सुकृत नेपाल
सामाजिक सद्भावको पर्व फागु
संस्कृतिविद् गोविन्द टण्डन आजको दिन होली नभएर फागु खेल्ने दिन भएको बताउनुहुन्छ । उहाँले भन्नुभयो, “हाम्रो पञ्चाङ्गमा पनि फागु अथवा फागुपूर्णिमा भनेर लेखेको हुन्छ । त्यसैले हामीले यसलाई होली भन्दा पनि फागु भन्ने गरेका छौँ ।” फागुपूर्णिमा भनेको हाम्रो संस्कृतिभित्रको अभिन्न अङ्ग, संस्कार र मनोरञ्जनको साधनका रूपमा देखिएको उहाँ बताउनुहुन्छ । उहाँका अनुसार पहिले होलीमा सबै परिवारका सदस्य र साथीभाइ जम्मा हुने, खेल्ने, रमाउने र मिठो मिठो खाने चलन मुलुकभरि नै थियो । अहिले धेरै कुरा परिवर्तित भइसक्यो । एक त फागु खेल्ने युवा जमात नै देशमा छैनन्, धेरै जसो बिदेसिए । बुढापाकाको पुस्ता विस्तारै कम हुँदै गएपछि परम्परागत रूपमा होली खेलिने चलन हराउँदै गएको छ ।
चलचित्रको सिक्वेलमा होडबाजी
चलचित्र हिट भएपछि त्यही चलचित्रको शृङ्खला (सिक्वेल) बनाउनेको अहिले होडबाजी चलेको छ । लुट, दर्पणछाया, जादुगर, खलनायक, परदेशी, आँधी तुफानलगायत चलचित्रको सिक्वेल बनेसँगै अहिले नयाँ निर्देशक/निर्माता पनि चलचित्रको सिक्वेल बनाउनेतिर लागिपरेका छन् । सफल चलचित्रको सिक्वेलको सिको गर्दै अपेक्षाकृत प्रदर्शन गर्न नसकेका चलचित्रले पनि धमाधम सिक्वेलको घोषणा गर्ने गरेका छन् । विकासराज आचार्य निर्देशित चलचि
चलचित्र चलाउने तरिका ‘विशेष प्रदर्शनी’
आफ्नो चलचित्र हेरेर समीक्षक तथा कलाकारबाट सकारात्मक कुरा आओस् भन्ने चाहना धेरै निर्देशक/निर्माताको हुन्छ । त्यसमाथि चलचित्र क्षेत्रमा आफूले गरेको कामको सही मूल्याङ्कन समीक्षक वा चलचित्रकर्मीहरूबाट होस् भनेर चलचित्र प्रदर्शन हुने केही दिनअघि या अघिल्लो दिन विशेष प्रदर्शनी अर्थात् ‘प्रिमियर सो’ गर्ने चलन छ । यही चलन अहिले नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा पनि निकै देखिन थालेको छ । हलिउड र बलिउडबाट सुरु भएको यो चलन नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा पुरानो भने होइन ।
डिजिटलतर्फ सङ्गीत उद्योग
रेडियो, सिडी, भिसिडीको भरमा चलेको नेपाली सङ्गीत उद्योग पछिल्लो समय सुन्नेभन्दा पनि हेर्ने माध्यममा बढी केन्द्रित हुन थालेको छ । त्यसैले पनि नेपाली सङ्गीत बजारमा दृश्यको भाकाले गीतलाई जितिरहेको छ । यसले भोलिका दिनमा गीत सङ्गीतको अस्तित्वमा नयाँ मोड नल्याउँला भन्न सकिँदैन । अहिले नेपाली सङ्गीत बजारको वातावरण र प्रवृत्ति फेरिन थालेको छ । डिजिटल साक्षरता, गीत सङ्गीतको डिजिटल अधिकार, गीत सङ्गीतको डिजिटल व्यापारको सम्भावनाले नयाँ र पुरानो पुस्तालाई नजिक बनाउँदै लगेको सर्जकको भनाइ छ ।
द्वन्द्वले टिकेको कथा ‘रङ्गेली’
नेपालको मोरङको रङ्गेलीमा हुने अनेकन अपराधको कथा समेटिएको चलचित्र हो, ‘रङ्गेली’ । प्रेमकथा रुचाउने दर्शकलाई चलचित्र पक्कै मन नपर्न सक्छ तर काटमार र बन्दुकको आवाज रुचाउने अथवा भनौँ एक्सनप्रधान चलचित्र हेर्न रुचाउनेका लागि चलचित्र निकै उपयुक्त बन्न सक्छ ।
नेपाली चलचित्रको ‘सो’ मा सधैँ विवाद
विदेशी चलचित्रसरह नेपाली चलचित्रलाई ‘सो’ नदिइएको भन्दै लेखक, निर्देशक तथा अभिनेता नवल खड्काले चलचित्र ‘काँडेतार’ हलबाट उतार्ने घोषणा गर्नुभएको छ । निर्देशक खड्काले हलको अन्यायपूर्ण व्यवहारका कारण चलचित्र हलबाट उतार्नु परेको बताउनुभयो । चलचित्र यही फागुन २५ गतेदेखि प्रदर्शनीमा आएको थियो । हल मालिकले देशभक्तिपूर्ण चलचित्रलाई पायक ‘सो’ नदिएको आरोप लगाउँदै आइतबारदेखि हलमा चलचित्र नचलाउने खड्काले बताउनुभयो । गत वैशाख ११ गते सेन्सर पास गरेको र एक वर्षअघि नै चलचित्र प्रदर्शन मिति घोषणा गरिएको स्मरण गराउँदै चलचित्र प्रदर्शनको समयमा असफल बनाउन चौतर्फी देशी/विदेशी खुफिया र तिनका मतियार खलबलाएको उहाँले दाबी गर्नुभयो ।
रङ्गकर्मलाई पेसा बनाउन अझै चुनौती
अहिले रङ्गमञ्चमा आफ्नो भविष्य बनाउन चाहने महिलाको सङ्ख्या धेरै भए पनि निरन्तरता दिनेको सङ्ख्यामा कमी नै देखिन्छ । पछिल्लो समय महिलालाई नै प्रमुख पात्र बनाएर नाटकहरू मञ्चन पनि भइरहेका छन् । नाटकमा पुरुष कलाकारको जति भूमिका छ, उत्तिकै भूमिका महिला कलाकारको पनि हुनु पर्छ भन्ने महिला रङ्गकर्मीको दाबी छ ।
धारा ३७० को कथा
भारत र पाकिस्तानबिच बेला बेला जम्मु–काश्मीरको विवाद चर्किने गरेको छ । यसका पछाडि राजनीतिकको अनेकौँ कारण हुन सक्छन् । जम्मु–काश्मीरको मुद्दाका विषयलाई केही हदसम्म जानकारी दिने कोसिस चलचित्र ‘आर्टिकल ३७०’ मा गरिएको छ । यो चलचित्रमा भारतमा लगाइएको धारा ३७० खारेज गर्ने कथा देखाइएको छ । भारतीय संविधानको धारा ३७० सँग सम्बन्धित कथालाई चलचित्रमा देखाइएको छ । बिनाकुनै लडाइँ लडेर काश्मीरबाट धारा ३७० हटाउनका लागि के कस्तो सङ्घर्ष गर्नु परेको थियो भन्ने कुरा चलचित्रमा कथानक ढङ्गले प्रस्तुत गर्न खोजिएको छ
कर्णालीबाट प्रादेशिक प्रदर्शनी सुरु
नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानद्वारा आयोजित ‘प्रादेशिक ललितकला प्रदर्शनी २०८०’ कर्णाली प्रदेशको सुर्खेतबाट सुरु भएको छ । ‘सामाजिक रूपान्तरणः ललितकलाको अभियान’ नारासाथ प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले सातै प्रदेशमा पहिलो पटक प्रदर्शनी आयोजना सुरु गरेको छ । प्रदर्शनीको उद्घाटन कर्णाली प्रदेशका मुख्यमन्त्री राजकुमार शर्माले बिहीबार गर्नुभएको छ ।
आशा जगाउने ‘गोर्खा वारियर’
नेपाललाई गोर्खालीको देश भनेर पनि चिनिन्छ तर यस विषयमा चलचित्र निर्माणको सङ्ख्या निकै कम छ । हाम्रो पुर्खाले लडेको युद्धसँगै वीर भनेर पाउने सम्मानका बारेमा खासै चलचित्र बनेका छैनन् । त्यसैले भूतपूर्व गोर्खा सैनिक तथा निर्देशक मिलन चाम्सले लामो समयदेखि थाती राख्नुभएको ‘गोर्खा वारियर’ को कथालाई चलचित्रको पर्दामा उतार्नुभएको छ ।
भजन शिरोमणि आचार्यको निधन
जहाँ छन् बुद्धका आँखा स्निग्ध शान्त र सुन्दर, त्यहाँ छ शान्तिको क्षेत्र मेरो राष्ट्र मनोहर । प्राणभन्दा प्यारो लाग्छ मेरो देश कता कता, छल्किन्छ ममता मेरो भावगङ्गा जता तता ।।
फोटोले बदलियो जीवन
दैलेखमा जन्मिनुभएका फोटो पत्रकार भरतबन्धु थापा कुनै बेला भक्तपुरको वासु उच्च मावि गणितका शिक्षक हुनुहुन्थ्यो तर २०५० सालमा जब उहाँको हातमा क्यामरा प¥यो त्यसपछि उहाँको जीवन नै बदलियो । फोटो पत्रकारिताको धेरै नै रुचि राख्नुहुने उहाँले क्यामरालाई छाड्न सक्नुभएन र शिक्षक पेसा छाड्नुभयो । उहाँको तस्बिरप्रतिको लगाबका कारण उहाँ ७७ वटै जिल्ला घुमिसक्नुभएको छ । उहाँ जिल्ला घुम्नुहुन्छ र त्यहाँका कला, संस्कृति, इतिहास, दृश्य, प्राकृतिक सुन्दरता, वाइल्ड लाइफसम्मका दृश्यलाई आफ्नो क्यामरामा कैद गर्नुहुन्छ । यो पेसाले नेपाल चिन्ने र चिनाउने मौका बढी पाइने थापा बताउनुहुन्छ ।
रोबोट र मानवको प्रेमकथा
चलचित्र ‘तेरी बातों में ऐसा उल्झा जिया’ प्रेमकथामा आधारित भए पनि यसभित्र एआई प्रविधिलाई अनौठो शैलीमा देखाइएको छ । चलचित्रले रोबोट र मानिसबिचको भावनात्मक सम्बन्धलाई चित्रण गर्छ । अमित जोशी र आराधना शाहले निर्देशन गर्नुभएको चलचित्रमा लामो समयको अन्तरालपछि कलाकार शाहिद कपुर मायाप्रेम र हास्यप्रधान भूमिकामा देखिनुभएको छ भने कृति सेनन एआई रोबोटको भूमिकामा हुनुहुन्छ ।
‘बजेट अभावले काम गर्न सकिएन’
नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका कुलपति निशा शर्माले बजेट अभावका कारण प्रतिष्ठानले सोचे जस्तो काम गर्न नसकेको बताउनुभएको छ ।नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको एकवर्षे कार्यप्रगति सार्वजनिक गर्ने क्रममा उहाँले बजेट अभावले गर्दा सिर्जनात्मक र रचनात्मक काम गर्न नसकिएको बताउनुभयो । चालु आर्थिक वर्षको अवस्थालाई हेरेर आगामी वर्षका लागि १८ करोडभन्दा बढीको कार्ययोजना पेस गरिएको र आवश्यक बजेट विनियोजन भए सङ्गीत र नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानलाई चलायमान बनाउन सकिने उहाँको भनाइ छ ।
उत्पीडनको चित्र ‘मासिन्या’
नेपाल जातीय, भाषिक तथा सांस्कृतिक विविधता मुलुक भएकाले विभिन्न समुदायका आआफ्नै कला, संस्कृति, मूल्यमान्यता र जीवनशैली छन् । जीवनयापनका क्रममा सबै जातजाति तथा समुदायका सामाजिक सङ्घर्ष र पीडाको आफ्नै कथा पनि छन् । तीमध्ये तामाङ समुदायले भोगेका पीडा र गरेका सङ्घर्षको कथा मासिन्या नाटकमा समेट्न खोजिएको छ । कवि राजु स्याङ्तान, लक्ष्मी रुम्बा र राबतले विगत केही समयदेखि आआफ्नो समुदायले भोगेका अन्याय, पीडा र अपमानलाई कवितामार्फत प्रस्तुत गर्दै आउनुभएको थियो । यस पटक भने उहाँहरूले ‘मासिन्या’ नाटकमार्फत आफ्नो समुदायको कथा सुनाउने जमर्काे गर्नुभयो । मण्डला थिएटरमा मञ्चन भइरहेको नाटक ‘मासिन्या’ मा तामाङ समुदायको जीवन, संस्कृति, भाषा र शक्तिका कारण उनीहरूले भोगेका उत्पीडनका व्यथा समेट्न खोजिएको छ । नाटकको शीर्षकले राणाकालीन सामाजिक विभेदलाई स्पष्ट झल्काएको छ ।
