रुखो डाँडामा रेडरक्स रङ्गशाला
अगस्ट ६, २०२२ को बिहान हामी अमेरिकाको कोलोराडो राज्यको डेन्भर सहरको पश्चिम दक्षिणतिर रहेको रेडरक्स एम्पिथिएटर अर्थात् रेडरक्स रङ्गशाला घुमघामका लागि हिँड्यौँ । अमेरिकाका चिप्ला बाटाहरूमा कुनै बाधाबिना दौडिरहेका गाडीहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्दै हामी पनि एक घण्टामा त्यहाँ पुग्यौँ । यो ठाउँ पुग्नुअघि ठूलो ढुङ्गालाई झ्यालको आकारमा काटेर गाडीहरू हिँड्ने बाटो बनाइएको रहेछ, त्यही बाटो भएर हामी पनि अगाडि बढ्यौँ । दुलहीको घर पुग्न लागेका जन्तीको लस्कर जस्तै मन्द गतिमा बाटोभरि गाडीहरू एकापसमा प्रतिस्पर्धा गर्दै गुडिरहेका थिए । खण्ड खण्डमा रहेका पार्किङ स्थलहरू सबै भरिभराउ थिए । आआ
लोभलाग्दो फल
गर्मीमा गर्मी हुँदैन, मन भरिने फल मिल्यो भने ! लिची यही गर्मीयाममा फल्ने गुलियो मिठो स्वादको लोकप्रिय फल हो । कार्बोहाइड्रेड, क्याल्सियम, भिटामिन सी, पोटासियम, फस्फोरस र फलाम जस्ता स्वास्थ्यवर्धक गुणले भरिपूर्ण हुन्छ यो फल । पाँच/छ दिनअघिसम्म गर्मी उकालो लाग्दै थियो, युद्धको सिपाही जस्तै आक्रामक बनेर । सर्वोच्च शिखर सगरमाथाको प्रवेशद्वार नाम्चे बजारमा उच्च तापक्रमले नयाँ रेकर्ड बनायो । त्यस्तै अन्य हिमाली क्षेत्रमा समेत अस्वाभाविक गर्मीले जनजीवन कष्टकर बन्यो ।
सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिग : रोमाञ्चक खेल, न्यून दर्शक
सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन जस्तो घरेलु शीर्ष लिग जित्न कुनै पनि क्लबलाई लामो पर्खाइ र धैर्य आवश्यक हुन्छ । ठूलो अप्ठ्यारो सामना गर्नु पर्छ । किनभने लिग फुटबल उपाधि जित्नु भनेको चानचुने कुरा होइन । लिग फुटबल लामो समय चल्ने गर्छ । सबैले सबै टिमविरुद्ध प्रतिस्पर्धा गर्नु पर्छ । अझ यस पालि सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिग दोहोरो संरचनामा भयो । त्यसैले यस पटकको लिग अझ कठिन थियो तर चर्च ब्वाइज युनाइटेड अपवाद बन्यो । चर्च ब्वाइजले देशको सबभन्दा ठूलो लिग फुटबल प्रतियोगिता सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिग जित्न एक वर्ष पनि कुर्नु परेन । चर्च ब्वाइज अकस्मात् नेपाली फुटबलमा
समरको मज्जा
बेलुकाको साढे ९ बजेसम्म घाम लाग्छ भन्दा कतिपयले पत्याउँदैनन् होला । त्यसमा पनि नेपालमा बस्नेलाई त यो कुरो पत्याउन गाह्रो पर्ला तर यो वास्तविकता हो । बेलायतमा अचेल बेलुकाको साढे ९ बजेसम्म घाम लागिरहेको हुन्छ । पङ्क्तिकारलाई पनि पहिले सुन्दा विश्वास गर्न गाह्रो भएकै हो । यहाँ उज्यालो भने नेपालमा जस्तै बिहान करिब ५ बजे भइसक्छ । गर्मीको समयमा बेलायतमा १६/१७ घण्टासम्म पारिलो घामको मज्जा लिन सकिन्छ । जाडो मुलुक भनेर कहलिएको बेलायतमा यस
राजनीतिमा रातो गलबन्दी
अडिने साहसै छैन चाहन्छन् सब पल्टनै खुला दोकान को राख्छ ? गलेबन्द भए कुनै । ‘ऋतु विचार’ अन्तर्गत ‘शिशिर विचार’ मा लेखनाथ पौडेलको विचार साहित्य जगत्मा उदाहरणीय श्लोक हो । लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको ‘हातका मैला सुनका थैला ...’ अहिले पनि आमनेपालीमा लोकप्रिय छ र ‘मु
पश्चाताप (कथा)
“मैले उसलाई धन्यवाद पनि दिइनँ । के सोचेको होला उसले ?” रमिता एक्लै कोठामा फतफताइ रहेकी थिई । म त्यसैबेला उनको कोठामा पुगेकी थिएँ । मैले सोधेँ, “रमिता, के भयो तिमीलाई यहाँ त कोही पनि देख्दिनँ कोसँग कुरा गरेको ।” मेरो आवाजले ऊ झसङ्ग भई । उसको अनुहार रातोपिरो भयो । “मीरा तिमी पो ! मलाई त कस्तो डर लाग्यो भन्या । के के बोलेँ कुन्नि पत्तै पाइनँ, तिमीले केही सुन्यौ ।” “सबै सुनेँ । कसैले तेरो मन चोरे जस्तो छ नि !” मैले पनि उसको मनको कुरा खोतल्ने प्रयास गरेँ । छ्या ! तिमी पनि भन्दै ऊ लजाइ । रमिता मेरो मिल्ने साथी । प्लस टु साइन्स सँ
मन रित्तो रित्तो छ यतिखेर (कविता)
जीवनको ओराली उकालीमा ससाना आवृतिले च्वास्स घोच्छ, ढुकढुकी बढ्छ भासिँदै र उक्लिँदै तीव्र आवेगमा
शान्तिमा जलिने हो कि ! (कविता)
जाडो भो भनेर मजाले टन्टलापुर घाम तापेको पोल्न पो थाल्यो ।
नारी (कविता)
सक्षम छन् नारी, मौका मिले बराबरी नारीको सम्मान गरी, हुँदैन कसैको अपमान । बढ्दै छन् नारी, शिखर चढ्न अघि सरी नारी हुन् सौन्दर्य, सहनशीला धैर्यको पुजारी ।
अर्थ सामाजिक व्यवस्थाको बदलिँदो चित्रण
समाजमा सबैले देखिरहेका कुरा देख्न किताब पढ्नु पर्दैन । अरूले देख्न नसकेका कुरा देख्न र देखाउन वा धेरैले देखेकै कुरामा पनि सिर्जनात्मक मत सञ्चार गर्न साहित्य रचना गर्नु र अध्ययन गर्नु जरुरी छ । परम्परागत समाजबाट आधुनिकतातिर गइरहँदा भत्किँदै गरेको जात व्यवस्थालगायत अर्थ सामाजिक प्रणालीका बहुविध आयाम देखाइएको ‘रूपिका’ उपन्यासमा प्रेमप्रति विश्वास व्यक्त गरिएको छ । यसमा मनोभाव र सामाजिक संरचनाको अन्तव्रिर्mया स्वरूप विकास भइरहेका नयाँ मान्यता तथा तोडिँदै गएका पुराना मूल्य बिचको फरकलाई घटना र पात्रको आलम्बनमा प्रस्तुत गरिएको छ ।
नाम्चेमा आधा दिन
हातको हातै भयो मोबाइल ! चलाउने मौकै परेन । ड्याम्म छोपिएको नाम्चेलाई खिच्छु भनेर कुरेको धेरै भयो । खोइ खुलेको होइन, नाम्चे बजार ! अलिअलि कुइरो पातलिन्छ । फेरि जस्ताको तस्तै । कतिखेर फाट्ला त ? दाउ हेरिरा’छु ।
सोह्रबुँदामा रुम्जाटार
चर्चा नम्बर–१ रुम्जाटार नेपाली जनजिब्रोले उच्चारण गरिरहने ठाउँ । रुम्जाटार नपुग्नेले समेत रुम्जाटारको उच्चारण गरिरहेकै हुन्छन् । ‘घुमिफिरी रुम्जाटार’ भन्ने नेपाली उखान त्यत्तिकै प्रचलित छ । प्रचलित उखानले रुम्जाटारलाई चिनाउन सघाएको छ । चर्चा नम्बर–२ “प्रचलित उखानले रुम्जाटारको निःशुल्क विज्ञापन गरिरहेको छ ।” त्यतिबेला पङ्क्तिकारले रुम्जाटारमा भेटेका साबिक रुम्जाटार गाउँ विकास समितिका पूर्वअध्यक्ष सीताराम गुरुङ
तिमी बोले चर्किने छ चट्टान...
काठमाडौँको खाल्डोमा धुलो र धुवाँको कोलाजभित्र रुमल्लिएका मान्छेका जीवन कुनै न कुनै दौडको यात्रामा छ । ती यात्रा कहा“ र कसरी अन्त्य हुने छ भन्ने हिसाबकिताब गर्न कसलाई फुर्सद छ र ? मान्छेहरू काठमाडौँभित्र कुनै कलाकारको क्यानभासमा पोतिएका अमूर्त रङहरू जस्तै असीमित अर्थ र गहिराइभित्र हराइरहेका छन् ।
कलाको कुम्भमेला
ओहो ! कला यस्तो पनि हुँदो रहेछ । होइन, कति धेरै होे कलाकारको ‘प्यासन’ । नेपाली मौलिक थाङ्का/पौभा कलाको अवलोकन गर्न पुग्नुभएकी बुटवलकी रीमा शर्माको आश्चर्यबोधक अभिव्यक्ति गुन्जियो । फोटोमा देखेकोभन्दा त प्रत्यक्ष हेर्नुको स्वाद नै बेग्लै हुने रहेछ । उहाँ पहिलोपल्ट कलामा यसरी रुमल्लिँदै हुनुहुँदो रहेछ । उहाँसँगै रहेका अन्य दिदीबहिनीको पनि अवस्था यस्तै थियो ।
हिमालमा ताल
यस वर्ष सगरमाथा आरोहणका लागि पहिलो सिजनमा इतिहासकै सबैभन्दा बढी व्यक्तिले आरोहण अनुमतिपत्र पाए । ६५ देशबाट ४६६ आरोहीले आरोहण गर्न अनुमति लिएको पर्यटन विभागको तथ्याङ्कले देखाउँछ, जसमा दुई जनादेखि सय जनासम्मका करिब ४३ टोली छन् । जब कि अघिल्लो वर्ष ४४ समूहका ३२३ जनाले आरोहण अनुमति पाएका थिए । सगरमाथा आरोहणको ७० वर्ष पूरा भएको छ । सन् १९५३ मे २९ मा सर एडमन्ड हिलारी र तेन्जिङ नोर्गे शेर्पाले पहिलो पटक सफल
दुर्गानाथको अक्कल
धर्मराज र सावित्रीको सुवर्णलता नाम गरेकी बच्ची थिई । जो अति नै जिद्दी थिई । उसले भनेको हुनु पर्दथ्यो । नभए उत्पात मच्चाउँथी । पछिल्लो समयमा उसलाई तारा हातमा लिने रहर जाग्यो । तारा हातमा लिन नपाए भातै नखाने भई सुवर्णलता । “मलाई तारा चाहियो बुबा ! तारा चाहियो, आमा !” सुवर्णलता घडघड गरिरहन्थी । त्यसो त बच्चाहरू जिद्दी स्वभावका हुन्छन् तर सुवर्णलता अलि बढी नै जिद्दी थिई । बाबु धर्मराजलाई फसाद प-यो । छोरीले भन्दैमा तारा टिपेर दिन कहाँ सम्भव थियो र ! “तारा भनेका भगवान् हुन् । भगवान् टिपेर दिन सकिने वस्तु होइनन्,” धर्मराज सम्झाउँथ्यो ।
पुरुषोत्तम बस्नेतप्रति (कविता)
ओ कवि ! ओ लेखक ! ओ मौन योद्धा ! कसरी भयो मृत्यु यो अपराध गर्न
प्लास्टिकको घाँस (कविता)
थाहा छैन मलाई आफूभित्र कसको शत्रु पाल्दै छु ! फोहोर फाल्दै छु कि आफैँलाई खाडलमा हाल्दै छु !
समयको प्रतिविम्ब
कविताको जन्म हुन कुनै निश्चित समय वा स्थान तोकिएको हुन्न । नेपाली साहित्यको परिवेशमा भन्नुपर्दा, केन्द्रीकृत साहित्यको तामझामले साहित्यमाथिको भ्रम सिर्जना गरिरहेको स्थिति छ । अर्थात् केन्द्रलाई हेरेर साहित्यसँग सम्बन्धित यस्तो अन्योलमा छन् कि नेपाली साहित्यको खानी भनेको केवल राजधानी हो, जे–जति राम्रा साहित्य छन् ती सबै नै केन्द्रबाट उत्पादन भएका हुन् तर यो कदापि सत्य होइन भन्ने तथ्य हिजोआज बाहिरी जिल्लाबाट हुने साहित्य–उत्पादनले पुष्टि
बा, फूल र गाँजा
बा ! आफैँमा एउटा गर्बिलो नाम हो । बा हुनु, बाको छहारीमा जिउनुको मज्जा नै बेग्लै हुन्छ । बा परिवारका आकाश हुन्, बाको उपस्थितिमा छोराछोरीहरू कहिल्यै ठुलो हुँदैनन् । जब बाको छहारी रहन्न, त्यसपछि उहाँको अभाव महसुस हुन्छ । बा ईश्वरीय अवतार हुन् । भनिन्छ, आमा धर्ती हुन्, बा आकाश । आकाश हामी निलै देख्छौँ, हामीलाई चाहिएको बेलामा कहिले पानी पार्छ, कहिले घाम, कहिले झलमल तारा, त कहिले जूनको शीतलता । बालाई मैले पनि देखेको रूप यही हो ।
पत्नी वियोगको पीडामा...
जीवन सहयात्रा हो । जीवन रथका दुई पाङ्ग्राका रूपमा पतिपत्नीको सम्बन्ध रहेको हुन्छ । वृद्धावस्थामा त झन् आफ्नी सहयात्री उर्फ जीवनसङ्गिनी गुमाउँदाको पीडा सामान्य हुँदैन । यही पीडालाई भुलाउन पत्नीको स्मृतिमा साहित्य सिर्जनादेखि विभिन्न कार्य गरिएका हुन्छन् । यस्ता कर्मको चर्चा नगन्य मात्रामा पाइन्छ । विह्वल बनेका प्रेमीका कथा भने धेरै पढ्न पाउँछौँ ।
भिसी रामबहादुरले लडेको त्यो युद्ध
विश्वको सर्वोच्च युद्धपदक भिक्टोरिया क्रस पाउने एक मात्र जीवित योद्धा रामबहादुर लिम्बू अब इतिहास हुनुभयो । ८८ वर्षको उमेरमा २०८० वैशाख ९ गते उहाँले भौतिक शरीर त्याग्नुभयो । उहाँको मृत्युसँगै नेपालको भिक्टोरिया क्रस विजेता योद्धाको अध्याय समाप्त हुन पुगेको छ । उहाँलाई ब्रुनाईको युद्धमा छापामारहरूसँग लडेर पराक्रम देखाएबापत भिक्टोरिया क्रस प्रदान गरिएको थियो ।
सन्दकपुरमा रमाउँदा
सुरम्य चियाबारी, थुम्का थुम्का डाँडा, नागबेली सडक र बुकी फूल मगमगाउने फाँटले पूर्वी पहाडी जिल्ला इलामको ‘रिमिक्स’ परिचय दिन्छ । चार खोलाको बेँसी होस् या फुस्स फुस्स हिउँ झरिरहने सन्दकपुरको थुम्को नै किन नहोस्; इलाम आफैँमा स्वर्गभूमि हो । ‘ग्रिन कार्पेट’ बिछ्याए जस्तो हरिया चियाबारी इलामको शान मात्रै होइन, गौरव पनि हो । त्यसैले त इलाम नाम सुन्दा नै घुम्न निस्किहालौँ भन्ने हुटहुटी जोकोहीलाई भइहाल्छ । यहाँका स्थान पर्यटकका लागि ‘ड्रिम प्लेस’ नै हो भन्दा पनि फरक पर्दैन । मनमो
मुख्यमन्त्री कार्कीबाट शुभकामना
कोशी प्रदेशका मुख्यमन्त्री हिक्मतकुमार कार्कीले १६औँ ‘गणतन्त्र’ दिवस को शुभ अवसरमा स्वदेश तथा विदेशमा बस्नुहुने सम्पूर्ण नेपाली दाजुभाइ तथा दिदी बहिनीमा शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ ।
जबाफदेही शासनतर्फको पाइला
हिजो एकात्मक शासन व्यवस्था थियो, राजा थिए । आज राजाको ठाउँमा राष्ट्रपति छन् । राजा परम्परागत भए । त्यसमा पनि शासन व्यवस्था एउटै परिवारमा भयो । एउटै वंशले देश चलाउने भए । बाउ मरेपछि छोरा, त्यसपछि नाति, पनातिले देश चलाउने भए तर शासन भनेको जनताबाट निर्वाचित प्रतिनिधिले गर्नु पर्छ । किनभने जनताबाट निर्वाचित प्रतिनिधिमा जवाफदेहिता हुन्छ । जनताले नै मतदान गरेर सत्तामा पठाउने र जनताको पक्षमा काम गरे भने फेरि निर्वाचित गरेर पठाउने नभए पराजित गर्ने
