कर्जा निक्षेप अनुपातको प्रभाव
कर्जा निक्षेप अनुपातलाई सिडी रेसियो भन्ने गरिन्छ । बैङ्क तथा वित्तीय संस्थामा रहेको निक्षेप रकमको कति प्रतिशत रकम कर्जा प्रवाह गरेका छन् भन्ने अनुपात देखाउने एउटा इन्डिकेटर हो सिडी रेसियो । सिडी रेसियो बढी हुँ
नेपालको गौरव राष्ट्रिय पत्रकारिता दिवस
नेपाली पत्रकारिताको सान्दर्भिकता अभिवृद्धि र गुणात्मक विकास गर्ने अभिप्रायले नेपालमा आफ्नै पत्रकारिता दिवस मनाउनु पर्छ भन्ने मनसायबाट राष्ट्रिय पत्रकारिता दिवस मनाउन थालिएको थियो ।
बजेट कार्यान्वयनका चुनौती
मुलुकको समग्र विकासलाई नियमित, गतिशील र सन्तुलित गराउने मुख्य आधारका रूपमा बजेटको प्रारूप तयार भएको हुन्छ । सरकारको नीति तथा कार्यक्रमको संरचना र भावनालाई आधार बनाई जनसमक्ष आउने बजेट सरकारको वार्षिक कार्यक्रमको विस्तृत तस्बिर हो । जनताको मागलाई सम्बोधन गर्ने मुख्य माध्यमसमेत भएकाले बजेट जनता र सरकारबिचको सम्बन्ध मजबुत गराई
सङ्घीयतामा सार्वजनिक संस्थान
मुलुकमा सङ्घीय शासन प्रणाली प्रारम्भ भएको १० वर्ष भइसकेको छ । जनताको घर दैलोमा सरकारको अवधारणा अनुरूप सेवा वितरण गर्ने सङ्घीय राज्य प्रणालीको उद्देश्य हो । सार्वजनिक संस्थान जनतालाई सर्वसुलभ सेवा उपलब्ध गराउने संस्था हुन् ।
नेपालको मुद्रण प्रविधिमा गोरखापत्रको यात्रा
‘नेपालको छापा पत्रकारितामा गोरखापत्रको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ । प्रधानमन्त्री जङ्गबहादुर राणा बेलायत भ्रमणबाट विक्रम संवत् १९०८ मा फर्कंदा ल्याएको हातेछापाखानाबाट नेपालको छापाखाना र पत्रपत्रिकाको इतिहास सुरु हुन्छ । त्यसपछिको कालखण्डमा
सङ्घीयता कार्यान्वयनका जटिलता
एकात्मक शासनपद्धतिबाट सङ्घीयतामा जान सहज थिएन, हुँदैन पनि । नेपालले विकासका नाममा अघोषित सङ्घीयताको अभ्यास त थोरै भए पनि गरिराखेकै थियो । यसले सीमान्तकृत नागरिकका समस्या सम्बोधन गर्न सकेन ।
शिक्षा राष्ट्रको मेरुदण्ड
पूर्ण छात्रवृत्ति, गैरनाफामूलक प्रावधानलगायत शिक्षा विधेयक २०८० का नयाँ व्यवस्थाप्रति निजी विद्यालय असन्तुष्ट छन् । विद्यालयका चाबी बुझाउनेदेखि सांसदलाई जिल्ला प्रवेशमा रोक्ने चेतावनी उनीहरूले सार्वजनिक गरिरहेका छन् ।
चीनसँग नेपाली अपेक्षा
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली यतिबेला चीन भ्रमणमा हुनुहुन्छ । उहाँ दुईपक्षीय तथा बहुपक्षीय कूटनीतिक भेटघाटमा व्यस्त हुनुहुन्छ । राष्ट्रपति सी चिनफिङको मैत्रीपूर्ण निमन्त्रणामा साङ्घाई सहयोग सङ्गठन (एसइओ) को शिखर सम्मेलनमा सहभागी हुन चीन जानुभएका प्रधान
कांग्रेसमा नायकको खोजी
राजनीतिक दल सार्वजनिक सम्पत्ति हुन् । नागरिक समर्थन नै दलको मूल पुँजी भएकाले सार्वजनिक सम्पत्ति भनिएको हो । संसदीय राज्यप्रणालीमा दलले नै आमनागरिकको प्रतिनिधित्व गर्छन् भन्ने विश्व मान्यता छ । जनमत अभिव्यक्त गर्ने काम पनि दलकै हो ।
शैक्षिक ज्ञान सिद्धान्तको दृष्टिमाः पुस्तकालयको परिवर्तनशील विमर्श
२१ औं शताब्दीमा परिवर्तनको रफ्तार दिन दुईगुणा रात चौगुणाको गतिमा बढ्दो छ भन्दा अत्युक्ति नहोला। यस्तो परिवर्तनको प्रभावले पुस्तकालयलाई पनि झ्याप्पै समातेको छ। परिवर्तनलाई आत्मसात गर्न पुस्तकालयले आफ्नो सामाजिक तथा शैक्षिक भूमिकामा रुपान्तरण गर्नु जरुरी छ।
संविधानसँग बाझिने प्रदेश विधेयक
विसं २०६२/६३ को राजनीतिक परिवर्तनको ऐतिहासिक उपलब्धि हो, नेपालको संविधानको प्रस्तावनामा उल्लेख गरिएको पूर्ण प्रेस स्वतन्त्रतासम्बन्धी व्यवस्था । यसरी संविधानमै पूर्ण प्रेस स्वतन्त्रता उल्लेख गर्नुका पछाडि केही कारण छन् ।
निजी शिक्षाको गुठीकरण
नेपालमा नयाँ शिक्षा नीति २०२८ ले शिक्षामा निजी क्षेत्रलाई प्रवेश गराएको हो ।
सुशासनका निम्ति एआई
आजको डिजिटल युगमा कृत्रिम बुद्धिमत्ताले विश्वव्यापी रूपमा शासन प्रणालीलाई क्रान्तिकारी रूपमा परिवर्तन गरिरहेको छ । नेपालले हालै ल्याएको राष्ट्रिय आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) नीति, २०८२ (२०२५) ले
बालबालिकाको सङ्ख्या घट्दो
राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालयद्वारा केही समयअघि सार्वजनिक गरिएको (नेपालमा बुढ्यौलीको अवस्था) प्रतिवेदनले नेपालको जनसाङ्ख्यकीय इतिहासमा एक ऐतिहासिक तथा गहन बदलाव ल्याएको कुरा औँल्याइएको छ । यस प्रतिवेदनले राष्ट्रिय कुल जनसङ्ख्यामा बुढ्यौलीभित्र पर्ने र बुढ्यौली उन्मुख जनसङ्ख्याको प्रवृत्ति र प्रकृति विश्लेषण गरी विसं २०४८ पछि जनसङ्ख्याको पिरामिडमा अभूतपूर्व परिवर्तन ल्याएको उल्लेख गरिएको छ । यसको मूलभूत कारक
हिउँको यात्रा नजुरेको मृत्यु
विसं २०५२ मा प्रकाल गोरखापत्रको उपसम्पादक सातौँ तहमा उत्तीर्ण भएर रिपोर्टिङमा खटिएको थिएँ । नेपाल प्रेस इन्स्टिच्युटको प्रशिक्षणमा अत्युत्तम नतिजा हासिल गरेको मैले सोही संस्थाको ‘चतरा नहर’ बारे फेलोसिप रिपोर्टिङ गरेको थिएँ । नेपाल पोस्ट दैनिक, नयाँ करेन्ट साप्ताहिकमा रिपोर्टिङ, सम्पादन गरिरहेकै थिएँ । यी कारणले पनि मेरो रिपोर्टिङ र लेखन शैलीप्रति प्रमुख समाचारदाता वा अरू वरिष्ठहरू सायदै असन्तुष्ट हुनुहुन्थ्यो । प्रारम्भका प्रमुख समाचारदाता रमेश शर्माको सैद्धान्तिक मार्गदर्शन
शिक्षा क्षेत्रमा अर्जुनदृष्टि
वर्तमान प्रहरी महानिरीक्षकको समयावधि भदौ १८ गते सकिँदै छ ।
वित्तीय सङ्घीयताका चुनौती
सङ्घीयता नेपालको शासन व्यवस्थाको आधारशिला हो ।
परिवर्तित समाजमा पुस्तकालय
मानिस सामाजिक प्राणी हो । ऊ सामाजिक सम्बन्धका जालाले चारैतिरबाट बेरिएको हुन्छ । मानव जातिलाई प्रकृतिले जुन उच्च चेतना प्रदान गरेको छ, त्यसकै बलमा उसले अरू जीवजन्तुभन्दा पृथ्वीमा विशिष्ट र उच्च स्थान हासिल गरेको हो ।
पठन संस्कृतिको विकास
पुस्तकालय भन्नासाथ पुस्तकको घर वा किताबको सङ्ग्रह भन्ने बुझिन्छ ।
पुस्तकालयको प्रारम्भ
पढाइ जीवन परिवर्तन गर्ने शास्त्र हो । पुस्तकबिनाको जीवन निरर्थक हुन्छ र जीवनको कुनै महत्व रहँदैन । पुस्तकबिनाको जीवनले ढुङ्गे युगको स्मरण गराउँछ । समाजमा आज जे जति विकास परिवर्तन भएको छ, त्यसमा पुस्तकको ठुलो देन छ । पु
छाउले निम्त्याएको उत्पीडन
पार्वती बुढा रावत २१ वर्षको कलिलो उमेरमा छाउगोठमै मरिन् । उनी साफेबगर नगरपालिका ३, अछाम जिल्लाकी बासिन्दा थिइन् । प्रतिवेदनले उनको छाउगोठमा धुवाँले निसास्सिएर मरेको अनुमान लगायो । उनको दाहसंस्कार भयो, सकियो ।
माइतीघरका मियो
कुनै पनि सिर्जनात्मक कार्यको मापन त्यसको सङ्ख्याले भन्दा त्यसको गहिराइपूर्ण गुणस्तरीयताले गर्छ । साहित्यमा यसको ज्वलन्त उदाहरणका रूपमा गुरुप्रसाद मैनाली र इन्द्रबहादुर राईलाई लिन सकिन्छ । मैनालीका कथाहरू मात्र ११ वटा हुन् भने राईको उपन्यास एउटै मात्र हो ‘आज रमिता छ’ । उनीहरू दुवै नेपाली आख्यानको इतिहासका युगान्तकारी पात्र रहनुभयो, जसले नेपाली कथा र उपन्यासको यात्रामा पृथक् पहिचान दिलाउनुभयो । यस्तै थोरै कार्य गरेका तर
गौराको रमझम
हाम्रो संस्कृति, परम्परा, चाडपर्व, रीतिरिवाज, संस्कार गहना मात्रै होइन राष्ट्रका पहिचान हुन् । जसले राष्ट्रियताको जगेर्ना गर्छ, आफ्नो मौलिकपन झल्काउँछ । सनातन पूर्वीय वैदिक सभ्यताले समाजलाई सुसंस्कृत, सभ्य एवं सामाजिक एकता कायम गर्न बल पु¥याउँछ । विभिन्न चाडपर्व, मेला, जात्रा एवं विभिन्न सांस्कृतिक र धार्मिक परम्परा वैदिक सभ्यताकै प्रतिफल हुन् । गौरा पनि सभ्यताकै प्रतीक हो । सुदूरपश्चिममा गौरा पर्व भव्य रूपमा मनाइने प्रचलन छ ।
फेरियो मनोहराको मुहार
‘दुबोमा नटेकौँ, बोटबिरुवा, फूललाई माया गरौँ, यो उद्यान हामी सबैको हो’ यो सूचना लेखिएको बोर्ड मेरो आँखाअगाडि सधैँ आइरहन्छ । कुनै समय छेउबाट हिँड्न पनि मन नलाग्ने क्षेत्र अहिले सफा, दायाँबायाँ दुबो, फलफूलको बोट, धुपी, कल्की, कपुर आदिका बोटहरू अनि बिचमा रङ्गिन सिमेन्ट ब्लकको बाटो छेउमा मनोहरा नदी देख्दैमा मनोरम दृश्य । साँझबिहान सबै उमेर समूहका मानिसहरूको जमघट र आआफ्ना क्रियाकलापमा मस्त र व्यस्त ।
वनविनाश रोक्दै महिला
पाँच महिनाअघि चैत १४ गते बिहान ९ बजे मुगुको सदरमुकाम गमगढीका महिलाहरू अरू दिन झैँ आफ्ना चौपायालाई स्याउला लिन गमगढी पारिपट्टिको भदाली गयलदेव सामुदायिक वनतिर लागे । समयमै घर फर्कने सल्लाहले हिँडेका छायानाथ रारा नगरपालिका–१ बस्ने ५३ वर्षीय असला मल्ल र ५७ वर्षीय धनपुरा नेपालीसहितका छ जना महिला स्याउला सङ्कलनमा व्यस्त भए तर स्याउला सङ्कलन गर्दै गरेका बेला साढे १० बजे
