेत्रमा आदिकविका रूपमा चर्चित हुनुहुन्छ । उहाँको रामायण (विसं १८९८–१९१०) महाकाव्यलाई आदिमहाकाव्यका रूपमा लिइएको छ । रामायण लोकभावनामा आधारित भएकाले पनि सबैको मन छुने खालको थियो । भानुभक्त श्रीकृष्णका नाति तथा धनञ्जय आचार्यका छोरा हुनुहुन्छ । भानुभक्तले बाजेबाट संस्कृतको साधारण शिक्षा पाउनुभएको थियो । पछि उहाँ काशीमा बस्दा त्यहाँको वातावरण तथा आफ्नै क्षमताबाट कवितातर्फ आकृष्ट हुनुभयो ।
मधेशका किसानको पीडा ‘ट्युबेल’
नाटक ‘ट्युबेल’ मधेशको स्वाद र परिवेश झल्काउने कथा हो । नाटकमा मधेशको माटोको सुगन्ध पस्किने प्रयास गरिएको छ । माटोमा सुन फलाउने किसानको सङ्घर्ष र भोगाइ देखाउन खोजिएको छ । यस नाटकको कथा २०५६ सालतिरको हो तर अहिले पनि किसानका दुःख र सङ्घर्षमा केही परिवर्तन आएको छैन । किसान अहिले पनि उत्तिकै पीडित छन्, जसरी पहिला हुने गर्थे । भोजपुरी र नेपाली भाषामा तयार पारिएको नाटकभित्र प्रजातन्त्रको पुनर्बहालीपछिको समयमा
स्मार्ट बन्ने होड
कार्यालय, कुनै जमघट वा साथीभाइसँगको भेटघाटमा यस्ता गुनासा हामी दिनहुँ सुन्ने गर्छौं । प्रविधिसँग अभ्यस्त अक्सर मान्छे यस्ता समस्याका भुक्तभोगी हुन्छन् । एक दिन ल्यापटप नचल्दा अथवा एक दिन मोबाइल नहुँदा जीवन नै ठप्प भएको अनुभव ल्यापटप र मोबाइल जस्ता पछिल्लो समय अत्यधिक प्रयोगमा आएका सूचना प्रविधिका साधन प्रयोगकर्ताहरूले गरेकै हुनु पर्छ । यसो त यी साधनको विकल्प मान्छेको आफ्नै दिमाग हो तर अचेल मान्छे आफ्नो दिमागको निकै कम प्रयोग गर्छन् ।
‘सर्वनाम’ विमोचन
साहित्यकार मधु बस्नेत शाही (मधुश्री) को सर्वनाम गजल सङ्ग्रह विमोचन गरिएको छ। २१० औँ भानुभक्त आचार्यको जन्मजयन्तीको अवसर पारी शुक्रबार जिल्ला न्यायाधीश दिलप्रसाद सापकोटाले गजल सङ्ग्रह विमोचन गर्नुभएको हो। सो अवसरमा उहाँले समग्र क्षेत्रको विषयवस्तु समेटेर गजल तयार पारेर गजलकार मधुश्रीले आफूमा भएको कलालाई गजलमार्फत प्रस्फुटन गर्नुभएको बताउनुभयो। सङ्ग्रहमा ५६ वटा गजल समावेश गरिएका छन्।
वीरगञ्जमा आदिकवि भानुभक्त आचार्यको शालिक अनावरण
वीरगञ्जको नयाँ बसर्पाक चोकमा शुक्रबार आदिकवि भानुभक्त आचार्यको अर्धकदको शालिक अनावरण गरिएको छ ।
पुरस्कार समर्पण कार्यक्रम
संस्कृति पर्यटक तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले विभिन्न विधाका साहित्यिक व्यक्तित्वलाई सम्मान गरेको छ ।
‘भानुचोक’मा भानुभक्तको सम्झना
दाङको घोराहीस्थीत भानुचोकमा जम्मा भएर आदिकवि भानुभक्त आचार्यको सम्झना गरिएको छ ।
अनौपचारिक पठनसमीक्षामा कृष्णभक्त श्रेष्ठका कविता
कविताबारे पठन गर्नु जति सरल छ, त्यति नै कठिन कार्य कविताबारे बोल्नु वा लेख्नु हो । त्यसमाथि परम्परित समीक्षाले लेख्य विषयलाई विवेचना गर्दा वा मूल विषयमाथि अनेक सन्दर्भसामग्रीले उदाहरण बनाउँदा लेख्य विषयको मूल कथ्य वा विषय दिग्भ्रमित हुने कुरा त छँदै छ, त्यसमा झन् उदाहरणको थुप्रो थुम्कोले भन्नुपर्ने ‘कुरा’ बिलाइरहेको अवस्था बन्न जा
मौखिक ज्ञानको संरक्षणमा जोड
संस्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री सुदन किरातीले नेपाली परम्परा मौखिक रूपमा मात्र हस्तान्तरण हुँदै आएको ‘मौखिक ज्ञान’ को संरक्षणका लागि पनि पहल हुनुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ । राष्ट्रिय अभिलेखालयद्वारा बिहीबार राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा अभिलेखालय राज्यको ‘मेमोरी कार्ड’ भएकाले नेपाली जनजिब्रोमै निहित मौखिक परम्परा नासिने, बिर्सने क्रममा रहेकाले सङ्ग्रह र संरक्षणका लागि अभिलेखालयमार्फत पहल गर्नुपर्ने बताउनुभएको हो ।
