लक्ष्मी सापकोटा
उनन्तीस मुलुकसँग व्यापार नाफा
नेपालले वैदेशिक व्यापार गरिरहेका १४८ मुलुकमध्ये २९ सँग व्यापार नाफामा रहेको छ । भन्सार विभागको तथ्याङ्कअनुसार चालू आर्थिक वर्षको छ महिनासम्म नाफामा रहेका २९ देशमा नेपालबाट १० अर्ब ११ करोड १७ लाख २४ हजार रुपियाँ बराबरको वस्तु निर्यात भएको छ । सो अवधिमा ती मुलुकबाट नौ अर्ब २८ करोड २५ लाख ७७ हजार रुपियाँको सामान आयात भएको छ ।
केही खाद्यवस्तुको मापदण्ड तयार
खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले विभिन्न प्रकारका खाद्यान्नमा मापदण्ड तयार गरेको छ । चामल, कुखुराका दाना र रोल्ड ओट्सको मापदण्ड तयार गरी स्वीकृतका लागि मन्त्रिपरिषद्मा पेस गर्न लागेको हो । विभाग वरिष्ठ खाद्य अनुसन्धान अधिकृत एवं प्रवक्ता मोहनकृष्ण श्रेष्ठले स्तरोन्नति गरिएको चामल, कुखुराको दाना र रोल्ड ओट्सको गुणस्तर तयार गरेर स्वीकृतका लागि मन्त्रिपरिषद्मा पेस गर्न लागेको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।
पचहत्तर सय टन युरिया आयात
नेपाल र भारत सरकारबीच भएको सम्झौता (जीटुजी)अनुसारको सात हजार पाँच सय टन रासायनिक मल भित्रिएको छ । पहिलो चरणमा ३० हजार टनमध्येको मङ्गलबारसम्म सात हजार पाँच टन युरिया भित्रिएको कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले जनाएको छ । जीटुजीमार्फत पहिलो वर्षमा एक लाख ५० हजार टन मल ल्याउने समझदारी भएकोमा पहिलो चरणमा ३० हजार टन ल्याउन लागिएको हो ।
बन्दरगाह नचलेपछि पार्किङ बनाइँदै
काठमाडौँको चोभारमा रहेको ‘चोभार सुक्खा बन्दरगाह’मा पार्किङ र गोदाम स्थल बनाउन लागिएको छ । व्यापार सहजीकरण
नब्बे हजार क्विन्टल धान खरिद गरिँदै
सहकारी संस्थाले सरकारले निर्धारण गरेको न्यूनतम समर्थन मूल्यमा ९० हजार क्विन्टल धान खरिद गर्न आशयपत्र पेस गरेका छन् ।
किसानले पाएनन् समर्थन मूल्यको लाभ
सरकारले प्रत्येक वर्ष किसानलाई राहत दिन धानमा न्यूनतम समर्थन मूल्य निर्धारण गर्ने गर्छ । साना र सीमान्त किसानलाई लक्षित गरी सरकारले तोक्ने समर्थन मूल्यको लाभ भने उनीहरूले पाइरहेका छैनन् । सरकारले ढिलो समर्थन मूल्य तोक्दा, धान खरिद ढिलो सुरु हुँदा र समर्थन मूल्यमा धान बेच्न झन्झटिलो र खर्चिलो भएकाले किसानले लाभ लिन नसकेका हुन् । किसानबाट निकै कम मूल्यमा धान खरिद गर्ने व्यापारीले यसको लाभ लिइरहेको पाइएको छ ।
जीटुजीको पच्चीस सय टन मल भित्रियो
मल आपूर्तिका लागि भारत र नेपाल सरकारबीच (जीटुजी) भएको सम्झौता अनुसारको दुई हजार पाँच सय टन युरिया मल वीरगञ्ज आइपुगेको छ । पहिलो चरणमा ल्याइने ३० हजार टनमध्ये शनिबार दुई हजार पाँच सय टन मल नेपालमा भित्रिएको कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले जनाएको छ । जीटुजीमार्फत पहिलो वर्षमा एक लाख ५० हजार टन मल ल्याउने समझदारी भएकोमा पहिलो चरणमा ३० हजार टन ल्याउन लागिएको हो ।
चर्चा धेरै, निर्यात न्यून
तीन वर्षपछि पुस १० गते आइतबारदेखि केरुङ नाकाबाट निर्यात खुला भयो । नेपाल सरकारले लामो समयदेखि आग्रह गर्दै आए पनि कोरोना महामारीको कारण देखाउँदै चीन सरकारले उत्तरतर्फका सबै नाका बन्द गरेको थियो । यसबीचमा आक्कलझुक्कल चीनबाट हुने आयात खुला भए पनि निर्यात भने तीन वर्ष पूर्ण रूपमै बन्द रह्यो ।
इन्धनको मूल्य घटाउन प्रमको निर्देशन
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घटाउन निर्देशन दिनुभएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा इन्धनको मूल्य घटे पनि सोही अनुसार नेपालमा मूल्य नघटेकाले तत्काल मूल्य घटाउन निर्देशन दिनुभएको हो । प्रधानमन्त्रीका प्रेस संयोजक सूर्यकिरण शर्माले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घटेका कारण सोही बमोजिम जनतालाई राहत हुनेगरी मूल्य मूल्य कटौती गर्न बिहीबार वाणिज्य सचिवलाई प्रधानमन्त्रीले निर्देशन दिनुभएको जानकारी दिनुभयो ।
तेब्बरले घट्यो खाने तेलको निर्यात
चालू आर्थिक वर्षको पाँच महिनामा खाने तेल (भटमास, पाम र सूर्यमुखी)को निर्यात तेब्बरले घटेको छ । अघिल्लो वर्षको तुलनामा चालू आवको पाँच महिनामा यी वस्तुको निर्यात तेब्बरले घटेर १८ अर्ब ८४ करोड रुपियाँमा झरेको छ । गत वर्ष पाँच महिनाको अवधिमा ६० अर्ब २७ करोड रुपियाँ बराबरको निर्यात भएको थियो ।
दूधको मूल्यमा कार्टेलिङको प्रयास
नियमविपरीत केही निजी डेरी उद्योगीले दूधको खुद्रा मूल्य प्रतिलिटर १४ रुपियाँ बढाएका छन् । डेरी उद्योग सङ्घको निर्देशन भन्दै केही डेरी उद्योगीले किसानको खरिद मूल्य बढेको वहानामा दूधमा प्रतिलिटर १४ रुपियाँ मूल्य बढाएका हुन् । कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयको निर्देशनमा दुग्ध विकास संस्थान, राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्ड, डेरी उद्योग, उत्पादकसहितको अध्ययन टोलीले सिफारिस गरेको मूल्यको आधारमा दूधको मूल्य बढाउने व्यवस्थाको अवज्ञा गर्दै सीमित निजी उद्योगीले एकलौटी ढङ्गबाट मूूल्य बढाएका हुन् । यस्तै अध्ययन टोलीको सिफारिसका आधारमा सरकारले यसअघि २०७८ माघ २८ मा सरकारले दूधको खुद्रा मूल्य ८६ रुपियाँ तोकेको थियो । यसलाई अवज्ञा डेरी गर्दै केही डेरीले दूधको मूल्य प्रतिलिटर एक सय पु¥याएको पाइएको हो । शनिबार बजारमा आधा लिटर दूधको प्याकेटमा ५० रुपियाँ मूल्य अङ्कित गरी पठाएका छन् ।
परियोजना ‘मोडल’मा अघि बढाउने तयारी
प्रधानमन्त्री नेपाली उत्पादन तथा उपभोग अभिवृद्धि कार्यक्रमको निर्देशिका तयार गरी सुझावका लागि अर्थ मन्त्रालयमा पेस गरिएको छ । उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले सो कार्यक्रमको निर्देशिका तयार गरी राय सुझावको लागि पेस गरेको हो । अर्थ मन्त्रालयबाट रायसुझाव आएपछि मन्त्रिपरिषद्मा पेस गरिने मन्त्रालयले जनाएको छ ।
सात प्रतिशतले बढ्यो धान उत्पादन
यो वर्ष मुलुकभर धान उत्पादन झन्डै ७ प्रतिशतले बढेको छ । कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले यो वर्ष धान उत्पादन ६ दशमलव ९४ प्रतिशतले बढेर ५४ लाख ८६ हजार ४७२ मेट्रिक टन उत्पादन भएको बिहीबार सार्वजनिक गरेको हो । यो वर्ष धानको उत्पादन बढे पनि धान खेती गरिएको क्षेत्र भने २ प्रतिशतले घटेर १४ लाख चार हजार ७८९ हेक्टर रहको जनाइएको छ ।
गहना बिक्री गर्ने बढे, आयात रोक्न माग
पुसयता सुन खरिद गर्नेभन्दा गहना बिक्री गर्ने ग्राहकको सङ्ख्या बढ्न थालेको छ । सुनको मूल्य बढेको र बजारमा माग पनि घट्दै गएपछि गहना बिक्री गर्नेको सङ्ख्या बढ्दै गएको हो । नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासङ्घका अध्यक्ष माणिकरत्न शाक्यले ‘सिजन’ नभएका कारण बजारमा सुनको माग नै नभएको जानकारी दिनुभयो । “लगनको समय नभएका कारण बजारमा सुनको माग न्यून अवस्थामा छ,” उहाँले भन्नुभयो, “अहिले मूल्य बढेकाले नयाँ गहना किन्नेभन्दा पनि पुराना गहना बिक्री गर्ने ग्राहक बढी देखिन्छन् ।’
आधा घट्यो इन्धन आयात
चालू आर्थिक वर्षको पाँच महिना (साउन–मङ्सिर)मा इन्धन आयात ११ प्रतिशतले घटेको छ । भन्सार विभागको तथ्याङ्कअनुसार पाँच महिनाको अवधिमा ८९ अर्ब ३० करोड ९६ लाख छ हजार रुपियाँ बराबरको नौ लाख ८८ हजार ९२८ किलोलिटर (डिजेल, पेट्रोल, मट्टीतेल, हवाई इन्धन, ग्यास) आयात भएको छ । अघिल्लो वर्ष सो अवधिमा एक खर्ब ९८ करोड ८२ लाख ९८ हजार रुपियाँ बराबरको २० लाख ५५ हजार ५९३ किलोलिटर इन्धन आयात भएको थियो ।
