विज्ञको बुझाइमा बहुभाषिक पृष्ठ
विसं १९५८ वैशाख २४ गते सोमबार साप्ताहिक प्रकाशनबाट सुरु भएको गोरखापत्र नेपाली पत्रकारिताको एक मात्र जीवित इतिहास हो (देवकोटा, २०५१, पृष्ठ २९) । जुन पत्रिका १२४ वर्षमा चलिरहेको छ । निरन्तर चल्ने नेपालको एक मात्र ऐतिहासिक अखबार यही हो ।
कानुन निर्माणका चुनौती
प्रतिनिधि सभा राज्य व्यवस्था समितिले निजामती विधेयक पारित ग¥यो । उक्त विधेयकको प्रतिवेदन समितिले पारित गरेको भन्दा फरक भएको भन्दै उक्त विषयले व्यापक चर्चा पायो । सो विषयमा छानबिन गर्न संसदीय विशेष समिति गठन भई प्रतिवेदन बुझाइसकेको छ । यो विषयले संसदीय अभ्यास
बैङ्किङ क्षेत्रमा एआई
प्रविधिको तीव्र विकाससँगै अर्थतन्त्रका विविध क्षेत्रमा परिवर्तन देखा पर्दै गर्दा बैङ्किङ क्षेत्र पनि अछुतो रहन सक्दैन । यसै क्रममा पछिल्लो समयमा ‘आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स’ (एआई) अर्थात् कृत्रिम बौद्धिकता प्रविधिको विकास र प्रयोग तीव्र गतिमा भइरहेको छ । बैङ्किङ क्षेत्रमा अबको केही वर्षमा हुने प्रतिस्पर्धा भनेकै एआईको विकास र प्रयोगमार्फत हुने निश्चित छ । एआई प्रविधिले सिर्जना गर्न सक्ने अवसरको सदुपयोग गर्न र यस प्रविधिबाट हुन सक्ने चुनौती सामना गर्न बैङ्किङ क्षेत्रमा स्पष्ट
कूटनीतिक पहलको खाँचो
भनिन्छ कि, ‘मित्रताको सबैभन्दा बलियो आधार नै विश्वास र सदभाव हो’ । यो उक्ति सदाका लागि सान्दर्भिक छ, किनकि कुनै पनि सम्बन्धको जग विश्वासमा नै टिकेको हुन्छ तर हालसालै भइरहेका गतिविधि र भइरहेका घटना–परिघटनाले यो उक्तिमा ठेस पु¥याइरहेका छन् । यस्ता घटनाले मित्रताको आधारलाई कमजोर बनाउँदै लगेका छन्, जसले गर्दा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा तनाव उत्पन्न हुन्छ । नेपालको दक्षिणी छिमेकी भारतसँग उत्तर पूर्वमा ताप्लेजुङदेखि झापासम्म र पश्चिमतर्फ कञ्चनपुरदेखि उत्तरपश्चि
दिगो मानव विकासका लक्ष्य
पूर्वाधार विकासलाई मात्र विकास ठान्ने भाष्यले अल्पविकसित विकसित देश प्रभावित छन् ।
तस्बिर आफैँ नबोल्न पनि सक्छ !
मानव सभ्यताको सुरुवातदेखि नै मानिसमा चित्रमा रुचि रहेको पाइन्छ । ढुङ्गेयुगदेखि नै मानिस गुफाका भित्तामा, ठुल्ठुला ढुङ्गामा चित्र कोर्ने गरेका तथ्य इतिहासले नै प्रमाणित गरिसकेका छन् । चित्र मानव सञ्चारको एउटा सशक्त माध्यम हो भन्नेमा सायदै कसैको दुईमत रहला ।
चीनमा सम्मेलन, विश्वलाई सन्देश
आउँदो साता विश्वको ध्यान चीनले आकर्षित गर्दैछ । विशेषतः कूटनीति र सैन्यनीति बाक्लो चर्चामा रहने किसिमका दुईवटा कार्यक्रम हुन लागेका छन् । पहिलो हो, सोमबार राजधानी बेइजिङबाट करिब १२० किलोमिटर दक्षिणपूर्वमा अवस्थित तटवर्ती नगर थियान्चीनमा शांघाई सहयोग संगठन (शांघाई को–अपरेसन अर्गनाइजेसन (एस्सीओ) शिखर सम्मेलन आरम्भ । दुईदिने त्यस सम्मेलनको सीधा सरोकार संगठनका १० सदस्य–राष्ट्र, १४ ‘संवाद साझेदार’ मुलुक र दुई पर्यवेक्षक–देश जोड्दा जम्मा २६ देश
कृषि प्रणालीमा परिवर्तनको खोजी
नेपाल विश्वका कम भूमि भएका देशमध्ये एक हो । खेतीयोग्य भूमि कम छ । जहाँ वर्षायाममा पहाडबाट बगेर आएको बलौटे माटो तराईको मलिला खेतीयोग्य जग्गामा जम्मा भई खाद्यान्न तथा अन्य बालीको उत्पादनमा नकारात्मक प्रभाव परेको छ । रासायनिक मलको अधिकतम प्रयोग, पिएच भ्यालु र पोटासमा देखिएको कमीले धेरै ठाउँको माटोको उर्वराशक्ति घट्दै गएको तथ्य यहाँको कृषि विभागले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । जसबाट यहाँका कृषि उपजको परिमाण भविष्यमा न्यून हुने सम्भावना छ ।
बहाल करमा नयाँ नजिर
नेपालको संविधानको भाग–५ धारा ५६ मा सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको मूल संरचना सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तह हुने छ भनी किटान गरिएको छ । संविधान अनुसार तिनै तहका सरकारले राज्यशक्तिको प्रयोग गर्दा संविधान तथा कानुनबमोजिम नेपालको स्वतन्त्रता, अखण्डता, स्वाधीनता, राष्ट्रिय हित, सर्वाङ्गीण विकास, बहुदलीय प्रतिस्पर्धात्मक शासन व्यवस्था, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक सङ्घीय शासन प्रणाली, मानव अधिकार तथा मौलिक हक, कानुनी राज्य, शक्ति पृथकीकरण र नियन्त्रण तथा सन्तुल
द्विपक्षीय सम्बन्धका आयाम
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली यसै महिनाको अन्त्यतिर दक्षिणी छिमेकी भारतको भ्रमणमा जाँदै हुनुहुन्छ । भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको मैत्रीपूर्ण नियन्त्रणामा हुन लागेको यस भ्रमणले दुई देशबिचको परम्परागत बहुआयामिक सम्बन्धमा प्रगाढता ल्याउने निश्चित छ । प्रधानमन्त्री ओलीको भारत भ्रमणमा पूर्वाधार निर्माण विकास परियोजना, कृषि, व्यापार, सिमा तथा जलस्रोतका बारेमा पनि छलफल हुने सम्भावना छ । प्रधानमन्त्री ओलीको यस भ्रमणले परस्पर विश्वासलाई बढाउने छ । साथै यसबाट द्विपक्षीय सम्बन्धका नयाँ आयाम पनि थपिने निश्चित छ ।
लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा प्रतिगमन असम्भव : प्रधानमन्त्री ओली
नयाँ कानुनको पनि निर्माण गरिरहेको छ र पुराना कानुनलाई पनि आवश्यक संशोधन परिमार्जन गर्न अगाडि बढिरहेको छ । हामीले थुप्रै विधेयकहरू यसै अधिवेशनबाट पनि पारित गरेका छौँ, संशोधन गरेका छौँ । कति नयाँ पनि ल्याएका छौँ र यो सिलसिला अगाडि बढी नै रहन्छ । यो निरन्तरको सिलसिला हो ।
नेपाली समाज र सञ्चार विकासमा गोरखापत्रको भूमिका
गोरखापत्र (प्रकाशन हुँदाका समयको नाम गोर्खापत्र) विसं १०५८ वैशाख २४ गते सोमबार प्रकाशनमा आएको हो । हुन त नेपालमा यसअघि नै पत्रिका प्रकाशनमा आएका थिए । ‘गोरखा भारत जीवन’ पत्रिका नेपाली भाषामा छापिएको पहिलो पत्रिकाका रूपमा भारतको बनारस सहरमा उदाएको थियो भने यता नेपाली भूमिमै जन्म लिन पुगेको अर्काे पत्रिका ‘सुधासागर’ हो । विसं १९५५ को साउनमा नेपालमै छापिएको सुधासागर नेपालको पहिलो पत्रिका थियो तर यो म्यागाजिन थियो, अखबार अर्थात् पत्रिका
वित्तीय निगरानीबाट बाहिरिने सूत्र
सङ्गठित अपराधका रूपमा रहेको अवैध सम्पत्ति आर्जन र त्यसको गलत उपयोगका कारण राष्ट्रिय एवं अन्तर्राष्ट्रिय तहमा पार्ने प्रभाव न्यूनीकरण गर्न विश्वस्तरबाट पहरेदारीका लागि सन् १९८९ मा विभिन्न मुलुक मिलेर वित्तीय निगरानी कार्यदल (एफएटिएफ) गठन गरिएको छ । यस
समग्र अर्थतन्त्रको साख
अवैधानिक स्रोतबाट आर्जन गरेको सम्पत्तिलाई विभिन्न विधि, पद्धति र संस्था प्रयोग गरेर वैधानिक स्रोतबाट आर्जन गरेको सम्पत्तिको स्वरूपमा रूपान्तरण गर्ने कार्यलाई सम्पत्ति शुद्धीकरण भनिन्छ । वैधानिक स्रोतबाट आर्जित सम्पत्तिलाई हातहतियार तथा खरखजाना खरिदबिक्री तथा अन्य आतङ्कवादी क्रियाकलापमा लगानी गर्ने कार्यलाई आतङ्कवाद वित्तीयकरण भनिन्छ । सम्पत्ति शुद्धीकरण र आतङ्कवाद वित्तीयकरणबिच प्रमुख भिन्नता स्रोत र प्रयोजनको रहेको छ । सम्पत्ति शुद्धीकरण प्रक्रिया
डिजिटल युगमा गोरखापत्र
गोरखापत्र संस्थानले डिजिटल प्रविधिमा महत्वपूर्ण फड्को मारेको छ ।
बदलिँदो विश्व अर्थव्यवस्था
अर्थ राजनीति एउटा गतिशील विषय हो । समयको अन्तरालमा यसमा परिवर्तन आउनु पर्छ, आउँछ र आउनु स्वाभाविक हो । प्रश्न यति मात्र हो कि त्यसको गति र दिशा स्वाभाविक छ कि अस्वाभाविक भन्ने विषयले ठुलो अर्थ राख्छ । विश्व अर्थतन्त्रको निर्माण मूलतः राजनीतिक, आर्थिक,
चुनौती बन्दै शिक्षण पेसा
जुनकुनै पेसा व्यवसायका लागि योग्य जनशक्ति उत्पादन गर्ने काम शिक्षण पेसाबाट हुन्छ । गुरुलाई ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वरकै रूपमा अनि आमाबुवाकै समान स्तरमा राखी आदर सत्कार गर्नुको कारण पनि गुरुले गर्ने मार्गदर्शन एवं शिक्षण पेसाप्रतिको सम्मान नै हो । शिक्षण पेसा हाम्रो संस्कृतिमा मात्र नभएर संसारभर सम्मान गर्नलायक पेसाका रूपमा रहँदै आएको देखिन्छ । ज्ञानको एक मात्र भरपर्दो स्रोतका रूपमा गुरुलाई लिने, शिष्यका जीवनमा आइपर्ने अनेक किसिमका बाधा अडचन हटाउन सहयोगी भूमिका
चेतनाको दियो
नेपाली समाजमा उल्लास र उमङ्गले भरिएको चाडको पर्याय बनेको तिज आएसँगै आफन्तहरूको भेटघाटको मनोकाङ्क्षाले हर्षित बनाउँछ । बाल्यकालको याद दिदीबहिनी, दाजुभाइ, बुवाआमा, साथीहरूका बिचको आपसी भेटघाट, माया र प्रेम जताततै छचल्किन्छ । माइतीको पर्खाइमा बसेका चेली
मौलिकताको पर्याय
नेपाली महिलालाई तिजले धपक्कै छोएको छ । महिला आवाज बुलन्द गर्ने अवसरका रूपमा समेत लिइने तिजको धार्मिक, सांस्कृतिक, सामाजिक र पारिवारिक महìव बेजोड छ । केही समययता तिज वैभव देखाउने, आधुनिक बन्ने होड देखिए पनि यसको मौलिकता कायम छ, तिथि अनुसार व्रत बस्ने, पूजा गर्ने चलनमा कुनै कमी आएको छैन ।
तिजको लहर आयो बरिलै ...
तिजको लहर आयो बरिलै यो तिजमा रमाउन बरिलै, आँसु र हाँसो पोखौँ बरिलै दुःख र सुख साटौँ बरिलै ।
समयको वेगसँगै मधुपर्क
नेपालको प्रजातन्त्रीकरण तथा आधुनिकीकरणमा विभिन्न साहित्यिक प्रकाशन, साहित्यकार तथा प्रकाशनगृहको विशिष्ट योगदान रहँदै आएको छ । यस्तो योगदान निजी तथा संस्थागत पहल र संलग्नतामा भएको पाइन्छ । नेपालको साहित्यिक पत्रिकाको इतिहास लामो छ । काठमाडौँबाट पढ्न ब
सामुदायिक विद्यालयको व्यवस्थापन
धेरै समयदेखि प्रतिनिधि सभा अन्तर्गत शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि समितिमा अड्केको शिक्षा विधेयक हालै मात्र माओवादी, राप्रपा र रास्वपाका फरक मत सहित पारित भएको छ । विधेयक पारित हुने क्रममा सम्बन्धित मन्त्री समेतको उपस्थितिमा यो विषयले धेरै महत्व पाएको देखिन्छ, जुन आवश्यक पनि थियो । ने
बालमैत्री व्यावहारिक शिक्षा
बालबालिकालाई उनीहरूको समग्र विकासमा सहयोग पुर्याउने खालको शिक्षा दिनु आवश्यक हुन्छ । जुन शिक्षा प्राप्त गरेपछि उनीहरूको जीवन सुनिश्चित हुन सकोस् । उनीहरूलाई दिइने शिक्षामा देहायका पक्ष समेटिनु आवश्यक हुन्छ ।
अर्थतन्त्रका उदाउँदा क्षेत्र
नेपालको आर्थिक विकासमा कृषि, जलस्रोत र पर्यटन मुख्य क्षेत्रका रूपमा लिइँदै आएको छ तर कृषि क्षेत्र यताका वर्षमा समस्यामा पर्न थालेको छ । कृषि उपज आयातमा ठुलो धनराशि बिदेसिन थालेको छ । जनशक्तिको प्रवेश र बिदेसिने क्रमसँगै खेतबारी बाँझो पल्टँदै छन् ।
रोजगारी सिर्जनामा डिजिटल प्रविधि
विश्वमा प्रविधिको विकास र प्रयोग तीव्र रूपमा बढिरहेको छ ।
