मोबाइल दर्ता गर्नुपर्ने र भन्सारमा समेत कडाइ गर्ने नियमको आलोचना चर्किएपछि सरकारले तत्काललाई यो व्यवस्था स्थगित गरेको छ । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचन्ड’ले उपप्रधान तथा अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेलमार्फत तत्काललाई यो व्यवस्था लागू नगराउन निर्देशन दिनुभएको प्रधानमन्त्रीका प्रेस संयोजक सूर्यकिरण शर्माले जानकारी दिनुभयो ।
भन्सार प्रणाली छलेर भित्र्याइएका मोबाइल प्रयोग निरुत्साहित गर्ने उद्देश्यसहित स्थापना गरिएको ‘मोबाइल डिभाइस म्यानेजमेन्ट सिस्टम (एमडीएमएस)’ आउँदो शुक्रबारदेखि पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आउने भएको छ । यसअघि असोज १ गतेदेखि परीक्षणका रूपमा सञ्चालनमा ल्याइएको यो प्रणालीलाई नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा ल्याउन लागेको हो । प्राधिकरणले सार्वजनिक सूचना जारी गरेर शुक्रबारदेखि एमडीएमएस पूर्ण सञ्चालनमा आउने भएकाले असोजयता व्यक्तिगत तवरबाट ल्याइएका मोबाइल दर्ता गरेरमात्र प्रयोगमा ल्याउन अनुरोध गरेको छ ।
मोबाइल अथवा ट्याब्लेटमा प्रयोग हुने एप्लिकेसन (छोटकरीमा एप)का बारेमा भाइबहिनीलाई थाहै होला । मोबाइल एप एक किसिमको सफ्टवेयर हो । यसमा हामीले खोजेको कन्टेन्ट प्रयोग गर्न सक्छौँ । जस्तो कि हामीलाई गेम खेल्न मन लाग्यो भने गेमिङ एप डाउनलोड गर्छौं । त्यस्तै कुराकानी अथवा भिडियो कल गर्न मन लाग्यो भने च्याटिङ एप राख्छौँ । अनलाइनबाटै खानेकुरा अथवा केही किन्न मन लागे सपिङ एप र कतै जानु परे राइड सेयरिङ एप हाम्रो मोबाइलमा राखेका हुन्छौँ ।
नेपाल टेलिकमले जनवरी १ (पुस १७)देखि सर्वसाधारणका लागि फाइभजी सुविधा उपलब्ध गराउने भएको छ । परीक्षणकै रूपमा भए पनि उक्त मितिदेखि सर्वसाधारणका लागि समेत फाइभजी उपलब्ध गराउने गरी तयारी भइरहेको टेलिकमका प्रवक्ता शोभन अधिकारीले जानकारी दिनुभयो । “जनवरीदेखि सर्वसाधारणलाई फाइभजी सुविधा दिने पूर्वतयारीअनुसार नै काम भइरहेको छ,” उहाँले भन्नुभयो ।
कर कानुनले तोकेको समयमा कर विवरण दाखिला नगर्ने (ननफाइलर)को सङ्ख्या बर्सेनि बढ्न थालेको छ । करदाताको सङ्ख्या बढ्दै गर्दा ‘ननफाइलर’को सङ्ख्या पनि झन् बढेको हो । आन्तरिक राजस्व विभागका अनुसार कर विवरणको सङ्ख्याका आधारमा ननफाइलरको सङ्ख्या क्रमिक बढेको देखिएको छ । विभागको तथ्याङ्कअनुसार आव २०७८/७९ मा मात्रै मूल्य अभिवृद्धि करको विवरण दाखिला नगर्ने (ननफाइलर)को सङ्ख्या साढे सात लाख नाघेको छ ।
सङ्कलित कुल राजस्वले पनि नेपालको चालू खर्च धान्न नसकेको देखिएको छ। महालेखा नियन्त्रक कार्यालयले सार्वजनिक गरेको चालू आर्थिक वर्षको पहिलो चौमासिक(साउन–कात्तिक)सम्मको विवरणअनुसार चालू खर्चका लागि मात्रै पनि राजस्व पर्याप्त नभएको पाइएको हो। सो कार्यालयको तथ्याङ्कअनुसार कात्तिकसम्म सरकारले दुई खर्ब ६८ अर्ब रुपियाँ राजस्व सङ्कलन गरेको छ जुन चालू आर्थिक वर्षका लागि तोकिएको लक्ष्यको तुलनामा १९.११ प्रतिशत मात्र हो। जब कि कात्तिकसम्म सरकारको चालू खर्च दुई खर्ब ८१ अर्ब रुपियाँ नाघेको छ। यस हिसाबले चालू खर्चकै लागि १३ अर्ब रुपियाँ राजस्व अपुग देखिएको हो।
राज्य सञ्चालनको सबैभन्दा बलियो र भरपर्दो स्रोत हो, कर । कर परिचालनबाटै दैनिक प्रशासनदेखि विकास निर्माणका काम सम्भव हुने भएकाले सरकारले कर सङ्कलनलाई आफ्नो आम्दानीको मुख्य आधार बनाएको हुन्छ । सरकारको वार्षिक विनियोजन पनि कर सङ्कलनकै आधारमा हुने भएकाले आर्थिक नीतिमा कर सधैँ प्राथमिकतामा पर्छ । रोजगारी सिर्जनासहित मुलुकको अर्थतन्त्र विस्तारका लागि पनि करको भूमिका सबैभन्दा बढी हुन्छ । त्यसैले हरेक मुलुकले करलाई राज्यको प्रमुख आम्दानी मानेर सोहीअनुसार नीतिगत व्यवस्था गरेका हुन्छन् ।
आर्थिक कारोबार गर्दा बेरुजु आउने गरी गर्ने र बेरुजु नहुने गरी गर्नेलाई दण्ड र पुरस्कारको प्रावधान कार्यान्वयन नहुँदा नेपालमा प्रत्येक वर्ष बेरुजु बढेको पाइएको छ । बेरुजु फस्र्योट गर्ने र नगर्नेबीच कुनै किसिमको फरक नहुँदा बेरुजु बढ्ने र फस्र्योट नहुने समस्या देखिएको सरकारी अध्ययनले देखाएको हो । राष्ट्रिय योजना आयोगले तयार गरेको ‘नेपालमा लेखापरीक्षण र बेरुजु फस्र्योटको स्थिति अध्ययन प्रतिवेदन, २०७९’ले दण्ड र पुरस्कारको व्यवस्था नहुँदा दण्डहीनता मौलाएकाले यस्तो प्रवृत्ति देखिएको उल्लेख गरेको हो ।
पछिल्लो समय नेपालसहित विश्वका धेरै देशमा फाइभजीको चर्चा हुने गरेको छ । कतै फाइभजी परीक्षण सुरु भएको, कतै फाइभजीको प्रयोग नै सुरु भएका खबरहरू प्रविधिका पछिल्ला समाचार बनिरहेका छन् । नेपालमा पनि नेपाल टेलिकमले फाइभजी परीक्षणका लागि अनुमति पाइसकेको छ । त्यसैअनुसार टेलिकमले देशका विभिन्न चार सहरमा फाइभजी परीक्षणको तयारी पनि गरिरहेको छ । विश्वका धेरै देशले एकदमै जोड दिइरहेको फाइभजी के हो त ?
आम्दानीको स्रोत सुनिश्चित नगरी राजनीतिक दलहरूले वितरणमा मात्र केन्द्रित घोषणापत्र सार्वजनिक गरेका छन्। आगामी मङ्सिर ४ मा हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा निर्वाचनलाई लक्षित गर्दै प्रमुख राजनीतिक दलले सार्वजनिक गरेका घोषणापत्र कार्यान्वयन हुँदा राज्यलाई अर्बौं रुपियाँ भार थपिने देखिन्छ तर त्यसको पूर्तिका लागि स्रोतको व्यवस्थापन योजनामा भने दलका घोषणापत्र मौन छन्।
चालू आर्थिक वर्षको बजेटमा घोषणा गरिएबमोजिम उच्च निर्यात सम्भावना भएका वस्तु तथा सेवाले आठ प्रतिशतसम्म नगद अनुदान प्राप्त गर्ने बाटो खुला भएको छ । नगदमा अनुदान प्रदान गर्नेसम्बन्धी कार्यविधिमा दोस्रो संशोधन गर्दै सरकारले बजेटको यो व्यवस्थालाई सुनिश्चितता दिएको हो । यसअघि २०७५ सालमा कार्यान्वयनमा आएको कार्यविधिका केही व्यवस्था र अनुसूचीमा संशोधन गर्दै
भाइबहिनीले युट्युबमा भिडियो त पक्कै हेर्नुभएकै होला । हेर्नुभएको छैन भने केही न केही जानकारी त होला । युट्युब एउटा भिडियो स्ट्रिमिङ प्लेटफर्म हो अर्थात् युट्युबले हामीले निर्माण गरेका भिडियोलाई संसारभर पु¥याउन सहयोग गर्ने एउटा माध्यम हो । युट्युबले हाम्रो भिडियो अरू माझ पु¥याइदिएर सहयोग पु¥याए पनि आफँै भने भिडियो बनाउँदैन । दुनियाँका अनेक विषयसँग सम्बन्धित भिडियो संसारको एउटा कुनाबाट अर्को कुनाका व्यक्तिसम्म सहजै पु¥याउन युट्युब अहिलेसम्मकै सबैभन्दा सजिलो माध्यम बनेको छ । युट्युब गुगलको सहायक कम्पनी हो ।
काठमाडौं, असोज १९ गते । साना साना भाइबहिनीकै लागि भने युट्युबले एउटा छुट्टै प्लेटफर्म अर्थात् ‘युट्युब किड’ भनेर पनि बनाइदिएको छ । जसमा भाइबहिनीलाई काम लाग्ने भिडियो मात्र राखिएको छ तर युट्युबको मुख्य प्लेटफर्ममा भने सबै किसिमका र सबै उमेर समूहका लागि भिडियो राखिएको हुन्छ ।भाइबहिनीले युट्युबमा भिडियो त पक्कै हेर्नुभएकै होला । हेर्नुभएको छैन भने केही न केही जानकारी त होला । युट्युब एउटा भिडियो स्ट्रिमिङ प्लेटफर्म हो अर्थात् युट्युबले हामीले निर्माण गरेका भिडियोलाई संसारभर पुर्याउन सहयोग गर्ने एउटा माध्यम हो । युट्युबले हाम्रो भिडियो अरू माझ पुर्याइदिएर सहयोग पुर्याए पनि आफैँ भने भिडियो बनाउँदैन । दुनियाँका अनेक विषयसँग सम्बन्धित भिडियो संसारको एउटा कुनाबाट अर्को कुनाका व्यक्तिसम्म सहजै पुर्याउन युट्युब अहिलेसम्मकै सबैभन्दा सजिलो माध्यम बनेको छ । युट्युब गुगलको सहायक कम्पनी हो । गुगलपछि विश्वमा सबैभन्दा धेरै हेरिने वेबसाइटमा पनि युट्युब नै पर्छ ।युट्युबमा भिडियो राख्न पैसा लाग्दैन । बरु युट्युबले भिडियो हेरिएको आधारमा भिडियो बनाउनेलाई उल्टै पैसा दिन्छ । युट्युबका लागि आवश्यक भनेको च्यानल हो । त्यसका लागि एकाउन्ट अनिवार्य हुन्छ । जुन सहजै बनाउने बनाउन पनि सकिन्छ । युट्युबको लोकप्रियता यति छ कि विश्वभर यसका मासिक प्रयोगकर्ता मात्रै दुई अर्ब ५० करोडभन्दा बढी छन् । युट्युबमा अहिले पाँच करोड १९ लाखभन्दा त बढी नै च्यानल छन् । हरेक दिन ३७ लाखभन्दा बढी नयाँ भिडियो युट्युबमा अपलोड हुन्छन् । हरेक मिनेटमा पाँच सय घण्टाभन्दा बढी समयमा भिडियो युट्युबमा राखिन्छ । त्यस्तै एक दिनमा एक अर्ब घण्टाभन्दा बढी युट्युबका भिडियो हेरिन्छ । युट्युबबाटै वर्षमा अर्बौँ रुपियाँ कमाउने व्यक्ति पनि छन् । अमेरिकाका २३ वर्षीय जिम्मी डोनाल्डसनले युट्युबमा मिस्टरबिस्ट नामको च्यानल चलाएर सन् २०२१ मा मात्रै सात अर्ब रुपियाँ आम्दानी गर्नुभएको छ । नेपालमा पनि कतिपयले युट्युबलाई नै आफ्नो मुख्य आम्दानीको माध्यम बनाएर काम गरिरहेका छन् ।युट्युबबारे यो जानकारी पछि यो कति लोकप्रिय छ भनेर भाइबहिनीले त पक्कै बुझ्यौ होला । युट्युबमा हालिने हरेक भिडियो हेर्न त सम्भव छैन । त्यसमाथि सबैका आफ्ना रुचि र चाहना अलग हुने भएकाले युट्युबमा हेरिने भिडियो पनि फरक पर्छ नै । युट्युबमा हेरिने राम्रा र सही भिडियोले हाम्रो ज्ञान, जानकारी र सिकाइलाई धेरै प्रभाव पारेको हुन्छ । त्यसैले युट्युबमा के हेर्ने र के नहेर्ने भन्ने कुरा निकै महìवपूर्ण हुन्छ । हामीले सही कुरा हेर्यौँ भने सही कुरा नै पाउँछौँ । साना साना भाइबहिनीकै लागि भने युट्युबले एउटा छुट्टै प्लेटफर्म अर्थात् ‘युट्युब किड’ भनेर पनि बनाइदिएको छ । जसमा भाइबहिनीलाई काम लाग्ने भिडियो मात्र राखिएको छ तर युट्युबको मुख्य प्लेटफर्ममा भने सबै किसिमका र सबै उमेर समूहका लागि भिडियो राखिएको हुन्छ । त्यसैले यस पटक भाइबहिनीलाई सहयोग होस् भनेर हामीले युट्युबमा हेर्नुपर्ने केही च्यानलको बारेमा जानकारी दिँदैछौँ । यसरी च्यानल छनोट गर्दा भाइबहिनीका लागि लोकप्रिय र विश्वभर राम्रो भनेर प्रतिक्रिया पाएका च्यानललाई समेट्न खोजेका छौँ । यसले भाइबहिनीको ज्ञान, जानकारी र सिकाइमा सहयोग पुर्याउनेछ भन्ने हाम्रो बुझाइ छ ।१. वर्ड वर्ल्डवर्ड वर्ल्ड भाइबहिनीलाई शब्दबारे जानकारी दिने युट्युब च्यानल हो । यो च्यानलले निर्माण गर्ने भिडियोमा देखाइने वस्तु अक्षरजस्ता हुन्छन् र त्यसबाट शब्द निर्माण गरिन्छ अनि त्यसले दिने अर्थ प्रस्तुत गरिन्छ । जसले गर्दा भाइबहिनीलाई शब्द र त्यसको अर्थ सजिलै बुझ्न र सम्झन सहयोग पुग्छ । रोचक तरिकाले बनाइएका भिडियोले भाइबहिनीलाई हेरौँ हेरौँ पनि बनाइराख्छ ।२. न्याटजिओकिड्स न्याटजिओकिड्स नेसनल जिओग्राफिकले भाइबहिनीका लागि निर्माण गरेको युट्युब च्यानल हो । नेसनल जिओग्राफिक वन्यजन्तु र तिनका आनीबानीबारे गहिरो अध्ययन गरेर प्रस्तुत गर्ने टेलिभिजन च्यानल हो । भाइबहिनीका लागि निर्माण गरिएको युट्युब च्यानलमा पनि जनावर, विज्ञान, संस्कृति, खानपिनलगायत अनेकौँ भिडियो राखिएको हुन्छ । भिडियो छोटा छन् तर एकदमै जानकारीमूलक छन् ।३. टेड एड टेड एड विश्वमै धेरै रुचाइएकामध्ये पर्ने टेड टक्सको शिक्षामूलक युट्युब च्यानल हो । टेड टक्समा विश्वका चर्चित व्यक्तित्वले आफ्नो सङ्घर्ष र सफलताका कथा सुनाउँछन् । टेड एडमा भने भाइबहिनीका लागि सहयोगी हुने शिक्षामूलक सामग्रीलाई एनिमेसन भिडियोमार्फत प्रस्तुत गरिएको हुन्छ । जहाँ नयाँ नयाँ जानकारी राखिएको हुन्छ ।४. खान एकेडेमी खान एकेडेमी नाफा नकमाउने उद्देश्यले सुरु भएको संस्था हो जसले संसारभर निःशुल्क शिक्षा उपलब्ध गराउने सोचका साथ काम गरेको छ । युट्युबमा उपलब्ध खान एकेडेमी च्यानलले विद्यालयका विभिन्न विषयसँग सम्बन्धित जानकारीमूलक कुरा राखेको हुन्छ । त्यस्तै भाइबहिनीलाई रिस र तनावलाई कसरी कम गर्नेलगायतका सुझाव पनि उपलब्ध गराउँछ । यसमा भाइबहिनीले प्रश्न सोधेर त्यसबारे जानकारी लिनका लागि युट्युब लाइभ च्याटको पनि समयसमयमा सञ्चालन गरिएको हुन्छ ।५. रायन्स वर्ल्डरायन्स वर्ल्ड आठ वर्षे बालक रायनको युट्युब च्यानल हो । यो विश्वमै सबैभन्दा लोकप्रिय बाल युट्युब च्यानलमध्ये पर्छ । यही च्यानलबाटै रायनले वर्षमा करोडौँ रुपियाँ कमाउँछन् । रायन्स वर्ल्ड च्यानलमा विज्ञानबारे परीक्षण र चुनौती, कला तथा सङ्गीतबारे भिडियो राखिएको हुन्छ । रायनका रमाइला चर्तिकला देखाइने यो च्यानलका भिडियो हेर्न थालेपछि समय बितेको पत्तो नै हुँदैन ।६. नेटफ्लिक्स जुनियर भाइबहिनीले नेटफ्लिक्सको नाम त पक्कै सुनेकै होला । यो पनि युट्युबजस्तै भिडियो स्ट्रिमिङ प्लेटफर्म हो तर यो प्रयोग गर्न भने वार्षिक रूपमा पैसा तिर्नुपर्छ । खासगरी नयाँ चलचित्र र डकुमेन्ट्री यसबाट हेर्न सकिन्छ । नेटफ्लिक्स जुनियर भने भाइबहिनीका लागि बनाइएको युट्युब च्यानल हो जसमा गीत गाउन र बजाउन सहयोग होस् भन्नका लागि त्यस्तै किसिमका भिडियो निर्माण गरिएको हुन्छ । भाइबहिनीको रमाइलोका लागि त्यस्ता भिडियो एकदमै उत्कृष्ट ढङ्गले बनाइएको छ ।
बैङ्क तथा वित्तीय संस्थाजस्तै टेलिकम कम्पनी पनि एकापसमा गाभिन सक्ने भएका छन् । नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले हालै पारित गरेको दूरसञ्चार सेवा प्रदायक गाभिने(मर्जर) तथा प्राप्ति(एक्विजिसन)सम्बन्धी नियमावली, २०७९ ले यस्तो बाटो खुला गरेको हो । नियमावलीले कुनै एउटा टेलिकम कम्पनीले अर्को टेलिकम कम्पनी प्राप्ति गर्ने आधार पनि खुलाइदिएको छ ।
सबै स्थानीय तहमा नवप्रवर्तन र उद्यमशीलता विकास गर्ने उद्देश्यसहित सरकारले नवप्रवर्तन स्थानीय आर्थिक विकास (एलईडी) का