काठमाडौँ, चैत २३ गते । नेपाली भाषा, साहित्य र संस्कृतिले विस्तारै विश्व साहित्यको रूप लिन थालेको छ । नेपाल मात्र नभएर भारत, म्यान्मार, बङ्गलादेश, युरोप, अमेरिकाका विभिन्न मुलुकमा नेपालीको बसाइँसराइले गर्दा नेपाली साहित्यको विस्तार द्रुत गतिमा भइरहेको छ । नेपाली भाषीको बसाइँसराइसँग नेपाली भाषा, साहित्य, संस्कार पनि विस्तार हुँदै गएको छ ।
नेपाली मूलका व्यक्तिको ठुलो सङ्ख्यामा बसोबास रहेको दार्जिलिङ, सिक्किम, कालिङपोङ जस्ता सहर नेपाली साहित्य र कलामा पनि नेपाल जत्तिकै धनी छ । त्यहाँका साहित्यकारले नेपाली लेखकलाई पछ्याउँदै नेपाली भाषा र साहित्यलाई जिउँदो राखिरहेका छन् । यस पटक नेपाल आउनुभएका प्रवासी नेपाली भाषीहरूले नेपाली भाषा, साहित्यको मायाले आफूहरू थाकेको बताउनुभयो । उहाँहरूका भनाइमा प्रवासमा बसेर धेरै कुरा गर्न नसके पनि सकेपुगेसम्म नेपाली भाषा, साहित्य, संस्कृतिको संरक्षणमा लागिरहेका छौँ ।
नेपाली भाषा र साहित्यको विकासको आफ्नै परम्परा, इतिहास, स्वरूप, ढाँचा र मौलिकता छ । अझ दार्जिलिङ, सिक्किमलगायतमा नेपाली भाषी एकढिक्का भएर आफ्नो भाषा, साहित्य सेवामा संलग्न रहँदै आएको देखिन्छन् । सिक्किमका कलाकार दीपा राईका शब्दमा हामी जहाँ जान्छौँ, हाम्रो भाषा पनि हामी सँगसँगै जान्छ । भाषा संगसंगै हाम्रो संस्कृति पनि हामीसँगै जान्छ । उहाँले भन्नुभयो, “नेपाली भाषा, साहित्यको मायाले हामी थाकेरै बस्छौँ । जति बोल्दा जति लेख्दा पनि धित मर्र्दैन ।”
उहाँले भन्नुभयो, “देश छाडेर हामी प्रवासमा बस्दा हाम्रो कला र साहित्य पनि हामी संगसँगै हुन्छ । त्यसैले भाषा, साहित्य, कला र संस्कृति जोगाउने र हुर्काउने जिम्मा हाम्रै हो ।”
कला र साहित्य धेरै उत्पादक विषय नभए पनि त्यसको जगेर्नाका लागि सधैँ लागि पर्ने उहाँले बताउनुभयो । नेपालमा हुने विभिन्न प्रदर्शनीले नेपाल र भारतमा रहेका कलाकारको सम्बन्धलाई अझै प्रगाढ बनाउन मद्दत गर्ने उहाँको भनाइ छ । नेपाल भाषाको साहित्य क्षेत्र सिक्किममा धेरै अघि बढिसकेको उहाँले बताउनुभयो ।
विशेष गरेर नेपाल र भारतका कलाकारलाई एकै थलोमा जोड्ने काम गरिरहनुभएका कलाकार छेतेन शेर्पाको भनाइ भने केही भिन्न छ । भारतमा रहेका नेपाली भाषीमा नेपालीपनप्रति माया त छ तर नेपालीपनमा भने ह्रास हुँदै गइरहेको उहाँले बताउनुभयो । नेपालको भाषा, साहित्य र संस्कृतिमा नेपालीपन रहेको उहाँको भनाइ छ । देशभित्र र बाहिर नेपाल र नेपाल भाषीको बोलचालको भाषा निकै भिन्न भएको शेर्पाले बताउनुभयो । देशबाहिर बसेर नेपाली भाषा बोल्नु र देशभित्रै रहेर बोल्ने भाषामा धेरै शब्दावलीमा पनि परिवर्तन भएको छ ।
सिक्किमेली कलाकार धीरज प्रधान सिक्किम र नेपालको कलाकारितामा खासै फरकपन नभए पनि नेपाल कलाका लागि धेरै धनी रहेको बताउनुहुन्छ । सिक्किममा पनि साहित्यकार नभएको होइन तर नेपालमा जति साहित्यकार सिक्किममा खासै देखिँदैन । यहाँको र त्यहाँको भाषा शैली खासै फरक नभएको पनि उहाँको भनाइ छ । पहिलो पटक काठमाडौँ आउनुभएका कलाकार प्रधानले कला प्रदर्शनीले नेपाल र सिक्किमको कलाकारबिचको दुरीलाई नजिक बनाउन सहयोग गर्ने बताउनुभयो ।
