अनि मात्र बीपीप्रति न्याय हुनेछ
नेपाली राजनीतिका अब्बल व्यक्तित्व बीपी कोइरालाको जन्मजयन्तीका कार्यक्रम यस पटक पनि औपचारिक रूपमै सीमित भएका छन्। बीपीका बहुआयामिक व्यक्तित्वका विषयमा चर्चा/परिचर्चा भए पनि उहाँकै अनुयायीले समेत बीपीलाई आँतैदेखि सम्झिन सकिरहेका छैनन्। भाषणमा बीपीका आदर्श गुणका चर्चा हुन्छन् तर व्यवहारमा केही पनि लागू हुँदैन। उहाँका अनुयायी बीपीको समाजवादी नीतिको चर्को स्वरमा चर्चा गर्छन् तर व्यवहार र चरित्रमा त्यस्तो पाइँदैन।
किन मिल्न दिइएन बीपी र महेन्द्रलाई ?
विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाले एक सन्दर्भमा भन्नुभएको छ– राजा महेन्द्र र म एकआपसमा मिल्न सकेनौँ। मिल्न दिइएन। अर्को एक सन्दर्भमा उहाँले फेरि भन्नुभएको छ– म राष्ट्रवादी मात्र भएको भए पनि सधैँ प्रधानमन्त्री हुने थिएँ र प्रजातन्त्रवादी मात्र भएको भए पनि सधैँ प्रधानमन्त्री हुने थिएँ।
ऊर्जा विकासका तगारा
नेपाल सरकारले अबको दशक (सन् २०१८ देखि २०२८ सम्म) लाई ऊर्जा दशक मानेर ‘एक घर ः एक विद्युतीय चुलो’ को अभियान सञ्चालन गरेको छ। यो कार्यक्रम दिगो विकासको लक्ष्यअन्तर्गत सन् २०३० सम्म पूरा गर्नुपर्ने प्रतिबद्धताभित्रको एउटा हिस्सा हो। अर्कातिर सरकारले सन् २०२३ भित्र सबैलाई बिजुली पु-याउने प्रतिज्ञा गरेको छ। नेपाल गुणस्तरीय विद्युत् आपूर्तिको अन्तर्राष्ट्रिय मापनमा २०१६ मा १३२औँ स्थानबाट २०१७ मा ११८औँ स्थानमा झरेको छ। यसरी ऊर्जाको गुणस्तर राम्रो नहुनाले त्यसको प्रत्यक्ष असर देशका उद्योगको उत्पादन दक्षता ‘क्यापासिटी युटिलाइजेसन’ मा परेको छ। नेपालका उद्योग जम्मा ५७ प्रतिशत दक्षतामा चलेका छन्। यो अनुपात २०१६ /१७ अगाडि मात्र ५४ प्रतिशत थियो। यसरी २०१६ /१७ पछि ऊर्जाको क्षेत्रमा भएको सुधारसँगै उत्पादन दक्षतामा पनि सुधार भएको छ तथापि यो सुधार पर्याप्त छैन। नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीसँग प्रतिस्पर्धा गर्न ऊर्जाको गुणस्तर, त्यसको भोल्टेजमा एकरूपता, वितरण निरन्तरतामा सुधार, विश्वसनीयतामा वृद्धि, ऊर्जाको परनिर्भरता कम गर्दै र पटक पटक भोगेको दुःखद बोर्डर बन्दबाट समेत पाठ सिक्दै स्थानीय रूपमा उपलब्ध नवीकरणीय ऊर्जा – घाम, हावा, बायोमाससमेतको ऊर्जा मिश्रण गर्नु आवश्यक छ।
ट्रसको काँधमा सङ्कटको भारी
बेलायतले दुई महिनापछि नयाँ प्रधानमन्त्री पाएको छ। विदेशमन्त्री लिज ट्रस सत्तारुढ कन्जर्भेटिभ पार्टीको नेता चुनिएसँगै उहाँ बेलायतको नयाँ प्रधानमन्त्री बन्नुभएको हो। पाँच चरणको निर्वाचन पार गरी सेप्टेम्बर ५ मा कन्जर्भेटिभ पार्टीको नेता चयन हुनुभएकी ट्रस सेप्टेम्बर ६ मा प्रधानमन्त्री नियुक्त हुनुभयो। नेता छनोटमा ट्रस र ऋषि सुनाकबीच प्रतिस्पर्धा भएको थियो। ट्रसले ८१ हजार ३२६ मत पाउनुभयो भने सुनाकले ६० हजार ३९९ मत ल्याउनुभयो। विदेशमन्त्री ट्रसले पूर्वअर्थमन्त्री सुनाकलाई पराजित गरेर पार्टी नेता चुनि
सेवा प्रवाहको सुनिश्चितता
वि.सं २०६१ बाट हामीले भदौ २२ गते निजामती सेवा दिवस मनाउँदै आएका छौँ। केही कर्मचारी पुरस्कृत हुनेदेखि एउटा सुन्दर नाराको तय यस दिवसमा हुने गरेको छ। समग्र निजामती कर्मचारी यस दिवसको नारालाई आकर्षक बनाउन लागिपर्दछन्। यथार्थमा निजामती सेवा दिवसका दिन राष्ट्रसेवक कर्मचारीले गर्ने प्रतिबद्धताका लागि यी सबै नारा अत्यन्त उपयुक्त देखिएका छन्। राज्य र जनताबीचमा हुने सामाजिक सम्झौताको कार्यान्वयनकर्ताका रूपमा कर्मचारी रहने हुँदा यसले ठूलो जिम्मेवारी प्राप्त गरेको हुन्छ। यी जिम्मेवारी गुणस्तरीय प्रकारले सम्पादन भएकोमा गौरवान्वित हुने अवसर निजामती सेवा दिवस हो। त्यसैले यस दिवसमा वर्षभरि सम्पादन गरि
सरकार र जनताबीचको सेतु
निजामती सेवा सरकार र जनताबीचको असल र स्थायी सम्बन्ध सेतु हो। किनकी राज्य र जनताबीचको सम्बन्धको अभिव्यक्ति हुने प्रमुख माध्यम सार्वजनिक सेवा हो। त्यसैले सार्वजनिक सेवाको सर्वसुलभता राज्यको प्रमुख दायित्व हो। यो दायित्व निर्वाहमा निजामती प्रशासनको भूमिका सदासर्वदा महìव रहेको हुन्छ। राज्यको यसै विशिष्ट दायित्वको आधारमा राज्य र जनताको सम्बन्ध स्थापित भएको हुन्छ। यसै सम्बन्धको कारणले राज्यको पहिलो दायित्व सेवा प्रवाहको प्रभावकारिता अभिवृद्धि गर्ने रहेको हुन्छ।
ऊर्जाशील जनशक्ति
राज्यका सम्पूर्ण सेवाको जननीका रूपमा सुपरिचित निजामती सेवा नेपाल राज्यभर सञ्जाल फैलिएको नागरिकको आशा, भरोसा र विश्वासको बृहत सेवा प्रदायक संयन्त्र हो। स्वतन्त्र एवं निष्पक्ष संवैधानिक अङ्ग लोकसेवा आयोगका चुनौतीपूर्ण र प्रतिस्पर्धात्मक परीक्षाहरू पार गरेर आएका ऊर्जाशील जनशक्तिहरूको जमातले निजामती सेवाको कार्यसम्पादन गुणस्तर अभिवृद्धि मात्र गरेको छैन नागरिकहरूको विश्वास आर्जन गर्नसमेत सफल भएको छ। विगतमा यसलाई सरकारको सिन्दूरको महिमाले विभूषित गरिँदै आएकोमा अहिले जनताको सेवाको महिमाले विभूषित गरिएको छ। विश्वमा सन् १८५४ मा बेलायतबाट र नेपालमा वि.सं. २०१३ बाट औपचारिक रूपमा सुरुवात भएको यो सेवा सरकार र नागरिकबीचको सम्बन्ध सेतुको रूपमा स्थापित हुनुका साथै भरपर्दो र मर्यादित सेवाको रूपमा समेत अनवरत क्रियाशील छ।
कर्मचारीमा देखिनुपर्ने संयमता
निजामती सेवा सार्वजनिक प्रशासनको आधारस्तम्भ भएको हुनाले यसले समग्र सार्वजनिक सेवा प्रवाहमा नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्न सक्नुपर्दछ। नेपालको निजामती सेवाले विभिन्न खालका राजनीतिक परिवर्तनलाई आत्मसात् गर्दै आएको छ। सङ्घीय नेपालको शासन प्रणालीलाई सहज दिशा प्रदान गर्न पनि तत्पर छ। निजामती सेवालाई बढीभन्दा बढी जवाफदेही, नागरिकमैत्री, प्रविधिमैत्री, सेवामैत्री र छरितो बनाउनुपर्नेछ। जनअपेक्षाअनुरूप सेवा प्रवाह गर्दै निजामती सेवालाई मुलुकको समग्र विकासको धरोहरका रूपमा स्थापित गर्नु आवश्यक छ।
ट्रेड युनियनप्रतिको अपेक्षा
सार्वजनिक प्रशासनको क्षेत्रमा राज्य र नागरिकको हितका लागि सार्वजनिक नीति निर्माणमा सहयोग गर्ने, प्रतिपादित नीति तथा कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने एवं शान्ति, सुव्यवस्था र सुशासनका लागि स्थापित प्रशासनिक संयन्त्र र त्यसमा क्रियाशील कर्मचारीको समष्टिगत रूप नै कर्मचारीतन्त्र हो। लोकतान्त्रिक अभ्यासमा नागरिकलाई सघाउने, अधिकारमा पहुँच दिने, जनचाहना एवं आवश्यकताको अभिलेखन गर्दै सरकारसँग जनताको सम्पर्क स्थापित गर्ने माध्यम राष्ट्रसेवक कर्मचारी नै हुन्।
निजामती सेवाको गरिमा
निजामती सेवा सामान्यत देशको सार्वजनिक प्रशासनका लागि बनेका ऐन, नियम, कार्यविधि, नीति तथा सोअनुसार बनेका निर्देशित कार्यक्रमहरूलाई कार्यान्वयन गर्ने स्थायी प्रकृतिको रूपमा स्थापित समग्र संरचना हो। नेपालको संविधानको धारा २४३ मा उल्लेख भएअनुसार, निजामती सेवाको पद भन्नाले सैनिक वा नेपाल प्रहरी वा सशस्त्र प्रहरी बल नेपालको कर्मचारीको सेवाको पद तथा निजामती सेवाको पद होइन भनी ऐनबमोजिम तोकिएको अन्य सेवाको पदबाहेक नेपाल सरकारका अरू सबै सेवाको पद सम्झनु पर्छ भनिएको छ।
निर्वाचनमा नागरिकका मुद्दा
नागरिकलाई मानसिक, भौतिक र नैतिक रूपले सक्षम बनाउने अभ्यास हो लोकतन्त्र। नागरिकलाई सक्षम बनाउनु भनेको उनीहरूको मानसिक, नैतिक र भौतिक सबलीकरण गर्दै जानु हो। उनीहरूलाई सदा गतिशील, सिर्जनात्मक र जागृत राख्नु वास्तविक लोकतन्त्रको गुण हो। राष्ट्रले अपनाएका लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यतालाई फलदायी बनाउन क्षमतायुक्त राजनीतिक नेतृत्व चाहिन्छ। त्यस्तो पात्र संविधान र कानुनले दिशानिर्देश गरेबमोजिम छनोट गर्नुपर्ने हुन्छ। यसकै लागि आवधिक लोकतान्त्रिक निर्वाचन पद्धति अपनाइने गरिन्छ।
एक नम्बर प्रदेश
व्याकरणका आधारमा जवाफ होला, ‘नाम नभए सर्वनामले काम चल्छ’ अर्थात् म, ऊ, त्यो, तिमी, तपाईं, हजुर आदि। अर्को जवाफ होला, ‘नाम नभए बेनाम होला।’ अझ अर्को जवाफ हुनसक्छ, ‘नामै नभएपछि गुमनाम होला’ अनि त्यसभन्दा पनि चरम कुरा गर्ने हो भने त्यस्ताको नामै ‘बदनाम’ होला। एउटा प्रश्नको जवाफ यतिका आए। आएका सबै जवाफले अस्तित्व वा पहिचानलाई आधार बनाएका छन्। अरू पनि जवाफ आउलान् तर आएका जति र आउने उत्तरले पनि प्रश्नकर्तालाई सन्तुष्ट पार्न सक्छन् कि सक्दैनन् भन्ने महत्वपूर्ण हुन्छ। त्योभन्दा पनि महत्वपूर्ण प्रश्नकर्ता सन्तुष्ट भए पनि प्राप्त जवाफ सत्यको नजिक हो कि होइन भन्ने हुन्छ।
सुशासन र दिगो विकास
शासकीय व्यवस्थाका कमजोरी हटाई शासन व्यवस्थामा सुधार ल्याउने र विकासोन्मुख राष्ट्रहरूको विकासका लागि विकसित राष्ट्र तथा दातृ निकायबाट सहायता प्रदान गर्ने उद्देश्य राखेर विकास गरिएको सुशासनको अवधारणा सर्वप्रथम विश्व बैङ्कले सन् १९८९ मा अफ्रिका महादेशमा पहिलो पटक प्रयोगमा ल्याएको हो तर अहिले यो अवधारणा दिगो विकासको लक्ष्य हासिल गर्ने महìवपूर्ण औजारका रूपमा विकास भएको छ। देश र जनतालाई केन्द्रमा राखेर असल ढङ्गबाट गरिने शासन नै सुशासन हो। सुशासनिक व्यवस्थामा राज्यका सबै अङ्गमा सबै क्षेत्र तथा वर्गको उचित प्रतिनिधित्व कायम गरी समान सहभागिता र अपनत्व दिलाई नागरिक सरोकारका विषयलाई सम्बोधन गरिन्छ। राज्यले नागरिकलाई उपलब्ध गराउने वस्तु तथा सेवाहरू छिटो, छरितो एवं न्यायिक रूपमा उपलब्ध गराई आमनागरिकलाई शासनको सुखद अनुभूति दिलाउनु नै सुशासन हो।
निर्वाचनमा गठबन्धन
प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा नेतृत्वको वर्तमान पाँचदलीय गठबन्धन आउँदो सङ्घीय तथा प्रादेशिक निर्वाचनमा समेत एकजुट भएर नै जाने सम्भावना देखिएको छ। अहिलेको पाँचदलीय गठबन्धन परिस्थितिजन्य बाध्यता र आवश्यकताको उपज हो। पूर्वप्रधानमन्त्री तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले संसद्लाई छली जथाभावी रूपमा अध्यादेश ल्याउने काम नगरेका भए तथा बिना कारण असंवैधानिक तरिकाले प्रतिनिधि सभा विघटन नगरेको भए सम्भवत ः यस गठबन्धनले आकार लिने थिएन। संसदीय बहुदलीय व्यवस्थाको रक्षा गर्न, राज्यका प्रमुख अङ्गसहित संवैधानिक निकायको स्वायत्ततालाई कायम राख्न तथा कमजोर हुँदै गएको परराष्ट्र सम्बन्धलाई सामान्य अवस्थामा फर्काउन पाँचदलीय गठबन्धनको आवश्यकता महसुस गरिएको हो। यो बाध्यता होइन कि आवश्यकताकै उपज हो। अहिले पनि एमालेका नेताहरूमा अहङ्कार र धम्कीपूर्ण
योगमाया विश्वविद्यालयको औचित्य
सङ्खुवासभा जिल्लाको खाँदबारी नगरपालिका वडा नं. ९ र भोजपुर जिल्लाको षडानन्द नगरपालिका वडा नं. ६ मा केन्द्र रहने गरी विदुषी योगमाया आयुर्वेद विश्वविद्यालय स्थापना हुने भएको छ। तत्कालीन समाजमा विद्यमान अन्याय, अत्याचार, भ्रष्टाचार, महिला हिंसा, लैङ्गिक विभेद तथा जातीय उत्पीडन आदि विकृतिविरुद्ध योग, ध्यान र भजन कीर्तनका माध्यमबाट आध्यात्मिक तवरले आवाज बुलन्द गर्न सहज थिएन। रूढिवाद र अन्धविश्वासमा जकडिएको समाज सुधारको निमित्त धर्मराज्य (सुशासन) स्थापनाको मागसहित कठोर सङ्घर्ष गर्ने क्रान्ति योद्धा योगमाया न्यौपाने ( वि.सं. १९२५–१९९८ ) को नाममा अरूण उपत्यकामा आयुर्वेद विश्वविद्यालय स्थापनाको सम्भाव्यता अध्ययन गर्न नेपाल सरकारले आ.व. २०७४/०७५ मा रु. दुई करोड ५० लाख बजेट विनियोजन भयो। संसद्बाट विदुषी योगमाया आयुर्वेद विश्वविद्यालय विधेयक, २०७९ पास भएको छ। राष्ट्रिय सभामा उत्पत्ति भई दुवै सदनबाट पास भइसकेको यो विधेयक सम्माननीय राष्ट्रपतिबाट प्रमाणीकरण भएपछि (ऐनको हैसियत प्राप्त भएपछि) विश्वविद्यालय स्थापनाको औपचारिक कानुनी आधार खडा हुनेछ।
समानुपातिक प्रणालीमा नयाँपन
सबै जनावर बराबर छन् तर केही जनावर अरूहरूभन्दा बढी बराबर छन् । (अल एनिमल्स आर इक्वल, बट सम एनिमल्स आर मोर इक्वल द्यान अदर्स) बेलायती साहित्यकार जर्ज अरवेलको चर्चित उपन्यास एनिमल फार्मका हरफ हुन् यी । जुन उपन्यासमा अरवेलले सोभियत सङ्घ, साम्यवादी कम्युनिस्टहरूको द्वैध चरित्र र तत्कालीन शासक जोसेफ स्टालिनमाथि कडा व्यङ्ग्य गरेका छन्।
जलपकडमा त्रिदेशीय अन्तरसम्बन्ध
जल, जङ्गल, जमिन साँधकिल्लाबाट जोडिएका त्रिदेशीय ‘चीन–नेपाल–भारत’ परम्परागत अन्तरसम्बन्धमा आधारित सँधियार मित्रराष्ट्र हुन्। उत्तरी सँधियार राष्ट्र चीनको (छिङ्हाई तिब्बती) हिमनदी क्षेत्रबाट ‘सिन्धु’, ‘ब्रह्मपुत्र’, ‘सालविन’, ‘याङ्चे’, ‘मेकोङ’, ‘वाङ हो’ नदी उत्पत्ति भएका छन्। कैलाश मानसरोवरादिबाट उद्गमित ब्रह्मपुत्र नदीको जल पूर्वी बङ्गालको खाडीमा, सिन्धु नदीको जल पश्चिमको अरब सागरमा गएर मिल्छ।
पढेका कि नपढेका नेता ?
हाम्रा नीतिमा भनिएको छ, “विद्या ददाति विनयं, विनयाद् याति पात्रताम्। पात्रत्वाद् धनमाप्नोति धनाद्धर्म ततः सुखम्।।” अर्थात् विद्याले विनयशील बनाउँछ, विनयताले सत्पात्र निर्माण गर्छ। सत्पात्र भएपछि धनार्जन हुन्छ भने धनले धर्मतिर प्रवृत्त गराउँछ। त्यसपछि मानिसलाई सुख प्राप्त हुन्छ। विद्या भनेको यस्तो हुनुपर्ने हो। धर्म भन्नाले आजभोलि मन्दिर जाने र कर्मकाण्ड गर्नुलाई मात्र बुझ्न थालिएको छ तर यहाँ भने धर्मचाहिँ गर्न हुने काम हो भन्ने बुझाइ हराउँदै गएको छ। गर्न नहुने कामलाई अधर्मका रूपमा परिभाषित गरिएको छ। पढेका मान्छेले त्यही धर्म अर्थात् गर्न हुने र नहुने कामका बीचमा भेद छुट्याएर आफूलाई धर्मानुकूल बनाए मात्रै पढेको सार्थक हुन्छ।
नयाँ प्रविधिबाट सिकाइ
अबको सिकाइ प्रक्रिया भनेको अब्बल शिक्षकको ज्ञान, सीप र प्रविधिबाट आरम्भ हुने हो। यसका लागि शिक्षक निरन्तर अध्ययनशील, प्रविधिअनकूल र तालिमप्राप्त हुनु जरुरी छ। आजको युगमा प्रत्येक पल–पलमा नयाँ–नयाँ विधि र प्रविधिको प्रयोगका साथ नयाँ ज्ञान र सीपको विकास भई नै रहेको छ। बढ्दो प्रविधिको प्रयोगसँगै इन्टरनेटको विस्तार र स्मार्ट फोनको पहुँचले गर्दा आजका शिक्षकभन्दा विद्यार्थी बढी सूचनाप्रद र नयाँ सिर्जित ज्ञान र सीपयुक्त बन्दै आएका छन्। डेस्कटप ल्यापटप, कम्प्युटर, ट्याबलेट जस्ता उपकरणले आधुनिक सूचना र प्रविधिको क्षेत्रले निकै ठूलो फड्को मारिसकेको छ।
आर्थिक वृद्धिदरमा मौद्रिक नीति
नेपालजस्ता विकासशील देशको उच्च आर्थिक वृद्धिदर हासिल गर्ने अपेक्षा हुने गर्दछ । प्रतिव्यक्ति आयका साथै समग्र विकासका लागि आर्थिक वृद्धिदर बढ्नुपर्ने हुन्छ। नेपाल सरकारले बजेट वक्तव्यमा प्रायःजसो उच्च आर्थिक वृद्धिदरको लक्ष्य राखेको हुन्छ तर औसतमा नेपालको आर्थिक वृद्धिदर ४ प्रतिशतको आसपासमा नै रहँदै आएको छ। चालू आर्थिक वर्षका लागि नेपाल सरकारले बजेटमा ८ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिदरको लक्ष्य लिएको छ।
युवाशक्तिको अवमूल्यन
राजनीतिक दलले अबको शक्ति प्रदर्शन आफ्नै गाउँघरका खेतबारी, डाँडापाखा, भीरपहिरोमा गर्नुपर्ने आवश्यक छ। सामाजिक अभियन्ताले पनि खेतीपातीको समयमा गाउँघरमा नै गएर कृषि उत्पादनको काममा सेवा पु-याउनुपर्छ। बूढेसकालमा आमाबाबुले छोराछोरी खोजेजस्तै अहिले हाम्रा गाउँघरले आफ्ना युवा छोराछोरीलाई खोजेको छ। गाउँघरको विकासका लागि गाउँमा युवाशक्तिको खाँचो छ।
मानवको अभिन्न अवयव सञ्चार
व्यावहारिक जीवनमा हाम्रो सञ्चार क्रियाकलाप जति स्वतःस्फूर्त देखिए तापनि हाम्रो मस्तिष्कले यसका लागि अत्यन्त जटिल प्रक्रिया पार गरेको हुन्छ, जसलाई बुझ्नका लागि सङ्केत प्रणाली (साइन सिस्टम) तथा सङ्केत संयोजन (सिग्निफिकेसन) बारे ज्ञान आवश्यक पर्छ । सङ्केत प्रणालीकै आधारमा भाषा निर्मित हुन्छ । हरेक भाषाका आफ्नै खालका सङ्केत प्रणाली हुन्छन् । अथवा यसो पनि भन्न सकिन्छ, सङ्केत प्रणालीमा फरक रहेकैले फरक फरक समुदायले फरक फरक भाषा विकास गरेका हुन्। मानवले मातृभाषा वा अन्य भाषा सिक्ने भनेको वास्तवमा एक विशेष खालको सङ्केत प्रणाली सिक्ने हो।
मानार्थ सेनापतिको विशिष्ट परम्परा
राष्ट्रको सार्वभौमसत्ता, भौगोलिक अखण्डता र राष्ट्रिय सुरक्षाजस्तो गहन र महत्वपूर्ण जिम्मेवारी सम्हालेका हरेका राष्ट्रका सैनिक दोस्रो मुलुकबाट हुनसक्ने सम्भावित आक्रमण र खतराबारे सधैँ चनाखो अवस्थामा रहने गर्छन्। सिमाना विवाददेखि मातृभूमिको सुरक्षाका सवालमा सम्झौता नगर्ने सेनाको चरित्रका कारण छिमेकी मुलुकका सेनाबीच हुने गरेका विवाद, भिडन्त र द्वन्द्वका कारण ठूलो जनधनको क्षति हुने गरेको छ। रुस–युक्रेनको जारी युद्धले विश्वजगत् नै प्रभावित छ। दुई देशको द्वन्द्वका कारण विश्वजगत् सधैँ युद्धको त्रासमा छ। यसले संसारभरको अर्थतन्त्रलाई समेत असर पु-याएको छ। सिमाना जोडिएका राष्ट्र दक्षिण कोरिया–उत्तर कोरिया, इजरायल–प्यालेस्टाइन, इरान–सिरिया, भारत–पाकिस्तान, भारत–चीनका सेनाबीच बेलाबेला हुने द्वन्द्वले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले सधैँ असुरक्षित महसुस गरिरहेको हुन्छ।
मौलिक पहिचान गौरा
सुदूरपश्चिमको मौलिक पहिचान बोकेको सबैभन्दा ठूलो पर्व ‘गौरा’ विधिवत सुरु भएको छ। गौराको सुरुवात हरेक वर्ष भाद्र शुक्ल पक्ष पञ्चमीमा हुन्छ। गौरा पर्वको पहिलो दिनमा व्यक्तिगत सरसफाइलाई अधिक महत्त्व दिइन्छ भने दोस्रो दिनमा घर तथा आँगनको स्वच्छतामा बढी ध्यान दिइन्छ। भाद्रपदको शुक्ल पक्ष वा कृष्ण पक्षको तृतीयाका दिन मैलो फाल्नका लागि धुने विभिन्न प्रविधिमा राखिएका लुगाकपडा पखालिन्छ। अर्को दिन गौराको पूजामा अनिवार्य मानिने अक्षता अर्थात् गुराँस, गहत, मास, केराउ र मकैसमेतको पञ्चान्नलाई केलाउने काम हुन्छ । यसलाई बिरुडा भनिन्छ । भाद्र शुक्ल वा कृष्ण पक्षको पञ्चमीका दिन प्रातः स्नानध्यान गरिसकेपछि गाउँभरिका व्रतालु महिलाले पञ्चान्न भिजाई चोखो तथा सुरक्षित ठाउँमा राख्छन्।