नेपाली भूमिबाट विस्तारित बुद्धको आलोक
बौद्ध दर्शन संसारका सबै वस्तु अनित्य एवं क्षणिक छन् भन्ने निरिश्वरवादी, अनात्मवादी दर्शन हो । बुद्ध दर्शनले तत्कालीन समयमा भारतीय उपमहाद्वीपमा व्यापक हलचल पैदा ग¥यो । वैदिक दर्शन, धर्म, संस्कृति र चिन्तनको बोलवाला भएको समाज र संस्कृतिमा वैदिक यज्ञ, कर्मकाण्ड, पुरोहितवाद, वर्णाश्रम व्यवस्थाजस्ता विचार, व्यवहार र चिन्तनले जरा गाडेको र ईश्वर नै सबथोक भनिएको बेला वैदिक संस्कृति र आदर्शलाई चुनौती दिँदै तत्कालीन सत्तालाई प्रहार गर्नु सामान्य विषय थिएन ।
बोधिज्ञान र बुद्ध जयन्ती
हालको कपिलवस्तु नेपाल र भारतको सीमा जोडिएको क्षेत्र हो । बेग्लै गणराज्यका रूपमा परिचित त्यसबेलाको कपिलवस्तु छिमेकी अरू राज्यभन्दा विकसित र प्रख्यात थियो । त्यहाँ गौतम गोत्र शाक्य कुल सूर्यवंशी क्षेत्रीहरूले शासन गर्दै आएका थिए ।
लुम्बिनी भ्रमणका आयाम
प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको निमन्त्रणामा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले जेठ २ गते लुम्बिनीको भ्रमण गर्दै हुनुहुन्छ । प्रधानमन्त्रीका रूपमा मोदीको यो पहिलो लुम्बिनी भ्रमण हो । भारतकै अग्रसरतामा भएको प्रधानमन्त्री देउवाको भ्रमणको केही समयभित्रै मोदीको नेपाल आगमनलाई सकारात्मक सन्देशका रूपमा लिनुपर्छ । यसले प्रधानमन्त्री देउवाको भ्रमणका क्रममा भएका आपसी समझदारी कार्यान्वयन हुने विश्वास चुलिएकोे छ ।
लयमा लोकतन्त्र
विभिन्न शङ्का–उपशङ्काबीच गणतान्त्रिक संविधान लागू भएपछिको दोस्रो स्थानीय तहको चुनाव उत्साहपूर्ण रूपमा सम्पन्न भएको छ । एक करोड ७७ लाख ३३ हजार ७२३ मतदातामध्येका एक करोड १८ लाख ५६ हजारले मतदान गरेको प्रारम्भिक सूचना आएको छ । समग्रमा करिब ६७ प्रतिशत मत खसेको छ । वि.सं. २०७४ मा ७४.५२ प्रतिशत मतदाताले मतदान गरेका थिए ।
स्थानीय तहका चुनौती
नेपालको संविधान जारी भएपछिको दोस्रो स्थानीय तह निर्वाचन सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको छ । कुनै पनि नयाँ चिज प्रयोग गर्न केही समय अभ्यास गर्नुपर्छ । २०७४ सालमा पहिलो चुनाव हँुदा स्थानीय तहमा ठूला मान्छे भनाउँदाको चासो थिएन ।
प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रमको प्रभाव
स्थानीय चुनाव सकिएसँगै जनताबाट चुनिएर आएका प्रतिनिधिले स्थानीय सरकारलाई गति दिनेछन् । स्थानीय तहमा चुनिएका ३५ हजार २२१ जनप्रतिनिधिले २०७९ जेठ ५ पछि स्थानीय सरकारको बागडोर सम्हाल्नेछन् । दूरदराजका जनतालाई उनीहरूले चाहेको सेवा उनीहरूले चाहेकै स्थानबाट प्रदान गर्ने अवधारणाअनुरूप गठन गरिएका ७५३ स्थानीय तहमा निर्वाचित जनप्रतिनिधिले दुर्गम भेगका जनतासम्म सिंहदरबार पुगेको अनुभूति दिनेछन् ।
कटुवाल प्रथाको सञ्चार
संस्थाले खटाएअनुसार वा सामाजिक, सांस्कृतिक वा प्रशासनिक आधिकारिकता भएको व्यक्तिले अह्राएअनुसार सार्वजनिक स्थलमा सूचनाको सार्वजनिक सम्प्रेषण गर्ने व्यक्तिलाई नेपाली परम्परागत समाजमा कटुवाल भनिएको पाइन्छ । त्योसँग सम्बद्ध प्रथाला
सामाजिक सञ्जालको बोझ
सामाजिक सञ्जालले संसारलाई एउटै घर र संसारका मानिसलाई एकै परिवारका सदस्यजस्तो बनाएको छ । संसारका फरक–फरक, रमाइला–रमाइला, अनौठा–अनौठा परम्परा, रीतिरिवाज, चालचलन, कला, संस्कृति, संस्कारबारे जानकारी लिन, बुझ्न, सिक्न सजिलो भएको छ । विश्वको जुनसुकै स्थानबाट ज्ञान आदानप्रदान गर्न सकिएको छ ।
चराको रोचक बसाइँसराइ
उड्न सक्नु चराहरूको प्राकृतिक विशेषता हो । चराहरूको यही बानीबाट मोहित र प्रभावित भएर मान्छेले पनि उडान भर्न सक्ने प्रविधि र यन्त्रहरूको विकास गरिरहेका छन् । चराको उडान विज्ञानलाई पछ्याउँदै विकसित गरिएको प्रविधिको सहायताले आज मान्छे पनि आकाशमा चराजस्तै उडन सक्ने भएका छन् तर अभैm पनि चराहरूले गर्नेजस्तो नियमित र लामो दूरीको उडान, उडानका बेला बाटो पहिल्याउने तरिका, गन्तव्यको पूर्वजानकारी पाउने माध्यम जस्ता तथ्य भने रोचकताको गर्भभित्रै लुकेका छन् ।
वातावरणीय मुद्दामा राजनीतिक सचेतता
गाँस, बास र कपासको सर्वसुलभ व्यवस्था मानव समाजको आधारभूत आवश्यकता हो । नेपालजस्तो विकासोन्मुख मुलुकका लागि यो स्वाभाविक छ । खान र लगाउन पुगेपछि मानिस आराम चाहन्छ । समुन्नत विकासको चाहना त्यसपछिको प्राथमिकता हो ।
आज मतदाताको परीक्षा
नेपाल र नेपालीका लागि लामो प्रतीक्षाको दिन अन्त्य भएको छ । सङ्घीय शासन व्यवस्थाअन्तर्गत स्थानीय तहका लागि दोस्रो निर्वाचनको दिन हो आज । नेपालीका लागि ठूलो पर्व, ठूलो महोत्सव र एक किसिमको ठूलो मेला पनि हो ।
कलिला विद्यार्थीलाई झोलाको भारी
नेपाली समाजमा एउटा कथन छ– ‘पढेको मान्छेभन्दा परेको मान्छे जान्ने हुन्छ !’ यसको अर्थ किताबी ज्ञान मात्रै भएको तर अनुभव केही नभएको अथवा भनौँ त्यो ज्ञानलाई व्यवहारमा उतार्न नपाएको मान्छेको तुलनामा व्यावहारिक ज्ञान पाएका मानिसहरू जान्ने हुन्छन् । यसको उदाहरण हामी सबैको घरमा पनि छ ।
लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा ऐतिहासिक योगदान
गणेशमान सिंहले जीवनभरि देश र जनताको हितको निमित्त सङ्घर्ष गर्नुभयो । अनेक कष्ट र यातना बेहोर्नुभयो । अनेक पटक मृत्युदण्डको अगाडि उभिनुभयो । उहाँले वि.सं. १९९७ को साउनमा धर्मभक्त माथेमाबाट प्रजापरिषद्को सदस्यता लिनुभयो । प्रजापरिषद्ले आफ्नो सक्रियतालाई बढाउँदै लग्यो । १९९७ को भदौमा यसले आफ्नो चौथो पर्चा पनि वितरण ग-यो । व्यापक रूपमा वितरण गरिएको यो पर्चामा एकतन्त्रीय राणा शासनको कडा विरोध गरिएको थियो । यी पर्चा कसरी, कसबाट वितरण भए, प्रजापरिषद्मा को–को छन् ? यी कुरा राणालाई थाहा थिएन । यी सबैको यथार्थ जानकारी गराउनेलाई उचित पुरस्कार दिने राणाले घोषणा गरे । पुरस्कार पाउने लोभमा वाक्पतिराज शास्त्री (शुक्रराज शास्त्रीका भाइ)ले यसबारेको उनलाई थाहा भएसम्मका सबै कुरा राणालाई बताइदिए । अन्ततः १९९७ को कात्तिक २ गते बिहानै धर्मभक्त माथेमाको घरको व्यापक रूपले खानतलासी लिइयो । त्यहाँबाट धेरै गोप्य र महìवपूर्ण कागजात बरामद भए । प्रजापरिषद्का बारेमा धेरै कुरा राणालाई थाहा भयो । गणेशमान सिंहलगायत प्रजापरिषद्सित सम्बद्ध धेरैलाई कात्तिक २ गते नै पक्राउ गरियो । सोधिएका कतिपय प्रश्नमा जवाफ दिन इन्कार गरेकाले धर्मभक्त, गङ्गालाल र गणेशमान सिंहलाई अत्यन्त बर्बर तवरले यातना दिइयो । अनेकौँ दिनको यो कठोर यातनाले गणेशमानले लगाएका सबै लुगा उहाँको शरीरभरि घाउ र रगतमा टाँसिएका थिए । ती छुट्याउँदा सम्पूर्ण शरीर रगताम्य भएको थियो । प्रजापरिषद्सम्बन्धी सबै कुरा हेर्न गठन गरिएको विशेष अदालतले १९९७ माघ ६ गते फैसला सुनायो । त्यसमा दशरथ चन्द, शुक्रराज शास्त्री, धर्मभक्त माथेमा, गङ्गालाल र पूर्णनारायण प्रधानलाई अंश सर्वस्वसहित ज्यानको सजाय दिइएको थियो (प्रधानको ज्यानको सजायलाई पछि आजीवन कैदमा परिणत गरियो) । टङ्कप्रसाद आचार्य, रामहरि शर्मा तथा गणेशमानसमेत केहीलाई अंश सर्वस्वसहित आजीवन कैद गरियो । अरू १८ वर्ष, १२ वर्ष, छ वर्ष र तीन वर्षको कैद सजाय पाउनेहरू थिए । उहाँहरू सबैलाई भद्रगोल जेलभित्रको सानो जेलमा कडा निगरानीमा राखिएको थियो । गणेशमान आजीवन कैदको सजायलाई पर्खेर, राणाहरूको कठोर निरङ्कुशतालाई हेरेर मात्र बस्न तयार हुनुहुन्नथ्यो । उहाँ जसरी पनि जेलबाट उम्केर राणाहरूको विरोधको सङ्घर्षमा लाग्ने योजनामा हुनुहुन्थ्यो । निकै लामो र अनवरत प्रयत्नपछि २००१ को असार ७ गतेको मध्यरातमा जेलको दुवै अग्ला पर्खाल नाघेर गणेशमान उम्कनुभयो । त्यसपछिका दिन उहाँका लागि अरू कठोर र अझ कष्टकर थिए । उहाँको नेपालमा मात्र होइन, राणाहरूको अनुरोधमा ब्रिटिस सरकारले भारतमा पनि खोजी गरिरहेको थियो । पक्राउ परे त्यहाँबाट उहाँको सुपुर्दगी हुने निश्चित थियो । असार १५ गते जारी गरिएको गोर्खापत्रमा प्रकाशित इस्तिहारमा भनिएको थियो– “...गणेशमान के पुर्जी उप्रान्त...आजको १५ दिनभित्र तिमी आफैँ हाजिर हुन आउने काम गर । सो समयभित्र हाजिर हुन नआए पछि जुन वखत तिमी पक्राउ हौला, उस समय तिम्रो ज्यान सजाय हुने छ....।”त्यसले स्पष्ट पारेको थियो– गणेशमान सिंहको अबको पक्राउ निःसन्देह मृत्युदण्ड थियो । राणाहरूले गणेशमानलाई पक्राउ गर्ने वा पक्राउ गर्न सुराक दिनेलाई पुरस्कार दिने घोषणा पनि गरिसकेका थिए । भारतमा पनि उहाँले कहिले कृष्णबहादुर गुरुङ र कहिले कुनै अरू नामले कडा भूमिगत रूपमा जोखिमपूर्ण क्षणलाई बेहोरिरहन परेको थियो । वि.सं. २००३ सम्म आइपुग्दा भारत स्वतन्त्रता प्राप्तिको नजिकै पुगिसकेको थियो तर पनि गणेशमानजीले भारतमा बेहोर्नु परेको खतरा हटिसकेको थिएन । केही मत्थर मात्र भएको थियो । २००३ को माघमा कोलकातामा भएको अधिवेशनले नेपाली राष्ट्रि«य काँग्रेसको स्थापना ग-यो । यसमा गणेशमानको प्रमुख भूमिका थियो । त्यसबेलासम्म पनि उहाँले गणेशमान होइन, कष्णबहादुरकै नामबाट भाग लिनु परेको थियो । नेपाली राष्ट्रिय काँग्रेसको दोस्रो अधिवेशन २००४ को माघमा बनारसमा सम्पन्न भयो । त्यो अधिवेशनदेखि मात्र उहाँ गणेशमान सिंहकै रूपमा उपस्थित हुनुभयो । दुई पार्टीको एकीकरणबाट नेपाली काँग्रेसको गठन भयो । नेपाली काँग्रेस सशस्त्र क्रान्तिको तयारीमा लाग्यो । नेपालको कुनै एक उपयुक्त स्थान सम्भवतः पाल्पालाई मुक्त क्षेत्र घोषणा गर्ने र राजा त्रिभुवनलाई भगाएर त्यहाँ पु-याउने, त्यही मुक्त क्षेत्र वा देशभित्रकै एक भूभागबाट जनक्रान्ति सञ्चालन गर्ने निर्णयलाई नेपाली काँग्रेसले आफ्नो प्रथमिकतामा राख्यो । यो निर्णयको जानकारी राजा त्रिभुवनलाई दिन तथा यसमा राजाको सहमति हुन्छ कि हुँदैन ? त्यो बुझ्न तथा केही महिनापहिले सुन्दरराज चालिसेले प्रारम्भ गरेको नेपाली सेनालाई विद्रोह गराएर, जनमुक्ति सेनामा सम्मिलित गराउने कार्यलाई समेत अघि बढाउन गणेशमान र सुन्दरराजको नेतृत्वमा एउटा सशस्त्र टोलीले अति गोप्य तवरमा भारतको सोनवर्षाबाट नेपाल प्रवेश ग-यो र भित्री मधेस, दाप्चा, बनेपा हुँदै यो टोली २००७ को साउनमा काठमाडौँ आयो । यो सशस्त्र टोलीमा जनमुक्ति सेनाका मेजर दिलमान सिंह थापा, लेफ्टिनेन्ट कुलमान लामासमेत सम्मिलित थिए । उनीहरूसित आधुनिक हतियार र शक्तिशाली वारलेस सेट थियो । राजा त्रिभुवनका सचिव दयारामभक्त माथेमा र कृष्णलालमार्फत गणेशमान सिंह र राजा त्रिभुवनको बीचमा संवाद आदान–प्रदान भयो । हेलिकप्टरको व्यवस्था भए मात्र नेपाली काँग्रेसले निर्धारण गरेको मुक्त क्षेत्रमा जान सक्ने राजा त्रिभुवनको निर्णय गणेशमान र सुन्दरराजलाई आयो । त्रिभुवनलाई भगाएर मुक्त क्षेत्रमा पु-याउने योजना कार्यान्वयन हुन नसक्ने स्थितिमा पुग्यो । गणेशमान र सुन्दरराजको टोली काठमाडौँ आएको कुरा राणाहरूले थाहा पाए । गणेशमानलाई धेरै पहिलेदेखि राणाहरू आफ्नो नियन्त्रणमा लिन चाहन्थे र मृत्युदण्ड दिन चाहन्थे । सेना भड्काएको अभियोग सुन्दरराजमाथि थियो । त्यसैले उहाँहरू र उहाँहरूको टोलीको व्यापक रूपमा खोजी भयो । अन्ततः २००७ को असोज ८ गते सुन्दरराज, दिलमान सिंह थापा, कुलमान लामा र उनीहरूसित आएका जनमुक्ति सेनाका धेरैलाई पक्राउ गरियो । असोज ८ कै राति सुशीला चालिसे (सुन्दरराजकी धर्मपत्नी) तथा कर्णेल तोरण शमशेर, कर्णेल प्रतापविक्रम शाह र नेपाली सेनाका अरूलाई पनि पक्राउ गरियो । राणाहरूको अनेक प्रयत्नबाट पनि जोगिएर केही पछि गणेशमान भारततिरै फर्कनुभयो । भारतको सीमानजिकै ठोरीमा उहाँ पक्राउ पर्नुभयो । उहाँलाई काठमाडौँ ल्याइयो र सिंहदरबारको सैनिक हिरासतमा राखियो । हरि शमशेरको अध्यक्षतामा विशेष अदालत गठन गरियो । हरि शमशेरले सोधेको कतिपय प्रश्नको जवाफ दिन गणेशमानले अस्वीकार गर्नुभयो । त्यसमा क्रोधित भएर आठपरियालाई हरि शमशेरले भने– यसलाई कोर्रा हान् । चार जना आठपरियाले क्रूरतापूर्वक गणेशमानजीलाई कोर्रा हाने । उहाँको सम्पूर्ण शरीर रगताम्य भयो । उहाँ मुर्छा पर्नु भयो । तिनै आठपरियाले घिसार्दै उहाँलाई थुनावा कोठामा पु-याए । एक दिन मात्र होइन, उहाँमाथि यस्ता यातना अरू निकै दिनसम्म दोहरिइरहे । २००१ मा जेलबाट फरार भएको, सीमान्त स्थान झरोखरमा नेपाली पुलिसमाथि गोली चलाएको, सरकारविरोधी सङ्गठनमा रहेर अनेक कार्य गरेको, जनमुक्ति सेनाको सशस्त्र टोलीसहित काठमाडौँमा आएको, श्री ३ र अरूहरूको हत्या गर्ने षड्यन्त्रमा लागेको, नेपाली सेनालाई भड्काउने प्रयत्न गरेको आदि कतिपय अभियोग मूलतः गणेशमान, सुन्दरराज, दिलमान सिंह थापा, कुलमान लामा र तोरण शमशेरसमेतलाई लगाइएको थियो । त्यसैले उहाँहरूलाई मृत्युदण्डको सजाय सुनाउने तयारीमा विशेष अदालत लागिरहेको थियो । त्यसबेलासम्म नेपाली काँग्रेसले सशस्त्र क्रान्तिको सम्पूर्ण तयारी पूरा गरिसकेको थियो । २००७ को असोज १० र ११ गते बैरगिनयाँमा भएको नेपाली काँग्रेसको सम्मेलनले सशस्त्र क्रान्ति गर्ने निर्णय ग-यो । २००७ को कात्तिक २६ को मध्यरातमा वीरगञ्ज कब्जा गरेर, जनमुक्ति सेनाले देशको धेरै भागमा जनक्रान्ति सुरु गरिसकेको थियो । त्यसैले गणेशमान र अरूलाई मृत्युदण्डको सजाय सुनाउने दिन पछि सर्दै गयो । वि.सं. २०१६ को जेठमा बीपी कोइरालाको प्रधानमन्त्रित्वमा जननिर्वाचित सरकार गठन भयो । गणेशमानजीले यातायात, निर्माण, सञ्चार, नहर, मालपोत र भूमिसुधार मन्त्रालयको जिम्मेवारी वहन गर्नुभएको थियो । यो सरकारले विकास र निर्माणका धेरै महìवपूर्ण काम ग-यो । त्यसलाई राजा महेन्द्रले सहन गर्न सकेनन् । २०१७ को पुस १ गते सैन्य शक्तिको आडमा उनले जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री, मन्त्री र अरू धेरैलाई जेलमा राखे । संसद् विघटन गरे । पार्टीलाई प्रतिबन्ध लगाए । राजाको यो लामो निरङ्कुश कालमा आठ वर्ष जेलमा रहेर २०२५ को कात्तिकमा बीपी र गणेशमानको रिहा भयो । उहाँहरूले त्यसपछि लामो समयसम्म निर्वासनमा रहनु प-यो । देश सङ्कटतिर गइरहेको थियो । देशलाई सङ्कटबाट जोगाउन राष्ट्रिय एकता र मेलमिलापको नीति लिएर २०३३ को पुस १६ गते बीपी र गणेशमानजी स्वदेश फर्कनुभयो । उहाँहरूलाई विमानस्थलमै पक्राउ गरियो र कडा निगरानीका साथ जेलमा राखियो । उहाँहरूमाथि राज्य विप्लवसम्बन्धी सातवटा मुद्दा थिए । ती प्रत्येक मुद्दामा उहाँहरूलाई मृत्युदण्ड हुन सक्थ्यो । तीमध्ये दुईवटा बेग्लाबेग्लै मुद्दामा भीमनारायण श्रेष्ठ र कप्तान यज्ञबहादुर थापालाई मृत्युदण्ड दिने फैसला भइसकेको थियो । तीलगायत अरू सबै मुद्दाको प्रमुख अभियुक्त बीपी, गणेशमान र गिरिजाबाबु हुनुहुन्थ्यो । उहाँहरूमाथिको मुद्दा हेर्न विशेष अदालत पनि गठन गरियो । गणेशमानजीको निमित्त यो तेस्रो विशेष अदालत थियो । १९९७ को, २००७ को र २०३३ को यी तीनवटै विशेष अदालतको अगाडि उभिएर उहाँले मृत्युदण्डको फैसलालाई पर्खनु परेको थियो ।
श्रमको सम्मान
नेपालको अर्थतन्त्र समस्यामा पर्नुपर्ने कुनै कारण छैन । यहाँको स्रोत, साधन, श्रम र सीपको उपयोग गर्ने हो र त्यस्तो वातावरण बनाउने हो भने छोटै समयमा परिस्थिति अर्कै बन्छ । नेपालमा खास समस्या श्रमको सम्मान नहुनु हो । स्वदेशमा रोजगारी भनेको सरकारी वा निजी क्षेत्रका कार्यालयमा १० बजेर जाने ५ बजे फर्कने, महिना मरेपछि तलब पाउने मात्रै हो भन्ने ठानिन्छ । स्वरोजगार बन्ने गरी परामर्श पनि दिइँदैन र आफ्नै बलबुतामा सानोतिनो काम गर्नेको सम्मान पनि छैन ।
व्यापार तथ्याङ्कका दिशा
विगत पाँच वर्षमा अर्थात् २०७३ सालपछि नेपालको वैदेशिक व्यापार घाटा अप्रत्याशित रूपबाट बढ्दै गएको छ । यथेष्ट मात्रामा देशको निकासी अभिवृद्धि हुन नसक्दा नै यस प्रकार व्यापार घाटा अप्रत्याशित रूपले बढ्न गएको छ । विगतका पाँच वर्षयता निकासी हँुदै आएका पाम तेल, भटमासको तेल, फलाम र फलामका वस्तु, धागो, उनी गलैँचा, टेक्सटाइल्स, तयारी पोसाक, अलैँची, जुस, जुटका वस्तु, मुसुरो, पश्मिनाका सामान, तामाका वस्तु, चिया, मञ्जन, छाला र अरू प्रत्येक एक अर्बभन्दा कम मूल्यका वस्तुहरूका निकासी अभिवृद्धिको क्रम जारी रा
मोदीको लुम्बिनी भ्रमण
प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको मैत्रीपूर्ण निमन्त्रणामा दक्षिणी छिमेकी भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी बुद्ध पूर्णिमाको शुभ–साइतमा नेपाल भ्रमणमा आउँदै हुनुहुन्छ । उहाँको यस भ्रमणले दुई देशबीचको परम्परागत बहुआयामिक सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउनुका साथै हाम्रो सांस्कृतिक सम्बन्ध र साझा सांस्कृतिक विरासतलाई समेत बलियो बनाउने निश्चित छ ।
नर्सिङप्रतिको मोह
प्रत्येक मे १२ लाई संसारभर विश्व नर्स दिवसका रूपमा मनाइन्छ । यो दिन आधुनिक नर्सिङकी जन्मदाता फ्लोरेन्स नाइटिङ्गेलको जन्मदिन पनि हो । यसरी सन् १८२० मे १२ का दिन इटालीको फ्लोरेन्स सहरबाट यसको सुरुवात भएको थियो । यो
स्थानीय निर्वाचनको राष्ट्रिय सौन्दर्य
देश स्थानीय निर्वाचनउन्मुख छ । निर्वाचनमा प्रचारप्रसार सकिएर मौन अवधि सुरु भइसकेको छ । नयाँ अनि भौतिक, अभौतिक, विद्युतीय माध्यमलगायत सामाजिक सञ्जालको प्रयोगले निर्वाचन प्रचारको रौनकतालाई मलजल गरिरहेको छ ।
नैतिकवान् नयाँ पुस्ता निर्माण
भ्रष्टाचार एउटा अश्वेत अपराध र असाध्य रोग हो, जसले राजनीतिलाई बेकम्मा, कर्मचारीतन्त्रलाई निकम्मा, समाजलाई विशृङ्खल, संस्कृतिलाई विचलित, अर्थतन्त्रलाई धराशायी बनाउँदै राष्ट्रलाई असफल बनाउने गर्छ । यो नीतिभन्दा पनि नियतसँग, परिस्थिति
भारतका प्रधानमन्त्रीको नेपाल भ्रमण
प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको औपचारिक निमन्त्रणामा भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी आउँदो जेठ २ गते नेपाल भ्रमणमा आउँदै हुनुहुन्छ । सन् २०१९ मा भारतका प्रधानमन्त्रीका रूपमा दोस्रो पटक निर्वाचित भएपछि हुन लागेको उहाँको यो
दिगो स्थानीय सरकारको मानक
सङ्घीय लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको संस्थागत विकासको आयामको मापन हो निर्वाचन । साथै संविधानको मर्म, भावनाअनुसार स्थानीय सरकारका लागि जनप्रतिनिधिमूलक संस्थाको निरन्तरता हो निर्वाचन । आवधिक निर्वाचन जनताले आफ्ना जनप्रतिनिधि छान्ने अवसर हो । लोकतन्त्रको मियो निर्वाचन हो भने निर्वाचित जनप्रतिनिधिमार्फत शासन गरिने र नीति निर्माण र कार्यान्वयनमा परोक्ष प्रत्यक्ष सहभागिता र निर्वाचनपश्चात् गठित जनप्रतिनिधिमूलक संस्थाको जीवन्तता हो । लो
निर्वाचनमा मैत्रीपूर्ण प्रतिस्पर्धा
राजनीतिक दलहरू आसन्न स्थानीय तह निर्वाचनको अन्तिम तयारीमा जुटेका छन् ।
पुँजी तरङ्गमा बीमा
बीमा क्षेत्रमा अहिले नयाँ तरङ्ग आएको छ । यसलाई चुक्ता पुँजीको तरङ्ग भन्न मिल्छ । बीमा क्षेत्रको नियामक निकाय बीमा समितिले आउँदो चैतभित्र चुक्ता पुँजी जीवन बीमाका लागि पाँच अर्ब र निर्जीवन बीमा कम्पनीका लागि दुई अर्ब पु-याउन सम्बद्ध बी
स्मार्ट ‘सिटी’ होइन ‘सर्भिस’
स्थानीय निर्वाचनको इतिहास वि.सं. २००४ बाट प्रारम्भ भएको पाइन्छ । प्रधानमन्त्री पद्मशमशेर राणाले उक्त निर्वाचन गराएका थिए । प्रजातन्त्र स्थापनापश्चात् २०१० सालमा काठमाडौँ नगरपालिकाको निर्वाचन भएको थियो । तत्कालीन व्यवस्थाअनुसार स्थानीय निकायको २०१४ सालमा अर्को आवधिक निर्वाचन भयो ।
सामाजिक अपेक्षासँग जोडिएको भविष्य
समाज र राजनीतिबीच गहिरो सम्बन्ध हुन्छ । त्यसैले सामाजिक अपेक्षा र राजनीतिक भविष्य एक–अर्काका परिपूरक हुन् । समाजमा कस्तो अपेक्षा जन्मिन्छन्, त्यसमा विद्यमान राजनीतिक अवस्थाको ठूलो प्रभाव रहन्छ । त्यसैगरी राजनीतिक भविष्यको सुनिश्चिततामा सामाजिक अपेक्षाको भूमिकालाई पनि कम आकलन गर्न सकिन्न । समाजमा कस्ता अपेक्षा जन्मिन दिने, कस्ता अपेक्षा समाजका लागि हितकारी छन् तथा कस्ता अपेक्षालाई निरुत्साहित गर्ने चेत राजनीतिमा हुन आवश्यक हुन्छ ।
