जिन्दगी एक सफर (कथा)
‘किरण पौडेल, यु आर रेस्ट्रिकेटेड ।’ कलेजको डिनले भन्यो । कुरा सुनेर मन चसक्क भयो । निधारको बीच भाग खुम्चियो । मुहारको रङ्ग बदलिएर मुटुको गति तेज भयो । पछाडि जोल्ठाएर राखेको हात फुकिएर सिधा भए । डाक्टर बन्ने सपना दुर्घटनामा परेको देखेर शरीर चिसो भएको थियो । ‘नारा लगाउँदैमा रेस्ट्रिकेट हुन्छ सर ?’ उसले सोध्यो ।
जितेन्दरको रिक्सा (कथा)
हामी डेराबाट बाहिर निस्केर बाटोमा दुई पाइला मात्रै के हिँडेका थियौँ, रिक्सावाला मूल सडक छोडेर हाम्रै गल्लीमा, हाम्रै अगाडि आइपुग्यो । मूल सडकमा लहरै उभिएका अटोरिक्साहरू ग्राहकको प्रतीक्षामा थिए । तर हामी आफ्नै अघिल्तिर आइपुगेको मान्छेले चलाउने प्याडलवाला रिक्सामा गएर बस्यौँ । मानिसहरू अटोरिक्सा चढ्न छोडर प्याडलवाला रिक्सा चड्न खोज्दैनन् । तर यसरी कसैले उनीहरूको रिक्सा नचढ्ने हो भने बिचराहरूले के कमाउन, के खाउन् ! त्यही भएर हामी भेटेसम्म प्याडलवाला रिक्सा नै चढ्न खोज्छौँ ।
नातिकाजी राष्ट्रिय सम्मान तथा पुरस्कार सार्वजनिक
नेपाली गीत/सङ्गीतका क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान पु-याउने स्रष्टाहरूलाई प्रदान गरिने नातिकाजी राष्ट्रिय सम्मान तथा पुरस्कार–२०७८ सार्वजनिक गरिएको छ। नेपाली सङ्गीतका सिद्धहस्त नातिकाजी श्रेष्ठको ९८औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा आइतबार सो सम्मान तथा पुरस्कार घोषणा गरिएको हो। ‘नातिकाजी राष्ट्रिय विशेष सङ्गीत सम्मान–२०७८’ मनबहादुर मुखिया, दीप तुलाधर, प्रदीपराज पाण्डे, फणीन्द्र राई, बिके राना, कन्हैयासिंह परियार, शुभ मुकारुङ र अमर बान्तुलाई प्रदान गरिनेभएको छ। एकनारायण भण्डारी, कालीप्रसाद बास्कोटा, राज सिग्देल र माण्डवी त्रिपाठीलाई नातिकाजी राष्ट्रिय सङ्गीत पुरस्कार–२०७८ प्रदान गरिनेछ।
बुटको लोकप्रियता
जाडो मौसममा न्यानो हुने बुटको फेसन युवामाझ हिजोआज निकै लोकप्रिय बन्दै गएको छ। नायिकाको रोजाइमा जाडोको फेसनमा बुट पर्ने भएकाले पनि नेपाली युवामा यसको लोकप्रियता बढेको जानकारको भनाइ छ। जाडो मौसममा प्रायः महिलाको रोजाइमा लङ तथा सट बुट पर्ने गरेको छ। अहिलेका कामकाजी युवती तथा नायिकाहरू बुटप्रति आकर्षित भएको देखिन्छ।
‘पूर्वीय दर्शन विमर्श’ प्रकाशित
पत्रकार तथा साहित्यकार कमल रिजालको ‘पूर्वीय दर्शन विमर्श’ शीर्षकको निबन्ध सङ्ग्रह प्रकाशित भएको छ । लामो समयदेखि अध्यात्म दर्शनको क्षेत्रमा कलम चलाउँदै आएका रिजालको यो तेह्रौँ कृति हो ।
पुस्तक तथा चित्रकला प्रदर्शनी
नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले प्रकाशित गरेका कलाका विविध आयाम, तथ्य र अभ्याससम्बन्धी पुस्तक तथा चित्रकला प्रदर्शनी आयोजना गरिएको छ। प्रतिष्ठानद्वारा शनिबार ‘समृद्ध नेपाल, सुखी नेपाल’ शीर्षकमा आयोजित प्रदर्शनीको पूर्वप्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले उद्घाटन गर्नुभयो ।
मौलिक सङ्गीत लोप हुन नदिन पहल
नेपालको साङ्गीतिक सम्पदाको अभिलेखीकरण नभए मौलिक सङ्गीत लोप हुने भन्दै सङ्गीत अध्येता तथा विज्ञहरूले चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। फोल्क लोकले ललितपुर पाटन सङ्ग्रहालय परिसरमा आयोजना गरेको साताव्यापी दाफा पुकार कार्यक्रमअन्तर्गत ‘नेपालको साङ्गीतिक सम्पदाको अभिलेखीकरण’ शीर्षकको अन्तरक्रिया कार्यक्रममा सहभागी वक्ताले पुस्तान्तरण हुँदै आएको मौलिक सङ्गीतको अभिलेखीकरणमा ढिला गर्न नहुने बताए। कार्यक्रममा राजन श्रेष्ठले नेपाल सङ्गीत अभिलेखालयमार्फत मौलिक/लोपोन्मुख गीत/सङ्गीतको डिजिटाइजेसन, सङ्गीतसँग सम्बन्धित पुस्तकालय व्यवस्थापन, वृद्ध अवस्थाका सर्जक, स्रष्टाको स्वरमा गीत रेकर्डसमेत गरिरहेको जानकारी दिनुभयो। अभिलेखालयले लोपोन्मुख मौलिक सङ्गीतका ज्ञाता चार सयभन्दा बढी कलाकारको सिर्जना, स्वर रेकर्ड गरेको जानकारी उहाँले दिनुभयो।
डा. गौतमलाई ‘आविष्कारी आख्यानकार’ उपाधि
आख्यानकार डा. ध्रुवचन्द्र गौतमको ८०औँ जन्मोत्सवका अवसरमा उहाँलाई ‘आविष्कारी आख्यानकार’ उपाधि प्रदान गरिएको छ। वसन्त चौधरी फाउन्डेसनद्वारा आइतबार राजधानीमा आयोजित बृहत् कार्यक्रममा उहाँलाई उक्त उपाधि प्रदान गरिएको हो। फाउन्डेसनका अध्यक्ष वसन्त चौधरीले करिब सात दशकदेखि सिर्जनाकर्ममा संलग्न रहेर साहित्यमा नयाँ विधाको आविष्कार र प्रयोग गर्न सफल सर्जक गौतमले नेपाली साहित्य क्षेत्रलाई पु-याउनुभएको योगदानको कदर गर्दै उपाधिद्वारा अभिनन्दन गरिएको बताउनुभयो। उहाँले सर्जक गौतमसँग ४३ वर्षदेखि सानिध्यमा रहेर काम गर्दा नम्र बोली, मीठो स्वभाव र सधैँ लेखिरहने बानीसँग परिचित हुने अवसर मिलेको बताउनुभयो।
नातिकाजी राष्ट्रिय सम्मान सार्वजनिक
नेपाली गीत सङ्गीतका क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान दिने स्रष्टाहरूलाई प्रदान गरिने नातिकाजी राष्ट्रिय सम्मान तथा पुरस्कार –२०७८ सार्वजनिक गरिएको छ ।
दौलतविक्रम विष्टका कथाहरूको भावभूमि
आधुनिक नेपाली कथा परम्पराको ‘यथार्थवादको युग’ (सं. १९९१–२०१९) का सशक्त कथा, शिल्पी दौलतविक्रम विष्ट (सं. १९८३–२०५९) ले ‘ऊ गयो’ (सं. २००५) शीर्षकको कथाबाट आफ्नो यात्रा प्रारम्भ गरेका हुन् । ‘नवचेतनाको युग’ (सं. २०२०–३९) देखि ‘परावर्तनको युग’ (सं. २०४०–२०६३) सम्म निरन्तर रूपमा आफ्नो कथा यात्रालाई निरन्तरता दिएका उनका कथाहरूमा परिवर्तित समय र मान्यताअनुसार विविध भावभूमिहरू देखिनु कुनै अस्वाभाविक कुरो होइन । यस लामो यात्रा क्रममा उनका (१) गालाको लाली (सं. २०१४), (२) प्रदर्शनी (सं. २०२३), (३) छाया (सं. २०३१), (४) घाउका सत्र चक्का (सं. २०३५), (५) आलो कथा (सं. २०४०) र (६) आँसु त्यसै त्यसै छचल्किन्छ (सं. २०४६) कथा सङ्ग्रहहरू प्रकाशित भएका छन् ।
ग्वंगलाई रमेश विकल वाङ्मय पुरस्कार
रमेश विकल साहित्य प्रतिष्ठानले ५० हजार रुपियाँ राशिको यस वर्षको रमेश विकल वाङ्मय पुरस्कार वरिष्ठ निबन्धकार तथा संस्कृतिविद् तेजेश्वर बाबु ग्वंगलाई प्रदान गरेको छ । त्यसैगरी २० हजार रुपियाँ राशिको रमेश विकल सुशीला समाजसेवी पुरस्कार पशुपति क्षेत्रमा लावारिस शवहरूको निःशुल्क सद्गति गरी समाजसेवा गर्दै आउनुभएका सपना रोका मगरलाई प्रदान गरियो
पत्रकारितालाई सङ्कुचित बनाउने प्रयास भइरहेको छ : पूर्वराष्ट्रपति यादव
गणतन्त्र नेपालका प्रथम राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले पत्रकारितालाई सङ्कुचित बनाउने प्रयास भइरहेकाले त्यसतर्फ सजग रहन पत्रकारहरूलाई सुझाव दिनुभएको छ।
'कुभिन्डो'बाट मानव अवतार लिएकी 'खीमा'को कथा
नाटककार प्रनिश मगरले आफ्नो हजुरआमाबाट सुनेका कथामा तयार भएको यस नाटकमा खीमाको कथालाई नाटकमा रुपान्तरण गरिएको छ ।
उसको बाउ (कथा)
उसको बाउलाई मैले उसलाई भेट्न आउँदा देखेको थिएँ । पहिले त यस्तो लाग्यो, यो मानिस उसको गाउँको एक जना हुनुपर्छ जो उसलाई भेटेर केही काम निकाल्न सहर आएको छ, जस्तै छोरालाई विदेश पठाइदिन सिफारिस वा घरखेत लेखाएर रिन दिनका लागि । पछि बुझ्दै जाँदा ऊ त उसकै बाउ पो रहेछ । अनि मलाई खसखस लागेर सोधिहालेँ, ‘तपाईं उसको बाउ हो भन्ने पक्का छ ?’ उनले ओठमा एउटा पीडादायक मुस्कान ल्याएर मलाई भने, ‘हो, अब यस्तो अवस्थामा उसको बाउ हुँ भनेर कसले पत्याउँछ ? छोरो यस्तो छ ।’ मैले सोचेको पनि त्यही थियो । सहरमा रज्जगज्ज अवस्थाको छ ऊ । बाउचाहिँ एउटा कछाडमा बेरिएर आएको छ गाउँबाट । बाउ सोझा र सरल लागे तर उसको धूर्तता हेर्दा ऊ यो मानिसको छोरा हो भन्न सुहाउँदैनथ्यो । मलाई लागेको कुरो । तर वास्तविकता यही थियो ।
मनमायाले भोगेको युग
आजकल ‘दुई सन्तान ईश्वरका बरदान’ भन्ने परिवार नियोजनको लोकप्रचलित नारा फेरिन लागेको छ । धेरैले एउटै सन्तानमा चित्त बुझाउन थालिसकेका छन् । भनौँ, यो नारा बुबापुस्तामा बन्यो । हजुरबुबा पुस्तामा त ‘सन्तानले डाँडाकाँडा ढाकून्’ भन्ने नै चलिआएथ्यो । यो आशीषमा धेरै छोराछोरी भएर डाँडाकाँडा ढाकून् भनिएको भए पनि नातिपुस्तामा आएर भने उद्यम–पराक्रमले देश–विदेशमा फैलिऊन् भन्ने भइसकेको छ ।
तस्बिरको कथा
ईश्वीको १९औँ शताब्दीमा क्यामराको माध्यमबाट मानिसको वास्तविक रूपाकृति उतार्ने अचम्मको प्रविधि विकास भयो, जसले समयका गतिशील पललाई फोटोमा कैद गरेर राख्ने सुन्दर अवसर दियो । यस गुनिलो प्रविधिले समय–पन्छीलाई स्मृतिको सुनौलो पिँजडामा अझ मजबुत तरिकाले थुनेर राख्न मिल्ने सुयोग जुराइदियो । यसपछि त कालातीत पल फोटोमा अङ्कित हुन थाले, जुन मानव इतिहासमा अद्भुत क्रान्ति थियो ।
अमूर्त कलाका पुरण
भेट भयो कि उहाँ मलाई भन्नुहुन्थ्यो, “भाइ, मेरो कलामार्फत म केही खोजी रहेको छु ।” उहाँको र मेरो भेटघाट प्रायः गहना पोखरी र उहाँको कला स्टुडियोमा भइरहन्थ्यो । हामी दुईको भेटमा कलादर्शनका कुरा हुन्थे । सधैँ कलाकर्ममा रमाइरहने वरिष्ठ कलाकार पुरण खड्काको खोजी अन्ततः अधुरै रह्यो । सिर्जनशील र अध्ययनशील जीवन अगाडि बढ्दा बढ्दै असमयमै उहाँको निधन भयो । मनले चिताएको कार्य पूरा हुन सकेन । कसैले पुरणका चित्र अगाडि उभिएर उहाँलाई यो केको चित्र बनाउनु भएको भनेर सोधे उहाँ भन्नुहुन्थ्यो, “हेर्नुस्, बुझ्नुस् र आनन्दित हुनुस् किनकि यो अमूर्त कला हो ।”
बृहत्तर नेपाली शब्दकोश लोकार्पण
चूडामणि गौतमद्वारा सम्पादित पुस्तक बृहत्तर नेपाली शब्दकोश लोकार्पण गरिएको छ। काठमाडौँस्थित नेपाल बार एसोसिएसनको प्राङ्गणमा आयोजित कार्यक्रममा सर्वोच्च अदालतका पूर्वन्यायाधीश प्रकाश वस्तीले उक्त ग्रन्थ लोकार्पण गर्नुभएको हो। कार्यक्रममा पत्रकार तथा भाषाविज्ञ शरच्चन्द्र वस्ती, अधिवक्ता रामेश्वर राउत ‘मातृदास’, सर्वोच्च अदालतका पूर्वन्यायाधीश प्रकाश वस्ती, डा. हरिराज भट्टराई, वरिष्ठ अधिवक्ता धु्रव श्रेष्ठ र कोशकार चूडामणि गौतमले पुस्तकमाथि आ–आफ्नो मन्तव्य राख्नुभएको थियो।
फिदिममा ‘सुश्री पारिजात’ को किताबी चर्चा
पाँचथरको फिदिममा लेखक गोविन्द गिरी प्रेरणाद्वारा लिखित पछिल्लो २७ औं कृति ‘सुश्री पारिजात’ को चर्चा गरिएको छ । नौली साहित्यिक विहान र कोर्काली अध्ययन केन्द्र पाँचथरद्वारा शुक्रबार आयोजित समीक्षा कार्यक्रममा प्रेरणाको किताबी चर्चा गरिएको हो ।
मालिका केशरीलाई दिइयो आभाष उत्कृष्ट साहित्य पुरस्कार
आभाष उत्कृष्ट साहित्य पुरस्कार, २०७८ साहित्यकार मालिका केशरी उपनामले परिचित प्रकाशकुमार श्रेष्ठलाई प्रदान गरिएको छ ।
पद्मा–श्याम गोतामे स्रष्टा सम्मान प्रदान
वरिष्ठ हास्यव्यङ्ग्य निबन्धकार श्याम गोतामे तथा उहाँकी धर्मपत्नी पद्मा गौतमको नामबाट स्थापना गरिएको ‘पद्मा–श्याम गोतामे स्रष्टा सम्मान–२०७९’ वरिष्ठ हास्यव्यङ्ग्य लेखक, निबन्धकार रामकुमार पाँडेलाई प्रदान गरिएको छ । २१ हजार रुपियाँ राशिसहितको उक्त सम्मान पहिलो पटक हास्यव्यङ्ग्य लेखक पाँडेलाई प्रदान गरिएको हो । नेपाल स्रष्टा समाजले बुधबार कार्यक्रम आयोजना गर्दै उक्त पुरस्कार प्रदान गरेको हो ।
सम्बन्ध सुधार्ने सङ्घर्ष ‘सेनाको चेली’
‘सेनाको चेली’ले मान्छेले नजानेर, थाहै नपाई विभिन्न गल्ती गरेको कुरालाई सुझाउँछ । मान्छे जीवनभर पश्चात्तापमा बाँच्नुपर्ने हुन्छ । वार्ता वा संवादले यस्तै समस्याको वास्तविकता उजागर गर्छ र हामीले आफ्नो सम्बन्ध र समयलाई बचाइराख्न सक्छौँ कि भन्ने कुरालाई लघु चलचित्र ‘सेनाको चेली’मार्फत प्रस्ट्याउन खोजिएको छ ।
ग्राफिक सञ्चार सार्वजनिक
कलाकार तथा कला शिक्षक अग्रज कार्टुनिष्ट अशोकमान सिंको ग्राफिक सञ्चार एक परिचय एवं संक्षिप्त इतिहास नामक पुस्तक सार्वजनिक भएको छ ।
नेपालमा उत्पादित विद्युत चीनले खरिद गर्नसक्छ: चिनियाँ कार्यवाहक राजदूत
चिनियाँ कार्यवाहक राजदूत वाङ सिङले नेपालमा उत्पादन भएका विद्युतलाई चीन सरकारले खरिद गर्न सक्ने बताउनुभएकाे छ ।