गीत
छैन क्यारे मेरा लागि दुख्ने मुटु पनि कति हाँस्छ्यौ म रुँदा नि ढुङ्गा जस्तै बनी । थाहै छैन कता गयौ दोबाटोमा छोडी जोवन मेरो बितिगयो तिमीलाई खोजी । यो मन दिएँ विश्वास गरेँ सधैँ आफ्नो ठानी
बेग्लै स्वादका काव्यकृति
अमर त्यागीका ‘अदृश्य’ र ‘अक्लान्त’ शीर्षकका दुईवटा बाछिटा सङ्ग्रह र ‘अमानव’ शीर्षकको एक मुक्तक सङ्ग्रहसहित तीनवटा काव्यकृतिहरू गत वर्ष प्रकाशनमा आएका छन् । नेपाली साहित्यमा प्रयोग भएका यी नवीनतम काव्यकृति बेग्लै स्वाद र सन्तुष्टि पस्कन सफल रहेका छन् । नेपाली काव्य विधामा मुक्तकको प्रयोग नौलो होइन । समकालीन मुक्तककारबाट धेरै प्रयोग र प्रस्तुति आइसकेका छन् । यस क्रममा अमर त्यागीले निर्वाह गरेको यो नेतृत्वदायी प्रयोगचिन्तन निकै उल्लेखनीय रहेको अनुभव गर्न सकिन्छ ।
क्रोध
हरेक मानिसको जीवनमा सकारात्मक या नकारात्मक भावना आउने गर्छ । क्रोध पनि भावनाको प्रकार हो तर प्रायः नकारात्मक भावनाको स्थिति हो; जो सामान्यतया शत्रुतापूर्ण विचार, शारीरिक उत्तेजना र दुर्भावनापूर्ण व्यवहारसँग जोडिएको हुन्छ । मानिसको इच्छाविरुद्ध लगाइएको कुनै पनि प्रतिबन्ध क्रोधको परिणाम हुन्छ र जब क्रोध असमान्य रूपमा नियन्त्रणबाहिर पुग्छ, तब मानिस खलनायक, तर्कहीन र आक्रामक बन्न पुग्छ । क्रोधमा तीन तìव हुन्छ । शारीरिक प्रतिक्रिया, सङ्ज्ञानात्मक अनुभव र मानिसको व्यवहार तर कहिलेकाहीँ क्रोधले कुनै जटिल समस्याको समाधान खोज्न पनि प्रेरित गर्छ ।
गुन बिर्सियो सुन सम्झियो
“राजा पनि मान्छे हुन्” पर्रर तालीले कोठा तरङ्गित बन्यो । कविता वाचन गर्ने युवकले अझ जोसिँदै कविता टुङ्ग्याए । त्रिचन्द्र कलेजका विद्यार्थीबीच यो कविताले खुबै चर्चा कमायो । त्यो समय थियो, २०३१ सालतिर । राजा वीरेन्द्रको राज्याभिषेक भर्खरै सकिएको समय । एक महिनापछि कविका अघिल्तिर केही मान्छे उभिन पुगे । तिनीमध्ये केही कविका चिनारु नै थिए । एक जनाले भने, “तपाईंलाई अञ्चलाधीशले बोलाउनुभएको छ, हामीसँग हिँड्नुस् ।”
मनकारी नेपथ्य
तीन दशकभन्दा लामो यात्रामा नेपथ्यले गीत सुनाउने काम मात्र गरेन, समयानुकूल सामाजिक अभियान पनि अगाडि बढाउँदै लग्यो । जतिबेला स–साना बालबालिका पढ्ने विद्यालयमा अशान्ति छायो, नेपथ्यले ‘शान्तिका लागि शिक्षा’ नाराको साथ आफूलाई अगाडि बढायो । ‘सुन्दर शान्त नेपाल’ अभियानमा सरिक भएर द्वन्द्वले जन्माएका घाउमा सङ्गीतको मलम दल्ने प्रयत्न ग¥यो । अहिले ‘मानवता प्रवद्र्धन अभियान’मार्फत मानवीय आयामलाई अगाडि बढाइरहेको छ । यसलाई सार्थक तुल्याउन नेपथ्यले मुलुकभर फैलिएको अग्रणी सामाजिक संस्था ‘मानव सेवा आश्रम’सँग हातेमालो गरेको छ । आफ्ना कार्यक्रममार्फत मानव सेवा आश्रमको अभियान प्रवद्र्धन गरी मानवीय आवाजलाई प्राथमिकताका साथ प्रस्तुत गर्ने काम ग¥यो । अभियानअन्तर्गत नेपथ्यले आफ्ना कार्यक्रमको मूल शीर्षक नै ‘म्युजिक फर ह्युम्यानिटी’ अर्थात् मानवताका लागि सङ्गीत भनेर राख्यो ।
बोधगम्य कामुक
कलानेपाली समाजमा यौन एउटा अदृश्य ऐना हो, जहाँ सबै कुरा छर्लङ्ग देखिन्छ तैपनि सबै कुरा लुकाइन्छ । लुकाइँदा–लुकाइँदै कतिपय संस्कारयु
-original-thumb.jpg)
गल्छेडो
मेजर सुरथबहादुर बस्नेत सेनाबाट अवकाश हुँदा उनका तीनवटै छोरी विवाह गर्ने उमेरमा टेकिसकेका थिए । टोलछिमेकमा उनको निकै फूर्ति
छन्दपरम्पराको उत्कृष्ट कृति
अन्तःसंवेदना कृति नेपाली साहित्यका बहुमुखी प्रतिभा राजेन्द्र सुवेदी (वि.सं.२००२ –२०७८)द्वारा रचना गरिएको उहाँको जीवनकालकै अन्तिम पुस्तकाकार
हडबडमा घोडा दौडाउँदै
वि.सं. २०३४ असार ९ गतेको दिन । पहिलेजस्तै त्यस दिन पनि जापानी पानासोनिक पुन्टे रेडियो अगाडि राखेर नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठानद्वारा आयोजित कविता
कतार विश्वकपका कीर्तिमान
कतार आयोजक राष्ट्र भई समूह चरणको पहिलो खेल गुमाउने पहिलो राष्ट्र बन्यो । यस्तै क्षेत्रफल (११,५७१ वर्गकिमि) र जनसङ्ख्या (२९ लाख)को हिसाबले पनि विश्वकप आयोजना गर्ने सबैभन्दा सानो मुलुक बन्यो– कतार ।
साझा चाड माघे सङ्क्रान्ति
घिउ, चाकु, तरुल भन्नेबित्तिकै सबैको मुख रसाउँछ । वृद्धवृद्धाहरू पनि लोभिन्छन् । युवकयुवतीलाई त झन् मन नपर्ने कुरै भएन । सबैले रमाई रमाई खाने गर्छन् घिउ, चाकु, तरुल ।
सृष्टिको नैरन्तर्य
काव्यात्मक अनुराग विचरण गर्छ; नील नभमा फन्फनी
मुक्तक
जति तक्र्यौ भन्यो त्यति फर्कन्छ यो मन भिजाएर दिलले सधैँ
चौतारो (कविता)
म चौतारो हुँ वर्तमानमा हाँस अतीतको सुस्केरा मा
फुटबलका जादुगर
सन् २०२२ विश्व फुटबल जगत्कै लागि अविस्मरणीय वर्ष बन्न पुग्यो । पहिलो पटक एसियामा आयोजना भएको कतार विश्वकप सफलतापूर्वक सम्पन्न भयो । यस्तै, विश्व फुटबलका नक्षत्र पेलेको यही वर्ष दुःखद निधन भयो । पेलेलाई २०औँ शताब्दीका सबैभन्दा सफल र लोकप्रिय व्यक्तित्वको रूपमा चिनिन्छ । कतार विश्वकप सन् २०२२ को नोभेम्बर २० देखि डिसेम्बर १८ तारिखसम्म चल्यो । यो समय विश्व नै फुटबलमय बन्यो । अन्तिम चरणमा पुगेका मुलुकको पक्ष तथा विपक्षमा रहने फुटबलप्रेमीले विश्वकपलाई जीवन्त बनाइरहेका थिए । तर यही बेला फुटबलका हस्ती पेले ब्राजिलको साओपाउलोस्थित अस्पतालमा पेटको क्यान्सरसँग लडिरहेका थिए । विश्वकप समाप्त भएको ११ दिनमै अर्थात् डिसेम्बर २९ तारिखका दिन पेलेको ८२ वर्षको उमेरमा निधन भयो ।
![खत [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/58767/conversions/Untitled-1-original-thumb.jpg)
खत [कथा]
कतार एयरवेजको विमानले कतार र काठमाडौँबीचको दूरी कतिखेर पूरा गरिसकेछ, बिर्खबहादुरले मेसोसम्म पाएन । एकैचोटि अब विमान काठमाडौँ विमानस्थलमा अवतरण गर्न लागेको सुनेपछि ऊ झस्कियो । ‘झ्या काठमाण्डु नै पो आइपुगिसकिएछ’, उसले मनमनै बोल्यो । बीस मिनेटपछि विमान काठमाडौँ विमानस्थलमा उत्रियो । अरू यात्रुहरू जस्तै बिर्ख पनि ‘अनबोर्ड’ भयो । अरूलाई के थियो कुन्नि, बिर्खलाई भने अलि हतारो नै थियो किनभने उसले आजै दिउँसो ३ बजे धनगढीको अर्को विमान चढ्नु थियो ।
आँसु (कविता)
नचाहेरै भए पनि रच्छ कसैले जानेर वा नजानेरै डस्छ कसैले सोह्र शृङ्गार गरिदिन्छ दिलको बहैले त्यसैले त बग्छु हजुर म त मजैले ।
गजल
हमेशा पतझर आएको छ बहार आएको छैन मलाई जिन्दगीले जति कसैले दुखाएको छैन । मलाईभन्दा धेरै मेरी बूढी आमालाई दुख्छ भनेर मेसिनमा हात काटिएको खबर सुनाएको छैन ।
एकताको मियो (कविता )
हे पृथ्वी ! अति धीर शूर बलवान् हे राष्ट्रका गौरव तिम्रो साहस धैर्यता अति थियो जित्दै हिँडेथ्यौँ तब हाम्रा नायक हे ! तिमी मुलुकका हौ एकताका मियो तिम्रो आँट र दूरदृष्टि सबले यो देश यौटै भयो ।
तीनवटा भाषाका साधक
गोपाल ‘अश्क’ नेपाली, भोजपुरी र हिन्दी भाषाका सक्रिय साहित्य साधक हुनुहुन्छ । तीनवटै भाषामा समान रूपमा कलम चलाउनु हुने ‘अश्क’का ती भाषामा लेखिएका तीन दर्जनभन्दा बढी कृति प्रकाशित छन् । लेखनयात्रा दिनप्रतिदिन अझै सक्रिय बनिरहेको अवस्था छ । साहित्यका प्रायः सबै विधामा समान रूपमा उहाँको कलम चलेको छ । मेहनत, परिश्रम र लगनशीलता उहाँको परिचय हो ।
ओवनको मोहक मुहार
जीवनमा पहिलो पटक ट्रान्जिट भएर कनेक्टिङ बसको पर्खाइमा छौँ– भाइ अजय र म । दस मिनेटमा अर्को बस आइपुग्छ भनेर पहिलो बसले दोबाटोमा उतारेर गयो । समयको सुईले राति ९ बजेको सङ्केत दिँदैछ । सन् २०२० जनवरीको पछिल्लो लहर, चिसोले ठिहि¥याएको छ । मोबाइलको मुहारमा दुई डिग्री झुल्किएको देखिन्छ । सडक पेटीमा ठडिएको ल्याम्प पोस्टको धूमिल प्रकाशमा पूर्वी दिशातर्फ एकनासे घरहरू लामबद्ध रूपमा सुस्ताएको आकृति देखिन्छ । त्यसको विपरीत पश्चिमपट्टि भने विशाल तलाउ निमग्न छ । एकाध मोटर बेलाबखत बत्तिएर हुइँकिन्छन् । त्यसबाहेक चरोमुसो देखिँदैन ।
चिया तलतल मात्र मेटाउँदैन
बिहान उठ्नेबित्तिकै हामी सुरुप्प चिया पिउँछौँ । घर आएका पाहुना वा साथीभाइलाई चिया दिएर सत्कार गर्छौं । होटल वा रेस्टुरेन्ट पस्नासाथ चिया मागिहाल्छौँ । टाढाबाट आएका पाहुना वा स्नेहीलाई चिया उपहार दिन्छौँ । हिजोआज त साना–ठूला होटलमा चिया पार्टी नै आयोजना गर्ने चलन पनि छ । यसरी चियाको तलतलले कहिल्यै छाड्दैन ।
ऊबेलाको स्वास्थ्य सेवा
कुरो २०२५ सालतिरको हो, विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको सहयोगमा अग्जुलरी हेल्थ वर्कर (अहेब) स्कुल महाराजगन्ज, काठमाडौँमा स्वास्थ्य व्यावसायिक तालिम दिइन्थ्यो । यो तालिममा दस कक्षा उत्तीर्ण विद्यार्थी सहभागी हुन्थे । तालिममा सहभागी हुनेले प्रतिमहिना ७५ रुपियाँ निर्वाह भत्ता पाउँथे । तालिम लिइसकेपछि पाँच वर्षसम्म सरकारले खटाएको ठाउँमा जानैपर्ने व्यवस्था पनि थियो । स्वास्थ्यकर्मीको अभाव भएको त्यस समयमा भत्ता दिएर पढाउँदा विपन्न परिवारका विद्यार्थी यसतर्फ आकर्षित हुन्थे । उच्च, मध्यम र निम्न सबै स्तरका स्वास्थ्यकर्मीको ठूलो खडेरी रहेको त्यो समयमा जुनसुकै तहका स्वास्थ्य कार्यकर्तालाई समाजमा उच्च सम्मानका साथ व्यवहार गरिन्थ्यो । त्यतिखेर भारतबाट झिकाइएका केही आवासीय चिकित्सकबाहेक आधुनिक चिकित्सा सेवा प्रदान गर्ने व्यक्तिको अभाव नै थियो ।
रसिलो सुन्तलाको निरस कथा
चार/पाँच दशकअघिसम्म कास्कीको बाटुलेचौर, हेम्जा, पुरानचौरलगायत गाउँ सुन्तला बगैँचाका कारण प्रख्यात थिए । ती ठाउँमा सुन्तलाको बगैँचा हेरेर को सम्पन्न को विपन्न भनेर छुट्याइन्थ्यो रे । त्यो बेला प्रत्येक घरका ठूल्ठूला पाटामा सुन्तलाका बगैँचा हुन्थ्यो रे । सुन्तलाजात बालीका वरिष्ठ बागवानी अधिकृत वसन्त श्रेष्ठ आमा र सानिमाले भनेको यतिबेला सम्झिँदै भन्नुहुन्छ, ‘‘त्यो बेलाका कुरा अहिले उखानजस्तै भयो । अहिले ती ठाउँमा सुन्तलाको बोट भेट्न पनि गाह्रो छ ।’’ कास्की बाटुुलेचौरका श्रेष्ठ आफू सानो हुँदा पनि गाउँमा जताततै सुन्तलाका बगैँचा देख्नुहु
बुढेसकाल (कविता)
दुई जना बूढाबूढी छौँ घरमामिलेर चुलोचौको गर्छौंबिहान–च-यापचुरुप ! केही चपायो – पुगिहाल्छएक मुठ्ठी तातो प्युन पाएसाँझको आवश्यकता टरिहाल्छ ।अरूबेला खासै त्यस्तो केही लाग्दैन कहिलेकाहीँ–जब उसको छाती दुख्छअनायासै मेरो रक्तचाप बढ्न थाल्छकुनै बेला जब खोकीले मलाई सताउँछअनायासै उसको अनुहारमा बादल बस्न थाल्छसकेसम्म आफ्नो अप्ठ्यारोएक–अर्कोबाट लुकाउने हामी दुवैको बानी छ ।पहिले पहिलेहामीभन्दा अघि नै रात निदाई सक्थ्योअचेल उसको पनि स्वभाव फेरिएको छहामी पीरले पहेँलिएको बेलाजाग्राम बस्छ यो पनि हामीसँगैर, लाग्छ–हाम्रै जस्तो यसको आँखामा पनिबग्न नसकेको पानी छ ।
