सामुदायिक विद्यालयमा हरेक दिन मीठो खाजा
विद्यालयमा विद्यार्थीको आशा । पढाइ राम्रो होस् भन्ने त छँदैछ, यससँगै स्कुलमा व्यवस्था गरिएको दिउँसोको खाजा मीठो खान पाए अझ राम्रो होस् भन्ने चाहना अर्कोतिर । सरकारले व्यवस्था गरेको खाजाको रकमले विद्यालयलाई राम्रो खाजा खुवाउन त्यसै पनि हम्मेहम्मे । विद्यार्थी भन्छन्, जहिले पनि जाउलै पाक्छ । विद्यार्थीले सार्वजनिक स्थानमा सामान्य कुराकानी गर्दा यस्तै भन्न थालिसके । विद्यार्थीको गुनासो कसले सुन्ने ? खाजाकै विषयमा कुरा । अर्कातिर विद्यालय व्यवस्थापनको आफ्नै अप्ठ्यारा छन् । थोरै बजेट धेरै विद्यार्थीका लागि पौष्टिक तìवयुक्त खानेकुरा खुवाउनुपर्ने हुँदा विद्यालयले सधैँ मीठो खाजा खुवाउन नसक्ने आफ्नै अप्ठ्यारो छ । व्यवस्थापन भन्छन्, बजेटले नभ्याउने भएपछि धेरैजसो जाउलाले नै भए पनि भोको नै भने राखेका छैनौँ ।
लामो बिदामा विद्यार्थीले के सिक्ने ?
असोज महिनाको सुरुवातसँगै नेपालीका ठूला मेलापर्व दशैँ र तिहारको रमझम सुरु भइसकेको छ । दशैँ, तिहार धार्मिक तथा सांस्कृतिक पर्व हुन् । निष्फीक्रि भएर घरपरिवार तथा साथीसङ्गातीसँग खेल्न पाइने भएकाले बालबालिका यति बेला धेरै नै खुसी हुन्छन् । फुर्सदिलो समय भएकाले बढी उनीहरू स्मार्टफोनमा झुम्मिन रुचाउँछन् ।
युट्युबमा के हेर्ने ? ‘युट्युब किड!’
भाइबहिनीले युट्युबमा भिडियो त पक्कै हेर्नुभएकै होला । हेर्नुभएको छैन भने केही न केही जानकारी त होला । युट्युब एउटा भिडियो स्ट्रिमिङ प्लेटफर्म हो अर्थात् युट्युबले हामीले निर्माण गरेका भिडियोलाई संसारभर पु¥याउन सहयोग गर्ने एउटा माध्यम हो । युट्युबले हाम्रो भिडियो अरू माझ पु¥याइदिएर सहयोग पु¥याए पनि आफँै भने भिडियो बनाउँदैन । दुनियाँका अनेक विषयसँग सम्बन्धित भिडियो संसारको एउटा कुनाबाट अर्को कुनाका व्यक्तिसम्म सहजै पु¥याउन युट्युब अहिलेसम्मकै सबैभन्दा सजिलो माध्यम बनेको छ । युट्युब गुगलको सहायक कम्पनी हो ।
काम : चकलेट खाने तलब : एक करोड
‘चकलेट’ सुन्दै मुख रसाउने । हामी भाइबहिनीलाई असाध्यै मन पर्ने । स्वादिलो खानेकुरा कसलाई मन नपर्ला र ? त्यसमाथि हामी बालबालिका चकलेट भनेपछि हुरुक्कै हुन्छौँ । कुनै खुसियाली होस् वा जन्मदिन अहिले चकलेट चाहिन्छ, चाहिन्छ । बजार घुम्न जाँदा होस् वा लामो सफरमा घरबाहिर जाँदा चकलेट नभई बालबालिका फिटिक्कै पाइला चाल्दैनौँ । चकलेट अहिले बालबालिकादेखि वृद्धवृद्धाको दैनिकीमा अभिन्न अङ्ग बनेको छ । त्यसैले भाइबहिनीहरू ! यस पटक चकलेट के हो र कसरी बन्छ भन्ने विषयमा केही जानकारी लिउँ है त ।
कथाको खोजी
मलाई बाल साहित्यमा अत्यन्तै रुचि छ । म लेख्न मन पराउँछु । आफ्ना सिर्जना प्रकाशित गरेर सबैसामु पुगोस् भन्ने पनि चाहन्छु । हालसालै मेरो दोस्रो कृति ‘कथाको खोजी’ प्रकाशित भएको छ । यो बालकथा कृति हो । यस कृतिमा १२ वटा कथा रहेका छन् । मेरो पहिलो कृतिको नाम ‘मेरो दृष्टिमा २१ बालकथा’ थियो । यस कृतिमा मैले २१ जना बालसाहित्य लेखकका कथाहरूको समीक्षा लेखेकी थिएँ । मेरोे भर्खरै प्रकाशित कृतिमा बालबालिकाको कौतुहलता, जिज्ञासा र बालसुलभ भावनाको वरिपरि रहेर तयार गरिएका सुन्दर १२ कथा समावेश छ ।
वीरताको देश मेरो (कविता)
खुला पानाजस्ता पर्वतहरूले सुसज्जित मेरो प्यारो नेपाल कलै कलाको रङ पोतिदिएझैं कलात्मक मेरो भूमि नेपाल ।
जुन र घाम (कविता)
जिन्दगी पानी, जुन र घाम जस्तो दुःखमा अँध्यारो त सुखमा उज्यालो दुइटै एउटै सिक्काको दुई पाटा दुवैमा एउटाको कमी भए लाग्छ जिन्दगी अधुरो ।।
हँसाउने ग्यास के हो ?
स्वस्थ रहन हाँस्नुपर्छ, यसले शरीरमा एक प्रकारको राम्रो ऊर्जा दिन्छ । सधैँभरि हँसमुख रहनु भनेको कुनै कुराप्रति आशावादी र सकारात्मक रहनु पनि हो । डाक्टरका अनुसार हाँस्दा हाम्रो अनुहार तथा जिउका अन्य भागका मांसपेशीहरू सक्रिय हुन्छन् जसले शरीरलाई स्वस्थ राख्न सहयोग गर्छ । त्यसैले भाइबहिनीहरू ! यस पटक ‘लाफिङ ग्यास’ अर्थात् हँसाउने ग्यास के हो भन्ने विषयमा केही जानकारी लिउँ है त ।
इन्टरनेट यसरी आउँछ घर–घरमा .........
भाइबहिनीले इन्टरनेट प्रयोग गरेर गेम खेल्ने, युट्युबमा भिडियो हेर्ने, टिकटक अथवा फेसबुक चलाउने गरेको त पक्कै थाहा पाएको हुनुपर्छ । आफँै पनि इन्टरनेट प्रयोग गरेर यस्ता काम गरेको अनुभव पनि होला । कतिपयले मोबाइलमा इन्टरनेट चलाउनुभएका होला अनि कतिपयले ल्यापटप र कम्प्युटरमा । भाइबहिनीले कहिलै सोच्नुभएको छ, हामीले चलाउने यस्तो इन्टरनेट हाम्रो घरसम्म कसरी आइपुग्छ त ? झट्ट हेर्दा घरमा जोडिएको राउटरबाट नै इन्टरनेट आएजस्तो पनि लाग्न सक्छ । राउटरबाट आउने सिग्नललाई मोबाइलमा जोडेपछि इन्टरनेट चल्ने भएकोले पनि राउटर नै इन्टरनेट आउने ठाउँ जस्तो भान हुन सक्छ तर हामीले राउटरबाट पाउने इन्टरनेट सबैभन्दा अन्तिम चरण मात्र हो । त्यसअघि इन्टरनेटले धेरै लामो दूरी पार गरेपछि मात्र हाम्रो घरसम्म आइपुग्छ । यो लेखमा भाइबहिनीलाई इन्टरनेट हाम्रो घरसम्म आइपुग्ने तरिकाबारे जानकारी दिने जमर्को गरेका छौँ ।
बालबालिकाका कुरा
भाइबहिनीहरू, हामी सबैलाई थाहा नै हुनुपर्छ भदौ २९ गते बालबालिकाका लािग महत्वपूर्ण दिन हो । यस दिनमा हामी बालदिवस मनाउँछौँ । यो दिन देशले होस् या बालबालिकाको क्षेत्रमा काम गर्ने सरोकारवाला हुन् सबैले विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरेर मनाउँछन् । नेपालमा वि. सं २०२१ भदौ ४ देखि राष्ट्रिय बालदिवस मनाउन सुरु गरिएको हो । इतिहासलाई फर्केर हेर्दा पूर्वरानी रत्नराज्य लक्ष्मीदेवी शाहले आफ्नो जन्मदिनको अवसरमा २०२१ भदौ ४ गते नेपाल बाल सङ्गठनको स्थापना गरेपछि सोही दिनलाई बालबालिकाको क्षेत्रमा विशेष कार्य मानेर राष्ट्रिय बालदिवस मनाउन सुरु गर्नुभएको थियो ।
विद्यार्थीको झोला कति किलो होला ?
हामी सामान्य अड्कल गरौँ त ? एउटा सानो विद्यालय जाने बच्चाले बोकेको किताबको झोला कति किलोसम्मको वजनको होला ? हामीलाई लाग्ला दुई÷चार किलो तर होइन, अहिले बालबालिकाले बोक्ने झोलाको वजन नौ केजीसम्म भएको पाइएको छ । उमेरअनुसार झोलाको तौल कति हुनुपर्ने भन्ने नेपालका कुनै पनि विद्यालयको मापदण्ड नहुँदा सानै उमेरमा बालबालिका विभिन्न खाले मनोरोगको समस्यासँगै स्वास्थ्यसम्बन्धी विभिन्न समस्याबाट समेत पीडित हुने देखिएको छ । यस्तो विषयको सबैतिरबाट विरोध पनि भइरहेको छ । विशेष गरी गाउँघरतिरका दुर्गम भेगका बालबालिका बिहानै गह्रँगो भोला बोकेर लामो बाटो विद्यालय जाने गर्छन् । उनीहरूको अवस्था विद्यालय पुग्दा र घर फर्किंदा ज्यादै नै पीडादायी हुने गर्छ ।
पहेँलीको जन्मदिन
पहेँलीलाई पनि आफ्नो जन्मदिन मनाउन मन लाग्यो । हिजो छिमेकी पेमाको जन्मदिन थियो । अस्ति अनुपको । त्योभन्दा अघिल्लो दिन जुनेलीको । पेमा, अनुप र जुनेलीको जन्मदिनमा आमासँगै पहेँली पनि गएर मीठा–मीठा खानेकुरा खाएकी थिइन् । उनीहरू सबैको जन्मदिनमा केक काटेर मीठो–मीठो खानेकुरा बाँडिएको थियो । पहेँलीले पनि आफ्नो जन्मदिन भव्य गरी मनाउने निधो त गरी तर आमाबाबालाई कसरी भन्ने सङ्कट परिरहेको थियो । अरूको देखासिखी गरेर आफू अगाडि बढ्नु आफैँका लागि हानिकारक हो भन्दै पहेँलीका बाबुआमाले छोरीलाई बारम्बार सम्झाए तर पहेँली मानिनन् । जन्मदिन नजिकिँदै थियो । पेमाले खाना खानै छाडिन् । स्कुल पनि जान छाडिन् अन्ततः केही सीप नलागेपछि छोरीको इच्छा पु-याइदिन पहेँलीका बाबुआमाले घरमा सहरबाट मीठा–मीठा खानेकुरा मगाए । साथमा सेता र काला केक पनि मगाए । पहेँलीको घरमा उनको जन्मदिनको भव्य तयारी भयो । मीठा–मीठा खानेकुरा तयार भए । पहेँलीले झिलिमिली कपडा पहिरिन् ।
सामुदायिकमा पनि यस्तो आकर्षण !
काठमाडौँको साँखुस्थित भगवती सामुदायिक माध्यमिक विद्यालय । सामुदायिक भएर पनि पढाइ र व्यवस्थापनमा अब्बल । काठमाडौँ उपत्यकाका कतिपय सामुदायिक विद्यालयमा विद्यार्थी सङ्ख्या घटिरहँदा यस विद्यालयमा भने सङ्ख्या बर्सेनि बढ्दो छ, निजी विद्यालयबाट पनि यहाँ छोडेर आउन थालेका छन । साँखुस्थित यस विद्यालय पुग्ने जो कोहीले पनि भन्ने पहिलो कुरा हो, सरकारी स्कुलको भवन पनि कति राम्रो । बाहिरबाट हेर्दा सुन्दर देखिएको विद्यालयभित्र पुग्दा यहाँ विद्यार्थीको सङ्ख्या राम्रो छ । विद्यालयमा व्यवस्थापन समिति, प्रशासन र शिक्षक–कर्मचारी पनि मिलेर काम गरेको देख्न सकिन्छ ।
सबैभन्दा सानो चरा बी हमिङ्बर्ड
संसारको सबैभन्दा सानो चराको नाम हो बी हमिङ्बर्ड । हमिङ्बर्ड करिब ३०० प्रजातिका रहेका छन् । यो चरा अमेरिकाको जलवायु क्षेत्रमा बसोबास गर्दछन् । यीमध्ये सबैभन्दा सानो प्रजाति नै बी हमिङ्बर्ड हो । यसको साइज जम्मा २.२५ इन्च मात्र हुन्छ भने तौल पनि दुई ग्राम मात्र हुन्छ । अरू प्रजातिका हमिङ्बर्ड चारदेखि पाँच इन्चका हुन्छन् । सबैभन्दा ठूलो हमिङ्बर्डको तौल २० ग्राम हुन्छ । यिनीहरूको आकार रङ फरक–फरक हुन्छ ।
दोहोरो फाइदा
राम र सीता दाजुबहिनी थिए । राम पढाइमा अलि कमजोर र सीता अलि तेज थिइन् । उनीहरू एउटै कक्षामा पढ्थे । उनीहरूको परिवार मध्यम वर्गीय थियो । आमा घरको काम गर्नुहुन्थ्यो, बुवा सामान्य जागिरे । घरमा बस्तुभाउ थिए । आमा असाध्यै मेहनती हुनुहुन्थ्यो । बुवाले पनि घरमा बसेको बेला आमालाई सघाउनु हुन्थ्यो । बारीमा फलफूल, तरकारी हुन्थे । गोठमा गाईबस्तु, खोरमा बाख्रा, कुखुरा आदि । कहिले कुखुरा, कहिले बाख्रा आदि बेचेर र बेलाबेलामा घरमा उब्जेको तरकारी, फलफूल आदि बिक्री गरेर उनीहरूको विद्यालयको शुल्क तिर्ने खर्च जुट्थ्यो । अर्थात् आमाकै मेहनतले उनीहरूको पढाइ खर्च चलेको थियो ।