सङ्कटमा पुस्तकालय
त्रिभुवन विश्वविद्यालय केन्द्रीय पुस्तकालयमा केही समय ढिला भएमा बस्ने कुर्सी पाउन मुस्किल पर्छ । झिसमिसे हुँदै विद्यार्थीको लर्को पुस्तकालय अघिल्तिर सुरु भइसक्छ । भिड कति बढ्यो भने कुनै समय निःशुल्क पुस्तकालयमा अहिले नियमित रूपमा जानेले शुल्क तिर्नु पर्छ ।
बा बितेको दिन (कथा)
शैक्षिक सत्र भर्खरै सुरु भएको थियो । नयाँ किताब बिस्तारै एउटा, दुइटा गर्दै पाइँदै थियो । विद्यालयमा नयाँ विद्यार्थी पनि देखिँदै थिए, हामी आठ कक्षा पढ्ने विद्यार्थी थियौँ । आठ कक्षा पढ्ने विद्यार्थी स्कुलको गहना हुन् भन्दै सुनाइन्थ्यो, किनकि यस वर्षको जिल्लास्तरीय परीक्षामा उत्कृष्ट अङ्क ल्याउने जिम्मेवारीको पोको हाम्रो मस्तिष्कमा झुन्ड्याइन्थ्यो । अनिश र म राम्रै पढ्ने विद्यार्थीका रूपमा हेरिन्थ्यौँ, विद्यालयमा ।
यात्रा (कविता)
यो यात्रा कठिन होस् तर त्यसको नतिजा मिठो होस् दुःखून् खुट्टाहरू, फुटून् पैतालाहरू तर चुम्न सकियोस् गन्तव्य ।
गजल
देख्दै छु मन्द हाँसो सुन्दर अधर छ तिम्रो साँच्चै हो लोभ लाग्ने कर्के नजर छ तिम्रो तिम्रो कला असाध्यै सुन्दर रहेछ प्यारी हेला गरेछ उसले केमा अभर छ तिम्रो ?
शिखरका सतिसाल : नेत्रलाल
लोकप्रिय शिक्षक, किसान आन्दोलनका अगुवा, प्रतिबद्ध कम्युनिस्ट नेता एवं प्रगतिवादी साहित्यकार । विभिन्न आयाममा विस्तारित नेत्रलाल अभागीको साङ्गोपाङ्गो व्यक्तित्वलाई क्यानभासमा उतार्ने जमर्कोका रूपमा प्रकाशित छ– ‘सहिद नेत्रलाल अभागी स्मृति ग्रन्थ’ ।
सत्य निरपेक्ष वा सापेक्ष
हामीलाई हाम्रा पुर्खाले भनेका रहेछन्– सत्यम् वद । अर्थात् सत्य बोल । अर्थात् झुटो नबोल । हुन पनि त्यो त साह्रै मुस्किल काम रहेछ र त हजारौँ वर्षदेखि भनिँदै आयो कि सत्य बोल । तर त्यो त एउटा तपस्या रहेछ । सबैले कठोर तपस्या र पालना गर्न पनि सक्दैनन् । त्यसैले
सुदूरपश्चिमको मन जोड्ने गौरा
डोटी राम्रो डडेलधुरा न्याउल्या, अछाम राम्रो साँफ्या न्याउल्या । मान्छे राम्रो मन मिल्याको न्याउल्या, चरी राम्रो डाफ्या न्याउल्या ।।
मिस्टिन, सालको रुख र सम्झना
बुवा ! तपाईंले छोडेर गएको २०५५ साल जेठ १६ गते तर भर्खरै झैँ लाग्छ । मलाई किन हरेक छुटिजाने आफन्तको झल्को आइरहन्छ हरपल हरक्षण । आज २८ वर्षअघि फर्किएर अनि अलिकता वर्तमानमा बल्झिएर तपाईंलाई सम्झिरहेछु । त्यही अस्पतालमा त हो दुई महिनाअघि आमाको घाँटीको अपरेसन भएको । त्यो बेला तपार्इं हस्याङफस्याङ गर्दै मैलो कुर्था पाइजामा लगाएर आमालाई भेट्न पुग्नुभएको ।
बेथानचोकतिर बरालिँदा
परीक्षा सकिएको भोलिपल्ट नै क्याम्पिङका लागि बेथानचोक निस्कियौँ– हामी आठ साथी ।
बरालिएको तिज भाका
आध्यात्मिक मान्यता नियाल्दा प्रेम तपस्या हो– तिज । शिवकालीन प्रेम प्राप्तिको समर्पण हो– तिज । नेपाली हिन्दु समाजमा संस्कृतिका रूपमा परापूर्वकालदेखि तिज मनाइँदै आएको छ । पौराणिक कथा अनुसार पार्वतीले शिव भगवान्लाई प्राप्त गर्न उपवास गर्दै आराधना गरेको दिनको संस्मरण हो– तिज पर्व ।
अबुद्ध (कथा )
गौतम बुद्ध । उनीसँग उनको परिवार थियो । माता मायादेवी थिइन्, पिता शुद्धोदन थिए । श्रीमती यशोधरा थिइन् र पुत्र राहुल थिए । पारिवारिक माया थियो, अनि थियो सम्पन्नताको विशाल राजपाठ । यति हुँदाहुँदै पनि गौतम बुद्ध किन परिवार र राजपाठ त्यागेर तथागत भए ?
गीत
वज्रभन्दा कठोर लाग्छ नौनीतुल्य मानव मन जनभन्दा ठुलो ठान्छन् हरेक अचेल यहाँ धन यान्त्रिक संसार–यान्त्रिक संसार
कोम्हेन्दो (कविता)
मैले म्हेमेको ठिम जोगाउन माटोको न्यानो काखमा रोपेको छु– कोम्हेन्दो । ह्याबेको पे जोगाउन,
नेपालको निर्वाचन नालीबेली
राणाकालदेखिको राजनीतिक घटनाक्रम, निर्वाचन इतिहास र लोकतान्त्रिक विकासको सन्दर्भमा अनुभव र अनुभूतिसहितको विश्लेषण गरिएको पुस्तक हो– ‘लोकतन्त्र र जनअभिमत : नेपालको निर्वाचन नालीबेली ।’ यस पुस्तकमा विसं १९९० राणाकालको राजनीतिदेखि हालसम्मको अवस्था र विसं २०१
फूल, मयूर र जीवनको गीत (निबन्ध)
एक दिन उल्लसित तन, उमङ्गित मन र आल्हादित भावनाले भरिएर जीवनको गीत गाउन हिँडेको मात्र के थिएँ, कोही कसैले मलाई नै भने जस्तो गरी फ्याट्ट भनेको सुनेँ, “भाग्यमानीको भुतै कमारो ।” यो कुरा फगत एक अपवाद हो, एक आंशिक सत्य मात्र । किनभने जोकोही जतिसु
तिज माइती र मन
तिज नजिकिँदै गएपछि माइतीघरको सम्झना बेजोड आउने रहेछ । तिजको रौनक सहरमा बढ्दै गइरहेको थियो । एकदिन सासूआमाले भन्नुभयो, “यस वर्षको तिजमा तिमीलाई माइतीघर पठाइदिनु है भन्दै हुनुुहन्थ्यो, सम्धिनीले । लिनलाई भाइ पठाइदिन्छु भन्नुहुन्थ्यो तर हाम्रा त चेलीबेटी धेरै छन् । मिल्दैन नि !”
हलेसी यात्रामा रोसी सम्झना
उर्मिला मेरी माइली दिदी । दिदीको परिवारले खोटाङ जान स्कोर्पियो व्यवस्था गर्नुभएको रहेछ ।
अस्टिम्की कला र काव्य सङ्गम
थारू बस्तीमा यिनै गीति भाका गुञ्जन थालेपछि अस्टिम्कीको लहरले छपक्कै छोपिसकेको हुन्छ । खेतबारीको हरियाली, गाउँको शान्त वातावरण र परम्परागत वेशभूषामा सजिएका थारू महिला (बठिन्या) हरू बेलुकीपख सालको टपरीमा राखिएको थोरै चामल, रङ्गीचङ्गी घुनेस्रा फूल (अस्टिम्की फुला) र ज्यामिरेसँगै टपरीको बिच भागमा बलिरहेको
सैनिक इतिहास नेपाली परिवेश
विश्वको आधुनिक इतिहास लेखनमा सैनिक इतिहासले अग्रणी स्थान ओगटेको छ ।
स्वाभिमानको सगरमाथा (कथा)
काठमाडौँको निसासिँदो वातावरण र व्यस्ततामा जन्मेहुर्केको गाउँको बाल्यकालको एक्कासि याद आयो । कति धेरै समय भइसकेको थियो गाउँ नगएको । बाल्यकालका साथीहरू कता कता होलान् । पल्टु कता होला अचेल । अस्ति एक रात सपनामा आएर उसले भन्यो– खोइ त मेरो सङ्घर्षको कथा ब
मेरा बा (कविता)
हातका ठेलाले जीवनको गहिरो अनुभव बोकेका सिङ्गो घरको पिल्लर
शरणार्थी सङ्घर्षको ऐतिहासिक अभिलेख
भुटानबाट लखेटिएपछि झापाको शरणार्थी शिविरको कष्टप्रद बसाइ, भोगाइ र
अतुलनीय (निबन्ध)
अतुलनीय शब्द बोल्दा, लेख्दा प्रयोग हुने एउटा विशेषण हो । यसले कसैको कसैसँग तुलना हुन नसक्ने अर्थ दिइरहेको हुन्छ । कसैले कसैलाई उचालेर भन्नु पर्दा वा थचारेर भन्नु पर्दा अतुलनीय विशेषण जोडिदिन्छ । जसै गरी दिन बुझ्न रात र रात बुझ्न दिनको जरुरत पर्दछ, त्यसै गरी अतुलनीय
फरक इजरायल
केही त्रास, बढी उत्सुकतासाथ दुबई हुँदै साँझ साढे ६ बजे तेलअभिभको नयाँ विमानस्थलमा ओर्लियौँ । इजरायलस्थित नेपाली राजदूत धनप्रसाद पण्डित र नेपालका लागि इजरायलका पूर्वराजदूत खनान गोडारसँग भेटपछि हाम्रो यात्रा जेरुसेलमतर्फ मोडियो । इजरायल २२ हजार १४५ वर्ग कि
सिजा सभ्यता समयमै संरक्षण
कर्णाली प्रदेशको जुम्ला जिल्लाको सिँजा क्षेत्रमा तीन वटा गाउँपालिका हिमा, सिजा र कनकासुन्दरी छन् । सिजा उपत्यका/दरा/क्षेत्रभित्र हालको सिँजा गाउँपालिका पनि समाविष्ट हुन्छ । यहाँ ऐतिहासिक केदारनाथ तीर्थस्थल, नराकोट र त्रिदेवल, पञ्चदेवल छन् तर विशाल खस
