पर्यटनमा पुनर्जागरण
भरपर्दो सेवाजन्य उद्योगका रूपमा पर्यटन क्षेत्रले छाप छोडेको छ। विदेशी मुद्रा आर्जन र रोजगारीको हिसाबले पर्यटन क्षेत्रको योगदान उल्लेख्य रही आएको छ। ऐतिहासिक तथा धार्मिक महत्व बोकेका सहरबस्तीदेखि दुर्गमका गामबेँसीसम्म पर्यटकीय गतिविधिले रूपान्तरण दिनसकेमा आर्थिक सबलीकरण तथा रोजगारीको भरपर्दो टेकोका रूपमा लिन सकिएला। पर्यटन उद्योगलाई प्रमुख उद्योगका रूपमा संस्थागत विकासका लागि सरकारले चालेका नीतिगत कार्यक्रममा थप पृष्ठपोषण र सहकार्यको आवश्यकता छ। जसमा निजी तथा सार्वजनिक क्षेत्रको सक्रियता र सहकार्यले महत्व राख्दछ। नेपालको अर्थव्यवस्थाको आधारका रूपमा पर्यटन क्षेत्र रहेको छ। यो क्षेत्र विदेशी मुद्रा आर्जनको प्रमुख स्रोत हो। विश्वका आठ हजार मिटर उचाइ माथिका अग्ला १४ हिमशिखरमा आठवटा हिमशिखर त नेपालमा रहनु विश्वको पर्वतारोहण, रक क्लाइम्बिङ तथा साहसिक पर्वतारोहीका लागि पहिलो रोजाइको गन्तव्य रहेको छ नै। यसै सन्दर्भमा नेपाल सरकारले सन् २०२३–२०३३ लाई पर्यटन दशकका रूपमा मनाउने घोषणा गरी सकेपश्चात् सरोकारवाला निकायको जिम्मेवारी र यस दशकलाई अभियानका रूपमा सञ्चालन गरी कोभिड–१९ को महामारी र व्यापक मन्दीपछिको तङ्ग्रिदो अवस्थामा थप लय र उत्साह ल्याउन आवश्यक छ। विगतका केही वर्षको पर्यटकीय आगमनको तथ्याङ्क विश्लेषण गरिएमा नेपाल आउने पर्यटकमा चीन, भारत, मलेसिया, सिङ्गापुर तथा खाडी मुलुकका पर्यटक धेरै रहेका छन्। अबका दिनमा चीन तथा दक्षिणपूर्वी एसियाली मुलुकका पर्यटकको आकर्षणमा थप ऊर्जा दिन ‘सबै समय, सबै याम, पर्यटन सेवा’ भन्ने मान्यताका आधारमा पर्यटन प्रवद्र्धन र पर्यटकीय सेवाको कार्यकलाप थप सेवाप्रवाहमुखी र आकर्षक सेवासहितको व्यवसायलाई विस्तार गर्न सकिएमा सम्भावना खोज्न सकिने थियो। पर्या–पर्यटनको कुरा गर्दा तात्विक रूपमा हिमाल आरोहण, प्राकृतिक स्थलहरूको मोहकता तथा नेपालको पदयात्रा पर्यटन विश्वकै अति उत्कृष्ट गन्तव्यस्थल भएको तथ्य छर्लङ्ग नै छ। तसर्थ, यस्ता उत्कृष्ट गन्तव्य स्थलहरूको प्रचुर पर्यटकीय भ्रमणको सम्भाव्यतालाई आत्मसात् गरेर पर्यटकीय मौलिकता बोकेका गन्तव्यस्थलको यथोचित अनि परिणाममुखी प्रचार प्रसारको खाँचो हामीमाझ खट्किएको छ। जसको गुणात्मक र परिणाममुखी परिवर्तनका लागि पर्यटन क्षेत्रसँग सरोकार राख्ने विभिन्न निकायको समन्वयात्मक कार्यले महत्व राख्दछ। यसका लागि पर्यटन क्षेत्रसँग सम्बन्धित व्यवसायी तथा सरकारी निकायले आफ्नो कार्यशैलीमा सामयिक सुधार गरी अन्र्तराष्ट्रिय बजारीकरण र प्रवद्र्धनात्मक कार्यक्रम ल्याउनु सापेक्षिक रहला। पर्यटकीय गाउँहरूमा स्थानीय जनताकै घरआँगनमा आतिथ्य सत्कारलाई आकर्षक प्याकेजका साथ पस्कनु, जसमा स्थानीय मौलिक संस्कृति र वेशभूषा झल्कने नाचगानदेखि स्थानीय परिकारको स्वादले आतिथ्यतामा निखारता दिन सकिन्छ। ग्रामीण पर्यटन, पर्यापर्यटन र घरबास पर्यटनका दृष्टिकोणले दक्षिण एसियाकै नमुना लमजुङको घलेगाउँ, स्याङ्जाको सिरुबारी, म्याग्दीको अन्नपूर्ण पदमार्ग सर्किटका विभिन्न बस्ती अनि सगरमाथा बेसक्याम्प तथा लाङ्टाङ पदयात्रा पर्यटनलगायतका क्षेत्रमा विकास र प्रवद्र्धनका आयामलाई अझ फराकिलो गर्न सकिन्छ।
गोरखापत्रमा पहिलो वर्ष
नेपाली पत्रकारिताको गौरवमय संस्था गोरखापत्र संस्थानमा काम गर्न थालेको एक वर्ष पुगेछ। २०७८ असोज ११ को मन्त्रिपरिषद्को निर्णयबमोजिम असोज १३ गतेदेखि मैले संस्थानको कार्यकारी अध्यक्षको जिम्मेवारी सम्हालेको थिएँ। सरकारी पत्रिकाको परिचय बोकेर परम्परागत ढर्रामा चल्दै आएको गोरखापत्र अहिले अलि ‘स्मार्ट’ भएको छ।
थाहा पाउने अधिकार
सूचनाको हकलाई कुनै पनि विषयवस्तुको जानकारी राख्न सक्नु, थाहा पाउनु भन्ने बुझिन्छ । हरेक विषयवस्तुको बारेमा जानकारी नराखे हामी पछि पर्छौं ।
थाहा पाउने अधिकार
सूचनाको हकलाई कुनै पनि विषयवस्तुको जानकारी राख्न सक्नु, थाहा पाउनु भन्ने बुझिन्छ । हरेक विषयवस्तुको बारेमा जानकारी नराखे हामी पछि पर्छौं ।
थाहा पाउने अधिकार
सूचनाको हकलाई कुनै पनि विषयवस्तुको जानकारी राख्न सक्नु, थाहा पाउनु भन्ने बुझिन्छ । हरेक विषयवस्तुको बारेमा जानकारी नराखे हामी पछि पर्छौं ।
थाहा पाउने अधिकार
सूचनाको हकलाई कुनै पनि विषयवस्तुको जानकारी राख्न सक्नु, थाहा पाउनु भन्ने बुझिन्छ । हरेक विषयवस्तुको बारेमा जानकारी नराखे हामी पछि पर्छौं ।
निजामतीमा जिम्मेवारी
निजामती सेवा सरकारको प्रमुख कार्यकारिणी संयन्त्र हो । यसलाई मुलुकको स्थायी सरकारका रूपमा पनि लिइन्छ । सरकारका निर्णय वा नीति कार्यान्वयन गर्ने मुख्य जिम्मेवारीमा रहेकोे भएता पनि सरकारविहीन अवस्थामा समेत निजामती सेवाले सरकारको
निजामतीमा जिम्मेवारी
निजामती सेवा सरकारको प्रमुख कार्यकारिणी संयन्त्र हो । यसलाई मुलुकको स्थायी सरकारका रूपमा पनि लिइन्छ । सरकारका निर्णय वा नीति कार्यान्वयन गर्ने मुख्य जिम्मेवारीमा रहेकोे भएता पनि सरकारविहीन अवस्थामा समेत निजामती सेवाले सरकारको
निजामतीमा जिम्मेवारी
निजामती सेवा सरकारको प्रमुख कार्यकारिणी संयन्त्र हो । यसलाई मुलुकको स्थायी सरकारका रूपमा पनि लिइन्छ । सरकारका निर्णय वा नीति कार्यान्वयन गर्ने मुख्य जिम्मेवारीमा रहेकोे भएता पनि सरकारविहीन अवस्थामा समेत निजामती सेवाले सरकारको
निजामतीमा जिम्मेवारी
निजामती सेवा सरकारको प्रमुख कार्यकारिणी संयन्त्र हो । यसलाई मुलुकको स्थायी सरकारका रूपमा पनि लिइन्छ । सरकारका निर्णय वा नीति कार्यान्वयन गर्ने मुख्य जिम्मेवारीमा रहेकोे भएता पनि सरकारविहीन अवस्थामा समेत निजामती सेवाले सरकारको
क्रिप्टोकरेन्सीको बहस
भर्चुअल करेन्सीका रूपमा सन् २००९ मा जापानबाट सुरु भएको, डाटा प्रसारमा पूर्ण सुरक्षित, अत्याधुनिक प्रकृतिको विकेन्द्रित ब्लकचेन टेक्नोलोजीमा आधारित ‘बिट क्वाइन’ समेतका हजारौँ प्रकारका विभिन्न नाम र मूल्यका क्रिप्टो करेन्सीको कुनै भौतिक अस्तित्व हुँदैन। यो सरकार वा केन्द्रीय बैङ्कद्वारा जारी गरिएको मुद्रा पनि होइन र कतैबाट यसको कारोबार गर्ने वैधानिकता प्राप्त भएको पनि हुँदैन। तथापि विश्वभरजसो आक्रामक रूपमा क्रिप्टोको कारोबार बढिरहेको छ। आजको डिजिटल दुनियाँमा नेपालसमेत यसबाट अछुतो रहेको छैन।
क्रिप्टोकरेन्सीको बहस
भर्चुअल करेन्सीका रूपमा सन् २००९ मा जापानबाट सुरु भएको, डाटा प्रसारमा पूर्ण सुरक्षित, अत्याधुनिक प्रकृतिको विकेन्द्रित ब्लकचेन टेक्नोलोजीमा आधारित ‘बिट क्वाइन’ समेतका हजारौँ प्रकारका विभिन्न नाम र मूल्यका क्रिप्टो करेन्सीको कुनै भौतिक अस्तित्व हुँदैन। यो सरकार वा केन्द्रीय बैङ्कद्वारा जारी गरिएको मुद्रा पनि होइन र कतैबाट यसको कारोबार गर्ने वैधानिकता प्राप्त भएको पनि हुँदैन। तथापि विश्वभरजसो आक्रामक रूपमा क्रिप्टोको कारोबार बढिरहेको छ। आजको डिजिटल दुनियाँमा नेपालसमेत यसबाट अछुतो रहेको छैन।
क्रिप्टोकरेन्सीको बहस
भर्चुअल करेन्सीका रूपमा सन् २००९ मा जापानबाट सुरु भएको, डाटा प्रसारमा पूर्ण सुरक्षित, अत्याधुनिक प्रकृतिको विकेन्द्रित ब्लकचेन टेक्नोलोजीमा आधारित ‘बिट क्वाइन’ समेतका हजारौँ प्रकारका विभिन्न नाम र मूल्यका क्रिप्टो करेन्सीको कुनै भौतिक अस्तित्व हुँदैन। यो सरकार वा केन्द्रीय बैङ्कद्वारा जारी गरिएको मुद्रा पनि होइन र कतैबाट यसको कारोबार गर्ने वैधानिकता प्राप्त भएको पनि हुँदैन। तथापि विश्वभरजसो आक्रामक रूपमा क्रिप्टोको कारोबार बढिरहेको छ। आजको डिजिटल दुनियाँमा नेपालसमेत यसबाट अछुतो रहेको छैन।
क्रिप्टोकरेन्सीको बहस
भर्चुअल करेन्सीका रूपमा सन् २००९ मा जापानबाट सुरु भएको, डाटा प्रसारमा पूर्ण सुरक्षित, अत्याधुनिक प्रकृतिको विकेन्द्रित ब्लकचेन टेक्नोलोजीमा आधारित ‘बिट क्वाइन’ समेतका हजारौँ प्रकारका विभिन्न नाम र मूल्यका क्रिप्टो करेन्सीको कुनै भौतिक अस्तित्व हुँदैन। यो सरकार वा केन्द्रीय बैङ्कद्वारा जारी गरिएको मुद्रा पनि होइन र कतैबाट यसको कारोबार गर्ने वैधानिकता प्राप्त भएको पनि हुँदैन। तथापि विश्वभरजसो आक्रामक रूपमा क्रिप्टोको कारोबार बढिरहेको छ। आजको डिजिटल दुनियाँमा नेपालसमेत यसबाट अछुतो रहेको छैन।
दशैँमा मातृशक्तिको उपासना
कोरोना भाइरस सङ्क्रमणको महामारीका कारण विगत दुई वर्षको दशैँ खल्लो भयो। पारिवारिक मिलनको यो अभूतपूर्व पर्वको उल्लासय वातावरण यस वर्षबाट भने फर्केको छ। घरघरमा जमरा राखेर घटस्थापना गरी दशैँको स्वागत भइसकेको छ। सहरबजारबाट आ–आफ्नो थातथलोमा फर्कनेको भीड सुरु भइसकेको छ भने राम्रो लगाउने र मीठो खाने पर्व पनि भएकाले बजारहरूमा चहलपहल बढेको छ। दशैँ मुलुकका अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने पर्व पनि हो। बडादशैँ अहिले उठाउने गरिएको लैङ्गिक विभेदविरुद्ध मातृशक्तिको अपार महत्व दर्शाउने प्रमाणित पर्व हो। नौ दिनसम्म नौवटा देवीको पूजा आराधना गरेर मनाइने दशैँ ऋतु, प्रकृति र मातृ शक्तिको महिमा गाउँदै नतमस्तक भएर भक्ति गर्ने यो पर्वले महिला पुरुष समान मात्र होइन पुरुषभन्दा महिला धेरै अघि छन् भन्ने सन्देश दिन्छ। विजया दशमीका रूपमा लगाइने टीका र जमरा मातृशक्तिको सुरक्षाकवचका रूपमा लिइन्छ।
दशैँमा मातृशक्तिको उपासना
कोरोना भाइरस सङ्क्रमणको महामारीका कारण विगत दुई वर्षको दशैँ खल्लो भयो। पारिवारिक मिलनको यो अभूतपूर्व पर्वको उल्लासय वातावरण यस वर्षबाट भने फर्केको छ। घरघरमा जमरा राखेर घटस्थापना गरी दशैँको स्वागत भइसकेको छ। सहरबजारबाट आ–आफ्नो थातथलोमा फर्कनेको भीड सुरु भइसकेको छ भने राम्रो लगाउने र मीठो खाने पर्व पनि भएकाले बजारहरूमा चहलपहल बढेको छ। दशैँ मुलुकका अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने पर्व पनि हो। बडादशैँ अहिले उठाउने गरिएको लैङ्गिक विभेदविरुद्ध मातृशक्तिको अपार महत्व दर्शाउने प्रमाणित पर्व हो। नौ दिनसम्म नौवटा देवीको पूजा आराधना गरेर मनाइने दशैँ ऋतु, प्रकृति र मातृ शक्तिको महिमा गाउँदै नतमस्तक भएर भक्ति गर्ने यो पर्वले महिला पुरुष समान मात्र होइन पुरुषभन्दा महिला धेरै अघि छन् भन्ने सन्देश दिन्छ। विजया दशमीका रूपमा लगाइने टीका र जमरा मातृशक्तिको सुरक्षाकवचका रूपमा लिइन्छ।
दशैँमा मातृशक्तिको उपासना
कोरोना भाइरस सङ्क्रमणको महामारीका कारण विगत दुई वर्षको दशैँ खल्लो भयो। पारिवारिक मिलनको यो अभूतपूर्व पर्वको उल्लासय वातावरण यस वर्षबाट भने फर्केको छ। घरघरमा जमरा राखेर घटस्थापना गरी दशैँको स्वागत भइसकेको छ। सहरबजारबाट आ–आफ्नो थातथलोमा फर्कनेको भीड सुरु भइसकेको छ भने राम्रो लगाउने र मीठो खाने पर्व पनि भएकाले बजारहरूमा चहलपहल बढेको छ। दशैँ मुलुकका अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने पर्व पनि हो। बडादशैँ अहिले उठाउने गरिएको लैङ्गिक विभेदविरुद्ध मातृशक्तिको अपार महत्व दर्शाउने प्रमाणित पर्व हो। नौ दिनसम्म नौवटा देवीको पूजा आराधना गरेर मनाइने दशैँ ऋतु, प्रकृति र मातृ शक्तिको महिमा गाउँदै नतमस्तक भएर भक्ति गर्ने यो पर्वले महिला पुरुष समान मात्र होइन पुरुषभन्दा महिला धेरै अघि छन् भन्ने सन्देश दिन्छ। विजया दशमीका रूपमा लगाइने टीका र जमरा मातृशक्तिको सुरक्षाकवचका रूपमा लिइन्छ।
दशैँमा मातृशक्तिको उपासना
कोरोना भाइरस सङ्क्रमणको महामारीका कारण विगत दुई वर्षको दशैँ खल्लो भयो। पारिवारिक मिलनको यो अभूतपूर्व पर्वको उल्लासय वातावरण यस वर्षबाट भने फर्केको छ। घरघरमा जमरा राखेर घटस्थापना गरी दशैँको स्वागत भइसकेको छ। सहरबजारबाट आ–आफ्नो थातथलोमा फर्कनेको भीड सुरु भइसकेको छ भने राम्रो लगाउने र मीठो खाने पर्व पनि भएकाले बजारहरूमा चहलपहल बढेको छ। दशैँ मुलुकका अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने पर्व पनि हो। बडादशैँ अहिले उठाउने गरिएको लैङ्गिक विभेदविरुद्ध मातृशक्तिको अपार महत्व दर्शाउने प्रमाणित पर्व हो। नौ दिनसम्म नौवटा देवीको पूजा आराधना गरेर मनाइने दशैँ ऋतु, प्रकृति र मातृ शक्तिको महिमा गाउँदै नतमस्तक भएर भक्ति गर्ने यो पर्वले महिला पुरुष समान मात्र होइन पुरुषभन्दा महिला धेरै अघि छन् भन्ने सन्देश दिन्छ। विजया दशमीका रूपमा लगाइने टीका र जमरा मातृशक्तिको सुरक्षाकवचका रूपमा लिइन्छ।
सीमान्तकृतबाट उम्मेदवारी
नेपालमा जसरी दलित, महिला र सीमान्तकृत शब्दावलीहरू २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि प्रयोग हुँदै आयो, तब ती समुदायको समावेशीकरणको प्रश्न मुखरित भयो। २०५२ सालदेखि सुरु भएको माओवादी जनयुद्धपछि ती शब्दावली झनै मूलधारमा आए। २०५२ सालको जनयुद्धपछि त समावेशीकरणको सवाल मात्र उठेन, उठाइएन कि त्यहाँ समानुपातिक शब्द पनि सँगसँगै जोडिएर आउन थाल्यो। जनयुद्ध र ऐतिहासिक जनआन्दोलनको जगमा पुनस्र्थापित प्रतिनिधि सभाले विभिन्न पछाडि पारिएका समुदायको राज्यका सबै निकायमा समानुपातिक समावेशीकरणको मुद्दालाई स्थापित ग¥यो, जुन घामजत्तिकै छर्लङ्ग छ । नेपाल सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा प्रवेश गरिसकेपछि हामीले सीमान्तकृत तथा विपन्न समुदाय भन्ने गरेका जो दलित छन्, उनीहरूको समावेशीकरणको अवस्था वा समानुपातिक समावेशीकरणको अवस्था के कस्तो भन्ने विषय यसमा उठाउन खोजिएको छ।
सीमान्तकृतबाट उम्मेदवारी
नेपालमा जसरी दलित, महिला र सीमान्तकृत शब्दावलीहरू २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि प्रयोग हुँदै आयो, तब ती समुदायको समावेशीकरणको प्रश्न मुखरित भयो। २०५२ सालदेखि सुरु भएको माओवादी जनयुद्धपछि ती शब्दावली झनै मूलधारमा आए। २०५२ सालको जनयुद्धपछि त समावेशीकरणको सवाल मात्र उठेन, उठाइएन कि त्यहाँ समानुपातिक शब्द पनि सँगसँगै जोडिएर आउन थाल्यो। जनयुद्ध र ऐतिहासिक जनआन्दोलनको जगमा पुनस्र्थापित प्रतिनिधि सभाले विभिन्न पछाडि पारिएका समुदायको राज्यका सबै निकायमा समानुपातिक समावेशीकरणको मुद्दालाई स्थापित ग¥यो, जुन घामजत्तिकै छर्लङ्ग छ । नेपाल सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा प्रवेश गरिसकेपछि हामीले सीमान्तकृत तथा विपन्न समुदाय भन्ने गरेका जो दलित छन्, उनीहरूको समावेशीकरणको अवस्था वा समानुपातिक समावेशीकरणको अवस्था के कस्तो भन्ने विषय यसमा उठाउन खोजिएको छ।
सीमान्तकृतबाट उम्मेदवारी
नेपालमा जसरी दलित, महिला र सीमान्तकृत शब्दावलीहरू २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि प्रयोग हुँदै आयो, तब ती समुदायको समावेशीकरणको प्रश्न मुखरित भयो। २०५२ सालदेखि सुरु भएको माओवादी जनयुद्धपछि ती शब्दावली झनै मूलधारमा आए। २०५२ सालको जनयुद्धपछि त समावेशीकरणको सवाल मात्र उठेन, उठाइएन कि त्यहाँ समानुपातिक शब्द पनि सँगसँगै जोडिएर आउन थाल्यो। जनयुद्ध र ऐतिहासिक जनआन्दोलनको जगमा पुनस्र्थापित प्रतिनिधि सभाले विभिन्न पछाडि पारिएका समुदायको राज्यका सबै निकायमा समानुपातिक समावेशीकरणको मुद्दालाई स्थापित ग¥यो, जुन घामजत्तिकै छर्लङ्ग छ । नेपाल सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा प्रवेश गरिसकेपछि हामीले सीमान्तकृत तथा विपन्न समुदाय भन्ने गरेका जो दलित छन्, उनीहरूको समावेशीकरणको अवस्था वा समानुपातिक समावेशीकरणको अवस्था के कस्तो भन्ने विषय यसमा उठाउन खोजिएको छ।
सीमान्तकृतबाट उम्मेदवारी
नेपालमा जसरी दलित, महिला र सीमान्तकृत शब्दावलीहरू २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि प्रयोग हुँदै आयो, तब ती समुदायको समावेशीकरणको प्रश्न मुखरित भयो। २०५२ सालदेखि सुरु भएको माओवादी जनयुद्धपछि ती शब्दावली झनै मूलधारमा आए। २०५२ सालको जनयुद्धपछि त समावेशीकरणको सवाल मात्र उठेन, उठाइएन कि त्यहाँ समानुपातिक शब्द पनि सँगसँगै जोडिएर आउन थाल्यो। जनयुद्ध र ऐतिहासिक जनआन्दोलनको जगमा पुनस्र्थापित प्रतिनिधि सभाले विभिन्न पछाडि पारिएका समुदायको राज्यका सबै निकायमा समानुपातिक समावेशीकरणको मुद्दालाई स्थापित ग¥यो, जुन घामजत्तिकै छर्लङ्ग छ । नेपाल सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा प्रवेश गरिसकेपछि हामीले सीमान्तकृत तथा विपन्न समुदाय भन्ने गरेका जो दलित छन्, उनीहरूको समावेशीकरणको अवस्था वा समानुपातिक समावेशीकरणको अवस्था के कस्तो भन्ने विषय यसमा उठाउन खोजिएको छ।
विदेशी विनिमय जोहो
विदेशी मुद्रा सञ्चिति वा विदेशी विनिमय सञ्चितिलाई एकै रूपमा हेर्ने गरिए पनि विदेशी विनिमयमा विदेशी मुद्राको अलावा अन्य विदेशी विनिमयका उपकरण पनि समावेश हुन्छन् । यी उपकरणबाट आवश्यक परेमा विदेशी मुद्रा प्राप्त गर्न सकिन्छ। यो कुनै देशको केन्द्रीय बैङ्क तथा मौद्रिक अधिकारीसँग भएको बाह्य सम्पत्ति हो, जसलाई उनीहरूले सजिलै नियमन र नियन्त्रण गरी त्यसको विनिमय दर तोक्न सक्छन्।
विदेशी विनिमय जोहो
विदेशी मुद्रा सञ्चिति वा विदेशी विनिमय सञ्चितिलाई एकै रूपमा हेर्ने गरिए पनि विदेशी विनिमयमा विदेशी मुद्राको अलावा अन्य विदेशी विनिमयका उपकरण पनि समावेश हुन्छन् । यी उपकरणबाट आवश्यक परेमा विदेशी मुद्रा प्राप्त गर्न सकिन्छ। यो कुनै देशको केन्द्रीय बैङ्क तथा मौद्रिक अधिकारीसँग भएको बाह्य सम्पत्ति हो, जसलाई उनीहरूले सजिलै नियमन र नियन्त्रण गरी त्यसको विनिमय दर तोक्न सक्छन्।