श्रमजीवी पत्रकारले उचित पारिश्रमिक पाउनुपर्छ : मन्त्री शर्मा
सञ्चार तथा सूचना प्रविधिमन्त्री रेखा शर्माले श्रमजीवी पत्रकारहरूले बाँच्नेगरी पारिश्रमिक पाउनुपर्नेमा सरकार सकारात्मक रहेको बताउनुभएको छ ।
सुनको कारोबार
पहेँलो धातु सुनको मूल्य विश्व बजारमा बढेको बढ्यै छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा दिनप्रतिदिन खपत बढ्दै जानु र लगानीको सुरक्षित क्षेत्र हुनुले पनि सुनको मूल्य निरन्तर बढ्दै गएको हो । सुनको व्यापार ‘मिडियम अफ एक्स्चेन्ज’का रूपमा पनि रहेको छ । हाम्रो समाजमा यो धातु सांस्कृतिक रूपले अति आवश्यक हुनुको साथै विलासिता र देखासिकीको रूपमा समेत प्रयोग हुँदै आएको छ । सामाजिक र धार्मिक परम्परासँग सुनको सम्बन्ध गाँसिदा पनि यसको प्रयोग बढेको हो । इज्जत तथा प्रतिष्ठा ब
उदासीनताको लामो लर्को
कसैले उसलाई भनेको छ, ‘अब अनुकूल भए मात्र भेट्ने, हाम्रा लागि सीमित कुरा गर्ने ठाउँ त छैन ।’ सोच्छ, हो कि क्या हो ? दायाँबायाँ हेर्छ पनि । हुल–भिड–कोलाहल–कर्कश ध्वनि–अनेक मान्छेहरू... ! यस्तैयस्तै अनेक रूपहरू उसका अगाडि उभिन्छन् कहिले त, कहिले एउटा लामो लर्को बनेर जान्छन् । यी सबैमा आफूलाई छाम्छ– ओह, कति एक्लो ! कति दुख्दो ! कुनै काव्यिक उपमा छैन, हाललाई । ऊ टाउको निहुराएर हुलसँगै एक्लै भए पनि बग्दै–बग्दै जान्छ, कता–कता, कहाँ–कहाँ...!
स्वदेश (कविता)
हृदयको अँगेनाभरि बलिरहेछ चाहनाको आगो उठिरहेछ वेदनाको मुस्लो
गजल
डराएर हुन्न खोली छेउ पुग्दा आत्तिएर हुन्न गोली छेउ पुग्दा । बेहुला त बन्यौ यही महिनामा, लजाएर हुन्न डोली छेउ पुग्दा ।
पिरामिडको देशमा बाह्रदिने यात्रा
यात्राको निबन्धात्मक प्रस्तुतिका रूपमा परिभाषित नियात्रा साहित्य वर्तमान समयको लोकप्रिय साहित्यिक विधा बनेको छ । नियात्राले यात्रामार्ग र गन्तव्यको भूगोल, राजनीति, संस्कृति, इतिहास, परम्परा, जन–जीवनका विविध आयाम र प्राकृतिक वातावरण आदिलाई कुनै न कुनै कोणबाट समेटेको हुन्छ । नियात्रामा साहित्यका अन्य विधाका अंशहरू, प्रामाणिक तथ्यहरूका साथै व्यक्तिका महìवपूर्ण भनाइसमेत उल्लेख गरिने भएकाले यो विधा रोचक, जानकारीमूलक र अन्य विधाले भन्दा व्यापक क्षेत्र समेट्ने विधा बनेको छ
देवता बस्ने सहरको कथा
“साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ यहाँ के छैन सब थोक छ असङ्ख्य रोग छ अनन्त भोक छ असीम शोक छ केवल हर्ष छैन
हुड्कोमै रमाएको जीवन
हुड्को र दमाहा बजाउँदै छलिया नाचमा टाउकोमा चिया पकाउने कलाका धनी बैतडीका मनोहरराम दमाई (मनोहर परियार) सुदूरपश्चिमका अग्रज छलिया कलाकार हुनुहुन्छ । हुड्को र दमाहासहित छलिया नृत्यमा टाउकोमा आगो बालेर कित्लीमा चिया पकाउँदै नाच्ने अद्भुत कला छ उहाँसँग । उहाँले विभिन्न कार्यक्रममा यो कला प्रस्तुत गरेर पुरस्कार र सम्मान पाइसक्नुभएको छ । मनोहरले यो कला नेपालमा मात्रै होइन, भारतको कुमाउ, गढवालमा समेत धेरै चोटि प्रदर्शन गरिसक्नुभएको छ । बैतडीको मेलौली नगरपालिका–१, मेलौलीमा २०१२ सालमा जन्मनुभएका मनोहर हुड्को, भडाः (वीरगाथा) र छलिया विज्ञ हुनुहुन्छ ।
बैँस नआएका लालीगुराँस
चैत, वैशाख र जेठ महिनामा लालीगुराँस ढकमक्क फुलेर वनपाखा राताम्मे हुन्छन् तर यसपालि कतिपय ठाउँमा लालीगुराँसका बोट त देखिन्छन् तर फुलेका छैनन् । ढकमक्क फुल्ने लालीगुराँसलाई यस पालि किन बैँस नआएको होला ? पाथीभरा जाने पदमार्ग दायाँबायाँ गुराँसका झाङ छन् तर गुराँसका झाङ हु
रङ्गमञ्चमा ‘मृत्यु कुण्ड’ र ‘चे इज ब्याक’
आफ्नो देश छाडेर कसैलाई पनि विदेशिने रहर हुँदैन तर नाटक ‘मृत्यु कुण्ड’ आफ्नै देशमा बसेर काम गर्ने सपनालाई चकनाचुर पारेर विदेश पलायन हुने युवाको कथा हो । काठमाडौँबाट उड्न लागेको जहाजभित्र विमान परिचारिकाले त्यहाँभित्रका नियम उद्घोष गरेसँगै विमानले उडान भर्न थाल्छ । विमानमा रहेका नेपाली युवा वैदेशिक रोजगारीमा जाँदै छन् । साथै कोही पढ्नका लागि अस्ट्रेलिया जाँदै छन् । यसरी विदेशिनु युवाका आ–आफ्नै कारण र बाध्यता छन् ।
पटखौलीको सतियामाई मन्दिर (फोटो फिचर)
रुपन्देहीको पटखौली गाउँपालिका वडा नम्बर ८ गौरी गाउँमा अवस्थित सतियामाई मन्दिर दर्शनार्थीहरुका लागि प्रख्यात मध्ये एक हो ।
विमानको पर्खाइमा विमानस्थल
हवाई यातायात नेपाललाई विश्वका मुलुकसँग जोड्ने एक भरपर्दाे र प्रभावकारी माध्यम हो । विश्वसँग मात्र होइन, आन्तरिक सम्पर्कमा पनि यसको महत्व धेरै छ । सर्वसाधारणको पहुँच पनि यो यातायातमा बढ्दै छ । पर्यटन उद्योग तथा अर्थ व्यवस्थाको विकास र विस्तारमा पनि यसले महìवपूर्ण योगदान दिँदै आएको छ ।
फिलिङ्गो
ऊ घरभित्र आफ्ना बाआमालाई सम्झाउँदै थियो । बाहिरबाट होहल्ला गरेको सुनियो । उसले मनमनै सोच्यो, “अब छिमेकीलाई पनि सम्झाउनुपर्ने होला ।” उसले झ्यालबाट बाहिर चियायो । मूलगेट बाहिर छिमेकीको भिड जम्मा भइसकेको थियो । कसैले भनेको सुनियो, ‘हाम्रो टोलछिमेकमा यस्तो चाहिँ हुन्न दिन्नौँ है ।’ के हुन दिन्नौँ भनेको हो, त्यो बु
गाउँ भए पो सहर (कविता)
सहरहरू एकतमासका पट्यारलाग्दा हुन्छन् त्यहाँ न कोइली बास्छे न जुरेली नाच्छे न उन्यु फुल्छ
म अनुत्तीर्ण भएँ (कविता)
नबुझेको, नजानेको अहिले पनि लाग्दैन, बुझेको हैसियत रहेन कुनै सबुत प्रमाण छैन आफ्नो छाती चिर्नु बाहेक !
व्यङ्ग्यात्मक चेतसहितका लघुकथा
वर्तमान यति सङ्कुचित हुँदै छ कि मान्छेलाई जीवनयापन गर्न सहज छैन । दैनन्दिन जीवनका लागि लामो दौड गर्नुपर्ने अवस्था छ । अतः लामो कथा या उपन्यास पढेर बस्ने फुर्सद कसैलाई छैन । त्यसैले केही दशकयता छोटा कथा अर्थात् लघुकथाको लोकप्रियता बढ्दो छ । यसै सन्दर्भमा ललिता ‘दोषी’को लघुकथा सङ्ग्रह ‘महान् कविज्यू’ प्रकाशित भएको छ । मानवीय कुण्ठा, पीडा, विसङ्गति र जर्जर मानसिकता बोकेर बाँचेका पात्रहरू यस लघुकथाका प्रतिनिधि पात्र हुन् । लघुकथाभित्र काव्यात्मक प्रस्तुति दिएर साहित्यिक अन्तर्विधालाई समेट्ने कोसिस पनि उहाँले गर्नुभएको छ । यो प्रयोग गर्ने थोरै व्यक्तित्वमा उहाँ पनि पर्नु हुन्छ ।
आँखामा क्यानबेरा सम्झना काठमाडौँ
क्यानबेराको सडकमा बाटो काट्न लागेको थिएँ । जेब्राक्रसिङमा उभिएर मुन्टो बटारेर दायाँ–बायाँ आँखा ओछ्याएँ । अलिपर एउटा कार हुइँकिँदै आएको देखियो । सोचेँ, कार जाओस्, त्यसपछि बाटो काटुँला । कार जेब्राक्रसिङभन्दा केही पर झ्याप्पै रोकियो । एकछिन त कुनै भवितव्य परेछ कि भनेर झस्किएँ । कारचालकले मलाई जान इसारा गरे । आफ्नो नेपाली बानी अर्थात् सडकमा जेब्राक्रसिङको सङ्केत भए पनि गाडीकै अग्राधिकार हुन्छ भन्ने मान्यता मैले प्रस्तुत गर्दै उनलाई नै पहि
भुलकी कुलदेवी
बैतडीमा विभिन्न शक्तिपीठ छन् । तिनमा निङ्गलाशैनी, त्रिपुरा (रैण्याशैनी), डिलाशैनी, पोटलाशैनी, फलङ्गाशैनी आदि मुख्य हुन् । यी शक्तिपीठ अथवा भगवतीको विभिन्न चाडमा विभिन्न किसिमले पूजाआजा गरिन्छ । ठुल्ठुलो जात्रा (जाँत) पनि यहाँ लाग्छ । बैतडीकी सात दिदीबहिनी भगवतीमध्ये निङ्गलाशैनीलाई जेठी मानिन्छ । यिनीहरूका अनेक कथा छन् । आ–आफ्नो क्षेत्र अनुसार यिनीहरूका अलौकिक शक्तिका गुणगान गरिन्छ । यस्तै, मेलौली भगवतीको महिमाबारे पनि टाढा–टाढासम्म चर्चा हुन्छ ।
स्वर्णिम युगमा नेपाली क्रिकेट
विश्व क्रिकेटमा एसोसिएट राष्ट्रमाझ नेपाल ठूलो माछा हो । त्यसैले यही वैशाख महिनामा घरेलु मैदानमा एसिसी प्रिमियर कपमा सहभागी हुँदा नेपाललाई उपाधिको प्रमुख दाबेदार मानियो । नेपालले अपराजित रहेर च्याम्पियन बनी आफूमाथिको विश्वासलाई सही साबित पनि ग¥यो । दस टिम सहभागी यस प्रतियोगितामा युएई, ओमान जस्ता बलिया टिमबिच नेपालले सजिलै प्रतियोगिता जितेको हो । यो प्रतियोगिता एसिया कपको छनोट पनि थियो । त्यसैले च्याम्पियन नेपालले आगामी सेप्टेम्बरमा हुने एसिया कपमा खेल्ने पक्का भयो । नेपालले एसिया कपमा खेल्न लागेको यो पहिलो पटक हो । यस अर्थमा नेपाली क्रिकेटले इतिहास कायम ग¥यो ।
नाभी गाडेको माटो
आफ्नो जन्मथलो सबैलाई प्यारो लाग्छ । भनाइ नै छ, “जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी” जननी र जन्मभूमि स्वर्गभन्दा पनि महान् हुन्छ । अनेकौँ भोगविलास, सुखसुविधामा लट्ठ पर्दा पनि भुल्न नसकिने जन्मभूमि नै हो । नसा–नसामा जन्मस्थानको रगत सिञ्चन भएको हुनाले नै तत् स्थान खातिर नयन पग्लिने गर्दछ । मन, मुटु र मस्तिष्कमा हरपल नाभी गाडेको माटोको
धुवाँरहित सवारी
काठमाडौँ उपत्यकाको पूर्वी नाका साँगाभन्ज्याङमा मन्थली–सिन्धुली–बर्दिबास–जनकपुरसम्म अचेल चिल्ला र आवाज बिहीनजस्तै विद्युतीय माइक्रोबसको बाक्लै ओहोरदोहोर हुन्छ । ओखलढुङ्गा, दोलखालाई पनि काठमाडौँसँग यस्ता माइक्रोबसले जोडिरहेका छन् । पेट्रोल–डिजेलबाट चल्ने माइक्रोबस, बोलेरो, स्कर्पियोलाई विस्थापित गर्ने दिशामा यस्तो सवारीसाधनको उपस्थिति यतिखेर बढ्दै छ । लाग्छ, अब धुवाँ उडाउने सवारीका दिन जाँदैछन् । यही मेसोमा विद्युतीय माइक्रोबस अब पश्चिमका ध
रेडियो–झङ्कार
रेडियोको झङ्कार । आवाजको झङ्कार । सङ्गीतको झङ्कार । झङ्कार अनुभूतिको । अनेकौँ स्वरको मिश्रणमा अनुगुञ्जित ध्वनिमा बेग्लै मिठास । चराका चिरीबिरीहरूको अलग्ग अर्कै झङ्कार । पृथक् स्वर–सुसेली । सुन्नुको शीतल अनुभूति । झङ्कारको अलग्गै स्पर्श । झङ्कारले तरङ्गित पारेका क्षणहरू । झङ्कारले जागृत पारेका पलहरू ।
मुक्तक
मैले जिन्दगीलाई दायाँ–बायाँ, चारैतिर खोजिरहेँ जिन्दगी भने एक छलावाझैँ मबाट टाढा भागिरह्यो मैले ईश्वरको नाममा शपथ खाएर भनिरहेँ म तिम्रै हुँ अहँ ! जिन्दगीले पत्याएन, मसँग ठोस प्रमाण मागिरह्यो ।
अदृश्य भाव (कविता)
जलमा तरङ्ग नदेखिने वायुको स्पन्दन जस्तै चन्द्रमाको शीतल नदेखिने शून्य आकाश जस्तै लाग्यो आगो श्यामतामा
भूकम्पको इतिवृत्त
हाम्री हजुरआमा बेलुका अँगेनाको डिलमा बसेर हामीलाई कहिले पौराणिक कथा, कहिले लोककथा कहिले गाउँखाने कथा सुनाउनु हुन्थ्यो । एक साँझ उहाँले एउटा गाउँखाने कथा भन्नुभयो–हुन पनि हो, छ न पनि छ, खोज्दा पनि पाइँदैन, कसैलाई पनि चाहिँदैन के हो ? हामी निकैबेर घोत्लिँयौँ तर कसैलाई पनि उत्तर आएन । हजुर आमाले हाँस्तै भुइँचालो भन्नुभयो । भुइँचालो के हो र कस्तो हुन्छ भनेर सोध्दा उहाँले विसं. १९९० को भुइँचालोको विनाश लीला सुनाउनु भयो ।
