प्रेमको रसायन
सामान्यतया विपरीत लिङ्गीप्रति आकर्षणको सशक्त अनुरागलाई प्रेम भनेर परिभाषित गरिएको पाइन्छ । प्रेमलाई दार्शनिक, कवि तथा मनोवैज्ञानिकहरूले आदिकालदेखि नै परिभाषित गर्दै आएका छन् । मानवमा प्रेम भावना अन्तर्निहित छ । मानवमा मात्र होइन, सम्पूर्ण प्राणी जगत्मा प्रेम विद्यमान छ । वसन्त ऋतुमा वृक्षहरू थरीथरीका पुष्पद्वारा आच्छादित भएका हुन्छन् । यसले रमणीय एवं प्रेममय वातावरण सिर्जना हुन्छ । यसो हुनुमा वृक्षको प्रेममय सम्मिलनको (यौनिक) प्रक्रिया हो । चराहरूको कतिपय चिरबिर ध्वनि पनि यौन साथीलाई आकर्षित गर्नु हुन्छ ।
नेपाली क्रिकेटले बेहोरेको बदनाम
मैदानभित्र प्रायः खुसी दिने गरेको छ नेपाली क्रिकेटले । विश्वकप टी–ट्वान्टीमा सहभागिता, अनि पहिलो सहभागितामा तीनमध्ये दुई खेलमा दुर्लभ जित, आईसीसीबाट अन्तर्राष्ट्रिय एकदिवसीयको मान्यता, अन्तर्राष्ट्रिय टी–ट्वान्टीको मान्यता, विगतमा टेस्ट नखेल्ने राष्ट्रबीचको वरीयतामा शीर्ष स्थान– नेपाली क्रिकेट टिमले हासिल गरेका उपलब्धिका केही उदाहरण हुन् यी । अन्तर्राष्ट्रियस्तरमै यस्ता ठूला उपलब्धि नेपाललाई अन्य खेलले दिलाएको छैन । तर अहिले त्यही नेपाली क्रिकेटको मैदानभित्र र
मानवसेवाका उज्यालो ड्र्यागन
मध्याह्नको २ बजेको समय । जनवरी १७ को दिन । डा. सन्दुक रुइतको मोबाइलमा म्यासेजको घन्टी ‘टिङ्ग्रिङ’ बज्यो । डा. रुइतले मोबाइलको म्यासेज बक्स खोले, एउटा अपत्यारिलो सन्देश थियो । “हामीलाई यति ठूलो सम्मान के देलान् र ?” डा. सन्दुकको मनमा यस्तै लाग्यो । यस्तै सम्मान र पुरस्कारका नाममा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमै ठगी धन्दा पनि त चलेको छ । सयौँ नेपाली यस्तै पुरस्कारमा लोभिएर लाखौँ उडाएका पनि छन् । कतै त्यस्तै त होइन ? त्यो म्यासेजमा बधाईसहित विश्वप्रतिष्ठित इसा अवार्ड प्राप्त गरेको छोटो जानकारी थियो ।
लत (कथा)
झुत्रो कपडा लगाएर सन्दीप मेरै टोलमा घुमिरहेको थियो । ऊ आफ्नै तालमा मनका उल्झ्नसँग छटपटिएको जस्तो देखिन्थ्यो । बेला बेला उसका ओठ चलायमान देखिन्थे । उसले औँला चलाउँथ्यो । दाहिने हात टाउको भन्दा माथि पु-याउँथ्यो, कसैलाई बोलाउँदै छ जस्तो पारामा । मैले, उसलाई अलि परै देखिसकेको थिएँ । ऊ सोचमग्न भएर मतिर आउँदै थियो । म उभिएर उसलाई नियालिरहेको थिएँ । उसलाई ठूलो आपत्ति भएजस्तो मैले लख काटेँ । ऊ मलाई धक्का देलाझैँ गरी आइपुग्यो । तैपनि उसले मलाई देखेन । ऊ मलाई उछिनेर जाँदै थियो । यहीबेला मैले उसको हात च्याप्प समाउँदै भने, “सन्दीप, तिमी कता ? केको हतार हो ? आँखै नदेख्ने भएछौ तिमी त ?” झल्याँस्स सपनाबाट बिउँझिएझैँ गरी उसले भन्यो, “ए तिमी ! म आज अलि तनावमा छु यार । कोठा खोज्नुछ । घरबेटीले तीन
ढिलो घाम लाग्न थालेको छ मेरो कौसीमा (कविता)
गुटुमुटु पारेर नानीहरू हिँडिरहेका छन् आमाहरू सुस्तरी सुस्तरी शीतलहरले कावा खेलिरहेको छ बस्तीमा एक मुठी लाज गुटुमुटु पारेर मनभरि गीताहरू भौतारिरहेकी छिन् मोबाइलको रिङटोनहरूमा
प्रिय माटो ! (कविता)
थाल्न्पथ्र्यो हामीले पहिलो पाठ ‘माटो’को वर्णमालाबाट लेख्नुपथ्र्यो हामीले पहिलो अक्षर ‘माटो’को प्रिय शब्दबाट बुझ्नुपथ्र्यो हामीले पहिलो तत्त्व
गीत
तिमी देख्छु सधैँ खुसी, मनमा फूल फुलेपछि मन खुसी सधैँ हुन्छ, माया खुसी भए पछि ।
रोचक प्रसङ्गले भरिएको नियात्रा
लामो समयदेखि बेलायतलाई कर्मथलो बनाउँदै आइरहनुभएका र नेपाली साहित्य सिर्जनामा अनवरत् कलम चलाइरहनुभएका नियात्राकार कृष्ण बजगाइँको चौथो नियात्राकृति प्रकाशित भएको छ । नियात्राकृतिको नाम उहाँले जापानी भाषाबाट राख्नुभएको छ– उमिहोतारू ।
भाषामा भद्र विद्रोह
भाषा सामाजिक वस्तु हो । समाजका हरेक विषयमा भाषाको कारोबार हुन्छ । त्यसैले राजनीति पनि भाषाबाट अलग हुँदैन । राजनीति समाज सुधारको मियो हो । नेपाली समाजको त्यो मियो हल्लिएको गुनासो यदाकदा सुन्ने गरिन्छ । सुनाउने माध्यम चाहिँ भाषा नै हो । खासमा भाषाले दिने अर्थ हो त्यसले गुनासो गरेको वा प्रशंसा गरेको हो अथवा गाली वा आक्रोश व्यक्त गरेको हो, जे भए पनि त्यो सन्दर्भगत हुन्छ ।
तीन मिनेट ध्यान मस्तिष्क ऊर्जावान्
“मान्छे जन्मँदै दुःखको मनोग्रन्थी लिएर जन्मियो । हुर्काउँदा नै संसारमा दुःख छ भन्ने मनोविज्ञानबाट हुर्काइयो । अनि पो मान्छे दुःखी भयो,” डा. विजयरत्न वज्राचार्यले जीवनमा बुझेको दर्शनबारे भन्नुभयो, “जुन दिन जीवन अनेकन अनुभवको सँगालो हो भन्ने बुझिन्छ र बुझाइन्छ वा भेउ पाइन्छ, त्यो दिन जिन्दगी निकै प्रिय लाग्न थाल्छ ।”
होमस्टेमा रमाउँदा
धेरै मान्छेलाई धन कमाउने अनि समाज, इस्टमित्रबाट ‘ओहो क्या राम्रो गरेको’ भन्ने आवाज सुन्न मन लाग्न सक्छ । यस्तो विचार लिएर एकसुरले हिँडिरहँदा आफ्नो संस्कार, संस्कृति र परम्परामा भने ध्यान नपुग्न सक्छ । यति मात्र होइन, विदेशीको नक्कल गर्न पनि पुग्न सक्छौँ । धेरै नेपाली दाजुभाइ, दिदीबहिनी विदेशको तातो ठाउँमा गएर दुःख मेहनत गरेर पेट पाल्न बाध्य छन् । यस्तो अवस्थामा स्वदेशमै रहेकाले आफूले जानेको कामबाट कहीँ कतै सहयोग पुगोस् भन्ने उद्देश्यले केही त गर्नैपर्छ, जुन कामले परिवारसँगै बस्नका लागि बाटो खोलोस् । आफ्नै देशमा बसेर धेरथोर कमाउन सकियोस् ।
नेपाली आकाश कति सुरक्षित
नेपाल भूपरिवेष्टित राष्ट्र भएकोले जल यातायातबाट वञ्चित छ । उच्च हिमाली तथा पहाडी भू–बनोटको कारण सडक यातायात पनि कठिन नै छ । यस्तो अवस्थामा खाद्यान्न, औषधि आदि ओसारपसार गर्न, खोज तथा उद्धार एवं व्यापारिक प्रयोजनका लागि एक मात्र विकल्प हवाई यातायात बन्दै आएको छ । प्राकृतिक सौन्दर्यको दृश्यावलोकन र साहसिक पर्यटनमा पनि हवाई यातायातको स्थान महìवपूर्ण छ । तर यही माघ १ गते आइतबार पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थ
पासोमा परेकी देवी
सिन्दु र बिन्दु दुई दाजुभाइ । तान्त्रिक विद्यामा निपुण यी दाजुभाइको दिनचर्या दोलखा राज्य र यहाँका जनताको हेरचाहमै बित्थ्यो । दोलखा राज्यमा केही विपत् आइप-यो वा जनतालाई केही पीडा र समस्या भयो भने यी दाजुभाइले तान्त्रिक विधिबाट त्यसको समाधान खोज्थे । किराँतकालीन त्यो समयमा जडीबुटी, झारफुक र तान्त्रिक विधि नै त थियो हरेक समस्याको समाधान । प्रत्येक बिहान तामाकोसी नदीमा पुगेर धोतीपाटा फेर्दै शिरमा जल छर्केर आफूलाई शुद्ध बनाउने र नदीबाट तामाको घडामा जल ल्याएर भीमेश्वरको मन्दिरमा चढाउने उनीहरूको दैनिकी थियो ।
शहीदको सम्झना ( कविता )
आस्थासाथ डटेर हिँड्छ जगमा सर्वोपकारी बनी निष्ठासाथ खटेर निर्भय रह्यो भै स्वाभिमानी धनी जल्ले जीवनमा न सङ्कुचनको सङ्कीर्ण बानी लियो त्यो आदर्श शहीद प्रज्ज्वलित भो बाली उज्यालो दियो !
युगीन गीत
कैयौँ गीतहरू रगतको मसीले लेखिए रणमैदानमा गाइए बन्दुकको सङ्गीतसँगै, कति गीतहरू सपाट कलमले लेखिए लुटेर निरीहको आँसु/पसिनाको मसी
सत्यकुराको परिपालन सन्देश
मृत्युञ्जयी उपदेशका प्रचलित नीति–श्लोकलाई मानवीय सभ्यताको विधान पनि भनिन्छ । डा. टी.पी. बराकोटीद्वारा लिखित २०७९ सालमा प्रकाशित ‘जीवनोपयोगी सुभाषित नीति–श्लोक सङ्ग्रह’ यतिखेर यसको उदाहरण बनेको छ । सृष्टि चराचरका सर्वश्रेष्ठ प्राणी मानव जाति नीति नियममा सीमाबद्ध रहन र सत्य कुराको परिपालनमा हर्दम उत्प्रेरित हुने भएकाले यसको महत्व धेरै छ ।
सुकदेवको सहादत
जङ्गबहादुर राणाको तीन दशक लामो शासनको अन्त्यतिर उनीविरुद्ध केही विद्रोह भए । लखन थापा मगरले आफूलाई राम शाहकालीन सिद्ध लखन थापा मगरको अवतार घोषित गर्दै जङ्गबहादुरलाई मारेर मुलुकमा सुनौलो युग सिर्जना गर्ने उद्घोषका साथ गोरखामा विद्रोह गरे । उनीसहित उनका समर्थकलाई पक्राउ गरेर छानबिन गर्न काठमाडौँको थापाथली दरबारमा ल्याइयो । त्यसपछि उनीसहित उनका छ जना सहयोगीलाई गोरखाको बुङ्कोटमा लगेर रुखमा झुण्ड्याई मृत्युदण्ड
नेपाली गीतमा विदेशी पनि रमाउँछन्
नेपाली साङ्गीतिक क्षेत्रमा व्यस्त रहने कलाकारमध्ये पर्नुहुन्छ– जुनु रिजाल । प्रदेश १ को राजधानी विराटनगरबाट सुगम सङ्गीतमा उदाउनुभएकी जुनु स्वदेश र विदेशमा बस्ने नेपालीबीच लोकप्रिय हुनुहुन्छ । ‘नेपालकी छोरी’, ‘आज गाउँमा’, ‘वनचौँरी’, ‘तिम्रो झल्को’ ‘न दोष तिम्रो’, ‘ड्राइभर दाइ’लगायत दर्जनौँ चर्चित गीतमा स्वर दिनुभएकी जुनुका पाँच सयभन्दा बढी गीत÷गजल रेकर्ड भएका छन् । नेपाली, हिन्दी, भोजपुरी र मैथिली भाषाका गीतमा पनि उहाँको आवाज सुन्न सकिन्छ । कोरनाको बेलाबाहेक जुनु साङ्गीतिक कार्यक्रममा सधैँ व्यस्त हुनुहुन्छ । उहाँ भारतको सिक्किमलगायत स्वदेशका विभिन्न भागमा आयोजना गरिएका साङ्गीतिक कार्यक्रममा निरन्तर सहभागी हुँदै आउनुभएको छ ।
‘ब्लुलाइन’मा नेपाली सेना
अवस्था यतिबेला शान्त देखिन्छ तर एकैछिनपछि के हुन्छ भन्न सक्ने अवस्था छैन– मध्यपूर्वी देश लेबनानको सुरक्षा अवस्था बुझ्ने यही वाक्यांश नै पर्याप्त छ । लेबनानको राजधानी बेरुतलाई ‘मध्यपूर्वको पेरिस’ भनेर पनि चिनिन्छ तर झन्डै एक शताब्दीदेखि यो देश युद्धको चपेटामा परेको छ । भूमध्यसागरको बीच भागमा अवस्थित लेबनान प्राकृतिक रूपमा सुन्दर त छँदै छ, भौगोलिक रूपमा पनि सामरिक महत्त्व बोकेको देश हो ।
मानव तस्करीविरुद्धका अभियन्ता
छत्रबहादुर मैनाली सिन्धुलीमा जन्मनुभयो, उतै हुर्कनुभयो, लेखपढ गाउँकै स्कुलमा गर्नुभयो र केही नयाँ काम गर्ने हुटहुटी बोकेर राजधानी काठमाडौँ हानिनुभयो । सामान्य मध्यम वर्गीय परिवारमा जन्मेहुर्केका कारण काठमाडौँको बसाइ उहाँलाई सहज भने थिएन । घरबाट आर्थिक सहायता हुने सम्भावना पनि थिएन । रोजगारीमा लागे पनि दुई छाक टार्नै धौधौ ।
शीतलहरको कहर
पुस र माघ महिना तराई मधेशका जिल्लामा शीतलहरको कहरले जनजीवन कष्टकर बन्ने गरेको छ । यी दुई महिनामा शीतलहरसँगै चिसो बढ्छ । बिहानदेखि बेलुकासम्म एकैनासको बाक्लो हुस्सु (कुहिरो), पर्दा र पश्चिमी चिसो हावा चल्दा कठ्याङ्ग्रिने जाडो हुन्छ । चिसोले कठ्याङ्ग्रिएर कतिपयको ज्यान नै जाने गरेको पनि पाइएको छ । चिसोमा कठ्याङ्ग्रिएर चार जनाको ज्यान गइसकेको छ । मानिस मात्र होइन, घरपालुवा जनावरसमेत यसको असरमा परेका छन् ।
स्वयंवरको औँठी [कथा]
थाहा छैन किन मलाई यो पूर्णेको रातप्रति यतिविघ्न मोह लागेर आउँछ । रात छिप्पिँदै जाँदा झन् खुल्दै गएको जूनलाई हेरिरहन पाउँदा मनमा एक प्रकारको ऊर्जा थपिएको महसुस हुन्छ । प्रायः म छुटाउँदिन पूर्णेको रातमा कौसीमा बसेर पुराना गीतहरू सुन्नलाई पनि । तर अरू बेलाको पूर्णेको रात र आजको पूर्णेको रातमा धेरै फरक थियो । अघिल्लो पूर्णेको रातमा म एक्लै थिएँ, आज मेरी उनी मेरो साथमा छिन् । हातमा हात समाएर ।
छोरी (कविता)
जीवनको सुन्दर बगैँचामा पल्लवित छे प्रेमको स्निग्ध फूल आज हाम्रै आँगनमा फुल्छे सुवासित पार्छे घर भोलि मन्दिर पुग्छे, पवित्र पार्छे मन्दिर पर्सि पुग्छे अर्को गाउँ, अर्को देश
अघोषित युद्ध (कविता)
निशब्दभित्र र कहीँ एकान्तमा समर्थन/विरोधका तुमुल घोषहरूउर्लने गर्छन् हिजोआज ।फगत म एक्लो : नयाँ महाभारत लड्दैछुअश्वत्थामा, कर्ण र दुर्योधनहरू मलाई चक्रव्यूहमा फसाउँदै अट्टहास हाँस्छन्,विजयघोष गर्छन् हिजोआजखै किन होस्वयंलाई समयभन्दा बलवान ठान्छन्भविष्यभन्दा वर्तमान् बाँच्छन् उनीहरूकुर्लेरै बाँच्छन्,म मौन चुपचाप र चुपचापरमिता हेर्छु/अन्याय सहन्छु हिजोआजम समयहरेक क्षण/हरेक युगयसरी नै अविरल बहिरहने गर्दछुम त्यस्तै झुठ र मानवता विरोधीयुग हेर्दैछु हिजोआजचेतन मान्छेभित्रकै अहङ्कारकोअघोषित युद्ध लड्दैछु हिजोआज ।