सुकृत नेपाल
सन् २०२३ : कलाकारले जगाएको वर्ष
सन् २०२३ मा धेरै बलिउड कलाकारले आफ्नो पेसामा पुनरागमन गरे र कतिपय ठुलो पर्दामा आफ्नो प्रभुत्व जमाउन सफल पनि भए । कतिपय चलचित्रले विश्वव्यापी रूपमा एक अर्बभन्दा बढीको व्यापार गरे भने केही बक्स अफिसमा मात्र सीमित रहे । यो वर्ष बलिउड कलाकारका लागि निकै विशेष रह्यो । कोरोना महामारीपछि बलिउड चलचित्रले बक्स अफिसमा औसत व्यापार गरिरहेका थिए तर सन् २०२३ को सुरुवातसँगै केही कलाकार यसरी जुर्मुराउँदै आए कि उनीहरूले कोरोनाकालको खडेरी पूर्ण रूपमा समाप्त गरिदिए ।
चलचित्रमा ‘द्वन्द्व’ कम देखिँदै
कुनै समय चलचित्र ‘पिँजडा’ का लागि नायक निखिल उप्रेतीले साततलाबाट हामफालेको दृश्यलाई सम्झँदा अझ पनि धेरै दर्शकको आङ सिरिङ्ग बनाउँछ । त्यो बेला एक्सनमय चलचित्रले जहाँ पनि दर्शकलाई तान्थ्यो र दर्शकको ध्यान एक्सनमय चलचित्रमा नै अडिएको हुन्थ्यो । त्यतिबेला चलचित्रमा राजेश हमाल, निखिल उप्रेती, विराज भट्ट, शिव श्रेष्ठको एक्सनका दृश्यले धेरै प्रभुत्व जमाएको थियो ।
चलचित्र ‘उग्राम’ सँग मिल्दोजुल्दो ‘सलार’
केही समययता एक्सन चलचित्रले लगातार विश्वभरका बक्स अफिसमा तहल्का मच्चाइरहेका छन् । यो अवसरलाई सदुपयोग गर्न चलचित्रकर्मी पनि पछि परेका छैनन् र हलमा एकपछि अर्को एक्सन चलचित्र प्रदर्शन भइरहेका छन् । ‘बाहुबली’, ‘केजिएफ’ ‘आरआरआर’, ‘पठान’ ‘जवान’ र ‘टाइगर थ्री’ एक्सनमय चलचित्रमा कोसेढुङ्गा नै साबित भए । त्यसयता यो प्रवृत्ति यसरी जारी छ कि रोकिने कुनै सङ्केत नै देखिँदैन ।
दयाहाङले तताएको चलचित्र बजार
नेपाली चलचित्रमा एक समय नायक राजेश हमालको निकै चर्चा हुने गथ्र्याे तर पछिल्ला दिनमा हमालको खासै चर्चा छैन । कहिले भुवन केशी त कहिले शिव श्रेष्ठले पनि नेपाली सिने जगत्मा उत्तिकै चर्चा कमाएकै हुन् । केही वर्षयता नयाँ नायकहरूको नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा प्रवेश त भएको छ तर खासै चर्चामा नआई सेलाउनेको सङ्ख्या अधिक छ । अचेल चलचित्रमा बढी अनुबन्धित हुने नायकमा दयाहाङ राई देखिएका छन् ।
यस्तो पनि गुरुदक्षिणा !
‘बोधिसत्व’ कसैको नराम्रो नसोची, सबैको चित्त बुझाई, राम्रो बोधिज्ञान प्राप्त भई बोधिसìव मार्गमा पुग्न सकिन्छ भन्ने कथामा आधारित नाटक हो । मानिसले आफ्नो भोगविलास र तृष्णाका लागि अनेकौँ राम्रा र नराम्रा काम गरेर अकुत सम्पत्तिको जोहो गर्ने तर वास्तविक र कहिल्यै नास नहुने सम्पत्ति भनेको बोधिसत्व प्राप्त गर्नु हो भन्ने कुरा नाटकमा उजागर गर्न खोजिएको छ ।
माया, प्रेम र भावनाको कथा ‘द आर्चिज’
बाल्यकालमा जो कोही बच्चा पनि कमिक्सको प्रशंसक हुन्छन् । हामी सबैसँग कमिक्सका सम्बन्धित बाल्यकालका सुन्दर सम्झना छन् । यदि कमिक्सकै सेरोफेरोमा चलचित्रलाई पर्दामा ल्याइयो र त्यो पनि पुरानै शैलीमा बन्यो भने कस्तो होला ? निर्देशक जोया अख्तरद्वारा निर्देशित चलचित्र ‘द आर्चिज’ कमिक्स किताबको संस्करण हो । शाहरुख खानकी छोरी सुहाना खान, बोनी कपुर–श्रीदेवीकी छोरी खुसी कपुर र अमिताभ बच्चनका नाति अगस्त्य नन्दाले यसै चलचित्रबाट आफ्नो अभिनयको सुरुवात गरेका छन् । चलचित्र ६० को दशकको मित्रता, प्रेम र भावनाको कथा हो । चलचित्रमा एङ्ग्लो–इन्डियनको अनेकन भाइब्स सुन्दर रूपमा देख्न सकिन्छ ।
युवा पुस्तामा रङ्गमञ्चको क्रेज
केही वर्षअघिसम्म पनि रङ्गमञ्चमा दर्शकको भिड कमै मात्रामा देखिन्थ्यो । चलचित्र हलतिरै दर्शक धेरै हुन्थे तर अहिले समय परिवर्तन भएको छ । नेपाली रङ्गकर्ममा उत्साह छाउन थालेको छ । नाटक हेर्ने संस्कृतिको विकास भएको छ । वरिष्ठ नाट्यकर्मी तथा सर्वनाम नाट्य समूहका अध्यक्ष अशेष मल्ल युवा पुस्ताका रङ्गकर्मीको सक्रियताले नै नाटक जुर्मुराएको बताउनुहुन्छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, “रङ्गमञ्चमा युवाको आगमनसँगै उत्साह थपिएको छ, आशाको दियो बलेको छ । नाटक हेर्न आउने दर्शक पनि युवा पुस्ता नै छन् । यसले रङ्गमञ्चमा खुसी पक्कै ल्याएको छ ।”
जाडोसँगै चिसियो चलचित्रको व्यापार
काठमाडौँको मौसम चिसिएसँगै नेपाली चलचित्रको व्यापार पनि चिसिन थालेको छ । एक त जाडो मौसम त्यसमाथि नयाँ राम्रा चलचित्र खासै प्रदर्शनमा आएका छैनन् । यो क्रम कहिलेसम्म जारी रहने हो भन्ने कुरा न कलाकारहरू भन्न सक्छन्, न हल सञ्चालक नै । दसैँतिहारको अवसरमा नेपाली चलचित्रले राम्रो व्यापार गरेको थियो । ‘परदेशी २’, ‘पशुपति प्रसाद २’, ‘भस्मे डन’ र ‘दिमाग खराब’ लाग्दा दर्शकहरूले हल भरिभराउ भएका थिए । त्यसअघि ‘नाङ्गो गाउँ’ र ‘एक भागवत एक गीता’ ले पनि दर्शकको साथ राम्रै पाएको थियो । चाडपर्वमा बिदाको फाइदा उठाउँदै धेरै चलचित्रले लगानी उठाउन सफल भएका छन् तर अहिले जाडो मौसमले गर्दा पनि हलहरू खासै भरिभराउ देखिँदैनन् ।
आनन्द निवासमा आत्महत्याको प्रयास ‘काल’
मृत्यु र समय चक्रको विषयमा केन्द्रित नाटक ‘काल’ ले आर्थिक मन्दीको विषय छुँदै मानव जीवनमा पारिरहेको मनोवैज्ञानिक असरलाई प्रस्तुत गर्न खोजेको छ । काल अर्थात् मृत्यु र समय चक्र । नाटकले यी दुवै पक्षलाई छुने प्रयास गरेको छ । नाटक एक सामाजिक कथा हो, जहाँ हामी नाटकभित्र कहीँ न कहीँ आफूलाई पाउँछौँ । आर्थिक मन्दी र प्राकृतिक तथा सामाजिक कारणले मनोवैज्ञानिक रोगको सिकार भएका व्यक्ति जो आफूलाई केही गर्न नसक्ने ठानेर आत्महत्याको बाटो रोज्छन् तर आत्महत्याको प्रयास कतै सफल हुँदैन ।
सडक नाटकको बढ्दो आकर्षण
रङ्गमञ्चबाहिरको खुला ठाउँमा पनि नाटक गर्न सकिन्छ भन्ने अभ्यास हो, ‘सडक नाटक’ । अहिले उपत्यका मात्र होइन, काठमाडौँबाहिरका विभिन्न प्रदेशमा पनि सडक नाटकको आकर्षण बढ्दो छ । सामाजिक विकृतिविरुद्ध जनचेतना फैलाउन सडक नाटक प्रभावकारी बन्दै गइरहेको छ । अहिले आमनागरिकलाई सडक नाटकले जागृत गराउने काम गरेको छ ।
मानेक्शको जीवनी ‘साम बहादुर’
साम बहादुर! पहिलो फिल्ड मार्सल साम मानेक्शको जीवनमा आधारित चलचित्र हो। चलचित्रबारे जान्नुअघि साम को थिए त ? सामले पूर्वी पाकिस्तानलाई पाकिस्तानबाट अलग गर्न बङ्गलादेशको स्थापना र भारतलाई बलियो बनाउन इन्दिरा गान्धीसँगै महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका थिए। जब इन्दिरा गान्धीले राजनीतिक धुरीमा बलियो निर्णय लिइन्, सेनाका सर्वोच्च अधिकारीका रूपमा सामले गान्धीको निर्णयलाई सफल बनाएर इतिहास रचे।
बुवा–छोराको कथा ‘एनिमल’
बुवा–छोराबिच द्वन्द्व र प्रेम हुनु सामान्य कुरा हो र यही विषयलाई लिएर बलिउडमा धेरै चलचित्र बनिसकेका छन् । अमिताभ बच्चन र दिलीपकुमार अभिनित चलचित्र ‘शक्ति’, अमिताभ बच्चन र प्राण अभिनित ‘सराबी’ बुवा–छोराबिचको कथा भएको चलचित्र हो । पुरानो जमानाको भए पनि यी चलचित्रलाई अहिले पनि धेरैले सम्झिने गरेका छन् । अहिले युवावर्गलाई लक्षित गरेर निर्देशक सन्दीप रेड्डी वाङ्गाले बुवा–छोराकै सम्बन्धको विषयलाई लिएर एउटा द्वन्द्वले भरिएको चलचित्र ‘एनिमल’ दर्शकसामु पस्कनुभएको छ । साथै निर्देशकले बलिउडमा केही नाम चलेका कलाकारलाई पनि चलचित्रमा अभिनय गराउनुभएको छ ।
ओस्कारको प्रतिस्पर्धामा ‘टुवेल्थ फेल’
विधु विनोद चोपडा निर्देशित चलचित्र ‘टुवेल्थ फेल’ २०२४ ले ओस्कार प्रतिस्पर्धामा प्रवेश पाएको छ । चलचित्रमा कुनै पनि मान्छेमा कडा परिश्रम गर्ने जोश, जाँगर र उत्साह छ भने जस्तोसुकै प्रतिकूल परिस्थितिमा पनि आफ्नो सफलताको यात्रा आफैँ तय गर्न सक्ने सन्देश दिएको छ । चलचित्रमा युवाको कडा परिश्रम, उनीहरूले कामप्रति देखाएको लगन र मेहनतलाई उजागर गर्न खोजेको छ । चलचित्रको कथा दिल्लीको मुखर्जी नगरबाट सुरु हुन्छ, जहाँ हजारौँ युवा आइपिएस (भारतीय प्रहरी सेवा) परीक्षाको तयारी गरिरहेका देखिन्छन् । मनोज र उनको सम्पूर्ण परिवारमध्ये प्रदेशको चम्बलमा बस्छन् । बुवाको जागिर सकिएपछि घरको आर्थिक अवस्था नाजुक बन्दै गएको छ । दिनमा दुई छाक खानसमेत सङ्घर्ष गर्नु परेको छ । स्कुलमा निकै मेहनती मनोज अन्य विद्यार्थी जस्तो चिट चोर्न र अरूको सार्नुलाई उचित ठान्दैनन् ।
एक खुट्टाले कत्थक गर्ने सीता
सीता सुवेदी (क्लासिक) को एउटा खुट्टा छैन तर पनि उहाँ शास्त्रीय नृत्य ‘कत्थक’ को नृत्याङ्गना हुनुहुन्छ । १२ वर्षको उमेरमा बोन म्यारो क्यान्सरका कारण उहाँले आफ्नो खुट्टा गुमाउनु परेको थियो तर पनि हिम्मत नहारी उहाँ आफ्नो कला र सिपमा दत्तचित्त भएर लागिरहनुभयो । नृत्य गर्ने क्रममा उहाँको देब्रे खुट्टाको घुँडाभन्दा तल हल्का सुन्निएको थियो । उहाँको परिवारले उहाँलाई अस्पताल पु¥याउनुभयो र धेरै चिकित्सकसँग पनि परामर्श गर्नुभयो तर समस्या पत्ता लगाउन सकिएन । उहाँ भन्नुहुन्छ, “अन्ततः भरतपुर क्यान्सर अस्पतालले मात्र समस्या पत्ता लगायो । अस्पतालमा खुट्टाको हड्डी निकालेर परीक्षण गर्दा थाहा भयो, बोन म्यारो क्यान्सर भएको रहेछ ।” त्यसपछिको घटना झन् कहालीलाग्दो भएको सीता सुनाउनुहुन्छ ।
राजनीतिको अदृश्य पाटो : दिमाग खराब
नेपाली चलचित्र कि त राजनीतिक कथाले बिक्छ कि हाँसो रोधनले । दर्शकलाई साढे दुई घण्टा चलचित्र हलमा रोकिराख्न ‘सस्सपेन्स’ पनि कायम राख्न सक्नु पर्छ । यस्तै विशेषता भर्न सक्दा पछिल्ला चलचित्र ‘नाङ्गो गाउँ’, ‘जारी’, ‘भस्मे डन’ र अहिले ‘दिमाग खराब’ ले दर्शकको वाहवाही पाउन सफल भएका छन् ।
