चौँरीगोठमा भैरव नाच
धेरै दिनको कसरतपछि एक दिन अचानक जुरेको थियो, हामी तीन भाइलाई भैरवकुण्ड पदयात्राको साइत । हामी तीन भाइमध्ये तीनै थियौँ– पदयात्राका सोखिन । त्यसमा पनि यो यात्रालाई अझ रोमाञ्चक र विशेष स्मरणयोग्य बनाउन हामीले कुनै कसर बाँकी राखेका थिएनौँ । पूरै ‘म्यान भर्सेज वाइल्ड’का बियर ग्रिल्स शैलीले यात्रा गर्ने योजना बुनेका थियौँ हामीले ।
हीरक वर्षको अन्योल
काठमाडौँ महानगरपालिकाको पूर्वोत्तर क्षेत्रको चाबहिलमा आजभन्दा ७५ वर्षअघि स्थापित पशुपति मित्र माविले २०७९ साल चैत २८ गते आफ्नो ७५औँ जन्मोत्सवलाई हीरक वर्ष भनेर मनायो । विद्यालयले ७५औँ जन्मोत्सव मनाउनु गौरवको विषय हो र यसमा कुनै विवाद रहेन । परन्तु यो हीरक महोत्सव कति वर्षमा मनाउने भन्ने प्रश्न यदाकदा देखिन्छ ।
कीर्तिपुरमा रमाउँदै
ऐतिहासिक र सांस्कृतिक धरोहरले भरिपूर्ण छ कीर्तिपुर । कतिपयले त कीर्तिपुर नेपालको अलग्गै जिल्ला पो हो कि भनेको यदाकदा सुन्न पाइन्छ । त्यसो त कीर्तिपुरको नाम नसुन्ने नेपाली विरलै पाइन्छन् । नेपालको पहिलो र सबैभन्दा ठूलो त्रिभुवन विश्वविद्यालय कीर्तिपुरमा छ ।
सोई ढोले सोई...
हाम्रा स्वभाव प्रकृतिअनुसार बदलिरहन्छ । टहटह जून लागिरहेको बेला हाम्रो हृदय चन्द्रमाझैँ उज्ज्वल भएर चम्किन थाल्छ । बादलहरूले घेरिएको बेला हामी निराशामा डुब्न थाल्छौँ । असारको रिमझिम वर्षात्को बेला हाम्रो हृदय मुजुर भएर नाच्न थाल्छ । प्रकृति आफैँमा ध्वनिमय छ । हामी चौतर्फी ध्वनिले घेरिएका छौँ । ध्वनिमा सङ्गीत छ । प्रकृति आफँैमा सङ्गीतमय छ । हावाका सरसराहट, खोलाका कलकल, चराका कलकल, बिजुलीका गर्जन आफैँमा सङ्गीतमय छ ।
रिलभित्रका तमासा
उदार मन भएका श्री ३ महाराज देवशमशेरले मुलुकको बागडोर सम्हालेपछि ‘प्रजा’ले सिनेमा हेर्ने अवसर पाए । संवत् १९५८ मिति ज्येष्ठवदी ३ सोमबारको गोरखापत्रमा ‘टुँडिखेलमा तमासा’ शीर्षकमा सिनेमा हेर्न सार्वजनिक निम्तो छापियो– श्री ३ महाराजबाट बेदाम्मा दुनिञाहरूले हेर्न पाऊन् भनी टुँडिखेलमा प्रोजेक्टास्कोप अर्थात् मानिसले चलफिर ग-येको सब काम तसवीरबाट सोही बमोजिम दुरुस्त देखिन्या तमासा वैशाख गते २६ बुधबारदेखि हुनेछ । सो तमाशा हेर्नेलाई अगाडि केटा केटीहरू, ताहाँपछि नीज केटा केटीहरूका आमाहरू, वाहाँपछि लोग्ने मानिसहरू वाहाँपछि बग्गीमा आउनेहरू अरूलाई नछेकने गरी रहने छन् ।
पन्नालालको सम्मान
पन्नालाल अवकाश प्राप्त कर्मचारी हो । उसलाई आफूले अवकाश पाइसकेको संस्थाको पूर्वकर्मचारी समूहबाट सम्मान गरिने एउटा निमन्त्रणा पत्र आयो । सेवा अवधिभर कार्यालयले दिने नियमित तलबभत्ताबाहेक अरू कुनै प्रकारको अतिरिक्त आम्दानी उसको थिएन । सेवारत हुँदा दैनिक ऊ ठिक समयमा कार्यालय पुग्थ्यो र कतै अलमल नगरी आफ्नो जिम्माको काम पूरा गथ्र्यो । आफ्नो जिम्मेवारी पूरा नगरी ऊ कहिल्यै कार्यालयबाट निस्कँदैनथ्यो । आफूले काम गरेको संस्थाको पूर्वकर्मचारी समूहले उसलाई एक इमानदार र उत्तरदायी पूर्वकर्मचारीको रूपमा सम्मान गर्न लागेको विषय अत्यन्त उत्साहजनक थियो । पन्नालाल
ऐना र म (कविता)
हर प्रातःकालमा जुरुक्क उठ्छु ऐना तिमीलाई हेर्छु आफूलाई अत्यन्तै सक्कली र सुन्दर देख्छु लाग्छ ऐना हेर्ने मेरै नजर भएर होला कठै म आफैँमा मपाइँत्व बढ्छ अनि
केही हाइकु
ताजमहल मसीहा आलोकित सम्झना भेल । ओभाना जून बेवारिस जूठो थाल
नियात्राको चोटिलो दस्ताबेज
नेपाली साहित्यको वर्तमान कालखण्ड नियात्राले हराभरा हुँदै गएको छ । नेपाली साहित्यमा कविता विधाका अतिरिक्त नियात्रा विधाले पनि थप ऊर्जा प्रदान गरेको देखिन्छ । नियात्रालाई लिपिबद्ध तुल्याउन संस्मरण लेखन सहज माध्यम स्वीकारिन्छ । संस्मरणमा लेखकलाई मुक्त गतिबाट आफ्ना भाव, भाषा, दर्शन, चिन्तन, अनुभूति प्रकट गर्न सहज हुन्छ । विविध समयका यायावरीय अनुभूति प्रकट गर्ने क्रममा गोपीचन्द्र कार्कीले ‘चार भन्ज्याङ काटेपछि’ को स्वादिलो व्यञ्जन पस्कनु भएको छ, बीसवटा नियात्रा सङ्ग्रह गरेर ।
श्याग्या परम्परा
गोरखाको उत्तरी भेगमा रहेको चुम उपत्यकामा कुनै पनि जीवजन्तु काटमार गरिँदैन । यस्तो प्रचलनलाई त्यहाँका स्थानीय चुम जातिले बोल्ने चुम्पा भाषामा ‘श्याग्या’ भनिन्छ । चुम्पा भाषामा श्याग्याको अर्थ अहिंसा भन्ने हुन्छ । बौद्धमार्गी चुम जातिले वि.सं. १९७७ देखि चुम उपत्यकामा कुनै जीवजन्तुको हत्या नगर्ने भनी लागु गरेको नियमले अहिलेसम्म निरन्तरता पाएको छ । तिब्बती बौद्ध धर्मशास्त्रअनुसार चुम उपत्यकालाई किमोलुङ बेयुल भन्ने गरिन्छ ।
बिहेसम्मको पत्रमित्रता
सूचना र प्रविधिको विकासले अहिले संसार नै एउटा गाउँजस्तो भएको छ । यही विकासले संसारका कुनै पनि कुनामा बसेको मानिससँग निमेषभरमै सम्पर्क गर्न सकिन्छ । संसारमा भएका घटना तुरुन्तै थाहा पाउन सकिन्छ तर सूचना र प्रविधिको विकास हुनुअघि संसारको त कुरै छाडौँ, आफ्नै परिवार तथा नाता–कुटुम्बको हालखबर के छ ? सञ्चो छ कि बिसञ्चो भन्ने खबर पाउन पनि महिनौँ दिन लाग्न सक्थ्यो ।
नेपाली सिनेमाको अन्तर्राष्ट्रिय बजार
नेपाली सिने क्षेत्रमा विदेशी चलचित्रको प्रभुत्व कति छ भनेर अनुमान लगाउन नेपाली बक्स अफिसमा दुई चलचित्रको कमाइ हेरे पुग्छ । हलिउडको ‘अवतार : द वे अफ वाटर’ र बलिउडको ‘पठान’ले २०७९ सालमा १० करोड रुपियाँ हाराहारी कमाइ गरेका छन् तर नेपाली चलचित्रले विदेशमा यस्तो कमाइ कहिले गर्ने ? अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मात्र होइन, नेपाली डायस्पोरामा पनि नेपाली चलचित्रको उपस्थिति गर्व गर्न लायक छैन । यद्यपि त्यहाँ नेपाली चलचित्रको उपस्थिति बिस्तारै बढ्दै छ । निर्माताहरू त्यतातिर लालायित पनि देखिन्छन् ।
साझा देवता रातो मत्स्येन्द्रनाथ
संसारको सृष्टि गर्ने सृष्टिकान्त हुन् । सहकाल ल्याउने बुंगमतीका लोकेश्वर र सुख प्रदान गर्ने कनकमुनि लोकेश्वर हुन् भनी विश्वास गरिएको छ । यसमध्ये पद्मपाणि वा आर्यावलोकितेश्वरलाई नेपालभाषामा ‘बुंगद्यः’ भनिएको छ । बुंगमती ‘बंग’ शब्दको अपभ्रंश हो । माछाको मुखबाट निस्किएको भनी उनलाई मत्स्येन्द्रनाथ नामकरण गरिएको मानिन्छ । महायानी बौद्ध परम्पराअनुसार मत्स्येन्द्रनाथलाई अमिताभ बुद्धका रूपमा मानिन्छ । बौद्ध पुराणअनुसार आर्यावलोकितेश्वरलाई पद्मपाणिको रूपमा सम्बोधन गरिएको पाइन्छ भने हिन्दु कथनअनुसार बुंगद्यः, रातो मत्स्येन्द्रनाथ भनिन्छ र उनी सृष्टिकर्ता र सम्भारकर्ता हुन् । रातो मत्स्येन्द्रना
चक्रपथको दोस्रो खण्ड पछि भत्काउन नपर्ने गरी निर्माण गरिँदै
चीन सरकारको आर्थिक सहयोगमा विस्तार हुन लागेको चक्रपथको दोस्रो खण्डमा भविष्यमा आवश्यक संरचना बनाउँदा भत्काउन नपर्ने गरी त्यसका लागि स्थान राख्न लागिएको छ ।
संविधान जोगिएको वर्ष
वर्ष २०७९ थुप्रै आशा र केही निराशा दिएर बिदा भयो । जनजीविकाको सवालमा अपेक्षित उपलब्धि नदेखिए पनि भविष्यमा आशावादी बन्न सक्ने थु्रप्रै विषयको जग बसाल्न सफल भएको छ २०७९ साल । लोकतन्त्र, गणतन्त्र, सङ्घीयता तथा मुलुकको शासन प्रणालीसँग जोडिएका व्यवस्थालाई अझ मजबुत बनाउने काममा बितेको वर्ष उपलब्धिमूलक रह्यो
पुरानो डायरी
एउटा काम आयो । बोरा खुल्नासाथ भित्रबाट आएको ढुसीगन्धलाई डब्बल मास्कले पनि धान्न सकेन । साङ्लाका ताँती यताउता भाग्न थाले । प्रायःजसो ओसिएर ढुसीबाट च्याउखेतीको तयारीमा गइसकेछ । तैपनि सामानको फेहरिस्त यस्तो छ, खिया लागेको चम्चा, पेनहोल्डर, कैँची र डेरीका दुई खाली बोतल । डेरीका दुई खाली बोतल देख्दा उहिले लैनचौर डेरीमा काँचो दू
बाँचून् बसून् हर्षले (कविता)
आऊन् रात खुलेर चन्द्र नभमा धर्ती हुँदै जग्मग पृथ्वी फूल फुलेर वाग वनमा बास्ना चलून् मग्मग छल्केका नव प्रात छाल जलधि रङ्गिन भै पूर्वले झुल्को ज्योति नयाँ मुहान अबको ल्याऊन् नयाँ वर्षले ।
नयाँ वर्ष (कविता)
चराचुरी चिरबिर गर्दै कराइसके मिठो बोली लागिसक्यो नयाँ वर्ष बाहिर हेर ! दैलो खोली ।
आएको छ नयाँ वर्ष (कविता)
अहँ, पटक्कै लाग्दैन प्रियतम दिन दिनजस्तो अब त बिर्सिसकेँ खुसी हुन्छ कस्तो ? सोचिरहन्छु हरदम
छुट्टै स्वादका कविता
समकालीन कविता लेखनमा आफ्नै विशेषता बोकेका कवि हुनुहुन्छ– राजेन्द्र तारकिणी । कविता लेखन यात्राका क्रममा हालै उहाँले ‘बिगन रामको मादल’ नामक कृति सार्वजनिक गर्नुभएको छ । मुलुकको आमपात्रको प्रतिनिधित्व गर्ने बिगन रामलाई प्रतीकात्मक रूपमा प्रस्तुत गरी कवितासङ्ग्रहको रूप दिनु भएका तारकिणीले प्रस्तुत कृतिका ५५ वटा कवितालाई छ खण्डमा विभक्त गर्नुभएको छ । यी सबै खण्डमा पीडित पात्रको कथा छ तर कथाको परिवेश र विषय फरक रहेको छ । काव्यानुभूति र काव्यचिन्तनको कोण मिलेका यी कवितामा समकालीन समयको विसङ्गत परिस्थितिको सार्थक चित्रण रहेको छ । हरेक कविताको संरचना क्षेत्रमा पनि विविधता रहेको छ, जसले गर्दा पाठकलाई एकपछि अर्काे कविता पढ्दा पृथक् स्वादको अनुभूति हुन्छ ।
पराक्रमी योद्धा अङ्गद घले
गण्डक क्षेत्रका शासकको नाम लिनुपर्दा घले राजाको नाम आउँछ । यस प्रसङ्गमा लिगलिगकोटको इतिहासबाट चर्चा गरौँ । पहिले लिगलिगकोटमा घले राजाले शासन गर्ने गर्थे । त्यहाँ शाह राजाको उदय भएपछि घलेहरूको राज्य विस्थापित हुन पुग्यो । स्थानीय जनश्रुतिअनुसार घलेहरूमध्येबाट राजा छानिँदा चोरकाँटेदेखि जो पहिले लिगलिगकोटमा पुग्छ, उही राजा हुने चलन थियो तर घले राजासँग लमजुङका दुरा र घिमिरेहरू बिच्किएका
मेरो पहिलो प्रेम
कलम ! सुन्दा आनन्दित, लेख्दा मनमोहक र बोक्दा गर्व लाग्ने शब्द÷वस्तु । कलम शब्द नै कति मायालु छ । मलाई यसको अति नै माया लाग्छ । कलम शब्द नै यति प्यारो लाग्छ कि मानौँ त्यो मैले जन्म दिएको बच्चा हो । मेरो पहिलो प्रेम । म कलमबिना घरबाहिर निस्किन पनि सक्दिनँ । मेरो ब्यागमा जहिले पनि कलम रहन्छ । यतिसम्म कि कुनै पनि ठाउँमा दस्तखत गर्नु परे अर्काको कलमले नगर्ने वाचा गरेकी छु । अर्काको कलमले दस्तखत गर्दिनँ पनि ।
थोरैले कमाए, धेरै डुबे
वि.सं. २०७९ को पहिलो दिन वैशाख १ गते नेपाली चलचित्र जगत्का अति लोकप्रिय मानिएका अभिनेता अनमोल केसीको चलचित्र ‘ए मेरो हजुर ४’ प्रदर्शनमा आयो । अभिनेत्रीबाट निर्देशक बन्नुभएकी झरना थापाको निर्देशनमा बनेको यो तेस्रो चलचित्र हो । यसभन्दा अघि उहाँले निर्देशन गर्नुभएका ‘ए मेरो हजुर २’ र ‘ए मेरो हजुर ३’ ले राम्रो व्यापारिक सफलता हासिल गरेको थियो ।
पवित्र धाम रुरुक्षेत्र
नेपालको मध्य भूभागमा अवस्थित रुरुक्षेत्र लुम्बिनी प्रदेशको गुल्मी, पाल्पा र गण्डकी प्रदेशको स्याङ्जा गरी तीन जिल्लाको सङ्गमस्थलका रूपमा रहेको छ । नेपालका चारधाम मुक्तिक्षेत्र, रुरुक्षेत्र, पशुपतिक्षेत्र र वराहक्षेत्रमध्ये एक प्रसिद्ध धामका रूपमा रुरुक्षेत्र रिडीलाई लिइन्छ । यो क्षेत्रमा भगवान् हृषिकेश, प्राचीन मठमन्दिर र धार्मिक, ऐतिहासिक, पौराणिक दृष्टिले समेत महत्त्वपूर्ण मानिएका स्थानहरू भएकाले विशेष महत्त्वको मानिन्छ । यहाँ तीनमुखे पुलको निर्माण भएपछि विशेष दर्शनीय र पर्यटकीय दृष्टिले झन् महत्त्व बढेको छ ।
दिदीबहिनी हत्या प्रकरण: दुई बालिका पक्राउ
जिल्लाको पुथाउत्तरगङ्गा गाउँपालिका –३ रन्मामा एकै घरका दुई दिदीबहिनीकाे हत्या आरोपमा दुई बालिकालाई प्रहरीले पक्राउ गरेको छ ।
