शैक्षिक सुधारमा ‘बोर्ड अफ ट्रस्टी’
नेपालका प्रधानमन्त्रीदेखि मन्त्री, राजनीतिक दल, बुद्धिजीवी, पत्रकार, प्राध्यापक, विद्यार्थी सबैले साझा रूपमा स्वीकार गरेको यथार्थ हो, नेपालको उच्च शिक्षा आज गम्भीर सङ्क्रमण र चुनौतीको चरणमा पुगेको छ ।
न्याय प्रणालीमाथि चुनौती
कर्णालीको कथा हो । एउटा घनघोर जङ्गलको नजिकै एक जना गोठालो बस्थ्यो । साथमा कुकुर पनि थियो । खाना खाइसकेपछि ऊ जङ्गलमा भेडा चराउन जान्थ्यो । हिउँदको समय थियो । गोठालोले भेडा निकाल्यो र जङ्गलतिर लाग्यो । जङ्गल सुनसान थियो । चिसो हावा चलेको थियो । भेडालाई जङ्गलमा चर्न छोड्यो । जाडोका कारण दुई हातलाई काखीमुनि च्यापेर एउटा ढुङ्गामाथि बस्यो
शैलुङ पर्यटकीय आयाम
कुनै पनि मुलुकमा उपलब्ध स्रोतसाधनको प्रभावकारी उपयोयबाटै त्यो मुलुकको आर्थिक विकासका पाइला अगाडि बढ्दै जान्छ । कतिपय मुलुकको तीव्रत्तर विकाससमेत हुन्छ । विश्व विकासको इतिहासले यस्तै बोल्छ ।
एड्सबाट कसरी बच्ने र बचाउने
हरेक वर्ष झैँ यस वर्ष पनि डिसेम्बर १ तारिखका दिन ‘अवरोध पार गरौँ, एड्स प्रतिकार्य रूपान्तरण गरौँ !’ भन्ने नाराका साथ ३८ औँ विश्व एड्स दिवस मनाइँदै छ । यस वर्ष मनाइने विश्व एड्स दिवसको नाराको मुख्य उद्देश्य विश्वव्यापी रूपमा एचआइभी/एड्सवि
शान्तिपूर्ण निर्वाचन दलीय दायित्व
नेपालको संविधान जारी भएपश्चात् तेस्रो पटक प्रतिनिधि सभाको निर्वाचन हुँदै छ । यो निर्वाचन आवधिक प्रकृतिको नभई आकस्मिक प्रकृतिको हो । गत भदौ २३ तथा २४ को जेनजी विद्रोहको परिणामस्वरूप फागुन २१ गते निर्वाचनको मिति तोकिएको छ ।
नयाँ नीति र नेतृत्वको चाहना
नेपाली कांग्रेस १५ औँ महाधिवेशनको सँघारमा छ । चारबर्से कार्यकाल यही मङ्सिर मसान्तमा समाप्त हुँदै छ । पार्टीभित्र भने महाधिवेशन मङ्सिरमा गर्ने कि निर्वाचनपछि भन्ने बहस लामो समयदेखि चलिरहेको छ । यही विषयमा सुरु भएको केन्द्रीय समिति बैठक लामो समयदेखि अनिर्णयको बन्दी भएको छ । कात्तिक १८ गतेको बैठकमा महामन्त्री गगन थापाले आमनिर्वाचनभन्दा पहिले यही मङ्सिरदेखि सु
पार्टी सभापतिमा बिपी मात्र विजयी
विसं २००७ को क्रान्तिको जगमा २०१५ सालमा पहिलो आमनिर्वाचन भयो । २०१५ साल कात्तिक २४ गते तत्कालीन राजा महेन्द्रले आमनिर्वाचनबारे शाही घोषणा गरे । २०१५ साल फागुन १ गते नयाँ संविधान जारी भएपछि निर्वाचनको आधार तय भएको थियो । राजाले शाही निर्वाचनसम्बन्धी घोषणा गरेको भोलिपल्ट कात्तिक २५ गते गोरखापत्रमा निर्वाचनको मनोनयन दर्ताको समय दिइएको थियो । उक्त निर्वाचनको मनोनयनपत्रको जाँच गर्न मङ्सिर २४ गतेदेखि ३० गतेसम्मको समय दिइएको थियो । २०१५ सालको चुनावमा मतदाताका लागि न्यूनतम उमेर २१ वर्ष तोकिएको थियो
सार्वजनिक संस्थान अर्थतन्त्रका प्रमुख आधार
सभ्यताको विकाससँगै वातावरणीय चुनौती हरेक दिन थप जटिल हुँदै छ । आजको युगमा जलवायु परिवर्तन, स्रोतसाधनको दोहन र वातावरणीय प्रदूषणले आर्थिक, सामाजिक र संस्थागत स्थायित्वमा गम्भीर प्रश्न उठाइरहेछन् ।
वास्तुकलाको अपूर्व सङ्गम
मिथिलाकी छोरी सीता । राजर्षि जनककी राजकुमारी भएर जनकपुरधामको दरबारमा हुर्केकी सीता वास्तवमा समग्र मिथिलाकै छोरी हुन् । उनी पृथ्वी स्वरूपा हुन् । राजा स्वयम् किसान भएर हलो जोत्ने क्रियाको प्रसङ्गले सीताको जन्मको महात्म्यलाई झनै महान् बनायो ।
वातावरण पत्रकारिताको दायित्व
हाल हाम्रो पृथ्वीको जलवायुमा निरन्तर अकल्पनीय परिवर्तन आइरहेका छन् । यस्ता परिवर्तनले मानव मात्र होइन धराबासी सारा सजीवलाई अस्तित्वको रक्षाका लागि चुनौती दिइरहेका छन् । यस्ता चुनौतीलाई सामना गर्न र मानवलगायत सम्पूर्ण जीवको जीवन सुरक्षाका लागि वातावरण पत्रकारिताको महत्व तथा दायित्व दिनप्रतिदिन बढिरहेको छ ।
त्रिवि सभाको फरक दृश्य
त्रिभुवन विश्वविद्यालयले गत बुधबार विश्वविद्यालय सभा सम्पन्न ग¥यो । गत साउन १५ गते सञ्चालन भएको सभाको पूरक बैठक थियो त्यो । साउनमा सम्पन्न बैठकले विश्वविद्यालयको नीति तथा कार्यक्रम प्रस्तुत नगरी बजेट मात्रै स्वीकृत गरेको थियो ।
नौमती बाजाले छाएको खुसी
‘खाने मुखलाई जुँगाले छेक्दैन’ भन्ने नेपाली उखानलाई चन्द्रागिरी नगरपालिका–३, स्थित समृद्धि टोलमा अवस्थित ‘सिर्जनशील महिला संस्था’ ले चरितार्थ गरिदिएको छ । टोलमा बसोबास गर्ने केही महिला मिलेर २०७७ सालमा कानुनी प्रक्रिया पूरा गरी ‘सिर्जनशील महिला संस्था’ नामक संस्था दर्ता गरियो । नेपालमा परम्परादेखि चल्दै आएको बहुचर्चित मौलिक नौमती बाजाको संरक्षण र संवर्धन गर्ने मुख्य उद्देश्य
भाषा, समावेशिता र शान्ति
राष्ट्रको समान विकासका लागि समान पहुँच र सहभागितालाई ग्यारेन्टी गर्न संवैधानिक व्यवस्था मात्रै यथेष्ट हुँदैन । समान विकास हुँदा मात्रै दिगो शान्ति स्थापना हुने हुँदा समावेशिता र शान्ति एकअर्काका पर्याय बन्न पुग्छन् ।
नवपुस्ताको राजनीतिक हस्ताक्षर
एउटा अन्योलपूर्ण समयलाई यति बेला चुनावी लयले छोप्न थालेको छ । गत भदौ २३ र २४ गते भएको जेनजी विद्रोहले ल्याएको उथलपुथलसँगै देशमा देखा परेको अन्योल र अनिश्चितता अब चुनावी मार्ग हुँदै निकासको चरणमा छ ।
निर्वाचनप्रति युवामा उत्साह
मुलुक फागुन २१ गते हुने प्रतिनिधि सभाको निर्वाचनमा केन्द्रित छ । गत भदौ २३ र २४ मा जेनजीद्वारा गरिएको आन्दोलनले देशको राजनीतिक उथलपुथल भएको थियो । तत्कालीन प्रधानमन्त्रीको राजीनामादेखि संसद् विघटन भएसँगै देशले प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीको नेतृत्वमा अन्तरिम सरकार पाएको छ । जसको मुख्य कार्यभार छ महिनाभित्र प्रतिनिधि सभा निर्वाचन गराउनु हो ।
दीर्घकालीन लगानीको प्रत्याभूति
चालु आर्थिक वर्षको तीन महिनामा पाँच खर्ब ५३ अर्ब ३१ करोड रुपियाँ रेमिट्यान्स भित्रिएको छ । यो अघिल्लो वर्षको असोज महिनाको तुलनामा ३५.४ प्रतिशत बढी हो । गत आवको असोज मसान्तसम्म चार खर्ब सात अर्ब ३१ करोड रुपि
विकल्पहीन निर्वाचन
विश्वको भूराजनीति यतिबेला तरल अवस्थामा छ । एकपछि अर्को गर्दै हरेक राष्ट्रमा क्रान्ति र विद्रोहका लहर उठिरहेका छन् । एक दशकअघिको अरब विद्रोहले ट्युनिसिया, इजिप्ट र लिबियाका शासकलाई पतन गरायो । दक्षिण एसियाका तीन देशमा एकपछि अर्को सत्ता ढलेका घटना ताजै छन् । सन् २०२२ मा श्रीलङ्का, सन् २०२४ मा बङ्गलादेश र सन् २०२५ मा नेपालमा सत्ता परिवर्तन भए । जन
सङ्क्रमणकालीन न्यायको कार्यदिशा
सरकार र तत्कालीन नेकपा (माओवादी) बिच २०६३ मङ्सिर ५ गते भएको सम्झौतामा छ महिनाभित्र सङ्क्रमणकालीन न्यायका विषय टुङ्गो लगाउने भनिए पनि हालसम्म यो विषय टुङ्गिएको छैन ।
मोबाइल प्रेमको असर
आजकल बालबालिकाले धेरै समय मोबाइलमा बिताउने गरेको पाइन्छ । अभिभावकका लागि पनि बालबालिका भुलाउने गतिलो माध्यम बनेको छ, मोबाइल । आफू पनि मोबाइलमा व्यस्त हुने र बालबालिकालाई पनि मोबाइल खेल्न दिने धेरै अभिभावक धेरै छन् ।
दबाबमा भारत–बङ्गलादेश सम्बन्ध
भारतले हसिनासँगको मित्रताबाट रणनीतिक लाभ लिएको छ तर राजनीतिक क्षति पनि बेहोरेको छ । दुई दशक सत्तामा हुँदा हसिनाले दिल्लीलाई उसले आफ्नो छिमेकमा चाहे जस्तै स्थिरता, कनेक्टिभिटी र हातेमालो गर्ने तत्परता देखाउनुभ
हिमाली क्षेत्रमा जलवायु परिवर्तन : स्थानीय अनुभव र चुनौती
जलवायु परिवर्तनको विश्वव्यापी असरसँगै नेपालको हिमाली क्षेत्रमा समेत पछिल्ला वर्षमा स्पष्ट तथा गम्भीर सङ्केत देखिन थालेका छन् ।
समष्टिगत वित्तीय अनुशासन
सन् नब्बेको दशकबाट शासकीय सुधार रणनीतिको प्रमुख भाग सार्वजनिक वित्तीय व्यवस्थापन सुधार बनेको छ, जसले सबै प्रकारका सरकारी प्राप्ति (आय), विनियोजन, आयोजना व्यवस्थापन, खर्च क्रिया
आयोजनामा जनशक्ति व्यवस्थापन
विकास आयोजना विशिष्ट प्रकृतिको नतिजा हासिल गर्न विकासको निश्चित कार्य अन्तर्गतका योजनाबद्ध क्रियाकलापको समष्टि हो । आयोजना व्यवस्थापन प्रणाली सफल र प्रभावकारी बन्नसके मात्रै विकासले फड्को मार्न सक्छ ।
निर्वाचनमा सिक्नुपर्ने पाठ
भ्रष्टाचारविरुद्ध र सुशासनको पक्षमा भएको जेनजी आन्दोलनपछि अन्तरिम सरकार गठन भई फागुन २१ गतेका लागि प्रतिनिधि सभाको निर्वाचन घोषणा गरिएको छ । ठुला दलमध्ये नेपाली कांग्रेस, मधेशकेन्द्रित आठदलीय मोर्चा र अन्य राजनीतिक दलले निर्वाचनमा भाग लिने निर्णय गरिसकेको छ ।
विवाहपञ्चमीको सान्दर्भिकता
धनुषा जिल्लामा अवस्थित प्राचीन र धार्मिक महत्वको सहर हो । मिथिला संस्कृति र रामायणसँग गहिरो रूपमा जोडिएको छ । जनकपुरलाई मिथिलाको राजधानी मानिन्छ र यसलाई जानकी नगरी पनि भनिन्छ ।
