वरिष्ठ लोकगायक सम्मानित
नेपाली लोकसङ्गीतकी प्राध्यापक तथा गायिका शोभा तिवारी लोहनीको ७० औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा लोकवाद्यवादन अन्तर्गत मादल वादक तथा लोकसङ्गीतका वरिष्ठ लोकगायक खर्कबहादुर बुढा मगरलाई शोभा अर्जुन सङ्गीत छात्रवृत्ति तथा सम्मान प्रदान गरिएको छ । कार्यक्रममा ललितकला क्याम्पसका ललितकला विभागीय प्रमुख डा. धुर्वेशचन्द्र रेग्मीले प्राध्यापक तथा गायिका तिवारीको स्मरण गर्दै प्राध्यापनका क्रममा गरिएका उहाँसँगका सहकार्य तथा उहाँको व्यक्तित्वबारे प्रकाश पार्नुभएको थियो । त्यसै गरी ललितकला क्याम्पसका क्याम्पस प्रमुख प्राडा रमेश पोखरेलले कोषले गरेको कार्य सराहनीय भएको र आगामी वर्षमा ललितकला क्याम्पसले पनि सहकार्य गर्ने सोच रहेको बताउनुभयो ।
प्रतिबन्धित पात्रहरू (नाटक)
मञ्च पूरै अन्धकार छ । दर्शक कक्षतिर थोरै प्रकाश मधुरो । दर्शकको आगमन प्रारम्भ हुन्छ । आआफ्नो सिटमा बस्दा हरेक दर्शकले सुन्न सक्छन्– मञ्चतिरबाट आएका आवाज मधुरो छ, अस्पष्ट छ । आवाजमा केही पीडा मिसिएको छ । विस्तारै दर्शक कक्ष पनि अँध्यारिन्छ । मञ्च
बौद्ध ग्रन्थ कङ्ग्युर र तेङ्ग्युर
इसापूर्व छैटौँ शताब्दीमा नेपालको लुम्बिनी वनमा शाक्य राजकुमार सिद्धार्थको जन्म भएको थियो । सिद्धार्थले २० वर्षको उमेरमै दुःखका कारण तथा ज्ञान प्राप्तिका लागि आफ्नो परिवार र राजदरबार नै त्यागे । पछि छ वर्षसम्म कठिन तपस्याले वैशाख पूर्णिमाको दिन बोधगयामा सम्बोधि लाभ गरी उनी बुद्ध भए ।
गोरखापत्रकर्मी नेपाल पुरस्कृत
नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले गोरखापत्र दैनिकका पत्रकार सुकृत नेपाललाई पुरस्कृत गरेको छ । ‘राष्ट्रिय ललितकला प्रदर्शनी–२०८०’ का बारेमा उत्कृष्ट समाचार लेखन गरेबापत उहाँलाई सम्मानसहित पुरस्कार प्रदान गरेको हो । प्रतिष्ठानले दी राइजिङ नेपालकी पत्रकार रेनुका ढकाललगायत विभिन्न सञ्चार माध्यममा कार्यरत अन्य तीन जनालाई पनि पुरस्कार प्रदान गरेको छ ।
कुलपति राई कोलकातामा सम्मानित
आदिकवि भानुभक्त आचार्यको २१० ओैँ जन्मजयन्ती नेपाली जनकल्याण समिति कोलकाताले नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका कुलपति भूपाल राईको प्रमुख आतिथ्यमा मनाएको छ।
पर्खाइमा बसेका आँखा (कविता)
पर्खाइमा बसेका आँखाहरू प्रगाढ मायाको ध्वनि सुन्न आतुर कानहरू मुटुका ढुकढुकीको प्रतीक्षामा टोलाएका मनहरू न त सुसेलीका भाका बुझ्छन्
नाटक ‘चक्र’ : दर्शक नै कलाकार
नाटक ‘चक्र’ भित्र कुनै कलाकारको अभिनय छैन । दर्शक नै नाटकका कलाकार हुन् । उनीहरूले एक घण्टाको यात्रामा जे जे अनुभव गर्छन् त्यो नै नाटक हो । नाटक घरमा केवल १५ जना दर्शक मात्र अटाउँछन् । उनीहरू नै कलाकार, उनीहरू नै दर्शक । थिएटरभित्र एउटा मञ्च छ, जहाँ १५ वटा कुर्सी राखिएका छन् । हरेक कुर्सी अगाडि एक/एक वटा ज्याकेट झुन्ड्याइएको छ । १५ जना दर्शकलाई कुर्सीमा बस्न आग्रह गरिन्छ । उनीहरूलाई नदेखिने चस्मा लगाउन लगाइन्छ । त्यसपछि मञ्चमा आवाज आउन थाल्छ । कुर्सीमा बसेकालाई चम्चामा मह र घिउ पालैपालो मुखमा राख्न लगाइन्छ । त्यसपछि कालो ज्याकेट लगाइदिइन्छ । कपडाको जुत्ता लगाइदिइन्छ । अनि समाएर कतै थाहा नहुने ठाउँमा लगिन्छ ।
साहित्य अभिलेखन ग्रन्थ प्रकाशन
कोशी प्रदेशको नेपाली साहित्यको अभिलेखन ग्रन्थ लोकार्पण गरिएको छ । कोशी प्रदेशका १४ वटै जिल्लाका नेपाली साहित्य र साहित्यकारलगायतका बारेमा विस्तृत चर्चा एवं खोज गरिएको पुस्तकको सूर्योदय नगरपालिकामा एक कार्यक्रमबिच लोकार्पण गरिएको हो । कोशी प्रदेश सरकारको सहयोगमा गणेश रसिक फाउन्डेसनले प्रकाशन गरेको पुस्तक समग्रमा कोशी प्रदेशका नेपाली साहित्यका बारेमा एक विशेष दस्ताबेज नै भएको पुस्तकका प्रधान सम्पादक तथा साहित्यकार गणेश रसिकले जानकारी दिनुभयो । कोशी प्रदेशका पूर्वपर्यटन तथा संस्कृतिमन्त्री खिनु लङ्वा लिम्बूले उक्त पुस्तकको लोकार्पण गर्नुभयो । उहाँ मन्त्री भएकै बेला उक्त पुस्तकको काम थालिएको थियो ।
जीवनको उद्दाम वेग (निबन्ध)
वेग हानी उडेको चरो हेर्न लोभिन्छु म । चराको त्यस वेगले हृदयमा चारुताको भाव पैदा गर्छ । शिशिर र वसन्तको सङ्गम कालमा सुसेलो हाल्दै आउने आँधीले आकर्षित गर्छ । आँधीको आवेग हेर्न पनि म औधी लोभिन्छु । निलसागरमा बेगिँदै बटारिँदै उर्लिने सामुद्रिक ज्वारभाटाले मनमा आनन्दको ज्वार पलाउँछ । छाँगाबाट वेग हान्दै झर्ने झरनाले हृदय विमोहित गर्छ । प्रकृतिका हर वेगहरूमा आवेगहरूमा आफ्नै जीवनको उद्याम वेग देख्छु म । यी वेगहरूले मभित्र जीवनको उत्कट आशावाद अभिसञ्चार गर्दछन् । भर्खरै गगनपथबाट बेगिँदै बटारिँदै रौद्र गर्जना ओकल्दै आएको कालो बादलले एक झर पानी झा¥यो । खङ्ग्रङ्ग सुकेको धर्तीबिच जीवनका अङ्कुरण पलाउन थाले । वर्षात् छर्नुअघि वेग हेर्न ल्याएको थियो । हुलका हुल बादलहरू एक अविराम वेगमा पूर्वबाट पश्चिम दौडिरहेथे । धुनियाले पल्लामाथि रुवा फिँजाए झैँ छिनभरिमा आकाशको पल्लाभरि मेघजाल फिँजियो र निमेषभरमै पानीका दाना ओइरिन थाले । प्रकृतिका यिनै वेगले मलाई भित्रबाट छुन्छन् । भित्र
मन्दिर परिसर (कविता)
मन्दिर परिसर भरिभराउ छ भक्तहरूको भीड लाइनमा देखिन्छ
रोयल्टी वितरणमा पारदर्शिता माग
एफएम रेडियोहरूले गीत/सङ्गीतका स्रष्टाका लागि आफूहरूले बुझाउने गरेको रोयल्टी वितरणको पारदर्शिता माग गरेका छन् । सामुदायिक रेडियो प्रसारक सङ्घ (अकोराब), ब्रोडकास्टिङ एसोसिएसन अफ नेपाल (बान) र रेडियो ब्रोडकास्टर्स फोरम (आरबिएफ) ले पत्रकार सम्मेलन गरी आर्थिक वर्ष २०७५–७६ देखि एफएम रेडियोहरूले तिरिरहेको रोयल्टीको वितरण अपारदर्शी भएको पाइएकाले यसलाई पारदर्शी र वैज्ञानिक बनाउन माग गरेका हुन् ।
युद्ध र मित्रता (कविता)
जतिसुकै ठुलो किन नहोस् युद्धका लागि– रणभूमि त्यसैको कुनामा कतै होओस्
महालक्ष्मी साहित्य पुरस्कार भट्टराईलाई
महालक्ष्मी साहित्य पुरस्कार–२०७९ वरिष्ठ साहित्यकार प्राडा गोविन्दराज भट्टराईलाई प्रदान गरिएको छ । मातृभूमि साहित्य समाज, हेटौँडाको संयोजनमा भएको पुरस्कार वितरण एवं काव्य वाचन समारोहमा प्राडा भट्टराईलाई पुरस्कार समर्पण गरिएको हो । चितवन साहित्य परिषद्का अध्यक्ष केदारनाथ खनालले ५१ हजार रुपियाँ राशिको उक्त पुरस्कारसहित सम्मान गर्नुभएको थियो । कार्यव्रmममा केशवलाल स्मृति पत्रकारिता पुरस्कारबाट हेटौँडामा व्रिmयाशील पत्रकार सुरेश श्रेष्ठलाई प्रदान गरिएको छ । स्थानीय समाजसेवी ईश्वर मैनालीले आफ्ना पिताको नाममा स्थापना गर्नुभएको पुरस्कारको राशि सात हजार पाँच रुपियाँ रहेको छ ।
रेग्मी र न्यौपानेलाई दधिराज सुवेदी पुरस्कार प्रदान
दधिराज सुवेदी पुरस्कार प्रतिष्ठान विराटनगरबाट प्रदान गरिने दधिराज सुवेदी राष्ट्रिय भाषा साहित्य पुरस्कार कथाकार सनत रेग्मी र दधिराज सुवेदी राष्ट्रिय पत्रकारिता पुरस्कार पत्रकार अनन्तराज न्यौपानेलाई समर्पण गरियो ।
‘असाधारण’ कविता सङ्ग्रह लोकार्पण, २५ जना सम्मानित
सिद्धिश्वोरमान अक्षलोक साहित्यिक केन्द्रले नेपाली तथा नेपाल भाषाको साहित्यमा विशेष योगदान पु र्याउनुभएका तथा सामाजिक क्षेत्रमा उल्लेखनीय कार्य गर्नुभएका २३ जना व्यक्तित्व र दुई संस्थालाई सम्मान गरेको छ । राष्ट्रिय नाचघरमा भएको कार्यक्रममा ‘अक्षलोक साहित्यिक पत्रिका’ को ६५ औ अंक तथा डा.सावित्री श्रेष्ठ ‘शिसा’र स्वर्णिमा श्रेष्ठको संयुक्त कविता संग्रह ‘असाधारण’ को विमोचन पनि गरिएको थियो । वरिष्ठ साहित्यकार मोतीलक्ष्मी शाक्यको प्रमुख आतिथ्य र सिद्धिश्वोरमान अक्षलोक साहित्यिक केन्द्रका अध्यक्ष स्वजन स्वराज शाक्यको अध्यक्षतामा सम्पन्न भएको कार्यक्रममा सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति निशा शर्मा र काठमाडौँ महानगरपालिकाको उपमेयर सुनिता डंगोल विशिष्ठ अतिथीको रूपमा उपस्थित रहनुभएको थियो ।
कवितामै सहज र सन्तोष
स्वदेश फर्कदा होस् वा स्वदेशबाट विदेश प्रस्थान गर्दा उहाँको मन चसक्क हुने गर्छ । हवाईजहाजको बाक्लो सिसाबाट देखिने मातृभूमिको रमणीय दृश्यले उहाँको भावुक मनले यही प्रश्न बारम्बार सोधिरहन्छ– यति विशाल स्थानमा पनि मैले सानो जमिन पनि पाउन किन सकिनँ ? २६ वर्षको उमेरमा भारतीय नागरिकसँग बिहे गरिसकेपछि पनि उहाँको उही दुखेसो छ– मान्छेहरूको यो विधि भीडमा मलाई माया गर्ने र बिहेको प्रस्ताव राख्ने पनि कोही किन फेला पार्न सकिनँ यो भूमिमा ?
बीपी सङ्ग्रहालयमा विशेष काव्य वाचन
नेपाली राजनीति तथा साहित्यका शिखर पुरुष विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाको ४१ औं स्मृति दिवसका अवसरमा विद्युतकर्मी साहित्य समाजद्वारा शनिबार सुन्दरीजलस्थित बीपी सङ्ग्रहालयमा आयोजित विशेष काव्य वाचन कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ ।
‘मैले देखेको नेपाल’ सार्वजनिक
पूर्व सचिव तथा वाटर एसिया इन्टरनेशनलका अध्यक्ष डा. चिलोचन उप्रेतीको कृति ‘मैले देखेको नेपाल’ शनिबार सार्वजनिक भएको छ । कृतिमा २०३५ सालदेखि २०८० सम्मका प्रमुख राजनीतिक, सामाजिक, आर्थिक घटनाक्रमलाई प्रस्तुत गरिएको छ ।
नाटकघरमा ‘ट्रान्जिट’ र ‘हिउँभन्दा चिसो’
बत्तीसपुतलीस्थित शिल्पी थिएटरमा नाटक ‘ट्रान्जिट’ मञ्चन भइरहेको छ । शुक्रबारदेखि नियमित मञ्चन भइरहेको उक्त नाटक भदौ २ गतेसम्म मञ्चन हुनेछ ।
![चिउरीफूल [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/106274/conversions/Untitled-2-original-thumb.jpg)
चिउरीफूल [कथा]
“त्यो कहालीलाग्दो भिर त काटिएछ नि !” चिउरीका रुखमुनि बसेर आसियाले सुनाइन् । छेउमै बसेका प्रशान्त भन्दै थिए, “त्यो भिर काट्न मात्रै ९ लाख लाग्यो, ज्यानमारा भिर त बिदा भयो अब ।” “गाउँ फेरिएछ, बिजुलीका पोलमा इन्टरनेटका तारहरू पनि तुन्द्रुङ्ग झुन्डिएको देख्न पाइयो, पहिला आफन्तलाई फोन गर्न भण्डारा र लोथर जाँदा त्यही भिरमा लडेर मरिएला भन्ने डर हुन्थ्यो ।” “त्यही त त्यो भिरमा लडेर मर्न बन्द भएर के गर्नु, कहिले
शरणार्थी काकी (कथा)
रफुजी हुँ ज्वाइँ नानी ! दाँत देखाउँदै, बत्तिसमुजा चाउरी पार्दै काकी हाँस्न थालिन् । काकीको मुखबाट रफुजी शब्द सुन्ने बित्तिकै मनमनै हाँस्न थाले । आखिर काकीले कहाँबाट अंग्रेजी रफुजी शब्द सिकिन् ? जबकी काकीको निम्ति कालो अक्षर भैंसी बराबर छ । अंग्रेजी त झन् परको कुरा । काकी जुन स्थानमा बस्थिन्, त्यहाँ नजिकै शरणार्थी शिविर रहेछ । शरणार्थीलाई अंग्रेजीमा रिफ्युजी भनिन्छ । शरणार्थी अर्थात् घरवारविहीन । शरणार्थी अर्थात् परनिर्भर । शरणार्थी अर्थात् पराश्रित । बोर्डिङ पढ्दै गरेका नातिहरूले शरणार्थीलाई
आवाजविहीन नेपाली भाषा
भाषा आफैँमा सङ्केत व्यवस्था हो । भाषाले यो मनका कुरा त्यो मनमा र त्यो मनका कुरा यो मनमा आदान प्रदान गर्ने माध्यमका रूपमा काम गर्दछ । यो वाक्प्रतीकहरूबाट अर्थात् कुनै कुराका लागि यही नै बोली हो भन्ने तथ्य स्थापनाका आधारमा बनेको हुन्छ । यो चयनमा स्वतन्त्रता भएको वा यादृच्छिक हुन्छ र परिवर्तनशील पनि हुन्छ । यो भाषाको मूल रूप वा कथ्य भाषाको सामान्य विशेषता हो । सामान्यतया भाषालाई आवाजका रूपमा पनि अथ्र्याइन्छ । भाषा शब्द नै संस्कृतको ‘भाष्’ धातुबाट बनेको हुन्छ, जसको अर्थ उच्चारण गर्नु, बोल्नु वा भन्नु हुन्छ । त्यसैले भाषाको मूल रूप नै बोली मानिन्छ; त्यो कथ्य भाषा हुन्छ । तथापि भाषा सञ्चार लेखेर पनि गर्न सकिन्छ, जसलाई लेख्य भाषा भनिन्छ ।
शिल्पीमा ‘ट्रान्जिट’ सुरु
शिल्पी थिएटरमा नाटक ‘ट्रान्जिट’ को मञ्चन सुरु भएको छ। काठमाडौँको बत्तीसपुतलीस्थित शिल्पी थिएटरमा बिहीबारबाट नियमित रूपमा नाटक मञ्चन सुरु भएको हो। नाटक एक ट्रान्जिटको कथा हो, जहाँ भेटिएका पात्रसँगै नाटकले दर्शकलाई कल्पनाको संसारमा लिएर जान्छ। अभिनेतृ शिल्पा मास्केले यसै नाटकमार्फत रङ्गमञ्चमा डेब्यु गर्नुभएको छ। नाटकमा अभिनेता दिव्यदेव मानवको भूमिकामा देखिनुभएको छ। त्यस्तै तीन अभिनेतृ शिल्पा मास्के, आकाङ्क्षा कार्की र वासना तिमल्सिना मायावीको भूमिकामा देखिनुभएको छ भने जेलरका रूपमा मिल्सन राई हुनुहुन्छ।
धुप–आघात
इभान बुनिनको जन्म तत्कालीन सोभियत रुसको भोरोनेजमा २२ अक्टोबर १८७० मा भएको थियो । बुनिन् रुसी साहित्यमा नोबेल पुरस्कार प्राप्त गर्ने पहिलो व्यक्ति हुन् । उनलाई यो पुरस्कार १९३३ मा प्रदान गरियो । उनका कथा र उपन्यासमा रुसी ग्रामीण जीवनको चित्रण गरिएको पाइन्छ । उनको निधन ८ नोभेन्बर १९५३ मा पेरिसमा भयो । द मिलेज (१९१०), द जेन्टलमेन फ्रम सनफ्रान्सिस्को (१९२२) द वेल अफ डेज (१९३३) आदि उनका प्रमुख कृति हुन् । धुप आघातलाई समरसेट ममले एउटा उत्कृष्ट कथा मानेका छन् ।
दक्खिनका गावैँगाउँ
“हस्” मात्र भनिरहेँ मैले । “आज ३१ किलोमिटर गुडिन्छ दाजु ।” “दक्षिणका गाउँ धेरै नाघिन्छ ।” “जङ्गल मासिएर अनेक बजार निकै भेटिन्छन् दाजु ।”
