आडम्बर
ड्राइभरले गाडी रोक्यो । अघिल्लो सिटमा बसेको म ढोका खोलेर सानसँग ओर्लेँ । ओर्लनेबित्तिकै तुरुन्तै हिँडिहालिनँ । कालो रेबन अनुहार र आँखामा टम्म मिलेर सजिलो गरी नै बसेको भए पनि फ्रेम समातेर मिलाएँँ ।
मैले खोजेको देश (कविता)
यो के आएछ ? अहँ... मैले ल्याउन खोजेको मैले ल्याउन सोचेको
माया जुनीभरीलाई (कविता)
पिरतीको सन्देश देऊ उडिजाने चरीलाई साँची राखौँ मुटुभित्र हाम्रो ‘माया जुनीभरीलाई’
विश्वभरका नृत्यको व्याकरण भैरव अल्फा साइन्स सार्वजनिक
नृत्यलाई कला सँगसँगै विज्ञानको रूपमा समेत व्याख्या गरिएको पुस्तक ‘भैरव अल्फा साइन्स’ सार्वजनिक गरिएको छ । उक्त पुस्तक नेपालका प्रथम नृत्य निर्देशक ९१ वर्षीय भैरव बहादुर थापाले लेखेका हुन् ।
रूपवती रुप्से झरना
कति हैरानीपछि बल्ल हामी रुप्से झरना समक्ष उपस्थित थियौँ । झरनासँग साक्षात्कार हुँदा भिज्नुको के दुःख ? हिलोमा जाक्किनुको के चिन्ता ? पानीमै चोबलिनुको के सास्ती ? थिएन केही पर्वाह । भएन कुनै कष्ट । ढुङ्गामा बजारिँदा पनि दुखेन । पानीमा भिजिँदा पनि चिसो लागेन । मनको इच्छा पूरा भएपछि के हैरानी, के सास्ती ! मन रमाएपछि अनुहारमा खुसीका मुस्कान स्वतः प्रकट हुँदोरहेछ । गाडीमा थचारिएर थिल्थिलो भएको पीडा केही नहुँदो रहेछ । अनेकौँ खाल्डाखुल्डी, कोप्चेरो र भिरको जोखिम नाघेर आइपुग्नुको उपलब्धि यही त थियो । आँखै सामुन्ने सौन्दर्यको सुन्दर तस्बिर ‘रुप्से झरना’ झरिरहेको झरझर । झरनाको दृश्यले हाम्रा भोका आँखालाई ग्वाम्म अँगालो मार्न आउने । पानीका कञ्चन जलकणले गालामा जताततै म्वाइँ खान थाल्ने । सुक्खा अनुहारलाई सिञ्चन गर्दै त्यो मायालु स्पर्श–सुखले बेग्लै आनन्द दिने ।
विगत र वर्तमानका दस्ताबेज
नेपाली साहित्यमा विशिष्ठ नाम हो मन्जु काँचुली । उहाँका कविता, कथा, नाटक, लघुकथालगायत दर्जनौँ कृति प्रकाशित छन् । विसं २०१७ देखि कविता लेखनमा सक्रिय काँचुली दर्जनौँ साहित्यिक सङ्घ–संस्थाबाट पुरस्कृत हुनुभएको छ । हालसम्म पनि नेपाली भाषासाहित्यमा आफ्ना अमूल्य क्षण अर्पण गरिरहनु भएको छ । यसैको निरन्तरता हो, उहाँको पछिल्लो लघुकथा कृति ‘काँचुलीका लघुकथा’ । नेपाली साहित्यमा उहाँका कृतिहरू पढ्ने अवसर निरन्तर पाएका छौँ । ‘काँचुलीका लघुकथा’ कृतिले नेपाली लघुकथामा उहाँको गर्विलो उपस्थिति देख्न सकिन्छ । जीवनका अनुभव तथा नेपालको राजनीतिक परिवर्तन र त्यसको परिणाम जनतासम्म पुग्न नसकेका तिता क्षणका साक्षी लेखकका अनुभूति नेपाली साहित्यमा हामीले पढिरहेका छौँ, निरन्तर पढिरहने छौँ ।
‘पुस्तकले रोएकालाई हँसाउँदैन !’
रोएका कति छन् रुने जति खुसी पारी हँसाउन्न यो खोज्दा हुन् धनमान मुक्ति कतिले केही दिलाउन्न यो । ऐतिहासिक पहिलो उपन्यास ‘रजबन्धकी’ का लेखकद्वय टुकराज–पद्मराज मिश्रले सुरुमै ‘सानो गन्थन’ भनेर पुस्तकका बारेमा यस्तो श्लोक उल्लेख गर्नुभएको छ । अर्थात् यस पुस्तकले रोएकालाई हँसाउँदैन होला र धन, मान र मुक्ति खोज्नेका लागि पनि केही दिन सक्दैन होला तर यस उपन्यासले विसं १८२७ देखि १८३८ तिरको लमजुङ, तनहुँ, पाल्पाको चालचलन र अवस्थाबारे प्रस्ट पार्न खोजेको छ । सामाजिक, आर्थिक र ससाना राज्यबिचको लडाइँबारे पनि जानकारी दिएको छ ।
डा. राजेन्द्रप्रसादको आत्मकथा नेपालीमा
भारतका प्रथम राष्ट्रपति ‘डा. राजेन्द्र प्रसादको आत्मकथा’ नेपालीमा अनुवाद गरेर प्रकाशनमा ल्याइएको छ। साहित्यकार एवं अनुवादक श्याम प्रधानद्वारा अनुवादित ‘आत्मकथा डा. राजेन्द्रप्रसाद’ को एक समारोहबिच लोकार्पण गरियो। वासुशशी स्मृति परिषद्का अध्यक्ष एवं वरिष्ठ स्रस्टा गणेश रसिकको सभापतित्वमा आयोजित कार्यक्रममा नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वउपकुलपति डा. विष्णुविभू घिमिरे र वरिष्ठ साहित्यकार डा. तुलसीप्रसाद भट्टराईले सो कृतिको लोकार्पण गर्नुभएको हो। ओरियन्टल पब्लिकेशनद्वारा प्रकाशित सो कृतिमाथि डा. घिमिरे, डा. भट्टराई, साहित्यकार राधेश्याम लेकाली, प्रद्युम्न जोशी, ठाकुर बेलबासे, हरि गौतमलगायतले प्रकाश पार्नुभएको थियो।
लोकसंस्कृति हराउँदै गएकोमा चिन्ता
राष्ट्रिय लोकसांस्कृतिक सङ्घले स्कुल स्कुलमा पुगेर लोकसङ्गीतको स्थान र महत्वको विषयमा विद्यार्थीलाई प्रशिक्षण दिन थालेको छ। बालबालिकालाई नेपालका लोकलय तथा ठेट भाषाको बारेमा बुझाउनका लागि यस्तो अभियान थालेको हो। राष्ट्रिय लोकसांस्कृतिक सङ्घका उपाध्यक्ष तथा सङ्गीतकार दीपक शर्माले लोकलय तथा ठेट भाषा संरक्षणका लागि राज्यले कुनै पहल नगरेपछि आफूहरूले यस्तो अभियान थालेको बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, “अहिले हरेक बालबालिकाले नेपालीभन्दा विदेशी गीतहरू गुनगुनाउँछन्। नेपाली गीतसङ्गीत तथा संस्कृति नै लोप हुने अवस्था आएको हुनाले स्कुल स्कुलमा लोकसङ्गीत स्थान र महत्वको विषयको प्रशिक्षणको कार्यक्रम राख्नु परेको हो।” यदि यसको संरक्षणमा कोही नजुट्ने हो भने नेपालीको पहिचान नै हराउने उहाँको चिन्ता छ।
विमल गुरुङ कृति पुरस्कारका लागि २१ कृति सार्वजनिक
कवि विमल गुरुङ स्मृति पुस्तकालयले २०७९ सालको प्रकाशित कृतिहरुमध्ये उत्कृष्ट एक कृतिलाई दुई लाख नगद राशी, ताम्रपत्र र दोसल्लाले सम्मान गरिने भएको छ ।
बुढ्यौलीको गुनासो !
औँसी–रातसमान पो हुन गयो बुढो अँध्यारो वय । बढ्दैछन् अवहेलना घरघरै भन्दैन कोही जय !!
साहित्य प्रतिष्ठानद्वारा स्रष्टा सम्मानित
पुतलीबजार नगरपालिका–१ मा स्याङ्जा साहित्य प्रतिष्ठानले लोकसाहित्य विमर्श, पुस्तक विमोचन, स्रष्टा सम्मान गरेको छ ।
शृङ्गार (कथा)
पल्लवीलाई भोजको निम्ता आयो कि, ब्युटिपार्लरमा सिँगारपटार नगरीकन चित्तै बुझ्दैनथ्यो । हुन त प्रकृतिले नै उनलाई सुन्दरी बनाएको थियो । सिँगारपटार नगर्दा पनि । उनका श्रीमान् उनलाई भन्ने गर्थे “तिमीलाई सिँगारिन क
शिल्पीमा भैरव अर्यालको कृति ‘ह बिन्दु राम पण्डित’
‘ह राम पण्डित’ बाट परिवर्तन गरेर ‘ह बिन्दु राम पण्डित’ नाम राखिएको नाटक बत्तीसपुतलीस्थित शिल्पी थिएटरमा मञ्चन भइरहेको छ । नाटक हिन्दु पौराणिक कथाको सेरोफेरोमा आधारित छ । नाटकभित्र यमराजका चेला चित्रगुप्तको स्थानमा सेट बनाइएको छ जहाँको कथाभित्रका मुख्य पात्र हराम पण्डितको मृत्युपछि पनि सरकारी कार्यालयको अव्यवस्थाले उनलाई छाड्दैन । उनले मरेपछि पनि नाम बिग्रिएर पीडा पाउँछन् । मरेपछि पनि उनले सरकारी कार्यालयमा धेरैलाई घुस खुवाउनु पर्छ । मानिस मरेपछि उसले जीवनमा गरेका कामको आधारमा उसको मृत्युपछि स्वर्ग वा नर्कमा स्थायी रूपले जानुपर्ने कुरा हिन्दु धर्ममा रहेको विश्वास नाटकभित्र उजागर गर्न खोजिएको छ ।
विचित्र चित्र (कविता)
१ समाजभित्र चित्र छन् अपूर्व देख्न पाइने निसर्गको विचित्रता अनन्त लेख्न पाइने !
चिहान
गाडिँदैछन् रङ्गीन सपनाहरू चिहानमा उसै गाडिँदैछन् बुढ्यौलीको चाउरीसँगै
गीत
पहराको छाती मेरो स्पातको छाती बज्रहरू सहिदिन्छु, हाँसी हाँसी साथी ।
‘मिथिला प्यासन’ चित्रकला प्रदर्शनी
अरुपण आर्ट ग्यालरीमा राधाकृष्णको लीला, भगवान् जगन्नाथ, काली, अर्धनारेश्वर, गणेश, विवाह संस्कारको झल्को दिने चित्रकलाको प्रदर्शनी चलिरहेको छ । नन्दी रात्रि स्कुलमा अध्ययनरत १० जना विद्यार्थीका ‘मिथिला प्यासन’ शीर्षकमा प्रदर्शनी गरिएको उक्त चित्र सबै मिथिला शैली र भावमा क्यानभासमा उतारिएका छन् ।
‘देउता बनाउने मान्छे’ लोकार्पण
उपराष्ट्रपति रामसहायप्रसाद यादवले क्रोधकलाको माध्यमबाट मुलुकको पहिचान विश्वमा फैलाउन सफल कलाकार कालु कुमाले (कुम्हा) को योगदान र सक्रियता प्रेरणादायी रहेको बताउनुभएको छ । क्रोधकला शिरोमणि फाउन्डेसनद्वारा मङ्गलबार आयोजित कलाकार कुमालेका जीवनी ‘देउता बनाउने मान्छे’ लोकार्पण समारोहलाई सम्बोधन गर्दै उहाँले सो कुरा बताउनुभएको हो ।
राहत
पीडितबहादुर र राहतबहादुर सानैदेखिका मिल्ने साथी थिए । पीडितबहादुर गाउँमा नै केही गरेर बस्नु पर्छ भन्ने मान्यता राख्थे । राहतबहादुरको समाज सेवामा रुचि थियो । समय बित्दै गयो पीडितबहादुरला
मङ्गलबारको रात
म मङ्गलबार राति निद्राबाट ब्युँझिएपछि यस्तो भएको हो । बानी अनुसार भान्साकोठामा दुधको एक कप कडा चिया बनाउन गएँ । त्यहाँ पुगिसकेपछि मन परिवर्तन गरेँ र पहिले आफ्नो अनुहार धुने निर्णय गरेँ ।
साझाको विशेष पुस्तक प्रदर्शनी सुरु
नेपालका भाषा, कला, संस्कृतिको सम्बर्धन र प्रवर्धनमा १११ वर्ष सेवा गरेको साझा प्रकाशनले दुई हप्ते विशेष पुस्तक प्रदर्शनी सुरु गरेको छ ।
विस्मृतिका टुक्राटाक्रीहरू (कविता)
वस्मृतिका अनन्त टुक्राटाक्रीहरू मानौँ मेरा झुत्रा लुगाहरू
लोभी बुढो (लघुकथा)
उसले घडीमा आँखा लगायो सैँतिस मिनेटमा ल्यान्ड गरेछ विमान । “अरूभन्दा छिटो पु-याउँछ यो विमानले,” उसले मनमनै भन्यो । नभन्दै भद्रपुरबाट उडेको सैँतिस मिनेटमा काठमाडौँमा उत्रिएको थियो विमान ।
‘गोपीचा’ विमोचित
आख्यानकार विश्व कुइँकेलको ऐतिहासिक विषयवस्तुमा आधारित उपन्यास ‘गोपीचा’ को विमोचन गरिएको छ । राणाकालीन पात्र गोपी शर्मा अर्थात् गोपी च्यामेमाथि आख्यानीकरण गरिएको उक्त उपन्यास लेखकको दोस्रो साहित्यिक कृति हो । एक बाहुनले राणाकालमा गरेको जातीय विद्रोहमाथिको विषयवस्तु आख्यान ‘गोपीचा’ मा समेट्ने प्रयास गरिएको छ ।
