राष्ट्रप्रेम झल्कने शिक्षा
नेपालका विश्वविद्यालयमा कार्यकारी उपकुलपति (भिसी), रेक्टर र रजिस्ट्रारलगायतका पदाधिकारी नियुक्ति र पदस्थापनाका बारेमा बहस चलिरहेको छ । त्रिविले भर्खरै नयाँ भिसी पाएको छ । यसैबिच केही भिन्न सोच बोकेकी, उच्च शिक्षा सम्बन्धमा उच्च दखल भएकी नयाँ शिक्षामन्त्रीको आगमन पनि भएको छ । त्रिविको भिसीबाहेक अब अन्य विश्वविद्यालयमा पनि भिसीलगायत विविध पदाधिकारी नियुक्ति प्रक्रियाले तीव्रता लिँदै छ । नियुक्ति मात्रै महत्वपूर्ण विषय होइन । शिक्षानीतिबारे विभिन्न कोणबाट बहस चलिरहेको छ । नयाँ शिक्षा प्रणाली २०२८ असान्दर्भिक भइसकेको छ । हालसम्म विद्यालयदेखि विश्वविद्यालयका पाठ्यक्रममा हामी चुकिरहेका छौँ । यस आलेखमा विद्यालयदेखि विश्वविद्यालयसम्म सैद्धान्तिकसँगै व्यावहारिक ज्ञानको अवधारणा अगाडि सार्दै अघि बढ्नु अपरिहार्य भइ
‘साइरन’ ध्वनि प्रदूषणको कारक
उपत्यकाका सडकमा एकैछिन उभिएर हेर्ने हो भने बिरामी पु¥याएर फर्किएको एम्बुलेन्स होस् वा आगो निभाएर फर्किएको दमकल, सुरक्षा निकायको होस् वा स्थानीय तहका सवारीसाधन, शव वाहन होस् वा राष्ट्रिय झन्डा वाहक विशिष्ट व्यक्तिहरूको सवारीसाधन नै किन नहुन साइरन जडित त्यस्ता सवारीसाधन अत्यावश्यकबाहेक पनि ठुला ठुला आवाजमा हुइँकिरहेको बग्रेल्ती देख्न सकिन्छ । साइरन जडित यस्ता सवारीसाधनको कर्कस ध्वनिले ध्वनि प्रदूषणमा बढवा दिइरहेको छ । ट्राफिक सङ्केतको रातो बत्तीमा रोकिएर हरियो बल्दा स्टप लाइनमा रोकिएका र अगाडि बढ्न केही सेकेन्ड मात्र पनि ढिला गर्ने सवारीविरुद्ध पछाडिको सवारी चालकले हर्न बजाएर गर्ने विरोध, त्यसै गरी ‘ब्रेक नभए बरु खासै फरक नपर्ने तर हर्न अनिवार्य’ भन्ने सवारीचालकको मानसिकताले गर्दा पनि दिनानुदिन ध्वनि प्रदूषण बढिरहेको छ ।
सञ्चार क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण फड्को
सरकारले अघि सारेको सुशासनसहितको विकासको मूलमन्त्रलाई केन्द्रमा राखेर सञ्चार मन्त्रालयले सञ्चार तथा सूचना प्रविधि क्षेत्रको रूपान्तरणमा महत्वपूर्ण आधार तयार पार्ने काम गरेको छ । एक वर्षका बिचमा कानुनी, नीतिगत र संरचनात्मक सुधार तथा सुशासनको पक्षमा मन्त्रालयले महत्वपूर्ण जग हाल्ने काम गरेको छ । एक वर्षको बिचमा ऐन, नीति, नियमावली र निर्देशिका गरी १३ वटा कानुनमाथि छलफल आरम्भ गरेकोमा तीन वटा नियमावली र एउटा निर्देशिका पारित भएर कार्यान्वयनमा गएका छन् । मन्त्रीपरिषद्मा दुई वटा पुगेका छन् भने बाँकी कानुनका मस्यौदा अन्य मन्त्रालयको सहमति लिएर मन्त्रीपरिषद् पठाउने अन्तिम तयारीमा छन् ।
सङ्घीयता कार्यान्वयनसँगै समृद्धि
नेपालको संविधान, २०७२ ले सामन्ती, निरङ्कुश, केन्द्रीकृत र एकात्मक राज्यव्यवस्थाले सिर्जना गरेका अनेकौँ विभेद र उत्पीडन अन्त्य गर्दै बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक तथा भौगोलिक विविधतायुक्त विशेषतालाई आत्मसात् गरेको छ । सोही संविधानले नेपालका अनेक वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक, धार्मिक, लैङ्गिक विभेद र सबै प्रकारका जातीय छुवाछुतको अन्त्य गरी आर्थिक समानता, समृद्धि र सामाजिक न्याय सुनिश्चित गर्न समानुपातिक, समावेशी र सहभागितामूलक सिद्धान्तका आधारमा समतामूलक समाज निर्माण गर्ने सङ्कल्प पनि गरेको छ ।
‘कामबाट प्रमाणित गर्न प्रतिबद्ध छु’
सम्माननीय सभामुख महोदय, नेपाली कांग्रेसले सरकारमाथिको समर्थन फिर्ता लिएपछि संविधानतः विश्वासको मत लिन म यो रोस्ट्रममा उभिएको छु । सरकार पुनर्गठन र नयाँ समीकरणको आवश्यकताबारे मैले यसअघि नै सम्मानित सांसदलाई जानकारी गराइसकेको छु । त्यसको औचित्य आज यो सम्मानित संसद्मा भाषणबाट होइन, मेरा कामबाट प्रमाणित गर्न प्रतिबद्ध छु । त्यसका लागि यो सार्वभौम संसद्को विश्वास चाहन्छु । प्रधानमन्त्रीका रूपमा मैले समस्याग्रस्त अर्थतन्त्र जिम्मा लिएको थिएँ । अर्थतन्त्र सुधारका लागि म सुरुदेखि नै अनवरत रूपमा लागेँ । पछिल्लो अवस्थामा अर्थतन्त्रका अधिकांश सूचक राम्रा हुँदै गएका छन् । चालु आर्थिक वर्षको सात महि
मिर्गौला उपचारमा फड्को
सन् २००८ तिरको कुरा हो, विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको एउटा अध्ययन प्रतिवेदन अनुसार नेपाल जस्तो विकासोन्मुख मुलुकमा मिर्गौला फेल भएकामध्ये ९० प्रतिशतभन्दा बढी रोगी केही महिनामै मृत्युवरण गर्न बाध्य हुन्थे । त्यसताका नेपालमा मिर्गौला प्रत्यारोपणको सुविधा थिएन र डाइलायसिस सेवा अत्यन्तै कम उपलब्ध थियो । मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्न छि
समाजवादमा पुग्ने मार्ग
संविधानमा समाजवाद उल्लेख गरिएको छ । हाम्रो परिवेशमा पनि यो दीर्घकालीन विषय नै हो । तथापि राजनीतिक दलहरूले यसलाई नाराकै रूपमा बढी चर्चा गर्नाले र जनताको तीव्र चाहनाको विषय हुनुका कारण यो लोकप्रिय शब्द बनेको छ । साथै चर्चा बढी तर तदनुरूप काम नहुँदा यो शब्दप्रति नै वितृष्णा जाग्ने अवस्था आउन सक्छ । समाजवाद भन्नेबित्तिकै कम्तीमा शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारी जस्ता सेवासुविधामा जनताको सहज पहुँचको सुनिश्चतताको अपेक्षा र मान्यता रहेको हुन्छ । हाम्रो तत्कालकै अवस्थामा यो सहज देखिएको छैन तर पनि हामी सबै समाजवादको नारा उरालिरहेका छौँ । कोरा नाराले यो विडम्बनायुक्त र निराशा सिर्जना गर्ने विषय बन्न जाने संशय बढिरहेको छ ।
सङ्घीयता सबल बन्ने आधार
गत वर्ष पुस १० गते बनेको एमालेसहितको गठबन्धन भत्किएपछि फागुन २५ गते राष्ट्रपतिको निर्वाचनसँगै कांग्रेस र माओवादीबिच नयाँ गठबन्धन बनेको थियो । त्यो गठबन्धन सरकार करिब एक वर्षसम्म चलेपछि फागुन २१ गते टुट्यो । पुनः एमाले, रास्वपा र जसपासित गठबन्धन गरी प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल (प्रचण्ड) कै नेतृत्वमा सरकार गठन भएको छ । यसरी छिटो छिटो सरकार परिवर्तन भएपछि मुलुकको निरन्तर विकास र निर्माणमा असर पर्छ नै । कुनै दलको एकलौटी बहुमत नआएपछि गठबन्धन सरकारको गठन हुँदै आएको छ ।
प्राविधिक शिक्षा सुधारका प्रसङ्ग
देशको मेरुदण्ड शिक्षा क्षेत्र भए जस्तै शिक्षाको पनि मेरुदण्ड मानिने प्राविधिक शिक्षाको अवस्था पछिल्लो समय दयनीय बन्दै गएको छ । प्राविधिक शिक्षा अध्ययन गर्न चाहने विद्यार्थीको सङ्ख्या ओरालो लागिरहँदा नयाँ नयाँ प्राविधिक शिक्षालय खुल्ने क्रम भने उकालो लागिरहेको छ । प्राविधिक शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिम परिषद्को ताजा तथ्याङ्क अनुसार डिप्लोमा तहको कार्यक्रममा चालु शैक्षिक सत्रमा ५७ हजार ७० विद्यार्थी भर्ना हुनुपर्नेमा ४६.६९ प्रतिशत अर्थात् २६ हजार ६४६ विद्यार्थी मात्रै भर्ना भएका छन् । यसमा स्वास्थ्यबाहेकका कार्यक्रममा भर्ना हुने विद्यार्थीको सङ्ख्या २० प्रतिशत हाराहारीमा मात्रै रहेको
स्थानीय तहमा व्यवस्थापकीय अभ्यास
नेपालको संविधान २०७२ को कार्यान्वयनपछि नेपाल एकात्मक राज्यप्रणालीबाट सङ्घीय लोकतान्त्रिक राज्यमा विधिवत् रूपान्तरण भयो । संवैधानिक व्यवस्था अनुसार सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको मूल संरचना सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय गरी तीन तहको हुने र राज्य शक्तिको प्रयोग यी तीनै तहले गर्छन् । नेपालको संविधानको भाग–५ मा स्थानीय तहबारे उल्लेख छ, जस अनुसार स्थानीय तह अन्तर्गत गाउँपालिका, नगरपालिका र जिल्ला सभा रहने व्यवस्था ग
सार्वजनिक प्रशासनको छवि
लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीमा सरकारले प्रदान गर्ने सेवा नागरिकको घरदैलोसम्म नै पुग्नु पर्छ । सरकारले नागरिकलाई प्रदान गर्ने सेवा प्रवाह जति प्रभावकारी हुन्छ, त्यति नै नागरिकले सरकार आफ्नै वरिपरि छ भन्ने अनुभूत गर्छन् । यसका लागि सार्वजनिक प्रशासनको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ । सेवाग्राही बसेको स्थानमा नै छिटोछरितो तथा सहज तरिकाले सेवा प्रवाह हुन सके मात्र सार्वजनिक प्रशासनको औचित्य पनि पुष्टि हुन्छ । यस कार्यका लागि ज्येष्ठ नागरिक, सुत्केरी महिला, पिछडिएका वर्ग, असहाय तथा अपाङ्गता भएकालाई सेवाप्रदायकले पहिलो प्राथमिकता राख्ने जस्ता काम गर्नु पर्छ । स्वच्छ र जनचाहना अनुसारको सेवा प्रवाह गर्न सक्ने क्षमता नै सक्षम, सबल र प्रभावकारी प्रशासनको पहिचान हो । सरकारी सेवा नाफारहित, सेवामूलक तथा कल्याणकारी हुने
सहकारीका विकृति नियन्त्रण
नेपालको संविधानमा सार्वजनिक, निजी र सहकारी क्षेत्रको सहभागिता तथा विकासमार्फत उपलब्ध स्रोत र साधनको अधिकतम परिचालनद्वारा तीव्र आथिृक वृद्धि गर्ने सोच छ । सहकारीलाई तीन खम्बे आर्थिक आधारको महत्वपूर्ण पक्ष मानिएको छ । ‘गाउँ गाउँमा सहकारी, एक घर एक रोजगारी’ भन्ने धारणाले अर्थतन्त्रमा सहकारीको महत्वलाई दर्साएको छ । सहकार्यताबाट हुने सामूहिक प्रयत्नले सहकारीको भावना जागृत गरेको छ । सहकारीका सिद्धान्तले सामूहिकता, समझदारी र सहकार्यमा जोड दिएको छ ।
मधुमेह रोगीमा मुख स्वास्थ्य
बत्तिस वर्षीय एक जना पुरुष दाँत निकाल्न आउनु भयो । शरीरमा दाँतको रोगबाहेक अन्य रोग नभएको जानकारी उहाँले दिएपछि दाँत निकालियो । दुई सातासम्म पनि दाँत निकालेको घाउ ठिक नभएको भनेर उहाँ फेरि आउनुभयो । दाँत निकालेको घाउ सफा नै देखेपछि कारण पत्ता लगाउन रगत परीक्षण गरियो । रगत परीक्षण गर्दा मधुमेह देखिएपछि उहाँ नै अचम्ममा पर्नुभयो । यस्तै अर्का एक पुरुष मधुमेहका रोगी हुनुहुन्थ्यो । गिजाबाट रगत आई मुख र गिजा सफा गर्दा/गराउँदा मधुमेह नियन्त्रणमा आएको र लगातार बढ्दै गएको औषधी पनि घट्दै गएको वास्तविकता उहाँ सुनाउँदै हुनुहुन्थ्यो ।
समाज बदल्न युवा भूमिका
विश्वविद्यालयबाट कहिल्यै दीक्षित हुन नपाएका एप्पल तथा पिक्सार एनिमेसनका प्रमुख कार्यकारी स्टिभ जब्स स्टान्फोर्ड विश्वविद्यालयको दीक्षान्त समारोहमा विशिष्ट वक्ताका रूपमा निम्त्याइए । दीक्षित युवामा भविष्यप्रति आशा र प्रेरणा जगाउन उनले आफ्नै कथा ‘कनेक्टिङ द डट’ लाई मार्मिक ढङ्गले प्रस्तुत गरे । भविष्यको निर्माण भनेको छरिएका बिन्दुहरूबिच सम्भावना खोजेर सरल रेखा बनाउनु जस्तै हो । दुःखद अवस्थालाई पृष्ठभूमिमा राखेर, परिस्थितिमा सम्भावना खोजेर, तिनलाई आशामा जोडेर एउटा वृत्तिपथ बनाउन सकिन्छ, बिन्दुहरू जोडेर सरल रेखा बने जस्तै । विश्वविद्यालय त भविष्य निर्माण गर्ने औपचारिक प्रतिष्ठान नै भए तर मस्तिष्कको प्रयोगशाला र मनको भावनालाई जोड्ने युवा आफ्नो भविष्य निर्माण गर्दागर्दै समाजको पुनर्निर्माण पनि गरिरहेका हुन्छन् ।
वैदेशिक रोजगारीका समस्या
वैदेशिक रोजगारी अर्थतन्त्रको मुख्य आधार भए पनि समस्यारहित छैन । वैदेशिक रोजगारीमा नेपाली युवाको उच्च आकर्षण र माग रहेको छ तर यो क्षेत्र उत्तिकै समस्याग्रस्त पनि छ । यो समस्यामा पहिलो त श्रमिकहरूमा वैदेशिक रोजगारीसम्बन्धी कानुनी ज्ञानको अभाव छ । सीमान्त वर्गको वित्तीय संस्थामा पहुँच निर्माण गर्न सकिएको छैन । विदेशमा नेपाली कामदारले शारीरिक एवं मानसिक हिंसा झेल्दा न्याय दिलाउन सकिएको छैन । समस्यामा परेका नेपाली कामदारको समयमा उद्धार गर्न सकिएको छैन । वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएका नेपालीको सिप, दक्षता र ज्ञानको सही सदुपयोग गर्ने वातावरण निर्माण गर्न सकेका छै
नागरिकमैत्री सेवा प्रवाह
नेपालमा पद्धति र प्रणाली बसाउने विषयमा कसैको रुचि छैन । छ त केवल आफू अनुकूलका निर्णय गर्ने, सके तदनुसारका कानुन बनाउने, नसके आदेश वा निर्देशनका भरमा जनतामाथि शासन गर्ने प्रवृत्ति हाबी भएको छ । यो प्रवृत्ति राज्य संयन्त्रका हरेक क्षेत्रमा नागरिकले अनुभव गर्न पाउँछन् । राज्य नागरिकको सहजीकरणका लागि हो भन्ने विश्वास दिलाउन आजसम्मका सरकार असफल भएका छन् । अझ यसो भनौँ, राज्य सत्ता नागरिक सुविधाका लागि होइन, राज्य सञ्चालकका सुखसुविधाका लागि हो । आज राजनीतिक प्रणालीमाथि प्रहार भएको छ भने यी र यस्तै विषयको कारण भएको छ ।
वामपन्थी एकताको सुरुवात
भर्खरै नेपाली कांग्रेससँगको गठबन्धन तोडेर नेकपा (माओवादी केन्द्र) ले नेकपा (एमाले) सँगको गठबन्धनमा सरकारको पुनर्गठन गरेको छ । यो नयाँ गठबन्धन वामपन्थी एकताका लागि आधा दैलो खुलेको घटनाका रूपमा लिन सकिन्छ । सत्ता स्वार्थको दृष्टिकोण राखेर विश्लेषण गर्नेहरूलाई त केही भन्न सकिँदैन । देशका हितका लागि भने यो अत्यन्तै सकारात्मक र स्वागतयोग्य कार्य हो । तत्कालीन नेकपा विभाजित भएपछि फेरि नेपालका वामपन्थीहरू एक ठाउँमा पुगेका छन् । यो नेपालको राजनीतिमा नयाँ परिवर्तन हो र सकारात्मक पक्ष पनि हो ।
आर्थिक कूटनीतिको आयाम
दुई विशाल भूगोल मात्र होइन, ठुला र उदाउँदा अर्थतन्त्र भएका मुलुकबिचमा नेपाल रहेको छ । केही वर्षअघि नै जापानलाई उछिन्दै चीन विश्वको दोस्रो ठुला अर्थतन्त्र बनेको थियो । अमेरिकालाई समेत उछिन्दै विश्वकै पहिलो अर्थतन्त्र हुने लक्ष्यमा छ चीन । हालै भारत विश्वको पाँचौँ ठुलो अर्थतन्त्रमा उक्लिएको छ । अमेरिका र चीनपछि तेस्रोमा रहेको जापान चौथो स्थानमा पुगेको छ भने जर्मनी विश्वको तेस्रो ठुलो अर्थतन्त्र बनेको छ । दुई ठुला छिमेकीसँगै विश्वका ठुला अर्थतन्त्र भएका सबै मु
कोशी प्रदेशका सम्भावना
चौध वटा जिल्ला भएको कोशी प्रदेशमा हिमाल, पहाड र तराईको भूभाग छ । यस प्रदेशमा महानगरपालिका एक उपमहानगरपालिका दुई, नगरपालिका ४६ र गाउँपालिका ८८ वटा गरी १३७ वटा स्थानीय तह छन् । २०७८ सालको १२ औँ राष्ट्रिय जनगणनाको अन्तिम प्रतिवेदन अनुसार ४९ लाख ६१ हजार ४१२ कुल जनसङ्ख्या रहेका छन् । अन्य प्रदेशको तुलनामा यो प्रदेश विकसित छ । यहाँको हावापानी विविधतापूर्ण छ । लगभग सबै जिल्लाका सदरमुकाममा पक्की सडक जोडिएको छ । स्थानीय तहसम्म सडक सञ्जाल, सञ्चारको सञ्जाल, विद्युत् विस्तार क्रमशः हुँदै छ ।
सामाजिक न्यायको प्रत्याभूति
विसं २०७४ को आमनिर्वाचनमा नेकपा एमाले र नेकपा माओवादी केन्द्रले गठबन्धन गरी चुनाव लडेर सफलता पाएदेखि नेपालमा गठबन्धन संस्कृतिले मौलाउने मौका पाएको छ । त्यस चुनावमा दुई पार्टीका सङ्घीय सांसदको कुल सङ्ख्या लगभग दुई तिहाइ हाराहारी पुगेपछि त चुनावमा गठबन्धन गर्नै पर्छ भन्ने मान्यताले नेपालका राजनीतिक दलमा भर गरेको पाइन्छ । नेपालको संविधानमा नै एक दलले बहुमत ल्याई सरकार गठन गर्न असम्भव जस्तै व्यवस्था गरिएका कारण यसलाई संस्कृतिका रूपमा विकसित गर्नुपर्नेमा विकृतिका रूपमा परिभाषित गर्दै जाँदा गठबन्धन शब्दलाई नै बिटुलो मान्न थालिएको छ ।
महिला, अर्थतन्त्र र विकास
मार्च ८ मा विश्वभर महिला दिवस मनाइयो । अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको लामो इतिहास छ । यसले महिलाले भोगेका भेदभाव र दुःखका साथै उनीहरूले अधिकार प्राप्तिका लागि गरेको सङ्घर्षलाई स्मरण गराउँछ । अमेरिकामा सन् १९०८ मा महिला समानताका लागि भएको महिलावादी आन्दोलनको सम्झनामा सन् १९११ देखि अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाउने गरिएको हो । यसमा अमेरिकाको समाजवादी पार्टीको अगुवाइ रहेको पाइन्छ । उक्त आन्दोलनमा १५ हजार महिलाले आफूहरूमाथि भएको काम गर्ने समय, ज्याला दर र मतदानमा रहेका असमानता हटाउनु पर्ने मागसहित ¥याली निकालेका थिए । यो दिवस सन् २०११ मा अस्ट्रिया, जर्मनी, डेनमार्क र स्विट्जरल्यान्डमा मनाइएको थियो ।
बजेटबारे संसद्को नियमावली
नेपालको संविधानको धारा ११९ बमोजिम प्रत्येक आर्थिक वर्षको बजेट सङ्घीय संसद्मा जेठ १५ गते पेस गर्नुपर्ने छ । राजस्व तथा व्ययको अनुमानलाई स्वीकृत नगरेसम्म कार्यान्वयन हुन नसक्ने संवैधानिक बाध्यता छ । साथै सङ्घको बजेट पारित भएपछि त्यही आधारमा प्रदेश तथा स्थानीय तहमा बजेटको व्यवस्थापन हुने संवैधानिक तथा कानुनी पाटो रहेको छ । यसर्थ बजेटको प्राथमिकता र सिद्धान्तले बजेट निर्माणमा महìवपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्ने हुनाले प्रत्येक वर्ष बजेटको प्राथमिकता र सिद्धान्तको सन्दर्भमा सङ्घीय संसद्मा छलफल हुने संवैधानिक तथा कानुनी व्यवस्था पनि छ ।
अख्तियारको सक्रियता
नेपालको संविधान, २०७२ को धारा २३८ मा संवैधानिक निकायका रूपमा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगको व्यवस्था गरिएको छ । संविधानले अख्तियारको काम, कर्तव्य र अधिकारसमेत तोकेको छ । भ्रष्टाचार नियन्त्रण गरी सुशासन प्रवर्धन गर्न आयोगले अख्तियार ऐन, २०४८, भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०५९, अख्तियार नियमावली, २०५९ एवं अन्य प्रचलित अन्य कानुनी व्यवस्था र आयोगको कामकारबाहीसम्बन्धी कार्यविधि, निर्देशिका एवं मापदण्डमा आधारित भई सदाचार, निष्पक्षता र निर्भीकताको सिद्धान्त अवलम्बन गरी कार्यसम्पादन गर्दै आएको कुरा कसैबाट छिपेको छैन ।
पर्यटकीय गन्तव्य लुम्बिनी
शान्तिका अग्रदुत भगवान गौतमबुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी रुपन्देही जिल्लामा पर्दछ । इशापूर्व ५६३ वैशाख पूर्णिमामा आमा मायादेवीको कोखबाट सिद्धार्थ गौतमबुद्धको जन्म भएको स्थल हो लुम्बिनी । लुम्बिनी विश्वकै धार्मिक पर्यटनको गन्तव्य बन्दै गएको छ । मायादेवी आफ्नो घर कपिलवस्तुबाट माइती देवदह जाँदैगर्दा बाटोमै लुम्बिनीमा गौतमबुद्धको जन्म भएको थियो । लुम्बिनीमा मायादेवी मन्दिर मुख्य आकर्षणको केन्द्र बनेको छ । धार्मिक पर्यटनको दृष्टिले नेपालकै प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्य रहेको लुम्बिनीको नामले यस प्रदेशको पनि नामकरण गरिएको छ ।
बलियो राजनीतिक शक्ति बनाउने संकल्प
मुलुकको समृद्धि जनताको पूर्ण सहयोगमा सम्भव छ । र, त्यो तब सार्थक हुन्छ जब जनताले प्रत्यक्ष तथा परोक्ष रूपमा दल, नेता र कार्यकर्तासँगै हातेमालो गर्न लामबद्ध हुन्छन् । जनताहरू दलसँग हातेमालो तब गर्छन् जब दलले जनताको पूर्ण विश्वास जित्न सफल हुन्छन् ।
