पृथ्वीनारायण शाहले चलाएको पैसा
एउटा सानो पहाडी भेगको र त्यसमा पनि एक निर्धन राज्यका रूपमा थियो गोरखा । निर्धन राज्यको राजा भएकैले धनी राज्यका राजाहरूले गोरखाली राजालाई आफ्नी कन्या दिनसमेत आनाकानी गर्थे । यस्तो समस्या भोग्नेमध्ये गोरखा राज्यका संस्थापक द्रव्य शाहका नाति चर्चित राजा राम शाह पनि पर्छन् । आफ्ना लागि कन्या माग्न जाँदा पर्वतका राजा राज मल्लले अपमान गरी उनलाई खाली हात फर्काइदिएका थिए । उनको यस्तो अवस्था देखेर राजपाठ छाडी धर्मकर्ममा लागेका राज मल्लका बुवा नारायण मल्लले आफूद्वारा पालेर राखिएकी भान्जी
इजोतिया (कथा)
अहिले विवाहको मौसम चलिरहेको छ । जहाँ पहिले ठिकसँग हिँडडुल गर्न सम्भव थिएन, त्यहाँ अहिले बाटाघाटा बनेका छन् र बरात सजाउनेका लागि पौ–बारह जस्तै भइसकेको छ । डिजेसँगै रथ छ । रथमा दुलहा, दुलहाको छेउमै खुसीमा मग्न दुलहाकी आमा–इजोतिया ।
स्वाभिमानको रक्षा (कविता)
मेरा लालीगुराँस र लालुपाते नफुलेका भए तिम्रा गाला र ओठमा लाली चड्थ्यो कसरी मेरा छाँगा र छहरा नसुसाएका भए तिम्रो सुरिलो स्वरले भाका पाउँथ्यो कसरी ?
मौरी, कमिला र जेन–जी (कविता)
मौरी, कमिला र जेनजी परस्पर... हुबहु अभिन्न समरूपमा हुँदै... हुँदै
गजल
मबाट गल्ती हुँदैन सानु पियार लाएँ धरा सजाई छ देश मेरो असाध्य राम्रो यतै रमाएँ धरा सजाई
पुष्पलालको ‘निर्वासन’
नेतृत्व वर्गले के भन्ला भनी चिन्ता नगरी निर्धक्कसँग आफ्नो विचार राख्ने र मुलुकका लागि प्रगतिशील मार्ग देखाउने राजनीतिक व्यक्तित्व कमै हुन्छन् । ठुला ठुला राजनीतिक परिवर्तनपछि नेपाली समाजले किन तीव्र विकासको गति लिन सकेन, बहुसङ्ख्यक नेपाली जनताको जीवनस्तर किन सुधार हुन सकेन भन्ने प्रश्न यतिखेर जल्दोबल्दो छ । मुलुकको नेतृत्व समालिरहेका प्रमुख राजनीतिक
मूर्त मूर्ति–भव्य आकृति–अमूर्त व्याख्यान !
पुलकित भएँ एकै झ्यापमै । सांस्कृतिक अनुरागले मन्त्रमुग्ध बनेँ । कुलीन सन्तति सांस्कृतिक चेतन चोला
सखियाको रमझम
पश्चिम नेपालका थारू बस्तीमा सखिया अर्थात् सख्याको चहलपहल छ । दसैँको रमझमसँगै करिब एक महिनासम्म थारू बस्तीमा सखियाको रमझमले छाड्दैन । दसैँको एक साताअघि सख्या पैँया नाचेर थारू समुदायले दसैँलाई स्वागत गर्छन् ।
भक्तपुरका दुई उत्सव
दसैँको छेकामा हरेक वर्ष भक्तपुरमा मनाइने दुई उत्सव विशेष उल्लेख्य छन् । एउटा हो, नेपालभाषा साहित्य त मुंज्या र अर्को खमेँ जात्रा । नेपाल भाषामा ‘त मुंज्या’ को अर्थ बृहत् सम्मेलन हो ।
कुलुङका तीन ‘तोस’
नेपालका १४० जातजाति, १२४ भाषाभाषी एवं १० धार्मिक समूहमध्ये प्राचीन किराँत/किराँती जाति हो– कुलुङ । २०७८ सालको राष्ट्रिय जनगणना अनुसार कुलुङ जातिको जनसङ्ख्या ३३ हजार ३८८ छ । कुलुङ मातृभाषा बोल्नेको सङ्ख्या ३७ हजार ९१२ र ‘पूर्खाको भाषा कुुलुङ’ भनी लेखाउनेको सङ्ख्या ४० हजार ४७९ जना रहेको छ । कुलुङ जातिको संस्कार, संस्कृति, परम्परागत कानुन,
विश्वभर फैलिँदै दसैँ
दसैँ नेपालीको महान् सांस्कृतिक पर्व हो । यसका विविध पक्ष र विशेषता छन् । ऐतिहासिक पक्षको छुट्टै दर्शन छ, सांस्कृतिक पक्षको छुट्टै विशेषता छ । धार्मिक, सामाजिक तथा आर्थिक र आध्यात्मिक पक्ष पनि
दसैँमा बौरिने नेपालको अर्थतन्त्र
नेपाली समाजका लागि दसैँले जति ठुलो सांस्कृतिक र धार्मिक महŒव राख्छ, अर्थतन्त्रका लागि पनि यो पर्व सबैभन्दा विशिष्ट छ । दसैँको चहलपहलसँगै अर्थतन्त्रका सबै अवयवलाई यसले चलायमा
दसैँ किनमेल ठगिँदै उपभोक्ता
दसैँको बेला नेपालीका घर घरमा नयाँ खरिदको माहोल बन्ने गर्छ । यस बेला नयाँ सवारी, खाद्यान्न, कपडा, सजावटका सामानलगायत नयाँ सामग्री खरिदको चलन जस्तै छ । व्यवसायीले पनि चाडपर्वमा नयाँ नयाँ
दसैँ, देश र पीडा (कविता)
कुनै उत्साह पनि छैन, जाँगर पनि छैन सायद म
दसैँका चिल
खुसीका रङ्गीन चङ्गा उड्ने आकाशमा हिजोआ
गजल
मगमगाउँदा फुलैफूलको बहार बनोस् बडादसैँ दुर्भावमाथि सदाचारको सवार बनोस् बडादसैँ
तौलिहवाको दसैँ
नदीको वेग जस्तो वेगवान् हुँदो रहेछ, जीवन । हावाको झोक्का जस्तै पछाडि फर्केर नभेट्टाउने चिज रहेछ, जीवन । बाल्यकालीन माटोको सुगन्धलाई यादको कन्तुरमा मिलाएर राख्ने चिज रहेछ, जीवन । ती याद
दसैँको दक्षिणा नयाँ हैन सुकिला नोट
नेपालीका घरआँगनमा दसैँ भित्रिइसकेको छ । दसैँ भन्नासाथ मिठा परिकार, नयाँ कपडा, नयाँ नोट बुझिन्छ । अझ भनौँ, दसैँ र नयाँ नोट एकअर्काका परिपूरक जस्तै भइसकेको छ । दसैँको रमझम सुरु हुनेबित्तिकै
नेवार संस्कृतिमा म्वःनि नखः
म्वःनि नखः नितान्त नेवार संस्कृतिको एक विशेष चाड हो । मूलतः नेवार कृषि तथा व्यापारमा संलग्न रहन रुचाउने समुदाय हो । तसर्थ नेवार समुदायमा कृषि सम्बन्धित चाडपर्वको बाहुल्य पाइन्छन् । क्वातिः
चाडपर्वमा चलचित्रको जुधाइ
नेपाली चलचित्र निर्माताहरू प्रदर्शनको उपयुक्त मौकाको पर्खाइमा हुन्छन् । उनीहरूको प्रतीक्षाको समय हुन्छ– दसैँ । दसैँ–तिहार–छठको रौनकले मुलुक नै उल्लासमय बनेको क्षणमा चलचित्र प्रदर्शन गर्न हो
