त्यो भेट (कथा)
उनीसँग अचानकै लिफ्टमा भेट भयो । म माइनस वानबाट रगतको स्याम्पलिङको रिपोर्ट बुझेर आउँदै थिएँ । भुइँतलाको बन्द हुनै लागेको लिफ्टमा असिन पसिन हुँदै उनी पसिन् । पहिलो झल्कोमा उनै नै हुन भन्ने सोच्न पनि सकिनँ ।
याचक (कथा)
याचकको अनुहारमा कुन तालको स्थायी भाव हुनु पर्छ, त्यो मलाई थाहा थिएन । यहाँ इज्जत नगुमोस् भनेर थाहा छैन भने पनि थाहा नभएको होइन । मेरो शैली उही हो । धेरैलाई थाहै छ
नेपाली गजल, नेपाली गायन
फारसीबाट उर्दुमा र उर्दुबाट हिन्दी हुँदै नेपालीमा भित्रिएको गजल गायन परम्परा नेपाली आधुनिक सङ्गीतको उठानको मूलविन्दुमै बिजारोपण भएको देखिन्छ । मोतीराम तथा सेतुराम गजल
मङ्सिर, किसान र सपना
आएछ मङ्सिर जहाँ धनधान्य बोकी झार्छन् किसान पसिना प्रतिभा नरोकी
धर्म सङ्कट
“सत्यराजजी तपाईं यति राति !? सबै कुशल त छ ? मेरो प्रश्नमा सत्यराजले भने, “कुशलता त अब तपाईंको हातमा निर्भर छ ।” मैले प्रतिप्रश्न गरेँ, “मेरो हातमा !?” हो दाजु ! गा
नेपाल यसरी झन् ठुलो हुने छ
पछाडि फर्केर हेर्नुहुन्छ भने मानिसको यायावरी जीवन सकिएको छैन । यायावर भनेको घोडा हो, जसले बस्न जानेको हुँदैन । असली घोडा थकाइ मार्न बस्दैन, उसले उभिएरै एउटा खुट्टा खुम्च्याएर पालैपालो थ
लोक आस्थाको छठ : विविध आयाम
नेपालमा मुख्यतः मैथिली तथा भोजपुरी समुदायले मनाउने हिन्दुहरूको पर्वमध्ये महìवपूर्ण धार्मिक एवं सांस्कृतिकपर्व छठ (छइठ, छठी, षष्ठी) पर्व हो । यो पर्व मुख्यतः नेपालको मध्य र पूर्वी तराई क्षेत्रका साथै
इन्द्रेणी तिहार र भैलो गीत
सुखमय पारी सब संसार आयो रसिलो चाड तिहार !! कवि शिरामणि लेखनाथ पौड्यालका यी पङ्क्तिहरूले साँच्चै नै तिहारको चरित्र चित्रण गरेका छन् । तिहारले हाम्रा जीवनजगत्का विविध पक्षलाई समेटेको छ । यो धार्मिक पौराणिक दृष्टिले जति महìवको छ, सामाजिक सांस्कृतिक दृष्टि
नेपाली भाषाको विशिष्टता आदरार्थी प्रयोग
भाषा सामाजिक वस्तु भएकाले यसको अभिव्यक्तिमा व्यक्तिका आपसी सामाजिक सम्बन्धको पनि प्रतिविम्बन रहेको हुन्छ ।
फूलको हत्या (कथा)
“आमा, मैले नयाँ फूलको बोट लेराको छु । घरमाथि सार्छु है ! बिहानबेलुका तपाईंले पानी हाल्दिनू ।” चार ब
आजको नेपाली कला
नेपालमा समसामयिक कला छरपस्ट कला शैलीका रूपमा देखिन्छन् । यथार्थता अनि अमूर्तताको घेराभित्र चर्चा परिचर्चा गर्ने परम्पराभन्दा धेरै पर अर्थात् विचार, अवधारणमा उभिएका कला भाव–भावनादेखि धेरैमा
अनि बिहे भाँडियो ! (कथा)
“आर्या ! आज तेरो परीक्षा सकिनेबित्तिकै घर आईज । तँलाई हेर्न कुटुम्ब आउने भएका छन् भोलि दिउँसो !” आर्याको
प्रेम, पीडा र प्राप्ति (कथा)
गाउँमा पहिलो पटक साक्षरता कक्षा सञ्चालन भएको थियो । साक्षर बन्न चाहने पाका उमेरका गाउँलेहरू अक्षर चिन्ने रहर पूरा गर्न कक्षामा आएका थिए । सुखद आश्चर्य चाहिँ के थियो भने कक्षामा पुरुषभन्दा महिला
मायालु जूनलार्ई हावाको स्पर्श
सहरभित्र घरभन्दा धेरै छन् बौद्ध चैत्य र बुद्ध मूर्तिहरू । साँघुरा गल्ली, बाक्लो माटाका घर, घरभित्र साना कोठा, उज्यालो छिर्न हम्मे हम्मे पर्ने झ्यालहरू । अझै चौधौँ शताब्दीले छोडेको छैन लोमन्थाङ सहरलाई ।
मान्छेको मन (कथा)
आखिर मलाई के कुराको कमी अथवा अभाव थियो र मबाट त्यस्तो सोच्दै नसोचेको अपराध हुन गयो ? किन मैले मेरो मनमा हठात् उत्पन्न भएको त्यो क्षणिक बिकारलाई त्यागेर संयमित हुन सकिनँ ? त्यस
धर्मपुत्री (कथा )
क्रिस्टिना बारबरा आज अति खुसी छिन् । उनको आँखामा खुसीको आँसु छचल्किराखेको छ । एकातिर ओठको हाँसो पस्केर स्वागत, फूलमाला, सम्मान, प्रशंसापत्र लिइराखेकी छिन् अर्कोतिर छचल्किए
गुफाडाँडामा उक्लिँदा
गुफाडाँडा जाँदै छौँ । मेलम्ची बजार छाडेर हाम्रो गाडी केही मात्र उकालिएको थियो, मेलम्चीलाई हवाईजहाजको झ्यालबाट हेरे जस्तो हेर्नुपर्ने भइसक्यो । २०७८ असारमा आएको ठुलो बाढीको त्रासदी र चर्चा अझै
धार्मिक साहित्यमा दसैँ र नारीशक्ति
हरेक देशका आफ्नै भाषा, जाति, समुदायहरू एवं तिनका आआफ्नै संस्कृति पनि छन् र तिनका आफ्नै साहित्य पनि छन् । वैदिक साहित्यलाई पृष्ठभूमिका रूपमा मान्दा ती साहित्यबाहेकका अन्य साहित्य प्रारम्भमा धार्मि
दुर्गादत्तको तेस्रो विवाह
एकाएक दुर्गादत्त टक्क रोकिए । अर्जुनदृष्टि लगाएर हेर्न थाले । उनी असमञ्जस्यमा परेका थिए । उनले जो देखिरहेका थिए त्यो आफैँमा एउटा अविश्वनीय दृश्य थियो । लाम्चो
मृत्युको बाटो (कथा)
मैले आज बाको अनुहार राम्ररी नियालेँ । बाको अनुहारलाई मै
सत्यका भ्रान्तिहरू (नाटक)
खुला तर व्यस्त सडक । एक मानिस मेचमा बसेका छन् । उनले आँखामा कालो चस्मा लगाएका छन् भने नजिकै एउटा सेतो लट्ठी पनि राखिएको छ । साथैमा एउटा सानो स्पिकर पनि छ । मानिसले दायाँ हातमा
कति सम्झाऊँ चमेलीलाई (कविता)
हिजोआज श्रीमतीले मन दुख्ने कुरा गर्न छाडिसकिन् म देख्दै छु
नियति (कथा)
मन उच्चाट छ आज उसको । समय कटाउन र आवश्यक सूचना लिने विचारले खाना खानासाथ पुरानो साथी सरोजको घर पुग्यो ऊ । मध्याह्नको समय थियो । बाह्र बजेको घाम निकै चर्को, भत्भती पोल्ने !
अन्तिम सत्य (कथा)
घरको मूलढोकाको दाहिनेपट्टि रोपिएको तुलसीको बोटलाई हावाले अघिदेखि हल्लाइरहेको छ । स्वाभाविक हो, बलियोले दुर्बललाई हल्लाउँछ, धकेल्छ र निमोठ्न सक्छ । यो सामाजिक सत्य हो । घरको दे
लघुतम कविता र एपिफिटिक
मधुपर्कको ५७ औँ वार्षिकोत्सवमा आयोजित कार्यव्रmमको दोस्रो सत्र ‘मधुपर्क–मन्थन’ मा ‘वर्तमान नेपाली कविता ः अवस्था, यात्रा र गन्तव्य’ विषयक प्रवचनका स्रोत वक्ता प्रा. डा. लक्ष्मण गौतमले सुनाउनुभएको
