गोरखापत्र अनलाइन
घट्दै गिद्धका गुँड
कैलालीमा गिद्धका गुँड घट्दै गएको पाइएको छ। सन् २०२२ मा गरिएको सर्वेक्षणबाट अघिल्लो वर्षको तुलनामा गिद्ध गुँड घटेको पाइएको हो। सन् २०२१ को सर्वेक्षणले गिद्धको गुँडको सङ्ख्या २८ वटा रहेको देखाएको थियो। यसैगरी सन् २०१३ मा गरिएको सर्वेक्षणको क्रममा ८२ वटा गुँड फेला परेका थिए। पहिलो चोटि २०३५ मा सर्वेक्षण गर्दा भने गुँडको सङ्ख्या ३५ रहेको थियो।
प्रभावकारी भएन न्यायिक समिति
पाँचवर्षे कार्यकाल हेर्दा न्यायिक समितिप्रति नागरिकको भरोसा घट्दो छ। अघिल्लो कार्यकालमा कतिपय न्यायिक समितिले कर्मचारीसमेत पाएनन्। प्रस्ट बजेट र कार्यक्रम नहुनुले पनि कठिनाइ भएको न्यायिक समितिका निवर्तमान संयोजकहरूले बताएका छन्। उनीहरूका अनुसार इजलास, मनोसामाजिक परामर्शदाता र गोप्यकक्षको अभाव छ। विवाद समाधानको विधि बुझाउन समस्या भएकाले पनि सोचेअनुरूप काम गर्न नसकिएको बताइएको छ। कानुनी भाषाको सिकाइ र समस्या समाधानका विधि पनि प्रभावकारी बन्न सकेका छैनन्। कतिपय न्यायिक समितिका लागि विनियोजन गरिएको बजेट रकमान्तर गरेर अन्यत्रै खर्चसमेत गरियो। सकभर बजेट नै नछुट्याउने र भएको बजेट पनि रकमान्तर गर्ने प्रवृत्ति देखिएको बताइएको छ।
श्रीनगरको स्वामित्वमा विवाद
तानसेन नगरपालिका र डिभिजन वन कार्यालय पाल्पाबीच श्रीनगर डाँडाको जग्गा स्वामित्वबारे विवाद चर्किएको छ । विगत छ दशकदेखि तानसेन नगरपालिकाले भोगचलन र पर्यटकीय पूर्वाधार निर्माण गर्दै आएको ‘श्रीनगर डाँडा’ को जग्गाको स्वामित्वमाथि वन कार्यालयले दाबी गरेको छ । नगरपालिकाले श्रीनगरडाँडामा बनाइएका पर्यटकीय पूर्वाधारबाट आन्तरिक आम्दानीका रूपमा टिकट काटेर रकम उठाउन थालेपछि विवाद भएको हो ।उक्त क्षेत्र वर्षौंदेखि भोगचलन गर्दै आएको र अहिले पनि स्थानीय सरकारको आम्दानी वृद्धि गर्न रकम उठाउन पाउनुपर्ने नगरपालिकाले बताएको छ ।
एउटै पार्टीका एक सय एक जना सांसदका आकाङ्क्षी
आगामी मङ्सिर ४ गते हुने सङ्घ र प्रदेशको निर्वाचनका लागि स्याङ्जामा राजनीतिक सरगर्मी बढेको छ। दलहरूले केन्द्रको निर्देशनअनुसार उम्मेदवार चयन गर्ने प्रक्रिया अगाडि बढाएसँगै राजनीति सरगर्मी बढेको हो। दुईवटा प्रतिनिधिसभा सदस्य र चारवटा प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचन क्षेत्र रहेको यस जिल्लामा नेपाली कांग्रेसबाट प्रत्यक्ष र समानुपातिकका लागि १०१ जनाले सांसद बन्ने आकाङ्क्षा देखाएका छन्। कांग्रेस पार्टी केन्द्रीय समितिले सङ्घ र प्रदेशका लागि उम्मेदवार छनोट गरी पठाउन परिपत्र गरेपछि सांसद बन्ने दौडमा आकाङ्क्षीहरू धेरै देखिएका हुन्। सङ्घ र प्रदेशबाट प्रत्यक्षमा एक महिलासहित तीन जना र समानुपातिकमा एक महिलासहित दुई जना सिफारिस गरी पठाउनुपर्ने व्यवस्था छ।
विद्युत् अनियमितताका कारण सेवा प्रभावित
पटक–पटक विद्युत् जाने समस्याले महोत्तरीको उत्तरी क्षेत्रको जनजीवन अस्तव्यस्त बनेको छ। विद्युत् अनियमितताले उपचारदेखि व्यवसायसम्म प्रभावित बनेका छन्। लामो समयदेखि विद्युत् अनियमित भएको सेवाग्राहीको गुनासो छ। यस क्षेत्रमा १२ घण्टासम्म लाइन जानु सामान्य भइसकेको छ। लाइन आइहाले पनि कुन बेला जाने हो भन्ने अनिश्चित हुँदा जिल्लाको उत्तरी भेगका ३० हजार परिवार समस्यामा परेका छन्।
‘मन्त्री हुनु भनेको मोजमस्ती गर्न होइन’
परराष्ट्रमन्त्री डा. नारायण खड्काले माननीय र मन्त्री हुनु भनेको मोजमस्ती गर्न नभएर जनताका चाहना र आवश्यकताका आधारमा मुलुकको समग्र विकास निर्माणका काम गर्नका लागि हो, भन्नुभएको छ। सो कुरा उहाँले उदयपुरको त्रियुगा नगरपालिका–१२ स्थित बिसनपुरमा बुधबार आयोजित बिसनपुर र वडा नम्बर २ को खैजनपुर जोड्ने त्रियुगा नदीमा निर्माण गर्न लागिएको अत्याधुनिक डिजाइनको करिब चार सय मिटर लामो झोलुङ्गे पुलको शिलान्यास कार्यक्रममा बताउनुभएको हो।
मोटरसाइकल दुर्घटना हुँदा बाबुछोराको मृत्यु
बुटवल १३ बेल वासमा मोटरसाइकल दुर्घटना हुँदा बाबुछोराको मृत्यु भएको छ । दुर्घटनामा परि बुटवल १३ बेल वास बस्ने वर्ष ४५ का सोनु भट्टराई र उहाँका ६ वर्षीय छोरा निशान भट्टराईको मृत्यु भएको बुटवल प्रहरीले जनाएको छ ।
‘प्रकाश’ हेर्ने दर्शक बढे
नेपाली कथानक चलचित्र ‘प्रकाश’ले नेपाली सिनेमा घरमा आफ्नो सो बढाएको छ। शुक्रबारबाट प्रदर्शनमा आएको चलचित्रले दैनिक सो बढाउँदै लगेको छ। चलचित्रको सो थपेपछि अहिले दर्शकको उपस्थिति पनि राम्रो भइरहेको चलचित्र निर्माता महेन्द्र अधिकारीले जानकारी दिनुभयो। प्रदर्शन भएको दिनबाट नै चलचित्र ‘प्रकाश’ले राम्रो सो पाइरहेको थिएन र चलचित्रको निर्माण पक्षले आफ्नो चलचित्रमाथि विभेद भएको भन्दै पत्रकार सम्मेलन गरेर असन्तुष्टिसमेत जनाएका थिए। चलचित्रका मुख्य कलाकार प्रदीप खड्का, निर्माता महेन्द्र अधिकारीलगायतले रिपोर्टर्स क्लब पुगेर पत्रकार सम्मेलन गर्नुभएको थियो।
कर्णाली ५५ प्रतिशत मात्र खर्च
जिल्लाका प्रदेश मातहतका कार्यालयले समयमै कार्यक्रम सञ्चालन नगरिदिँदा आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ मा ५५ प्रतिशत मात्र खर्च भएको छ । कर्णाली प्रदेशका मन्त्रालयले जिल्लाका प्रदेश मातहतका कार्यालयलाई समयमै कार्यक्रम सञ्चालन सम्बन्धी कार्यविधिको तयारी सम्बन्धी समस्या देखाएर जिल्लाका प्रदेश कार्यालयहरूले उपभक्तको काम समयमै सम्पन्न हुन नसकेको हो ।
चथाः पर्व मनाउने परम्परा
उपत्यकामा ‘जीवनमा कहिल्यै चोरीको दोष नलागोस्’ भन्ने कामनासहित बिहान गणेश र राति चन्द्रमाको पूजा गरी चथाः पर्व मनाउने परम्परा छ। भाद्र शुक्ल चतुर्थीको अवसरमा बुधबार बिहानै घर चोख्याएर दुबो, लड्डु र मूलासहित भगवान् गणेशजीको पूजा गरिन्छ। साँझ चन्द्रमाको पूजा गर्दा कमलको पात वा अदुवाको पातमा नैवेद्य, काँक्रो, नासपाती, अनार, अम्बा तथा केराउ, चना, बकुल्ला, मकै, भटमास, गहुँलगायत आठ प्रकारका भुटेको गेडागुडी चढाइन्छ। संस्कृतिविद् प्रा. डा. पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठले चन्द्रमालाई चढाएको फलफूल तथा गेडागुडी प्रसादका रूपमा खाने चलन रहेको जानकारी दिनुभयो। उहाँले यो चौथीमा चन्द्रमाको पूजा गर्ने विषयमा दुई मान्यता रहेको जानकारी दिँदै भन्नुभयो, “एकथरी चन्द्रमाको दर्शन गर्न नहुने मान्यताका साथ घरको सबै झ्याल ढोका लगाउँछन् र लुकेर पूजा गर्छन्। अर्काथरी घरको आँगनमा सदस्य जम्मा भएर बस्छन्। चन्द्रमा देखा परेपछि पूजा गरी प्रसाद खाएर मात्र भित्र पस्छन्।”
चार हजारलाई बिनाधितो कर्जा
सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारको प्रदेश स्वरोजगार कोषले चालू आर्थिक वर्षमा चार हजार युवालाई उद्योग व्यवसाय सुरु गर्न सहुलियत ब्याजदरमा कर्जा दिने भएको छ । कोषका अनुसार ‘सरकारको मुख्य ध्यान : घरघरमा स्वरोजगार अभियान’अन्तर्गत पाँच सय जनालाई सीपमूलक तालिम तथा चार हजारलाई सहकारीमार्फत सहुलियत ब्याजदरमा कर्जा प्रवाह गरिन लागेको हो ।
प्रिपेड डलर कार्ड लिने अठतीस हजार नाघे
विदेशमा भुक्तानी गर्नुपर्ने अमेरिकी डलर भुक्तानी सहजताका लागि हालसम्म ३८ हजार ६६ जनाले प्रिपेड डलर कार्ड लिएको नेपाल राष्ट्र बैङ्कले जनाएको छ । २०७७ चैत ८ गते केन्द्रीय बैङ्कले निर्देशन जारी गर्दै ‘क’ र ‘ख’ वर्गका बैङ्क तथा वित्तीय संस्थाले यस्तो कार्ड जारी गर्न अनुमति दिएको थियो । यस्तो कार्डमार्फत वार्षिक पाँच सय अमेरिकी डलरसम्म भुक्तान गर्न सकिन्छ ।
साँघुरिँदै जुट खेती
एक दशकयता तराई क्षेत्रमा प्रमुख नगदे बालीका रूपमा लगाइने जुट खेती क्रमिक रूपमा घट्दै आएको छ । उन्नत जातको बीउ, मल, सिँचाइ र कामदारको अभाव अनि तयारी गर्ने बेलामा पानीको समस्या भएकाले प्रत्येक वर्ष जुट खेती लगाउने क्रम घटेको हो । तयारी जुट बेच्न समस्या र उचित मूल्य नपाउने समस्याले पनि किसान जुट खेतीबाट विमुख हुन थालेका हुन् । कृषि ज्ञान केन्द्र, सुनसरीका प्रमुख नीलकमल सिंहले खेतीका बेला विभिन्न समस्या हुने र उत्पादन भएको जुटले मूल्य नपाउने समस्याले सुनसरीका किसानले जुट खेती गर्न बिस्तारै कम गर्दै आएको बताउनुभयो ।
तेह्र जनाविरुद्ध भ्रष्टाचार मुद्दा
अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले धनुषाका तत्कालीन प्रमुख जिल्ला अधिकारी तथा मुआब्जा निर्धारण समितिका अध्यक्ष वसन्तराज गौतमसहित १३ जनाविरुद्ध विशेष अदालत, काठमाडौँमा आरोपपत्र दायर गरेको छ। धनुषा जिल्लाको तत्कालीन भरतपुर गाउँ विकास समितिअन्तर्गत नेपाली सेनाका लागि अधिग्रहण भएको गुठीको स्वामित्वको जग्गामा किर्ते मोही कायम गरी मुआब्जा वितरणमा भ्रष्टाचारजन्य कसुर गरेको पुष्टि हुन आएकाले आरोपपत्र दायर गरिएको आयोगका प्रवक्ता श्यामप्रसाद भण्डारीद्वारा बुधबार जारी प्रेस विज्ञप्तिमा उल्लेख छ।
बजार एकाधिकारको पीडा
विधिको शासन भएको मुलुकमा अदालतको निर्णयको सम्मान मात्र होइन, पूर्ण रूपमा परिपालन गरिनु अनिवार्य मानिन्छ। वि.सं. २०६७ मा नै सर्वोच्च अदालतद्वारा नेपाल यातायात व्यवसायी राष्ट्रिय महासङ्घलाई ‘एकाधिकार कायम हुने, सिन्डिकेट, कार्टेलिड र त्यस्ता कुनै पनि रूपमा क्रियाकलाप सञ्चालन नगर्नु, नगराउनु’ भन्ने परमादेश जारी गरिएको थियो। मुलुकमा यातायात क्षेत्रमा सिन्डिकेट प्रणालीको अन्त्य आवश्यक भएकै फलस्वरूप सर्वोच्चको यस्तो आदेश आएको थियो। कुनै पनि उद्यम, व्यवसाय क्षेत्रको प्रगतिका निम्ति सिन्डिकेट प्रणालीले बाधा, अवरोध सिर्जना गर्दछ नै। सर्वोच्चकै निर्णयको आधारमा सरकारले पनि यातायात क्षेत्रको सङ्घसंस्थाको नवीकरण नगर्ने निर्णय मन्त्रिपरिषद्को बैठकबाट भएको थियो। यसरी सिन्डिकेट प्रणालीको अन्त्यसँगै मुलुकको सार्वजनिक यातायात क्षेत्रमा केही रचनात्मक सुधार भएको आमउपभोक्ताले महसुस गरेकै विषय हुन्। बजार एकलौटीपना प्रतिस्पर्धाको निम्ति घातक नै हो।
