युजेनको त्यो गोर्खा चित्र
विश्वप्रसिद्ध कलाकार युजेन दलाक्व्रा फ्रान्सका प्रमुख स्वच्छन्दतावादी कलाकार हुनुहुन्छ । सम्पन्न परिवारमा उहाँ २६ अप्रिल, १७९८ मा फ्रान्सको सेन्ट मौरिसमा जन्मनुभएको थियो । उहाँको पिता फ्रान्सका परराष्ट्रमन्त्री हुनुभएको थियो । उहाँकी माता एक सुसंस्कृत, सुशील, पढेलेखेकी भद्र महिला हुनुहुन्थ्यो । उहाँले नै छोरा युजेन दलाक्व्रालाई साहित्य र कलाप्रति अभिरुचि जगाइदिनुभएको थियो ।
त्यो समय यो समय
अकस्मात हुनु र फलदायी हुनु सृष्टिको सबैभन्दा सुन्दर पक्ष हो भन्ठान्छु म । कल्पनातीत हुनु र कालो बादलमा चाँदीको घेरा भेटिनु समयले सिर्जना गरेको मानवोचित मूल्य हो भन्ठान्छु म । सबै काम योजनाबद्ध हुँदा रहेनछन् । सबै काम सोचेअनुसार पनि हुँदा रहेनछन् ।
सृष्टिको फूल
महिनावारी/छाउ/रजस्वला/पर सर्ने नामले पुकारिने सङ्केत भनेको सृष्टि अर्थात् सृष्टिको फूल हो । यो फूल नफुलेसम्म सृष्टि सम्भव छैन । महिला सन्तान उत्पादन गर्न तयार हुनलाई यो फूल फुल्नै पर्छ ।प्रायः फूल भन्नाले दिमागमा रातो आकृति उत्पन्न हुन्छ । यो सृष्टिको फूलको रङ पनि रातै हुन्छ । निख्खर रातो । मायाको प्रतीक रातो गुलाबजस्तै । त्यो गुलाब चाहे ओइलियोस्, चाहे सुकोस् त्यो रातो नै रहन्छ । यो सृष्टिको फूल पनि त्यस्तै हो– मायाको प्रतीक, सृष्टिको प्रतीक, जननीको गौरव, चेलीको अस्मिता ।
रुबी र चाँदी
नामै राम्रो – रुबीभ्याली । पत्थर उजाड छ तर महँगो छ रुबी/चाँदी । यसको मूल्य बुझेकाले दोहन गरे । कम्पनी खडा गरे, पहाड खोतले, प्राकृतिक स्रोत ओसारे । अहिले गणेश हिमाल मेटल कम्पनीका टहरा पहरेदारले कुरेका छन् । सेयर (कम्पनीका लागि पैसा लगानी) लगानी गरेका गाउँले हेरेको हे-यै भए ।
![जय नेपाल हजुर [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/71098/conversions/Untitled-1-original-thumb.jpg)
जय नेपाल हजुर [कथा]
प्रेरणाले सोधिन्, “दाजु, यहाँ तपाईंलाई कुर्न कोही छैनन् ?” उत्तर दिने क्रममा उनले भने, “यस्तो अवस्था त शत्रुलाई पनि आई नलागोस् । सानैदेखिको अभागी म... ।” उनले पूरा वाक्य बोल्न पनि सकेनन् । छेउमा उभिएकी मलाई पनि कौतूहल बढ्यो, कहाँ होला त यिनको घर ? के होला थर ? यस्ता गज्याङगुजुङ प्रश्नले मगज भरियो । वास्तविकता जान्नै पर्ने गरी हुटहुटी भयो ।
मुक्तक
वन वनमा हेर, जताततै भीरै–भीर छ मन मनमा हेर, जहिलेसुकै पीरै–पीर छ घाइते पार्न धारिलो त्यो छुरा पनि चाहिन्न यसै पनि तिम्रा ती नजरमा तीरै–तीर छ ।
किन याद आउँछौँ ? (कविता)
चिसो सिरेटोले मनको अन्तर कुना छोएर जाँदा अनायास तिमी याद आउँछौँ ।
गजल
रहेको छ हाँसो अधरको अधरमै भयो बात मीठो नजरको नजरमै । खपेको छ तिर्खा नदी छेउमा यो नभेटेर पानी बगरको बगरमै ।
मेरा सोभियत सम्झनाहरू
‘रसियनमा श्रीमतीलाई ‘झेना’ भनिन्छ । हामीले ‘झेना’ भन्दा अब्दु हाँस्ने गर्थे । यसमा चाहिँ उनले मज्जा लिन्थे । अनि अरबियनहरू ‘पदगताभिचेल्नी फाकुल्चेत’ लाई ‘बदगताभितेल्नी फाकुल्तेत’ भन्थे । हामी हाँस्थ्यौँ । अरबियनमा ‘प र च’ उच्चारण हुने रहेनछ । स्पेनिशभाषी निकारागुआन र क्युबेलीहरूको ‘ज’ उच्चारण नहुने रहेछ, उनीहरू त्यसको साटो ‘स’ उच्चारण गर्थे ।’
रक्की माउन्टेनमा रमाउँदा
अमेरिकाको मिनेसोटा राज्यबाट कोलोराडो राज्यको डेन्भर सहरमा ३० अगस्त, २०२२ मा पुग्यौँ । भोलिपल्ट बिहानै अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा ख्यातिप्राप्त रक्की माउन्टेन राष्ट्रिय निकुञ्ज हेर्न हिँड्यौँ । दिउँसोको करिब १२ बजेतिरको टन्टलापुर घाममा त्यहाँ पुग्दा मात्र त्यस ठाउँको महìव महसुस भयो । त्यहाँ जम्मा भएका मानिस देख्दा यस्तो लाग्थ्यो कि अमेरिकाका मात्र होइन, विश्वकै आधा जनसङ्ख्या यहीँ जम्मा भएका छन् । गाडी पार्क गर्ने ठाउँसमेत पूरै भरिभराउ थियो । कोही कुकुर डो¥याउँदै थिए, कोही साथीभाइसँग गफिँदै थिए, कोही आआफ्ना जोडीसँग उभिएर फोटो खिच्दै थिए ।
बौद्ध धर्म दर्शनको ‘शून्यवाद’
बौद्ध धर्म दर्शनको चर्चा हुँदा अलि जानकार भएकाहरू ‘शून्यवाद’ शब्द प्रयोग गर्छन् र यो शब्दको प्रयोगसँगै बहस स्वतः गम्भीर र रहस्यमय भएर जान्छ । यो स्वाभाविक पनि हो । बौद्ध दर्शनमा चारवटा दार्शनिक सम्प्रदाय छन् र त्यसमा एउटा माध्यमिक सम्प्रदाय हो । आचार्य नागार्जुनद्वारा प्रतिपादित शून्यवादसँग यो सम्बद्ध छ । अन्य तीनवटा दार्शनिक सम्प्रदाय हुन्, वैभाषिक, सौत्रान्तिक र योगाचार (विज्ञानवाद) ।
एक गुमनाम चित्रकार
हरिप्रसाद वैद्यको नाम र कामसँग नेपाली समाज विरलै परिचित होलान् । भाइलेन वादनका एक नामुद कलाकारको परिचय चित्रकलामा पनि उत्तिकै गहकिलो रहेको छ । कलामा उहाँले उहिल्यै अनेकौँ काम गर्नुभयो तर उहाँको कामलाई अहिले हेर्नुपर्ने अवस्था आयो । चर्चा नखोज्ने काममै तल्लीन भइरहने अधिकांश नेपाली कलाकारको नियति–दोष नै यही हो ।
सुशासन राष्ट्रिय सङ्कल्प
‘जनमुखी शासन, सक्रिय नेतृत्व : आधारभूत आवश्यकता परिपूर्ति राज्यको उत्तरदायित्व’ आज प्रजातन्त्र दिवसका अवसरमा नेपालका राजनीतिक दल र नेताहरूले यति सङ्कल्प गरिदिए राष्ट्र निर्माणको नवीन यात्रा प्रारम्भ हुन सक्छ । सुशासनको आधारस्तम्भ निर्माण हुन्छ । राज्यसँग जनताको भरोसा वृद्धि हुन्छ । नागरिकले चाहेको रूपान्तरणको ढोका खुल्छ ।
ओखलढुङ्गा कब्जा गर्दा...
नेपालको राजनीतिक इतिहासको युग परिवर्तन गर्ने क्रान्तिमध्ये एक २००७ सालको क्रान्ति पनि हो । उक्त क्रान्तिमा नेतृत्वकारी भूमिका निर्वाह गर्नेमध्ये एक रामप्र
क्रान्तिका योद्धा
बलदेव भट्ट ‘रिचपल्या’को जन्म १९६७ सालमा हालको दशरथचन्द नगरपालिका–५, रिचपला गाउँमा भएको थियो । गाउँको नाम जोडेर उहाँलाई बलदेव भट्ट
यसो भन्छ– प्रजातन्त्र
प्रजातन्त्र प्रभातीमा वीरता सल्बलाउँछ नयाँ लहरमा मेची–महाकाली सुसाउँछ । लेकदेखि तराईको एकतारे बजाउँछु
लोकतन्त्रको अभ्युदयमा
मत्ता कुञ्जर बाघसरिका, राजा रजौटा थिए आफ्नै सन्तति इष्टमित्र पछुवा दज्र्यानि
अधिकारको लडाइँमा सुदूरपश्चिम
देशको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा देशका अन्य क्षेत्रसरह नै सुदूरपश्चिम पनि सहभागी हुँदै आएको छ । राजनीतिक आन्दोलन तथा चेतना अभिवृद्धिमा यहाँका युवा राणाकालदेखि नै सक्रिय रहँदै आएको पाइन्छ । १९९७ सालको काण्डमा शहीद हुने दशरथ चन्द, हलो क्रान्तिका भीमदत्त पन्त तथा अन्य युवा जनताको अधिकार र न्यायका लागि लड्दै आएको पाउँछौँ ।
राजनीतिक नेतृत्व आमनागरिकसम्म
मुलुकमा २००७ सालमा प्रजातन्त्र आउनुमा मैले दुई-तीनवटा पक्षलाई कारणका रूपमा लिन्छु । प्रथम र द्वितीय विश्वयुद्धपछि विभिन्न मुलुकमा प्रजातन्त्र
प्रजातन्त्रको प्रवेशबिन्दु
उता छिमेकी मुलुक भारतमा अङ्ग्रेजहरूको जगजगी थियो, यता हाम्रोमा राणा शासन थियो । शासन भन्नु के भन्नु, शासनको नाममा जनतामाथि अन्याय थि
कमजोर साइबर सुरक्षा
२०७५ साल वैशाखमा लोकसेवा, गृह मन्त्रालयसहित ६० वटाभन्दा बढी सरकारी वेबसाइटमा अनधिकृत पहुँच स्थापित गरी ह्याकरले तिनलाई नियन्त्रणमा लियो ।
जमेको जोडी
एकछिन कल्पना गरौँ त आठ दशकको उमेर टेकेको मान्छेको दिनचर्या कस्तो हुन्छ ? ध्रुव हाडालाई भेट्नुभएको छ र चिन्नुभएको छ भने तपाईंको कल्पना नमिल्न सक्छ । असी वर्षको उमेर टेक्दासम्म कलाकारिता, निर्देशन, कार्यक्रम संयोजन मात्र होइन, १०–५ को सरकारी जागिरसम्म भ्याउनुभएको छ उहाँले । भक्तपुरको ऐतिहासिक पोखरी नःपुखुको किनारमै अवस्थित भव्य घरको तल्लो तलामा हामी जम्मा भएका छौँ, वरिष्ठ कथाकार रत्न कोजूको साथमा मङ्सिर १७ गते । दुई दशकअघि महेन्द्र पुलिस क्लबमा बसेर उहाँ र उहाँको जोडी अर्का चर्चित हास्यकलाकार राजपाल थापासँग उहाँहरूको कलाकारिताबारे कुराकानी गरेको स्मरण गर्दै । त्यति बेलाको स्मृतिसँगै कलाकार राजपाल थापाको झन्डै दुई दशकअघि निधन भएको दुःखद खबरले पनि होला, केही समयको संवाद उहाँमै केन्द्रित हुन पुग्छ ।
अर्की आमा (कविता)
तिमी आमाले जस्तै मलाई सम्झाउँछ्यौ के गर्न हुने के गर्न नहुने ? एउटा बालखलाई झैँ बुझाउँछ्यौ
प्रेमको साधना (कविता)
तिमीसँग हिँडेका बाटाहरू तिमीले चिनाएका मान्छेहरू तिमीसँग पुगेका देवलहरू सबै प्रिय लाग्छन् मलाई ।
अर्गानिक निबन्धको सँगालो
मान्छेको मन ढुङ्गा भयो भने कस्तो होला ? हामीले कल्पना गर्न पनि सकिन्न तर यहाँ मान्छेका मन ढुङ्गा भइरहेका छन्, एउटा निर्जीव ढुङ्गा । हो मान्छेको मन एउटा ढुङ्गा भइदियो, र ढुङ्गाको मन भएका मान्छेका चर्तिकला वर्तमानमा छरपस्ट देखिएका छन् । यही समयलाई ‘सन्दिग्ध शताब्दी’मार्फत निबन्धकार श्रीबाबु कार्कीले उजागर गर्नुभएको छ ।
