एकलव्यको देशमा (कविता)
एकलव्यको देशमा हरेक दिन शिष्यको बुढी औँला काटिन्छ गुरु क्रुर बन्दै गरुदक्षिणा माग्छन्
लोग्नेको माया
भित्तामा झुन्ड्याएको क्यालेन्डरको पाना हरेक महिना पल्टाए जस्तै जीवनका पानाहरू पनि क्रमिक रूपमा पल्टिँदै गइरहेका छन् । बिहान क्यालेन्डरको पाना पल्टाउँदा सँगै झुन्डिएको फोटोमा मेरो आँखा पुग्छ । हुन त विगत १९ वर्षदेखि त्यही स्थानमा झुन्डिएको फोटो थियो त्यो तर पनि किन त्यस फोटोले गर्दा आज दिनभरि मुड अफ भइरह्यो । अर्थात् एक प्रकारको आत्माग्लानि लागिरह्यो । अफिसमा पनि ध्यान पटक्कै लागेन । आजबाट घरमा ट्युसन टिचर आउँछ छोरीलाई पढाउन । एसइईको रिजल्ट राम्रो ल्याई भने त्यसको पनि राम्रो हुन्थ्यो । कति चाँडो झमक्क अँध्यारो भएको हो । भर्खर त ५ बज्यो ।
रूढिवादी कुसंस्कारको चिरफार
नेपाली उपन्यास लेखनको वर्तमान खण्डहर अवस्थामा पृथक् तर अति उत्सुकमय शीर्षकमा ‘बाँठी’ झुल्किएको छ । यस उपन्यासले सुदूरपश्चिम नेपालमा महिलाप्रति गरिने पुरुष विभेदको धज्जी उडाएको छ । झट्ट सुन्दा ‘बाँठी’ शब्दको अर्थ थारी, बाँझी अथवा सन्तान जन्माउन असफल महिला भन्ने बुझिन्छ । उपन्यासकी मुख्य नायिका गौमतीले बच्चा जन्माउन असफल भएपछि घर, परिवार, समाजद्वारा अपहेलित भई अन्त्यमा आफ्नो जीवनलाई मृत्युमा बलि चढाएर पाठक हृदयलाई आफूतर्फ आकर्षण गर्न सफल भएकी छन् ।
झकिझकाउ झिल्टुङ
सिमसिम... सिमसिम... सिमसिम...। परिरह्यो पानी । एकाबिहानैदेखि पानी दर्किन थालेपछि मन कस्तो कस्तो भो । बिरसिलो–ओसिलो । हो, एकदमै कस्तो खिन्न–खिन्न, नमिठो । अँध्यारो भयो छाती । जानु छ पहाडतिर । पानी झन्–झन् चम्केर दर्केपछि लम्केका खुट्टा थच्चेलान् झैँ भए । पखेटा हालेर उडुँ–उडुँ भएको मन थन्किन पो खोज्यो । लौ, पानीले बित्यास पार्ने भो । के पो गर्ने होला ? गड्याम्म ! बिजुली पनि दह्रैसँगै चम्कियो । बिहानको ५ बजेदेखि सिमसिमाएको झरी अब त उर्ली–उर्ली दर्किन थाल्यो । अरगज्ज परेर बसेको छु म– एउटा कुनामा टोलाई–टोलाई । खाटको अर्को कुनोमा मोजा, रुमाल, चस्मा र डायरी छन् । “आज तिमेरलाई बोक्न जुर्ला जस्तो छैन !” खाटमा थपक्क बसेका ती सरसामान हेर्दै बोल्छु म ।
थाइल्यान्डमा नेपाली इतिहास सार्वजनिक
करिब सय वर्षभन्दा अघि थाइल्यान्डमा पुगेका नेपाली आप्रवासीको इतिहास र वर्तमान अवस्थाबारे लेखिएको पुस्तक सार्वजनिक गरिएको छ। थाई नेपाली सङ्घद्वारा बिहीबार राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा डा. जगमान गुरुङ, सङ्घका अध्यक्ष वाडसना राई, संरक्षक कुमार कार्कीलगायतले ‘थाइल्यान्डमा नेपालीहरूको इतिहास’ नामक पुस्तक लोकार्पण गर्नुभएको हो। नेपाली र अंगे्रजी भाषामा ऐतिहासिक तस्बिरसहित पुस्तक तयार भएको छ।
‘नेपालमा महिलाको अवस्था’ लोकार्पण
राष्ट्रिय महिला आयोगले नेपाली महिलाको समग्र अवस्थाबारे विश्लेषणात्मक अनुसन्धानसहित पुस्तक प्रकाशित गरेको छ । आयोगद्वारा शुक्रबार राजधानीमा आयोजित कार्यव्रmममा आयोगले प्रकाशित गरेको पुस्तक ‘नेपालमा महिलाको अवस्था’ को दोस्रो अङ्क हो ।
कर्णालीका गाउँखाने कथाहरू लोकार्पण
गाउँखाने कथाहरूको खोज अनुसन्धान ,सङ्कलन र सम्पादन गरेर स्रष्टा खडानन्द चौलागाईंले कर्णालीका गाउँ खाने कथाहरू नामक साइतर सङ्ग्रह प्रकाशित गर्नुभएको छ ।
बाँसुरी वादन प्रशिक्षण सम्पन्न
मध्यपुर थिमि–१, लोकन्थलीमा रहेको सिद्धि गणेश दफा भजन खलले विगत १५ महिनादेखि सञ्चालन गर्दै आएको बाँसुरी वादन प्रशिक्षण बिहीबार पूरा भएको छ । प्रशिक्षण समापन तथा प्रदर्शन कार्यक्रम (बाजा पिथनेगु ज्याझ्वः) मा आठ वर्षको बालकदेखि ३८ वर्षको युवासम्म मौलिक पहिरनमा सजिएर बाँसुरी बजाई नगर परिक्रममा गरेका थिए ।
नेवारी पहिरन र बाँसुरीको धुनमा युवा पुस्ताको आकर्षण
हाकु पटासी र दौरा सुरुवाल पटुकामा (नेवार समुदाय मौलिक पहिरन) सजिएर एक हुल युवा बासुँरीको धुन बजाउँदै नगर परिक्रमा गर्दा सबैलाई आकर्षित गरिरहेको थियो।
मङ्सिरमा पुस्तक प्रदर्शनी
काठमाडौँमा दक्षिण एसियाली पुस्तक प्रदर्शनी आयोजना गरिने भएको छ । नेपाल पुस्तक तथा स्टेसनरी व्यवसायी महासङ्घ र करेन्ट मिडिया एन्ड रिसर्च सेन्टरको संयुक्त आयोजनामा मङ्सिर ५ देखि १० गतेसम्म भृकुटीमण्डपमा प्रदर्शनी आयोजना गरिने जनाइएको छ । प्रदर्शनीमा चीन, अमेरिका, इजिप्टलगायत दक्षिण एसियाली मुलुकको सहभागिता हुने आयोजकले जनाएको छ ।
अस्ट्रेलियामा नइ नारी गौरवी पुरस्कार प्रदान
नइ एकेडेमी अस्ट्रेलियाले विभिन्न विधाका उत्कृष्ट नारीहरूलाई ‘नइ नारी गौरवी पुरस्कार’ ९नइ एकेडेमी अस्ट्रेलिया वुमन अफ द इयर– २०२३ अवार्ड० द्वारा सम्मान गरेको छ।
‘खोटाङ प्रतिभा–२०८०’ को उपाधि आश्विन र कवितालाई
‘खोटाङ प्रतिभा–२०८०’ को उपाधि आश्विन राई र कविता श्रेष्ठले जित्नुभएको छ । सोमबार राष्ट्रिय नाचघर जमल, काठमाडौँमा सम्पन्न भएको फाइनलमा गायनतर्फको उपाधि आश्विनले र नृत्यतर्फको उपाधि कविताले जित्नुभएको हो ।
नेपालगञ्जमा साहित्यकार सम्मान
कल्पना फाउण्डेसन नेपालका अध्यक्ष तथा नेपालगञ्जका साहित्यकार कल्पना पौडेल जिज्ञासुको कथा सङ्ग्रह ‘कचहरी’ को विमोचनसँगै वरिष्ठ साहित्यकारलाई सम्मान गरिएको छ ।
युद्ध पृष्ठभूमिका कथाको बाहुल्य
नेपाली साहित्यमा डा. राजुबाबु श्रेष्ठले समयक्रममा कवितामा भन्दा कथा र गीत लेखनतर्फ उम्दा साहित्यकारको छवि बनाउन सफल भएका छन् । पेसाले उनी नेपाल प्रहरीमा सम्बद्ध भएका कारणले पनि हुन सक्छ, उनले खासगरी कथाकारिताका क्षेत्रमा आफूलाई युद्ध कथाकारका रूपमा चिनाउन सफल भएका छन् ।
उपन्यास ‘मनु’ माथि अन्तर्क्रिया
नेपाली भाषा–साहित्यका ज्ञाता डा. देवीप्रसाद सुवेदीद्वारा लिखित ऋग्वेदकालीन उपन्यास ‘मनु’ माथि अन्तर्क्रिया सम्पन्न भएको छ । राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा समालोचक प्राडा लक्ष्मणप्रसाद गौतम, डा. रजनी ढकाल र पुराना पत्रकार सोमनाथ घिमिरेले पुस्तकमाथि परिचर्चा गर्नुभयो ।
बौद्धिक वर्ग सङ्गठित हुनुपर्नेमा जोड
नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री एवं पूर्वस्वास्थ्यमन्त्री गगन थापाले देशका समृद्धिका लागि बौद्धिक वर्ग सङ्गठित हुनुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ । नेपाली लेखक सङ्घ काठमाडौँ जिल्ला समितिको दोस्रो अधिवेशनको उद्घाटन गर्दै उहाँले सङ्घ बौद्धिक वर्ग सङ्गठित हुने माध्यम बन्न पनि सुझाउनुभयो ।
उर्दू भाषाको संरक्षणका लागि गजल गोष्ठी
विभिन्न साहित्यिक गतिविधि बढ्दै गएको बाँकेमा पछिल्लो समयमा उर्दू भाषाको संरक्षणका लागि पनि विभिन्न कार्यक्रमहरू भइरहेका छन् ।
प्रज्ञाप्रतिष्ठानमा मातृभाषा साहित्य शृङ्खला सुरु
नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको साहित्य (मातृभाषा) विभागले मातृभाषा साहित्य शृङ्खला प्रारम्भ गरेको छ । यस शृङ्खलामा मातृभाषा साहित्यबारे सिर्जना, संवाद र विमर्श नियमित रूपमा प्रत्येक महिनाको अन्तिम शुक्रबारका दिन आयोजना गरिने भएको छ ।
वाङ्मयका सारथि
सरदार यदुनाथ खनाल एउटा यस्तो नाम हो, जो विगत सत्तरी वर्षसम्म राष्ट्रिय जीवनमा अटुट रूपमा देखापरिरह्यो । देशको साहित्यिक, शैक्षिक, प्रशासनिक, सामाजिक र कूटनीतिक क्षेत्रमा अत्यधिक सम्मानित नाउँ हो यो । साहित्यप्रति खनालको दृष्टिकोण छ, ‘साहित्य अरू कला जस्तै मानवीय विशेषता हो, जातीय वा राष्ट्रिय विशेषता होइन । विभिन्न साहित्यिक विभूति राष्ट्रिय विभूति हुनु संयोगको कुरा हो, सारको होइन । उत्कृष्ट साहित्यले जहिले पनि मानवताको चुचुरोतिर ताक्छ ।’ यस प्रकारको चिन्तन भावबाट नेपाली साहित्यको सिर्जनात्मक विकासको साथै समालोचनात्मक क्षेत्रमा समेत महत्वपूर्ण उपलब्धि प्राप्त हुन सक्छ, जुन आधार उहाँबाट सम्भव भएको छ ।
कलाकृति नेपाल फर्काइँदै
नेपालबाट गैरकानुनी रूपमा अमेरिका लगिँदै गरेका नेपाली कलाकृति फर्काइएका छन्। १० वर्षदेखि त्यहाँको सुरक्षा निकायले जफत गरेका ४० वटा कलाकृति नेपाल फर्काइएको अमेरिकास्थित नेपाली दूतावासले जनाएको छ। सन् २०१० मा अमेरिका भित्र्याउन खोज्दै गर्दा त्यहाँको भन्सार तथा सीमा सुरक्षाले ४० वटा काष्ठकलाका कृति जफत गरेको थियो। नेपाल सरकारले सन् २०११ मा ती कलाकृति नेपाल फिर्ता पठाउन अनुरोध गरेपछि विभिन्न प्रक्रिया पूरा गर्दै १३ वर्षपछि नेपाल फिर्ता पठाइएको हो। नेपाली दूतावासले कतार एयरवेजमार्फत पठाएका ती कलाकृति नेपाल सरकारको पुरातत्त्व विभागले ग्रहण गर्ने जनाइएको छ। कलाकृति गत वैशाखमा नेपाली दूतावासलाई हस्तान्तरण भएको थियो। चार वटा चित्र कुँदिएका काठका प्यानल तथा बाँकी कलात्मक काठ छन्। ती कलाकृति दूतावासले आयोजना गरेको नेपाल पर्यटन प्रवर्धन कार्यक्रममा प्रदर्शनीमा राखिएको थियो।
कविताको जीवनका भोगाइ कवितामै
चलचित्र ‘बोबी’ की अभिनेतृ कविता गुरुङको कवितासङ्ग्रह ‘मेरो कविताको शीर्षक छ’ लोकार्पण गरिएको छ। राजधानीमा शुक्रबार आयोजित एक कार्यक्रमबिच चलचित्र निर्देशक समाजका अध्यक्ष जनकदीप पराजुली, निर्माता सङ्घका कोषाध्यक्ष ज्योति राईलगायतले कवितासङ्ग्रह सार्वजनिक गर्नुभएको हो।
पुडासैनीको ‘समृद्धिको हुटहुटी’
लेखक अस्विनकुमार पुडासैनीले लेख्नुभएको ‘समृद्धिको हुटहुटी’ पुश्तक लोकार्पण गरिएको छ। लेखक पुडासैनीले सुशासन र समृद्धिका लागि १०१ पाइला भनेर देश विकासका लागि विविध आयामबारे लेख्नुभएको पुस्तकको शुक्रबार राजधानीमा आयोजित कार्यममा लोकार्पण गरिएको हो।
अन्तर्राष्ट्रिय संयुक्त कला प्रदर्शनी
नेपाल केन्द्रको आयोजनामा र आर्ट्स फर पिपलको सहयोगार्थ एक दर्जन नेपाली तथा विदेशी कलाकारका करिब डेढ सय कृति प्रदर्शनीमा राखिएको छ । राष्ट्रिय सभाका अध्यक्ष गणेशप्रसाद तिमिल्सिनाको प्रमुख आतिथ्यमा आयोजना गरिएको क्रसिङ कन्टिनेन्ट आर्ट एक्जिविसनको कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै अध्यक्ष तिमिलसिनाले विदेशी तथा स्वदेशी कलाकारका कृतिलाई एकै स्थामा प्रदर्शनीमा राखिनु देशका लागि सम्मानको कुरा भएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “नेपाली कलाकारले आफ्नो देशको मौलिकता संस्कृतिलाई चित्रमार्फत उजागार गर्दै यस्ता कार्यक्रमलाई तीव्र र व्यापक बनाउनुपर्ने बताउनुभयो ।”
दाहाल यज्ञनिधि पुरस्कार साहित्यकार चापागाईंलाई
दाहाल यज्ञनिधिको पाँचौ स्मृति दिवसको अवसरमा आयोजित कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि इतिहासकार ज्ञानमणि नेपालले बिहीबार एक लाख ५० हजार राशिको पुरस्कार साहित्यकार चापागाईंलाई प्रदान गर्नुभएको हो।
धिमे बाजा सिक्दै गुरुजु पल्टन
लामो इतिहास बोकेको नेपाली सेनाले संस्कृति संरक्षणमा पनि इतिहासकालदेखि नै विभिन्न माध्यमबाट योगदान पुर्याउँदै आइरहेको छ ।
