शैक्षिक सुधारबाटै स्थिरता
समाज डोर्याउने भनेकै शिक्षाले हो । कुन देशको शिक्षाको अवस्था कस्तो छ भन्ने विषयले त्यस देशको स्तर मापन गर्छ । नेपालमा अस्थिरताको कारण शैक्षिक गुणस्तर कमजोर भएकैले हो । शिक्षा भन्नेबित्तिकै शिक्षक सँगसँगै आउँछ । समाजलाई बाटो देखाउने शिक्षक आफैँ पीडित छन् । पटक पटक आन्दोलन गर्दै आए पनि शिक्षकका माग पूरा हुन सकेका छैनन् । शिक्षा सुधारका महत्वपूर्ण आधारस्तम्भ भनेकै शिक्षक हुन् । उनीहरूप्रति राज्य उदार हुनु पर्छ ।
शासकीय स्वरूपको बहस
विसं २०८२ फागुन २१ गते प्रतिनिधि सभा निर्वाचन गराउने मूल उद्देश्यका साथ वर्तमान सरकारले आफ्नो कार्य प्रारम्भ गरेको छ । मतदान नामावली ऐन, २०७३ लाई अध्यादेशमार्फत संशोधन गरिएको छ । निर्वाचनसम्बन्धी अन्य ऐनसमेत संशोधन गर्ने गरी गृहकार्य भइरहेको छ ।
सामाजिकीकरण अमूल्य सिप
विकासको बहुआयामिक अर्थ, महत्व र पक्ष हुन्छन् । विविध क्षेत्र र पक्षबाट आमजनतामा सकारात्मक प्रभाव पार्नु नै विकास हो । यस्तो विकास, सामाजिक जागरण, पूर्वाधार निर्माण, शिक्षा, स्वास्थ्यको सहज उपलब्धता, श्रमको अवसर र सम्मान, धर्म संस्कृति, परम्पराको संरक्षण तथा आममानिसबिच सहिष्णुता भाइचारा कायम हुनु समुन्नत समाजको आधार हो । यी सबैका लागि सामाजिकीकरण आवश्यक छ ।
अर्थतन्त्रमा स्थिरताको खोजी
विश्व अर्थतन्त्र अनेक अस्थिरताबाट गुज्रिएको छ । युद्धको छाया, कर विवाद, आपूर्ति शृङ्खलामा समस्या, अनुदार नीति, जलवायु परिवर्तनलगायतले अस्थिरतामा मलजल गरिरहेको छ । यसबाट विश्वका साना ठुला सबै अर्थतन्त्र गम्भीर रूपमा प्रभावित हुँदै छन् । रुस र युक्रेनबिचको युद्धले संसारलाई नै प्रभावित बनाइरहेको छ । सहज आपूर्तिमा समस्या उत्पन्न गरेको छ । इजरायल र हमासबिच युद्धविरामसँगै अवस्था नयाँ चरणमा प्रवेश गरे पनि मध्यपूर्व ढुक्क हुन सकेको छैन
रोजगारी नहुँदाको पीडा
दर्जनौँ सपनाको उडान भरेर २०२३ मा सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयको फ्याकल्टी अफ एग्रिकल्चरमा अध्ययनरत विपिन जोशीलगायत विद्यार्थी इजरायल पुगे । उनीहरूमा त्यहाँको कृषि ज्ञान हासिल गरेर नेपालमा कृषि क्रान्ति गर्ने सपना थियो ।
लोकतान्त्रिक संस्कारको मार्ग
अन्योल र अनिश्चितताका बिच इतिहासकै एउटा घोर भयानकताका करिब डेढ दर्जन दिन हामीले बिताइसकेका छौँ । यही बिचमा हामीले ठुला सांस्कृतिक र सामाजिक पर्व पनि मनायौँ । उमङ्ग बोकेर आएका चाडपर्वले नेपाल र नेपालीलाई भावनात्मक एकता र आगामी निकासको बाटो पहिल्याउने प्रेरणा पक्कै छोडी गएका छन् । समाज, संस्कार अनि सामाजिक संरचनाले हामीलाई यस्तो विश्वासको आभास गराउँछ ।
निर्वाचन राष्ट्रकै अर्जुनदृष्टि
एउटा विषम परिस्थितिले निम्त्याएको जेनजी आन्दोलन सम्भावित ठुलो दुर्घटना टार्दै जसरी ‘सेफ ल्यान्डिङ’ भएको छ । आन्दोलनबाट सिर्जित परिस्थिति सहज बन्दै अधिकतम परिणाममुखी हुनुपर्ने थियो तर विकसित घटनाक्र
सुरक्षा संवेदनशीलताको मर्म
शासकीय शैली नागरिकमैत्री भएन भने कानुनी वैधताले मात्रै काम गर्दैन । एक सय ३८ को गणितले मात्रै होइन निष्ठा, सामाजिक न्याय र नैतिक मूल्यले पनि ठुलो महìव राख्छ । सार्वजनिक सेवाको समान प्रवाह कानुनी वैधताको आधारस्तम्भ हो ।
मिश्रित ऊर्जा विकास अपरिहार्य
नेपाल ऊर्जा स्रोतमा धनी देशको रूपमा चिनिन्छ ।
कृषि पेसाले खोजेको सम्मान
कृषि उत्पादन क्रमशः ह्रास हुँदै गएको छ । कृषि पेसाप्रति उत्साह जगाउन तिनै तहका सरकार लाग्नु पर्छ । उत्पादन बढाउन कृषि क्षेत्रमा बजेट वृद्धि गर्नु आवश्यक छ । धेरै जसो खेतबारी बाँझै छ । बाँझिने क्रम बढ्दो छ । जति उत्पादन हुँदै आए
वात दोषको असन्तुलन
मानसिक स्वास्थ्यमा ‘ओब्सेसिभ कम्पल्सिभ डिसअर्डर’ (ओसिडी) एउटा जटिल मानसिक रोग हो ।
सिकार पर्यटनको सम्भावना
मनोरञ्जन एवं सिङ, एन्टलर, छाला, टाउको जस्ता वन्यजन्तुका आखेटोपहार सङ्कलन गर्ने उद्देश्यले वन्यजन्तुको सिकार गर्ने कार्यलाई सिकार पर्यटन भनिन्छ । यसलाई कानुनी सिकार वा ट्रफी हन्टिङ पनि भन्ने गरिन्छ । सिकार पर्यटनको मुख्य उद्देश्य वन्यजन्तु संरक्षणका लागि आर्थिक स्रोत जुटाउनु हो । त्यसका लागि वन्यजन्तुको प्राकृतिक वासस्थानमा गएर बथानको सबैभन्दा ठुलो, बुढो, लामो र मोटो सिङ वा एन्टलर भएको गेम
सङ्गीतलाई जीवन्त राख्ने आधार
आज नेपाली सङ्गीतको स्वरूप फेरिएको छ । हात हातमा मोबाइल, घर घरमा इन्टरनेट र ‘युट्युब’ को विशाल संसारले श्रोता र स्रष्टाबिचको दुरी ज्यादै साँघुरो बनाइदिएको छ । प्रविधिको उपलब्धिसँगै पछिल्ला वर्षमा ‘कभर सङ’ नामक सङ्गीत संस्कृतिले फरक आयाम ल्याएको छ । यो केवल गीतको पुनर्गायन मात्र होइन, नयाँ गायक गायिकाका लागि आफैँलाई प्रमाणित गर्ने, परीक्षण गर्ने र सोझै श्रोताको मनसम्म पुग्ने शक्तिशाली पुल बनेको छ ।
राजनीतिक ‘प्रायश्चित्त’ को मौका
नियतिले हिर्काएको गहिरो चोट बोकेर यतिबेला देश फेरि एउटा अलमलमा फसिरहेको छ, निर्वाचन हुन्छ अनि निर्वाचन हुँदैन । योसँगै गाँसिएको अर्को मलमल हो, संसद् पुनस्र्थापना गर्नु पर्छ/हुनु पर्छ वा नगरौँ/हुनु पर्दैन । इतिहासमा यति धेरै लामो अलमल र अ
सांस्कृतिक पर्व समाचकेवा
नेपालको तराई मधेशमा मनाइने विभिन्न धार्मिक सांस्कृतिक चाडपर्वमध्ये अत्यन्त लोकप्रिय पर्व सामा चकेवा एक हो । यो पर्व छठको समापनको दिन अर्थात् कात्तिक शुक्ल सप्तमीदेखि पूर्णिमासम्म मनाइन्छ । दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीको प्रेमको प्रतीकको रू
विद्यालय शिक्षा सुधार मार्गचित्र
सामुदायिक विद्यालयको शिक्षामा सुधार गरी गुणस्तर वृद्धि गर्न कार्यरत शिक्षकको सक्षमता वृद्धि गर्नु पर्छ । विश्वविद्यालयका क्याम्पसले उत्पादन गरेका शिक्षाशास्त्र बिएड र एमएडकै आधारमा शिक्षक नियुक्त गर्दा र शिक्षक हुन सक्ने मापदण्ड बनाउँदा भरपर्दो भएन ।
निर्वाचनसँग जोडिएको लोकतन्त्रको भविष्य
सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक व्यवस्थाको शुद्धीकरण, सुदृढीकरण र नवीनतम जनअभिमतका आधारमा समुन्नत राष्ट्रनिर्माणको अठोटसहित राजनीतिक दललाई रूपान्तरण गर्ने महोत्सव हो निर्वाचन । सरकारले घोषणा गरे अनुरूप देश निर्वाचनको तयारीमा छ ।
निर्वाचन लोकतन्त्रको आत्मा
आउँदो फागुन २१ गते प्रतिनिधि सभा निर्वाचन हुँदै छ । निर्वाचनबारे राजनीतिक दलले आआफ्ना राय तथा तर्क पेस गर्दै संशय व्यक्त गरेका छन् । रिक्त जनप्रतिनिधिमूलक संस्था बहाली र लोकतन्त्रको सुदृढीकरणका लागि पनि घोषित मितिमा निर्वाचन हुन जरुरी छ । यसका लागि आवश्यक वातावरण बनाउने काममा सरकार लागि परेको छ । निर्वाचनकै विषयलाई लिएर राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले सरकारसहित राजनीतिक दलका प्रतिनि
दिगो विकास लक्ष्यका चुनौती
दिगो विकास लक्ष्य दिगो विकास लक्ष्य एउटा साहसिक र विश्वव्यापी सम्झौता हो । जसले सन् २०३० सम्ममा सबै प्रकारका गरिबी उन्मूलन गरी मानव, पृथ्वी र समृद्धिका लागि एक समान, न्यायपूर्ण र सुरक्षित विश्व निर्माण गर्ने परिकल्पना गर्छ ।
सानेको आगमन तरङ्ग
जापानमा साने ताकाइची देशको पहिलो महिला प्रधानमन्त्री बन्नुभएको छ । ६४ वर्षीया उहाँ जापानको राजनीतिमा लामो समयदेखि प्रभाव जमाउँदै आएको सत्तारूढ लिबरल डेमोक्रेटिक पार्टी (एलडिपी) को पहिलो महिला अध्यक्षसमेत हुनुहुन्छ । पूर्वप्रधानम
स्वनिर्भर अर्थतन्त्रको जग
कुनै पनि मुलुकको आर्थिक, सामाजिक रूपान्तरणमा युवा पुस्ताको महìवपूर्ण भूमिका हुन्छ । नेपाली युवामा पनि त्यो क्षमता, केही गर्ने हुटहुटी र मातृभूमिप्रतिको अगाध स्नेह हुँदाहुँदै पनि अवसरको खोजीमा बिदेसिनुपर्ने बाध्यता छ । बाध्यताका बिच नव पुस्ताका रूपमा चिनिने ‘जेनजी’ आन्दोलनको परिणाम देशमा नयाँ राजनीतिक परिस्थितिको सिर्जना भएको छ ।
प्रशासनिक नेतृत्व विकास
ब्राजिलका आन्तरिक मामिलामन्त्री लुइस कार्लोस पेरेइराले निजामती कर्मचारीलाई अनिर्वाचित जनप्रतिनिधि भनेका थिए भने अमेरिकी राष्ट्रपति उड्रो विल्सनले राज्यको चौथो अङ्ग । समाजमा यसलाई स्थायी सरकारका रूपमा लिइन्छ र भनिन्छ निजामती प्रशासनको स्वरूप जस्तो छ, त्यहाँको वि
चुस्त सेवा प्रवाह
सार्वजनिक सरोकारका विषयमा सरकार वा सरकारी संयन्त्रबाट गरिने सेवा नै सार्वजनिक सेवा हो । सेवा प्रवाह सार्वजनिक क्षेत्र वा सरकारी निकायको अग्रणी भूमिका हुन्छ । सार्वजनिक सेवाको वितरण प्रभावकारी र जनताको चाहना अनुरूप हुनु पर्छ । कम गुनासो आउने गरी प्रभावकारी रूपमा सेवा प्रवाह गर्नु पर्छ । सोही कार्यको लागि सार्वजनिक पदमा आसीन व्यक्तिले ज्ञानको साझेदारी गर्ने संस्कार विकास गर्न सकेमा सेवा प्रवाह चुस्त हुने छ ।
मुख्य कार्यभार निर्वाचन
निर्वाचन सार्वभौम जनताले आफ्नो शासन आफैँ गर्ने र आफूमाथि शासन गर्ने प्रतिनिधि आफैँले रोज्ने प्रक्रिया हो । लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा निर्वाचन अनिवार्य सर्त हुन्छ । यसको माध्यमले जनताको जनादेशमार्फत राजनीतिले वैधता प्राप्त गर्छ । लोकतान्त्रिक पद्धतिमा निर्वाचन र प्रजातन्त्र परिपूरक रहेका हुन्छन् । विश्वसनीय निर्वाचन लोकतन्त्र र मानव अधिकारको आधारभूत आवश्यकता हो । निर्वाचन लगभग छ सय शताब्दीदेखि खास गरेर प्रजातन्त्रको पदावली एथेन्समा प्रयोग भएसँगै लोकतन्त्रमा निर्वाचन अपरिहार्य हुँदै आएको छ । पहिलो अभिलेखमा बढी मत निर्वाचन पद्धतिको प्रयोग भएको पाइन्छ । त्यसपछिको विकसित समय र
अनलाइनमा वित्तीय सेवा
वित्तीय सेवा लाइनबाट अनलाइन हुँदा हुने सहजता समयको विकाससँगसँगै हिजोका विधि, प्रक्रिया, मूल्यमान्यता समय सुहाउँदा मानिँदैनन् । कुनै समयमा मान्य विषय समय क्रममा आइपुग्दा त्यति सहज नहुन सक्छन् । यस्तो क्रम
