जागरण कालमा नेपाली नाटक
नाटक मञ्चनमा दर्शकको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ । समुदाय र कलाकारबिच अन्तर्क्रिया नभएसम्म नाटक मञ्चनले कुनै अर्थ राख्दैन । डबली, सडक नाटकदेखि रङ्गमञ्चसम्म आइपुग्दा नेपाली नाटकले फड्को मारेको पाइन्छ । पछिल्ला केही वर्षयता नेपाली रङ्गमञ्चले मञ्चनका क्षेत्रमा द्रुत गति अघि बढाएको छ ।
जुम्लामा नाट्य कार्यशाला
नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको आयोजनामा जुम्लामा ध्वनि, प्रकाश र निर्देशन र अभिनयसम्बन्धी १५ दिने कार्यशाला सम्पन्न भएको छ । जुम्लाको कसंम नाटकघरमा वैशाख २१ देखि जेठ ४ गतेसम्म आयोजित प्रशिक्षण कार्यशालामा विभिन्न जिल्लाका २२ जना प्रशिक्षार्थी सहभागी भएका थिए ।
नेपाल आदिवासी जनजाति चलचित्र महोत्सव सुरु
चौथो नेपाल आदिवासी जनजाति चलचित्र महोत्सव आजदेखि भृकुटीमण्डपस्थित राष्ट्रिय सभागृहमा सुरु भएको छ । झाँकी प्रदर्शन, विशेष सांस्कृतिक प्रस्तुतिसहित महोत्सव सुरु भएको हो । महोत्सवको उद्घाटन उपसभामुख इन्दिरा रानाले गर्नुभयो ।
सुनकोशीको डुङ्गामा सिक्का
दोलालघाटमा पुल बनेपछि सुनकोशी वारपार गर्ने परम्परागत डुङ्गा किनारमा त्यसै फालियो । जुन डुङ्गाले हजारौँ मान्छेका सपना सुनकोशीमा तारेको थियो । कलाकार रवीन्द्र श्रेष्ठले फालिएको डुङ्गा देखेपछि ट्रकमा राखेर काठमाडौँ ल्याउनुभयो । दोलालघाटदेखि राजधानीसम्म डुङ्गा ल्याउँदाको सङ्घर्ष कथा लामै छ । वस्तुको महत्व र तत्कालीन समयको झझल्को दिने गरी डुङ्गामा ८० किलो सिक्का राखिएको छ । कलाकार श्रेष्ठले भन्नुभयो, “नदी तर्न परम्परागत साधन डुङ्गालाई हाल मानिसले बिर्संदै गएका छन् । पछिल्लो पुस्ताले परम्परागत वस्तुको संरक्षण, संवर्धन गर्नु पर्छ भन्ने सन्देश दिन डुङ्गा र पुराना सिक्काको प्रदर्शनी गरेको हुँ ।”
अङ्ग्रेजीमा ‘जनताको छोरो’
पूर्वप्रधान सेनापति छत्रमानसिंह गुरुङको ‘जनताको छोरो’ पुस्तकको अङ्ग्रेजी संस्करण ‘सन अफ द पिपुल’ सार्वजनिक भएको छ । ‘जनताको छोरो’ मा पूर्वप्रधान सेनापतिको आत्मकथा, अनुभव र अनुभूति पढ्न पाइन्छ । पूर्वप्रधान सेनापति गुरुङ, नेपाली सेनाका पूर्वउपरथी ओमबहादुर पुन र व्यवसायी मीनबहादुर गुरुङले संयुक्त रूपमा सो संस्करण सार्वजनिक गर्नुभएको हो । व्यवसायी मीनबहादुर गुरुङले पुस्तकले स्वदेशमै थुप्रै सम्भावना भएको र केही गर्न सकिने सन्देश दिन सफल भएको चर्चा गर्नुभयो । सगरमाथा टेलिभिजनका अध्यक्ष निर्मल गुरुङले जीवनका अनुभूति, अनुभव र आत्मकथालाई पाठकसम्म ल्याएकामा लेखक गुरुङलाई बधाई दिनुभयो ।
दुई कृतिमाथि विमर्श
साहित्यकार वनमाली निराकारका दुई कृतिमाथि धवल पुस्तकालय पाल्पा तानसेनमा छलफल गरिएको छ । साहित्यकार निराकारले लेख्नुभएको लघुकथा सङ्ग्रह ‘नयाँ सालिकको जन्म’ र कविता सङ्ग्रह ‘मान्छेका रङहरू’ माथि विमर्श गरिएको हो । कार्यक्रममा साहित्यकार रुद्र ज्ञवालीले वनमाली निराकार कथाकारका रूपमा सुपरिचित नाम भएको बताउनुभयो ।
विवादपछि प्रदर्शनीबाट हटाइयो कलाकृति
राष्ट्रिय ललितकला प्रदर्शनी–२०८१ मा राखिएको यादवचन्द्र भुर्तेलको ‘पोट्रेट’ कलाकृति विवादमा परेको छ । प्रदर्शनीमा राखिएको चित्रकलामा विवाद आएपछि प्रदर्शनीबाट सो कृति हटाइएको छ । कलाकार भुर्तेलको तामाङ पोसाक र गहना लगाएको महिलाको ‘पोट्रेट’ पेन्टिङ आफ्नो तस्बिरको हुबहु प्रतिलिपि उतारिएको भन्दै फोटोपत्रकार नवीनबाबु गुरुङले दाबी गर्नुभएको छ । फोटोपत्रकार गुरुङले सो सम्बन्धमा नेपाल ललितकला प्रज्ञाप्रतिष्ठानलाई पत्र लेखेर सो सम्बन्धमा जानकारीसमेत गराइसक्नुभएको छ ।
कलाशालामा कुरुस
बाह्र जना कलाकारले कुरुसले बुनेर तयार पारिएका हस्तकला सिर्जनाको प्रदर्शनी ‘कुरुस’ सानेपास्थित कलाशालामा भइरहेको छ । क्लासिक ग्यालरीसँगको सहकार्यमा कलाशालाले आयोजना गरेको प्रदर्शनीमा उन, हेम्पलगायतका कच्चा पदार्थबाट बनेका रङ्गीविरङ्गी धागोको प्रयोग गरी कुरुसले बुनेर तयार गरिएका कलात्मक कृति राखिएका छन् ।
पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि दाङमा चलचित्र बहस
चलचित्र पत्रकार सङ्घ दाङले पश्चिम दाङको शान्तिनगर-३ सुकेकोटमा शनिबार ‘पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि चलचित्र बहस’ गरेको छ ।
जिगु धरतीः जिगु सर्गको लोकार्पण
कवि मंगलमान शाक्यको कविता संग्रह ‘जिगु धरतीः जिगु सर्ग’ (मेरो धरती, मेरो आकाश) शनिबार नेपालभाषा अकाडेमीका चान्सलर यज्ञरत्न धाख्वाः लगायतले सामूहिक रुपमा लोकार्पण गर्नुभयो ।
सङ्कटमा ‘पानी रङ’ को मौलिकता
खरले छाएका गाउँले घर, आँगनमा परालको टौवा, झ्यालबाट होस् कि ढोकाबाट उत्तरतिर चिहाउनेबित्तिकै देखिने सफा हिमाल । ३० को दशकबाट पोखरा उपत्यकाको यस्तो भौगोलिक अवस्थिति देश, विदेशमा पुग्यो । त्यस्तो सौन्दर्य फिजाउने माध्यम बनेको थियो पानी रङ । पछि पोखरा नै पानी रङको सहरका रूपमा चिनियो । पोखराको सौन्दर्य र जनजीवनलाई पानी रङले क्यानभासमा उतार्ने सुरुवात कलाकार दुर्गा बराल ‘वात्स्यायन’ ले गर्नुभएको थियो ।
साकेलामा कम्मर मर्काइ नाँचे सांसद र मेयर
किरात राई समुदायको महान चाड साकेला उभौली काजाब्लांका पार्क क्यासेल्लोमा भब्य रूपले सम्पन्न भएको छ । किरात राई सोसाइटी बेल्जियमको आयोजनामा साकेला उभौली किरात येले सम्बत ५०८४ को अबसरमा किरात पितृपूजासहित सामुहिक साकेला सिली नाचेर सो चाड मनाइएको हो ।
‘राष्ट्रनिर्माणमा दलित’ सार्वजनिक
लेखकद्वय त्रिभुवनचन्द्र वाग्ले र किरणचन्द्र वाग्लेद्वारा लिखित ‘राष्ट्रनिर्माणमा दलित’ नामक पुस्तक सार्वजनिक भएको छ । पुस्तकभित्र राष्ट्रनिर्माणमा विभिन्न समयमा योगदान पुर्याएका दलित समुदाय अग्रज व्यक्तित्वको जीवनीलाई जीवन्तरुपमा उतारिएको छ ।
‘चरिमाई’ कृतिमाथि विमर्श
लेखक अञ्जना पौडेलको उपन्यास ‘चरिमाई’ माथि स्याङ्जामा विमर्श गरिएको छ । वैकल्पिक बाटो पृथक् पाइला सिर्जनात्मक अभियान स्याङ्जाको आयोजनामा वालिङ –६ मिर्दीमा ‘चरिमाईको विमर्श गरिएको हो ।
दुई बिराला (कथा)
मलाइ बिरालो प्रिय लाग्दैनथ्यो । मेरो बाल्यावस्थामा मेरो अग्रज लगायत गाउँलेले समेत बिरालोलाई बोक्सीको सूचना वाहकको रुपमा चित्रित गर्ने गर्थे । बिरालो अपशकुन हुने कुरा उनीहरु बताउँथे । यसकारणले पनि होला बिरालो मेरो मनमा एउटा त्रासदीपूर्ण राक्षसको रुपमा अङ्कित भएको थियो र म्याउ शब्दले द्वेष र घृणा सिर्जना गथ्र्यो र हरेक चोटि म्याउ सुन्ना साथ म झसङ्ग हुन्थें । एक दिन मेरो घरपरिसरमा दुईटा साना बिराला देखियो । ती बिरालाहरु घाइते जस्ता देखिन्थे । रगतको टाटाहरु स्पष्ट देखिन्थ्यो । मलाइ याचनाको भावमा एकटकसँग दुवै बिरालाले हेरेको जस्तो लाग्यो । तिनी
अनुभूतिको सजलतामा उनिएका कविता
विसं २०८० को मध्यतिर कलम प्रकाशन प्रालि काठमाडौँले सार्वजनिक गरेको नवीन शैली र प्रयोगात्मक प्रस्तुतिको काव्य व्यञ्जना हो, ‘त्यसरी त कहिल्यै सोचिएन’ । एक दशकको काव्य यात्रामा कविवर निर्भीकजङ्ग रायमाझीका ५० वटा फुटकर कविताको सङ्ग्रहका रूपमा आएको यो पुस्तकलाई पाँच खण्डमा विभाजन गरिएको छ । पहिलो खण्ड अन्तर्गत मनको ‘आँखीझ्यालमा’ १० वटा बेग्लाबेग्लै लेखाजोखा भएका जीवन चेतनाका आलापहरू छन् । कुनै ती परस्पर खण्डित छन्, कुनै ती सिलसिलेवार गतिले निसृत पनि । अनुभूतिको सजलतामा उनिएका कला गाथा हुन् यी ।
नियात्राको यात्रा
नियात्रा–ना.(सं).१. यात्रानिबन्धको औपन्यासिक वा उपख्यानात्मक रूप । २. यात्रा वर्णनबारे कथात्मक शैलीमा लेखिएको निबन्ध । (नेपाली बृहत् शब्दकोश, पृष्ठ ६९१, दसौं संस्करण/२०७५ कदाचिन्नारदो योगी परानुग्रहवाञ्छया ।
मैनालीको ‘म’ सार्वजनिक
नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वउपकुलपति तथा वरिष्ठ मूर्तिकार ठाकुरप्रसाद मैनालीको आत्मवृत्तान्त ‘म’ सार्वजनिक गरिएको छ । नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा शक्रबार आयोजित कार्यक्रममा नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका कुलपति नारदमुनि हार्तम्छाली र पूर्वकुलपति रागिनी उपाध्यायले संयुक्त रूपमा कृतिको सार्वजनिक गर्नुभएको हो ।
किम्फमा डोरबहादुर
नेपालका विविध जातजाति र समुदायबारे अध्ययन अनुसन्धान गरेर ख्याति कमाएका डोरबहादुर विष्ट नेपालकै बौद्धिक व्यक्तित्वमा गनिन्छन् । उनी मानवशास्त्री र साहित्यकारका रूपमा समेत चर्चित छन् । २१ औँ किम्फमा नेपाली मानवशास्त्रका संस्थापक प्राध्यापक उनै डोरबहादुर विष्टबारे बनेको वृत्तचित्र ‘म अलप हुन चाहन्छु’ प्रदर्शन गरिएको छ ।
मध्यपुरमा लोकेश्वरको खट यात्रा
उपत्यकाका पाटन, काठमाडौँ, नाला र चोभारका मत्स्येन्द्रनाथ अर्थात् लोकेश्वर जस्तै मध्यपुर थिमिमा पनि लोकेश्वरको खट यात्रा शताब्दीदेखि हुँदै आएको छ । मध्यपुर थिमिको मरु टोलस्थित हेमवर्ण महाविहारमा लोकेश्वर राखिएको छ । यहाँका लोकेश्वरलाई पद्मपाणि लोकेश्वर भनिन्छ ।
किम्फमा ‘डान्सिङ इन फायर’
नेपाली समाजमा रहेको वायु उतार्ने र खली खाने परम्परामा आधारित वृत्तचित्र ‘डान्सिङ इन फायर’ काठमाडौँमा जारी २१औँ काठमाडौँ अन्तर्राष्ट्रिय पर्वतीय चलचित्र महोत्सव (किम्फ) मा आज प्रदर्शन गरिएको छ ।
शाक्यको जन्मजयन्तीमा सिर्जना वाचन
ताप्लेजुङका वरिष्ठ साहित्यकार स्वर्गीय जगमोहन शाक्यको जन्मजयन्तीमा सिर्जना वाचन कार्यक्रम सम्पन्न गरिएको छ। शाक्यको ९२ औँ जन्मजयन्तीमा सिर्जना वाचन कार्यक्रम आयोजना गरिएको हो।
-original-thumb.jpg)
नेपाल–भारतबिच प्राज्ञिक सहकार्य
नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालयका उपकुलपति प्राडा यादवप्रकाश लामिछानेले विश्वविद्यालयमा अनुसन्धान संस्कृतिको विकास गर्नुपर्ने बताउनुभएको छ । उहाँले नेपाल–भारतका विश्वविद्यालय र त्यहाँका अध्येताबिचको सहकार्य र प्राज्ञिक गतिविधि प्रशंसनीय रहेको चर्चा गर्नुभयो । काठमाडौँमा बुधबार आयोजित ‘शैक्षिक विषयमा सोधको अवधारणा राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय सन्दर्भ’ सम्बन्धी गोष्ठीमा सहभागीले संवादका माध्यमबाट दुवै देशको प्राज्ञिक उन्नयन गर्न सकिने बताउनुभयो ।
राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी सुरु, गोरखापत्रका पत्रकार पुरस्कृत
नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको आयोजनामा ‘राष्ट्रिय ललितकला प्रदर्शनी–२०८१’ मङ्लबारबाट सुरु भएको छ । प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको नक्सालस्थित ग्यालरीमा सुरु भएको प्रदर्शनीमा ४८२ कलाकारका चित्रकला, मूर्ति, हस्तकलालगायत ५२२ कलाकृति राखिएका छन् । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री हितबहादुर तामाङले प्रदर्शनी उद्घाटन गर्नुभएको हो । मन्त्री तामाङले यस वर्षको अरनिको ललितकला राष्ट्रिय प्रज्ञा सम्मान किरण मानन्धर र श्यामवदन श्रेष्ठलाई प्रदान गर्नुभयो । पुरस्कारको राशि एक लाख ५० हजार रुपियाँ रहेको छ । यस वर्षको सर्वोत्कृष्ट राष्ट्रिय ललितकला पुरस्कार सुरेश लवट तुलाधरलाई प्रदान गरिएको छ । सो पुरस्कारको राशि एक लाख रुपियाँ रहेको छ ।
बालबालिकाले देखाए नाटक
रातदिनको पिताको कचकचले घर छोडेर हिँडेकी छोरी केही वर्षपछि घर फर्किन्छिन् । घर फर्कंदा पिताको देहान्त भइसकेको हुन्छ । तिमी किन आयौ फेरि ? हामीलाई छोडेर गएकी थियौ नि होइन ? भन्दै आमाले प्रश्न गर्दा छोरीले पिताको व्यवहारले बस्न नसकी घर छोडेको जवाफ छोरीले दिन्छिन् । अन्त्यमा आमाले भन्छिन्, “त्यस्तो अत्याचारलाई अब छोरीले सहने होइन, विद्रोह गर्न पनि सक्नु पर्छ ।” त्यसपछि नाटक ‘विगतको छाया’ को पर्दा बन्द हुन्छ ।
