‘एकताको भावनासहित अघि बढौँ’
सबैलाई सर्वविदितै छ कि कुन परिस्थितिमा यो अन्तरिम सरकार गठन गर्नुपर्ने आवश्यकता पर्न आयो । २७ घण्टाको आन्दोलनबाट मुलुकमा जनधनको व्यापक क्षति हुन गएको छ । देशभर ७२ जना युवकयुवतीले मृत्युवरण गर्नु प¥यो । सुरक्षा निकाय, प्रहरीका बिट, सर्वोच्च अदालत, तराईका सम्पूर्ण जिल्ला अदालत, उच्च अदालतलगायत सिंहदरबारसमेत आगोमा बीभत्स तरिकाले जलेर गयो ।
सामाजिक सद्भाव अपरिहार्य
मानिस सामाजिक प्राणी हो । नागरिक हुनका लागि नागरिक गुणले पूर्ण हुनु पर्छ । मानवीय क्रियाकलाप, प्रकृति र विविध घटनाक्रमद्वारा सिर्जित हुन्छ समाज । यही समाजका उपज मुलुकको शासन सत्तामा पुग्ने व्यक्ति हुन् ।
ज्येष्ठ नागरिक राष्ट्रका निधि
विश्वमा हाल पाका मानिसहरूको जनसङ्ख्या १३ प्रतिशत रहेको अनुमान छ । नेपालमा १० प्रतिशत जति छन् । तर भविष्यलाई नियाल्दा अबको २५ वर्षपछि विश्व जनसङ्ख्यामा ज्येष्ठ नागरिकको अंश २१ प्रतिशत पुग्ने छ ।
विकासको आधार सुशासन
नेपालमा शासनको परम्परा प्राचीनकालदेखि नै सुरु हुन्छ । विभिन्न कालखण्डमा गरिएका प्रयोग बेग्लैबेग्लै शैलीका भए पनि महत्वपूर्ण मानिन्छन् । किराँतकालीन प्राचीन नेपालको शासन पद्धतिमा राज्यलाई अनेक थुममा विभाजन गरिएको थियो । प्रत्येक थुममा जनताले चुनेका पाँच जना पञ्च रहन्थे । थुमभन्दा मुनि गाउँ रहन्थे । प्रत्येक गाउँमा त्यहाँका बासिन्दाले विचारी, मु
नयाँ सरकारको जग
सुशीला कार्कीको नेतृत्वमा नयाँ सरकार गठन भएको छ । उहाँको नियुक्तिसँगै इतिहासमै मुलुकले पहिलो पटक महिला प्रधानमन्त्री पाएको छ । उहाँले यसअघि पहिलो महिला प्रधान न्यायाधीशका रूपमा रेकर्ड बनाउनुभएको थियो ।
युवा सहादतको अन्तर्य
जेनजी आन्दोलन विद्यमान राज्य संरचनाले जन्माएको निराशाको प्रतीक थियो । देशमा दुई ठुला दलबिचको गठबन्धनले लोकतान्त्रिक अभ्यासको आत्मालाई कमजोर पारेको थियो । बहुदलीय व्यवस्थामा सत्तापक्ष र प्रति
नेपालको अदालतमा अभिलेख सङ्कट
सर्वोच्च अदालतका अधिकारीअनुसार आन्दोलनकारीका केहि झुण्डले विभिन्न इजलासका पेशी सकिन लाग्दा पहिला तल्लो तलामा छिरी, कागज जम्मा गरी, आगो लाउँदै तेस्रो तलासम्म पुगे । तेश्रो तलामा अदालतको डेटा सेन्टर थियो । जहाँ सबै कारबाहीहरुको डिजिटल अभिलेख थियो, जुन जलेर नष्ट भयो ।
पानीमा द्वन्द्व होइन सहकार्य
पानी केवल प्राणी र वनस्पतिका लागि जीवनको आधार मात्र होइन, आगामी दशकमा विश्वका विभिन्न भागमा विवादको विषय बन्ने सम्भावना छ । संयुक्त राष्ट्रसङ्घका तथ्याङ्क अनुसार, सन् २०२० मा विश्वव्यापी जल तनाव अर्थात् उद्योग,
श्रद्धापूर्ण संस्कृति र सभ्यता
श्राद्धकर्मको उत्पत्ति मृत्युबाट हुन्छ । श्राद्धको मौसम बाह्रैमास भए पनि हिजोआज सोह्रश्राद्धको मौसम चलेको छ । यो आलेखले श्राद्ध–संस्कार वा यसको शास्त्रीय विधिविधानबारे केही पनि बोल्दैन, मात्र एउटा लासको वरिपरि घुमेर बाँचेका जीवनलाई देखाउन खोजेको छ । ‘गीता’ को उत्पत्ति मृत्युबिचबाटै भएको हो । माधव घिमिरेको ‘गौरी’ समवेदना प्रकट गर्ने शोककाव्य हो ।
फोहोर व्यवस्थापनका चुनौती
फोहोरमैला व्यवस्थापन पर्यावरण संरक्षण र जनस्वास्थ्यका लागि महत्वपूर्ण तर जटिल र निरन्तर विकसित भइरहेको क्षेत्र हो । २१ औँ शताब्दीमा विश्वले स्रोतको कमी र फोहोरको विस्फोटको दोहोरो चुनौती सामना गरिरहेको छ । सन् २०२३ विश्वका नगरपालिकाको ठोस फोहोरको उत्पादन करिब २.१ अर्ब टन रहेकोमा सन् २०५० सम्ममा यो बढेर ३.८ अर्ब टनसम्म पुग्ने अनुमान गरिएको छ
नागरिक पत्रकारिताको जिम्मेवारी
एक्काइसौँ शताब्दी अर्थात् सूचना प्रविधिले क्रान्ति ल्याएको नवीन युगमा सञ्चार माध्यमको भूमिका दिनानुदिन बढिरहेको छ । आज हरेक व्यक्ति सूचना र सञ्चारबाट अलग भएर बाँच्ने सक्ने अवस्थामा रहेको पाइँदैन ।
एआईका पर्यावरणीय जोखिम
आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) अहिले हाम्रो ज्ञानको भोक मेटाउने, हरेक खालका उत्सुकता शान्त पार्ने र सिर्जनशीलतालाई मूर्त रूप दिने सर्वाधिक सहज साधन बनिरहेको छ । एआईले विश्व अर्थतन्त्र, राजनीतिक प्रणाली, सामाजिक सम्बन्ध, प्रविधि प्रयोग तथा ज्ञानको विकास र प्रवाहमा आमूल रूपान्तरण गरिरहेको छ । हामीले आज ससाना कुरा जान्नेदेखि गहन शोधका लागि सह
सशक्त राष्ट्रसंघ, परिपक्व दृष्टिकोण
‘मैले के निर्णय गरेको छु भने फ्रान्सले प्यालेष्टाइन राज्यलाई मान्यता दिनेछ’–यस आशयको उद्घोषणा गर्ने क्रममा राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोंले साउन ८ गते (२४ जुलाई) के कुरा पनि सामाजिक सञ्जालबाटै सार्वजनिक गरिदिए भने मान्यतासम्बन्धी औपचारिकता संयुक्त राष्ट्रसंघको यसै अधिवेशनकालमा पूरा गरिनेछ । ८० औं अधिवेशन मङ्गलबार प्रारम्भिक चरणमा प्रवेश ग¥यो
प्राकृतिक स्रोत र दिगो विकास
विकास मानवीय आवश्यकता पूर्ति गर्ने गतिशील प्रक्रिया हो । प्राकृतिक स्रोत कुनै पनि मुलुकको विकास र समृद्धिको पहिलो आधार हो । दिगो विकासका लागि भौतिक तथा मानवीय साधनका साथै प्राकृतिक साधनको निकै महत्वपूर्ण स्थान छ ।
प्रशासनिक गतिशीलताका चुनौती
मानव सभ्यता र विकासबारे जिज्ञासा राख्दा करिब २० हजार वर्षपूर्व हाम्रा पुर्खा जङ्गली अवस्थामा रहेको अनुमान गरिन्छ । उनीहरूको जीवनशैली फिरन्ते र जनावर झैँ गुफामा वा ओढारमा बसी जङ्गली हिंस्रक जनावरबाट बच्ने उपायतर्फ लाग्न थालेका थिए ।
विकासशीलमा स्तरोन्नतिपछिका जोखिम
नेपालको अर्थतन्त्र सुधारोन्मुख भनिएको छ । अर्थतन्त्रमा खासै सुधार भएको देखिँदैन । बाह्य अर्थतन्त्रका केही सूचक सकारात्मक हुँदैमा समग्र अर्थतन्त्र राम्रो हुँदैन । मूलतः आन्तरिक अर्थतन्त्र बलियो भएमा मात्र अर्थतन्त्र दरिलो हुने हो । नेपालको आन्तरिक अर्थतन्त्र अहिले पनि मन्दीको अवस्थाबाट गुज्रिरहेको छ । बैङ्क तथा वित्तीय संस्थामा करिब ७० खर्बभन्दा बढी तरलता छ भने आठ खर्बको
जनशक्ति निर्माणमा शिक्षा
मानव सभ्यता र विकासबारे जिज्ञासा राख्दा करिब २० हजार वर्षपूर्व हाम्रा पुर्खा जङ्गली अवस्थामा रहेको अनुमान गरिन्छ । उनीहरूको जीवनशैली फिरन्ते र जनावर झैँ गुफामा वा ओढारमा बसी जङ्गली हिंस्रक जनावरबाट बच्ने उपायतर्फ लाग्न थालेका थिए ।
प्रयोगशाला अपरिहार्य तर उपेक्षित
अर्थतन्त्र र दिगो विकासको लक्ष्य गुणस्तरमा निहित छ । गुणस्तर सुनिश्चितमा प्रयोगशालाको भूमिका संसारभर अपरिहार्य मानिन्छ । उपभोक्ताको विश्वास जित्ने प्रमुख अस्त्र पनि प्रयोगशाला परीक्षण नै हो । नियमनकारी प्रयोगशाला वस्तुको गुणस्तर र पूर्वाधार प्रणालीका प्रमुख अङ्ग हुन् । अनुसन्धान, गुणस्तर परीक्षण र नियमनका लागि नेपालमा विभिन्न सरकारी प्रयोगशाला सञ्चालनमा छन् ।
असाधारण व्यक्तित्व
नेपालका प्रथम जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री बिपी कोइरालाले २०१७ असोज १४ गतेका दिन संयुक्त राष्ट्रसङ्घको १५ औँ साधारण सभालाई सम्बोधन गरेका थिए । यो साधारण सभा अत्यन्त महत्वपूर्ण थियो ।
विकासको स्थानीय परिभाषा
विकास भनेको के हो ? यो प्रश्न कसैलाई सोधियो भने प्रायजसोको मस्तिष्कमा विदेशका जस्ता ठुलठुला घर र चाक्ला सडक मस्तिष्कमा आउँछ । अविकसित देश भनेर पाठ्यक्रममै पढाइयो अनि एउटा पुस्ता विदेश गयो ।
सोह्रश्राद्धको महिमा
यस वर्षको सोह्रश्राद्ध सोमबारदेखि सुरु भएको छ । असोज ५ गतेसम्म सञ्चालन हुने सोह्रश्राद्ध बडादसैँ २०८२ को पूर्वसन्ध्या पनि हो । यसको अर्थ सोह्रश्राद्ध नगरी नवदुर्गा उपासना गरिँदैन भन्ने पनि हो ।
समृद्धिको आधार सुशासन
भदौ २२ गते निजामती दिवस मनाइयो । निजामती प्रशासन देशका तीन तहकै सरकारमा सेवा प्रवाह गर्ने मूल स्थायी संरचना हो । राजनीतिक नेतृत्वले नीति र विधि तयार गर्छ । योजना र कार्यक्रम बनाउँछ ।
ज्येष्ठ नागरिकका अप्ठेरा
वृद्ध अवस्था, जीवनयात्राको महत्वपूर्ण र स्वाभाविक चरण हो । जो अनुभवले खारिएको हुन्छ । ज्ञानको प्रकाशले जीवनलाई एक विशिष्ट गहिराइ प्रदान गरेको हुन्छ । यो जीवनको मध्यान्तरपछि आउने परिपक्वताको चरण हो,
गोरखापत्र संस्थान ग्रन्थकोश र पत्रपत्रिका
श्री ३ देवशमशेरको शासनकालमा (वि.सं. १९५८ ज्येष्टवदि ३ सोमबार) गोर्खापत्र नामक साप्ताहिक पत्र निस्क्यो । यो नेपाली भाषाको सबभन्दा पहिलो देशीय पत्र हो (श्रेष्ठ, २०१७) ।
सुशासनतर्फ प्रतिबद्धता
सार्वजनिक प्रशासन राज्यको शासनव्यवस्था सञ्चालन तथा सरकारको नीति, नियम लागु गर्ने महत्वपूर्ण माध्यम हो । शान्ति सुव्यवस्था कायम गर्नु, कानुनको प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्नु, जनतामा आवश्यक वस्तु र सेवा प्रवाहको सुनिश्चित गर्नु, सामाजिक न्याय र सुरक्षाको प्रत्याभूति गर्नु जस्ता लोककल्याणकारी क्रियाकलाप सरकारको मूल दायित्व हो । नागरिक र सरकारबिच
