यतिबेला (कविता)
सकिएको छ जसको जीवनको गतिशीलता सकिएको छ जसको आलोचनात्मक चेतना सकिएको छ जसको युगीन वैचारिक सामथ्र्य
‘कचहरी’ को परिचर्चा
साहित्यकार कल्पना पौडेल ‘जिज्ञासु’ द्वारा लिखित कथासङ्ग्रह ‘कचहरी’ को परिचर्चा तथा रचना वाचन कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ । कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका प्राज्ञ सभा सदस्य महानन्द ढकालले कार्यक्रमको उद्घाटन गर्दै साहित्यकारहरूले कोरा कल्पनाभन्दा समाजका कुरा लेख्नुपर्ने बताउनुभयो । उहाँले पात्र, परिवेश र विषयवस्तुको सुन्दर समायोजन गरी लेखनमा कला मिसाउन सके स्तरीय सिर्जना हुन सक्ने विचार व्यक्त गर्दै कथाकार कल्पना पौडेल ‘जिज्ञासु’ का कथामा भुइँमान्छेका दुःख र पीडा समेटिएको बताउनुभयो ।
कदममा जयमाया आउँदै
कदम थिएटरको पाङ्वाइला हिममा नाटक ‘जयमाया आफू मात्रै लिखापानी आइपुगी’ मञ्चन हुने भएको छ । दोस्रो विश्वयुद्धताका बर्मामा जापानी सेनाको आक्रमणपछि ज्यान जोगाउन लिखापानी भाग्ने क्रमको नेपाली मूलकाहरूको जीवन भोगाइलाई लिएर साहित्यकार इन्द्रबहादुर राईले कथा लेख्नुभएको थियो । सोही कथालाई नाटकीकरण गरेर रङ्गकर्मी जीवन बरालको निर्देशनमा कदम थिएटरको पहिलो ब्याचका कलाकारले अभिनय गर्दै छन् । कदम थिएटरले गएको जेठ २४ गते देखि रङ्गमञ्चको आधारभूत कार्यशाला सञ्चालन गरेको थियो । सोही कार्यशालाको अन्त्यमा नाटक ‘जयमाया आफू मात्र लिखापानी आइपुगी’ को मञ्चन गर्नका लागि पूर्वअभ्यास भइरहेको कदम थिएटरका महासचिव कमन देवानले बताउनुभयो । उहाँ भन्नुहुन्छ, “नाटक हाम्रै परिवेशको नियति, बाध्यता र दुःखको कथा हो । हामीले भोगेका, भोग्न परेका शरणार्थी व्यथाभित्र कतै न कतै जयमायाहरू बाँचिरहेकै छन् । पूर्वी नेपालका बेलडाँगी, पथरी, शनिश्चरे अझै यी व्यथाका साक्षी छन् ।”
सुदूरबाट मदन पुरस्कार विजेताहरुः ‘कृतिप्रतिको सम्मान हो’
वि.सं २०२८ मा तत्कालीन प्रशासक बझाङका स्थिरजङ्गबहादुर सिंहले ‘कर्णाली लोकसंस्कृति’ नामक अनुसन्धानात्मक सङ्ग्रहका लागि प्रदीप रिमाल, चूडामणि बन्धु, विहारीकृष्ण श्रेष्ठ र सत्यमोहन जोशीसँगै मदन पुरस्कार जित्नुभयो ।
ओठ र शरीर हैन माटो (कविता)
पेटमा पटुका कसेर या दरो इँजार बाँधेर बरु भोकभोकै बस्ने
शब्द भएर आएँ म पनि
हरदम शब्द भएर आयौ तिमी चरा जस्तै चिरबिरचिरबिर गर्दै मेरो ओठमा
आमा (कविता)
आमा तिमी हौ धरती समान सन्तानका निम्ति महान् मान
अन्तष्करणको भाव
यस्तो जो महिमा रहेछ पुरुषोतम् नाथ सर्वैसरा थाहा बल्ल भयो मलाई प्रभु हे आएँ शरणमा सदा ।
ऐँठनलाई मदन पुरस्कार र मुखियालाई जगदम्बा श्री पुरस्कार
मदन पुरस्कार गुठीले हरेक वर्ष प्रदान गर्ने मदन पुरस्कार अन्तर्गत यस वर्षको पुरस्कार विवेक ओझाको ‘ऐँठन’ कृतिले पाउने भएको छ ।
-1-original-thumb.jpg)
‘वसन्त’का दुई कृति सार्वजनिक
सहप्राध्यापक गोपाल पौडेल ‘वसन्त’का दुई कृति सार्वजनिक भएका छन् । ‘हे देव तिमी’ नेपाली र ‘आउट अफ बक्स’ अङ्ग्रेजी भाषाका कृति आध्यात्मिक चेतना र जीवन जगत् बुझाउने काव्य हुन् ।
यो राष्ट्रको शान हो
कस्तो रम्य धरा जता नजर गो, आहा ! छ भन्दो मन मस्र्याङ्दी तटमाथ पुस्तुन यहीँ, सुन्दै गुफा गुञ्जन यै धर्ती रगिँली परीसित बसी, हुर्की यहीँ माधव धर्तीकै वरदान गान त सुनी, पायौ कि वाणी बल ?
मनमा सजिएको तस्बिर
फोटो त पर्समै छ अहिले पनि
चित्रकलामा युवाको बढ्दो आकर्षण
पछिल्लो समय युवापुस्तामा चित्रकलाप्रति आकर्षण बढ्दै गइरहेको छ । विभिन्न रङले पोतिएको क्यानभासको चित्रकला मन नपर्ने मानिस विरलै भेटिन्छ । अनेकन मान्छेका अनगिन्ति भावनालाई चित्रकलामार्फत उतार्न युवा जमात निकै उत्साहका साथ लागि परेको छ । चित्रकलामार्फत नै समाजको वास्तविकतालाई प्रतिविम्बित गराउन सकिन्छ भन्ने बलियो विश्वासका साथ क्यानभासमा रङ पोत्न युवा जमात तनमय भएर लागेको देखिन्छ ।
‘सर्वाइवल नोट’ लोकार्पण
वरिष्ठ मानसिक रोग विशेषज्ञ डा. अनन्त अधिकारीको कवितासङ्ग्रह ‘सर्वाइवल नोट’ को लोकार्पण भएको छ । साहित्यकार प्राडा अभि सुवेदीले डा. अधिकारीद्वारा लिखित कवितासङ्ग्रह ‘सर्वाइवल नोट’ को लोकार्पण गर्नुभयो । डा. सुवेदीले लेखकले कवितामार्फत कसरी निराशालाई आशामा बदल्न सकिन्छ भनेर प्रष्ट पार्न खोजेको बताउनुभयो । उहाँले मानिस निराश भइरहेको भन्दै यो अवस्थामा डा. अधिकारीले कवितामार्फत निराशालाई आशामा परिवर्तन गर्न सकिने विषय खोतल्नुभएको बताउनुभयो ।
साइकल संस्कृतिका लागि चित्रकला
नेपालका वरिष्ठ कलाकारहरूको समूहले साइकल संस्कृति प्रवर्धनलाई सहयोग पुर्याउने उद्देश्यले चित्रकला कार्यशालामा सहभागी हुनुभएको छ । साइकल कल्चर कम्युनिटीद्वारा साइकल संस्कृति अभियानका लागि शनिबार राजधानीमा आयोजित चित्रकला कार्यशालामा नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वकुलपतिहरू किरण मानन्धर, रागिनी उपाध्याय, केके (कान्छाकुमार) कर्माचार्य र दीपेन्द्र बनेपालीलगायतका ३२ जना कलाकारले चित्र बनाउनुभएको हो ।
तस्बिरमा ज्येष्ठ नागरिक (फोटो फिचर)
ज्येष्ठ नागरिक दिवसको अवसरमा राष्ट्रिय फोटो पत्रकार समुह, नेपालले आज फोटो प्रदर्शनीको आयोजना गरिएको छ ।
आडम्बर
ड्राइभरले गाडी रोक्यो । अघिल्लो सिटमा बसेको म ढोका खोलेर सानसँग ओर्लेँ । ओर्लनेबित्तिकै तुरुन्तै हिँडिहालिनँ । कालो रेबन अनुहार र आँखामा टम्म मिलेर सजिलो गरी नै बसेको भए पनि फ्रेम समातेर मिलाएँँ ।
मैले खोजेको देश (कविता)
यो के आएछ ? अहँ... मैले ल्याउन खोजेको मैले ल्याउन सोचेको
माया जुनीभरीलाई (कविता)
पिरतीको सन्देश देऊ उडिजाने चरीलाई साँची राखौँ मुटुभित्र हाम्रो ‘माया जुनीभरीलाई’
विश्वभरका नृत्यको व्याकरण भैरव अल्फा साइन्स सार्वजनिक
नृत्यलाई कला सँगसँगै विज्ञानको रूपमा समेत व्याख्या गरिएको पुस्तक ‘भैरव अल्फा साइन्स’ सार्वजनिक गरिएको छ । उक्त पुस्तक नेपालका प्रथम नृत्य निर्देशक ९१ वर्षीय भैरव बहादुर थापाले लेखेका हुन् ।
रूपवती रुप्से झरना
कति हैरानीपछि बल्ल हामी रुप्से झरना समक्ष उपस्थित थियौँ । झरनासँग साक्षात्कार हुँदा भिज्नुको के दुःख ? हिलोमा जाक्किनुको के चिन्ता ? पानीमै चोबलिनुको के सास्ती ? थिएन केही पर्वाह । भएन कुनै कष्ट । ढुङ्गामा बजारिँदा पनि दुखेन । पानीमा भिजिँदा पनि चिसो लागेन । मनको इच्छा पूरा भएपछि के हैरानी, के सास्ती ! मन रमाएपछि अनुहारमा खुसीका मुस्कान स्वतः प्रकट हुँदोरहेछ । गाडीमा थचारिएर थिल्थिलो भएको पीडा केही नहुँदो रहेछ । अनेकौँ खाल्डाखुल्डी, कोप्चेरो र भिरको जोखिम नाघेर आइपुग्नुको उपलब्धि यही त थियो । आँखै सामुन्ने सौन्दर्यको सुन्दर तस्बिर ‘रुप्से झरना’ झरिरहेको झरझर । झरनाको दृश्यले हाम्रा भोका आँखालाई ग्वाम्म अँगालो मार्न आउने । पानीका कञ्चन जलकणले गालामा जताततै म्वाइँ खान थाल्ने । सुक्खा अनुहारलाई सिञ्चन गर्दै त्यो मायालु स्पर्श–सुखले बेग्लै आनन्द दिने ।
विगत र वर्तमानका दस्ताबेज
नेपाली साहित्यमा विशिष्ठ नाम हो मन्जु काँचुली । उहाँका कविता, कथा, नाटक, लघुकथालगायत दर्जनौँ कृति प्रकाशित छन् । विसं २०१७ देखि कविता लेखनमा सक्रिय काँचुली दर्जनौँ साहित्यिक सङ्घ–संस्थाबाट पुरस्कृत हुनुभएको छ । हालसम्म पनि नेपाली भाषासाहित्यमा आफ्ना अमूल्य क्षण अर्पण गरिरहनु भएको छ । यसैको निरन्तरता हो, उहाँको पछिल्लो लघुकथा कृति ‘काँचुलीका लघुकथा’ । नेपाली साहित्यमा उहाँका कृतिहरू पढ्ने अवसर निरन्तर पाएका छौँ । ‘काँचुलीका लघुकथा’ कृतिले नेपाली लघुकथामा उहाँको गर्विलो उपस्थिति देख्न सकिन्छ । जीवनका अनुभव तथा नेपालको राजनीतिक परिवर्तन र त्यसको परिणाम जनतासम्म पुग्न नसकेका तिता क्षणका साक्षी लेखकका अनुभूति नेपाली साहित्यमा हामीले पढिरहेका छौँ, निरन्तर पढिरहने छौँ ।
‘पुस्तकले रोएकालाई हँसाउँदैन !’
रोएका कति छन् रुने जति खुसी पारी हँसाउन्न यो खोज्दा हुन् धनमान मुक्ति कतिले केही दिलाउन्न यो । ऐतिहासिक पहिलो उपन्यास ‘रजबन्धकी’ का लेखकद्वय टुकराज–पद्मराज मिश्रले सुरुमै ‘सानो गन्थन’ भनेर पुस्तकका बारेमा यस्तो श्लोक उल्लेख गर्नुभएको छ । अर्थात् यस पुस्तकले रोएकालाई हँसाउँदैन होला र धन, मान र मुक्ति खोज्नेका लागि पनि केही दिन सक्दैन होला तर यस उपन्यासले विसं १८२७ देखि १८३८ तिरको लमजुङ, तनहुँ, पाल्पाको चालचलन र अवस्थाबारे प्रस्ट पार्न खोजेको छ । सामाजिक, आर्थिक र ससाना राज्यबिचको लडाइँबारे पनि जानकारी दिएको छ ।
डा. राजेन्द्रप्रसादको आत्मकथा नेपालीमा
भारतका प्रथम राष्ट्रपति ‘डा. राजेन्द्र प्रसादको आत्मकथा’ नेपालीमा अनुवाद गरेर प्रकाशनमा ल्याइएको छ। साहित्यकार एवं अनुवादक श्याम प्रधानद्वारा अनुवादित ‘आत्मकथा डा. राजेन्द्रप्रसाद’ को एक समारोहबिच लोकार्पण गरियो। वासुशशी स्मृति परिषद्का अध्यक्ष एवं वरिष्ठ स्रस्टा गणेश रसिकको सभापतित्वमा आयोजित कार्यक्रममा नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वउपकुलपति डा. विष्णुविभू घिमिरे र वरिष्ठ साहित्यकार डा. तुलसीप्रसाद भट्टराईले सो कृतिको लोकार्पण गर्नुभएको हो। ओरियन्टल पब्लिकेशनद्वारा प्रकाशित सो कृतिमाथि डा. घिमिरे, डा. भट्टराई, साहित्यकार राधेश्याम लेकाली, प्रद्युम्न जोशी, ठाकुर बेलबासे, हरि गौतमलगायतले प्रकाश पार्नुभएको थियो।
लोकसंस्कृति हराउँदै गएकोमा चिन्ता
राष्ट्रिय लोकसांस्कृतिक सङ्घले स्कुल स्कुलमा पुगेर लोकसङ्गीतको स्थान र महत्वको विषयमा विद्यार्थीलाई प्रशिक्षण दिन थालेको छ। बालबालिकालाई नेपालका लोकलय तथा ठेट भाषाको बारेमा बुझाउनका लागि यस्तो अभियान थालेको हो। राष्ट्रिय लोकसांस्कृतिक सङ्घका उपाध्यक्ष तथा सङ्गीतकार दीपक शर्माले लोकलय तथा ठेट भाषा संरक्षणका लागि राज्यले कुनै पहल नगरेपछि आफूहरूले यस्तो अभियान थालेको बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, “अहिले हरेक बालबालिकाले नेपालीभन्दा विदेशी गीतहरू गुनगुनाउँछन्। नेपाली गीतसङ्गीत तथा संस्कृति नै लोप हुने अवस्था आएको हुनाले स्कुल स्कुलमा लोकसङ्गीत स्थान र महत्वको विषयको प्रशिक्षणको कार्यक्रम राख्नु परेको हो।” यदि यसको संरक्षणमा कोही नजुट्ने हो भने नेपालीको पहिचान नै हराउने उहाँको चिन्ता छ।
