जीवन्तताको प्रतीक मिथिला कला
मिथिला कला, जसलाई मधुबनी कला पनि भनिन्छ । भारत र नेपालको मिथिला क्षेत्रमा प्रचलित एक परम्परागत लोककला हो । यस कला शैलीको नाम भारतको बिहार राज्यको मधुबनी जिल्लाबाट आएको हो, जहाँ यस कलाको उत्पत्ति भएको मानिन्छ ।
आर्थिक वृद्धिमा नीतिगत सुधार
आर्थिक वृद्धिले कुनै निश्चित समयमा वस्तु र सेवाको कुल उत्पादनमा भएको वृद्धि वा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धिलाई जनाउँछ । यो देशको समृद्धि र स्थायित्वको महत्वपूर्ण सूचक हो । दिगो वृद्धि भनेको आम्दानी बढ्नु मात्र होइन, यसले त गरिबीको दरमा कमी ल्या
शिथिल पर्यटन तङ्ग्रिँदै
नेपाल पर्यटन बोर्डले सन् २०२५ मा १६ लाख विदेशी पर्यटकलाई नेपाल भिœयाउने लक्ष्य राखेको थियो । गत भदौ २३ र २४ गते भएको जेनजी आन्दोलनमा भएको जनधनको क्षति र विध्वंसले पर्यटन क्षेत्रमा समेत आघात पा¥यो ।
कृषिमा आमूल परिवर्तन
समाजवादमा उत्पादनका लागि सामूहिक अभ्यास, स्वयंसेवी समूह परिचालन गर्ने र उत्पादनमा वृद्धि गरी वितरणमा न्यायोचित बनाउन आवश्यक छ । समाजवादका लागि स्थानीयस्तरबाट आर्थिक कार्यक्रम जनतालाई सार्वभौमिकता र सांस्कृतिक वि
समावेशी शिक्षाको परिदृश्य
संविधानले शिक्षा पाउनु सबै बालबालिकाको नैसर्गिक अधिकार भनेको छ । यसै व्यवस्थालाई सिरानी हालेर सम्बन्धित निकायले नीति निर्देशिका निर्माण गरी शिक्षामा सुधार तथा परिवर्तनको झिनो प्रयास गर्दै आएका छन् ।
खाद्य प्रविधि शिक्षामा युवा
नेपाल कृषिप्रधान देश हो, जसको अर्थतन्त्रमा कृषिको ठुलो हिस्सा छ । हाम्रो दैनिक भान्सामा प्रयोग हुने गुन्द्रुकदेखि प्याकेट बन्द स्न्याक्ससम्म, प्रत्येक खानेकुरा कुनै न कुनै रूपमा खाद्य विज्ञान र प्रविधिको स्पर्शबाट गुज्रिएका हुन्छन् । पछिल्ला वर्षमा देशमा खा
जेन अल्फा मनोविज्ञान र सिकाइ
जेन अल्फा इसं २०१०–१२ देखि २०२४ सम्म जन्मेका १४ वर्षसम्मका बालबालिकालाई सम्बोधन गर्ने शब्द हो । यस समूहका बालबालिकालाई विद्यालय बालबालिका पनि भन्ने गरिन्छ । बामे सर्दै गरेकादेखि अहिले १० कक्षामा अध्ययन गरिरहेका बालबालिका यसै समूहमा पर्छन् । संसारकै इतिहासमा सर्वाधिक चासो र सरोकारको पुस्ताका रूपमा यस पुस्तालाई लिने गरिएको छ । एक्काइसौँ शताब्दीको नवपुस्ताका रूपमा हेरिने यस
विद्यापतिको सौन्दर्य साधना
मिथिलालाई कला, ज्ञान, साहित्य र संस्कृतिको भण्डार मानिन्छ । विदेह राजा जनकको शासनकालमा पनि मिथिला गुणी र विद्वतजनको भूमि मानिन्थ्यो । शास्त्रार्थका लागि राजा जनकको दरबार प्रसिद्ध नै थियो । याज्ञबल्क्य, गार्गी, मण्डन मिश्र, भारती देवी,
सुन्दर, दुरुह र रहस्यमय मुस्ताङ
मनाङको तिलिचो तालसम्मको पदयात्राको एक वर्षपछि २०८२ सालको तिहार बिदामा फेरि प्रकृतिको सामीप्यमा रमाउने इच्छा जाग्यो । भ्रमणका लागि उपल्लो मुस्ताङसम्म जाने तय भयो । यात्राको प्रबन्ध काठमाडौँको एक ट्राभल/टुर कम्पनीमा
स्थायित्व र स्थिरताको बाटो
जेनजी आन्दोलनपछि देश र तरल अवस्थाबाट गुज्रिरहेको छ । जेनजीले परिवर्तनका लागि उठाएको आवाजले पुरानो राजनीतिक संरचना हल्लाइदिएको छ तर नयाँ दिशा अझै स्पष्ट छैन । परिवर्तनको लहरसँगै आशा र अपेक्षाको बिउ रोपिएको थियो, त्यसले नयाँ किरण दिन सकेको छैन ।
बजारसँग जोड्ने प्राविधिक शिक्षा
देशको आर्थिक तथा सामाजिक विकासका लागि प्राविधिक जनशक्तिको ठुलो भूमिका हुन्छ । आजको युगलाई नै प्रविधिको युग भनेर चित्रित गरिएको छ । यसले पनि प्राविधिक शिक्षाको महत्व र आवश्यकतालाई पुष्टि गरेको छ । आजका युवा जनशक्तिलाई सिप सिकाएर उत्पादन तथा रोजगारीमा सहभागिता गराउने कार्य प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षा र तालिमको हुन्छ । यसै अनुसार आधारभूत तहदेखि उच्च तहसम्मका प्राविधिक जनशक्ति उत्पादन गर्ने संस्था स्थापना भएका छन् । प्राविधिक शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिम परिषद् सिटिइभिटीले छोटा र लामो अवधिका प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षा र तालिमका का
जीवनोपयोगी बसोबास व्यवस्था
देशको बसोबास व्यवस्था कस्तो हुनु पर्छ भनेर कसैले सोध्यो भने भन्ने गरिन्छ, योजनाबद्ध, दिगो, उन्नयनमुखी र जीवन उपयोगी हुनु पर्छ । भूगोल एवं प्राकृतिक स्रोत अनुकूलको, सुरक्षित, सुविधायुक्त तथा उत्पादन र रोजगारको प्रबन्धसँग जोडिएको बसोबास तथा औद्योगिक व्यवस्थाले मात्र मानव संसाधन, स्रोत सार्वजनिक खर्चको उत्पादकत्व र प्रभावकारिता बढाउँछ । बस्ती विकास भन्नाले मानिस बसोबास गर्ने विषय मात्र जनाउँदैन ।
शासकीय अन्तर्वस्तु
जेनजी आन्दोलनको यतिबेर सर्वपक्षीय समीक्षा भइरहेको छ । यसले राजनीतिक, शासकीय, आर्थिक तथा भावनात्मक पक्षमा ल्याएका सुनामीको छाल अझै कहाँसम्म पुग्छ र कति निर्माण वा क्षति गर्छ भन्ने विषय अझै अध्ययनको गर्तमा नै छ ।
सम्मेलन एसियामा, अभिरुचि अमेरिकाको
मलेसियाको राजधानी क्वालालम्पुर अघिल्लो साताको आरम्भमा चहलपहलको केन्द्र थियो । दक्षिण–पूर्वी एसियाका १० देशका सरकारको उच्चस्तरमा प्रतिनिधित्व गर्दै गण्यमान्यहरू भेला भएका थिए । धेरैजसो राजनीतिक तहका र केही प्रशासनिक स्तरका ।
राष्ट्रिय कार्यभार निर्वाचन
जेनजी विद्रोहपछिको सङक्रमणकालमा विभिन्न विचार बाहिर आएका छन् । आआफ्ना चाहना र स्वार्थबिच द्वन्द्व चर्कने र सङ्कट गहिरिएर गृहयुद्धसम्म पुग्ने आकलन पनि भएका थिए । षड्यन्त्र सिद्धान्तका आधारमा गरिएका यी अनुमान र अदृश्य विदेशी शक्तिखेल भइरहेको तर्क बग्रेल्ती सुनिन्थे । विभिन्न शक्ति राष्ट्र र समूहको चलखेल र घुसपैठ भएको अड्कल पनि गरिका थिए तर दुई महिना पुग्दै गर्दा यी आकलन कपोलक
जीवनसँग जोडिने शिक्षा
शिक्षा मानव जीवनको सबैभन्दा अमूल्य सम्पत्ति हो, जसले चेतना, संस्कार र समाजप्रतिको उत्तरदायित्व निर्माण गर्छ । आजको सामाजिक परिदृश्यमा शिक्षालाई पैसासँग जोडेर मूल्याङ्कन गर्ने प्रवृत्ति बढ्दै गएको छ । महँगो शुल्क लिने विद्यालय, आकर्षक भवन, आधुनिक प्रविधि र विदेशी नामले सजिएका संस्थालाई गुणस्तरीय शिक्षाको प्रतीक मान्ने चलन व्यापक छ । अभिभावकले पनि शुल्कको परिमाणलाई शिक्षाको स्तरसँग तुलना गर्ने र ‘महँगो शिक्षा नै राम्रो शिक्षा’ भन्ने धारणा धेरैको मनमा स्थापित हुँदै गएको छ ।
सम्पत्ति छानबिनको दबाब
मन्त्रीहरूको सम्पत्ति विवरण सार्वजनिक हुन थालेको प्रजातन्त्र पुनस्र्थापनापछि मात्र हो । पञ्चायतकालमा तिनको सम्पत्ति विवरण सार्वजनिक गर्ने अभ्यास थिएन । छयालिस सालमा प्रजातन्त्र पुनर्बहालीपछि सार्वजनिक पद धारण गरेका व्यक्तिको सम्पत्ति विवरण सार्वजनिक गर्नुपर्ने आवाज उठ्यो । विसं २०४८ को आमनिर्वाचनपछि गिरिजाप्रसाद कोइराला नेतृत्वको सरकारले पहिलो निर्णयमै ‘प्रधानमन्त्री र मन्त्रीहरूले १५ दिनभित्र सम्पत्ति सार्वजनिक गर्ने’ भनेको
भ्रष्टाचारविरुद्ध नागरिक निगरानी
मुलुकमा भ्रष्टाचार नियन्त्रण गरी सुशासन कायम गर्ने कार्य वर्तमान सरकारको प्रमुख प्राथमिकतामा रहेको छ । भ्रष्टाचार नियन्त्रण नभई सुशासन कायम हुन नसक्ने भएकाले सरकारले यस कार्यलाई प्राथमिकतामा राखेको हो ।
सहिष्णुताका प्रतीक गुरु नानक
गुरु नानकको जन्म सन् १४६९ को कात्तिक पूर्णिमाका दिन भारत वर्षको तालबन्डी भन्ने स्थानमा भएको हो । हाल यो स्थानमा भव्य गुरुद्वारा बनेको छ । यस गुरुद्वारालाई नानकना साहेब भनिन्छ । यो स्थान पाकिस्तानको पन्जाब प्रान्तमा भारत–पाकिस्तान सीमानजिकै पर्छ । भारतबाट लाखाैँ सिख धर्मावलम्बी हरेक वर्ष यस पवित्र स्थलमा दर्शनका लागि पुग्ने गर्छन् ।
अर्थतन्त्रले गति लिने सङ्केत
अहिले अप्रत्याशित रूपमा अर्थतन्त्रमा शिथिलता आएको होइन । २०७२ सालको भूकम्प, आर्थिक नाकाबन्दी, कोरोना भाइरस, अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा इन्धनमा भएको मूल्यवृद्धि जस्ता कारणले नेपालको अर्थतन्त्रलाई शिथिल बनाएको हो । भदौ २३ र २४ मा भएको जेनजी आन्दोलनले थप शिथिल बनाउन सहयोग पु¥यायो । आन्दोलनबाट महत्वपूर्ण सरकारी कार्यालय, राजनीतिक दलका कार्यालय, नेता तथा व्यवसायीका आवासगृहलगायत अन्य
साइबर सुरक्षाका जटिलता
साइबर अपराध कम्प्युटर तथा कम्प्युटर नेटवर्क प्रयोग गरेर हुने जुनसुकै प्रकारका अपराध हुन् । विज्ञान र प्रविधिको विकाससँगै अपराधको संसार पनि विकसित भएको छ । साइबर अपराध पनि विज्ञान र प्रविधिसँग जोडिएको अपराध हो ।
गौरवशाली इतिहासको संरक्षण
नेपाली कांग्रेस रूपान्तरणको अनुष्ठान महाधिवेशनको सम्मुखमा छ । केन्द्रीय समितिको कार्यकाल सकिनै लागेको छ । जेनजी विद्रोहपछि विकसित घटनाक्रमपछि महाधिवेशनको दबाब बढ्दो छ । ५४ प्रतिशतभन्दा बढी महाधिवेशन प्रतिनिधिले हस्ताक्षरसहित विशेष महाधिवेशन माग गरेका छन् । संस्थापनका केही नेता र महामन्त्रीद्वयबिच महाधिवेशन चुनावअघि कि पछि भन्ने विषयले मूर्त रूप पाउन सकेको छैन । नेपालको ठुलो लोकतान्त्रिक शक्तिको दाबा ग
शैक्षिक सुधारबाटै स्थिरता
समाज डोर्याउने भनेकै शिक्षाले हो । कुन देशको शिक्षाको अवस्था कस्तो छ भन्ने विषयले त्यस देशको स्तर मापन गर्छ । नेपालमा अस्थिरताको कारण शैक्षिक गुणस्तर कमजोर भएकैले हो । शिक्षा भन्नेबित्तिकै शिक्षक सँगसँगै आउँछ । समाजलाई बाटो देखाउने शिक्षक आफैँ पीडित छन् । पटक पटक आन्दोलन गर्दै आए पनि शिक्षकका माग पूरा हुन सकेका छैनन् । शिक्षा सुधारका महत्वपूर्ण आधारस्तम्भ भनेकै शिक्षक हुन् । उनीहरूप्रति राज्य उदार हुनु पर्छ ।
शासकीय स्वरूपको बहस
विसं २०८२ फागुन २१ गते प्रतिनिधि सभा निर्वाचन गराउने मूल उद्देश्यका साथ वर्तमान सरकारले आफ्नो कार्य प्रारम्भ गरेको छ । मतदान नामावली ऐन, २०७३ लाई अध्यादेशमार्फत संशोधन गरिएको छ । निर्वाचनसम्बन्धी अन्य ऐनसमेत संशोधन गर्ने गरी गृहकार्य भइरहेको छ ।
सामाजिकीकरण अमूल्य सिप
विकासको बहुआयामिक अर्थ, महत्व र पक्ष हुन्छन् । विविध क्षेत्र र पक्षबाट आमजनतामा सकारात्मक प्रभाव पार्नु नै विकास हो । यस्तो विकास, सामाजिक जागरण, पूर्वाधार निर्माण, शिक्षा, स्वास्थ्यको सहज उपलब्धता, श्रमको अवसर र सम्मान, धर्म संस्कृति, परम्पराको संरक्षण तथा आममानिसबिच सहिष्णुता भाइचारा कायम हुनु समुन्नत समाजको आधार हो । यी सबैका लागि सामाजिकीकरण आवश्यक छ ।
