आस्थाकी देवी ‘पलाञ्चोक भगवती’
काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाको पाँचखाल नगरपालिका –९ स्थित पलाञ्चोक भगवतीको मन्दिर नेपालमा रहेका भगवतीको मन्दिरमध्ये सबैभन्दा पुरानो मन्दिरको रुपमा परिचित रहेको छ ।
हराउन थाले दसैंका परम्परागत पिङ
नेपालीको पर्व दसैँ आइतबारदेखि सुरु भए पनि दसैँको पर्यायवाची जस्तै बनेको पिङ भने गाउँघरबाट हराउँदै जान थालेको छ । आइतबार घटस्थापना सँगै यस वर्षको दसैँ घर–घरमा प्रवेश गरेको छ । कतिपय देवीदेवताका मन्दिरमा रङरोगन, सरसफाइ चलिरहेको छ ।
आस्थाको केन्द्र बन्दै बागेश्वरी मन्दिर
नेपालगञ्जको मध्यभागमा रहेको बागेश्वरी मन्दिर हिन्दु धर्मावलम्बीको पवित्र तथा महत्वपूर्ण धार्मिकस्थलको रुपमा रहेको छ । नेपाल र भारतका विभिन्न स्थानबाट यहाँ भक्तजन दैनिक आउनेगरेका छन् ।
शक्तिपीठमा पुरानो कोटै कोटमध्येको सतौकोट
कोटैकोटको जिल्लामा चिनिने स्याङ्जा जिल्लाको प्रसिद्ध तथा सबै भन्दा पुरानो कोट मध्येको एक कोट सतौँ (चण्डी स्थान) कोट हो । स्याङ्जामा आलमदेवी, गहौकोट जस्ता शक्ति पीठ रहेको पनि सतौकोट सबैभन्दा पुरानो हो ।
शक्तिपीठहरूमा दसैँको रौनक
दसैँ सुरु भएसँगै लुम्बिनी प्रदेशबाट विभिन्न कारण बाहिरिएकाहरू धमाधम घर फर्कन थालेपछि यहाँका गाउँघर र सहर बजारमा रौनक थपिन थालेको छ । साथै स्थानीय शक्तिपीठमा पनि भिड बढ्न थालेको छ । अम्बिकेश्वरी मन्दिर घोराही समाचारदाताका अनुसार दाङको प्रसिद्ध धार्मिक एवं ऐतिहासिक स्थल अम्बिकेश्वरी मन्दिरमा विशेष पूजापाठसँगै पशु बलि दिने गरिन्छ । घोराही उपमहानगरपालिका–१८ अम्बापुरमा रहेको अम्बिकेश्वरी मन्दिरमा ब्राह्मण वरनी गरी नौ दिनसम्म दुर्गा सप्तसती र चण्डी पाठ गरिन्छ । दसैँका अवसरमा मन्दिरमा पञ्च बलि दिने परम्परा छ । घोराही बजारबाट करिब १.५ किलोमिटर पूर्वमा पर्छ ।
नवरात्रको छैटौँ दिन: कात्यायनी देवीको पूजा आराधना गरिँदै
दुर्गा पक्ष अर्थात् नवरात्रको छैटौँ दिन दसैघर वा पूजा कोठामा नौ दुर्गामध्येकी छैटौँ कात्यायनी देवीको विधिपूर्वक पूजा आराधना गरिँदै छ ।
ढुक्कसाथ पर्व मनाउन सद्भाव समितिको अपिल
सद्भाव समिति बाँकेले नजिकिदै गरेका आ–आफ्ना समुदायका चाडपर्वहरु ढुक्क भएर मनाउन अपिल गरेको छ । बिहीवार जिल्ला प्रशासन कार्यालय बाँकेमा जिल्लास्थित सुरक्षा समितिका पदाधिकारीसहित बसेको सद्भाव समितिको बैठकले बाँकेबासीलाई निश्चिन्त र ढुक्क भएर आ–आफ्नो समुदायको नजिकिदै गरेका सामाजिक–सांस्कृतिक पर्व, उत्सव, जात्रा तथा महोत्सवमा सहभागी भइ भव्यसाथ मनाउन सामुहिक अपिल गरिएको प्रजिअ श्रवणकुमार पोखरेलले जानकारी दिनुभयो ।
पाँच दशकपछि परम्परालाई पुनः निरन्तरता
करिब पाँच दशक भन्दा अगाडीदेखि रोकिएको पचली भैरवको यःसिँ (लिङ्गो) ठड्याउने परम्परा बुधबार काठमाडौँ महानगरपालिका टेकु वडा नं. १२ पुनः सुचारु गरिएको छ ।
पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीद्वारा लिङ्ग भैरवी मन्दिरमा पूजा
पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले आज काठमाडौँको वसुन्धरास्थित लिङ्ग भैरवीको मन्दिरमा पुगेर पूजाआजा गर्नुभएको छ । नवरात्रको अवसर पारेर पूर्वराष्ट्रपति भण्डारीले लिङ्ग भैरवीमा आज दिउँसो पूजा आराधना गर्नुभएको हो ।
पर्यटकीयस्थल भैरवस्थानमा विशेष पूजा
पाल्पाको रिब्दिकोट गाउँपालिकामा अवस्थित भैरवस्थानमा नवदुर्गा सुरु भएसँगै विशेष पूजा गरिएको छ ।
युवाहरुको सक्रियतामा लिङ्गेपिङ निर्माण
हिन्दु धर्मावलम्बीको महान् पर्व दसैँको आगमन भइसकेको छ । सहर गएकाहरू गाउँ फर्किरहेका छन् । पसलमा यतिखेर सामान किन्नेको भिड छ । यता गाउँमा युवाहरुको सक्रियतामा लिङ्गे पिङ निर्माणको काम भइरहेको छ ।
चाडपर्वमा हराउँदै लोकपरम्परा : न ‘झिझिया नृत्य’ न ‘दसैंके ढोल’
सपालिको दशहारा (दसैं) पर्व नजिकिंदै गर्दा पनि तराई–मधेशका टोल बस्तीमा ‘झिझिया’ को लय सुन्न पाइँदैन भने ‘ढोल’ को आवाज पनि सुनिंदैन ।
शक्तिपीठहरुमा स्कन्दमाताको पूजा गरिँदै
नेपालीको महानचाड बडादसैँको आज पाँचै दिन देशभरका शक्तिपीठहरुमा स्कन्दमाताको विशेष पूजा गरिँदै छ । आज खासगरी स्कन्दमाताको विशेष पूजा गरिन्छ ।
बदलिँदै दसैँ
दसैँसँग जोडिएका विभिन्न पौराणिक कथा तथा श्रुतिमध्ये सबैभन्दा मानिएका र चल्तीका (देवीले दानवलाई र भगवान् श्रीरामले रावणलाई वध गरेका) दुवै लेख्य–कथ्य प्रमाणलाई ख्याल गर्दा दसैँको सुरुवात धार्मिक पर्वका रूपमा भएको अनुमान लगाउन सकिन्छ । अहिले पनि दसैँको सुरुको नौ दिन अर्थात् नवरात्रभर विभिन्न मठ–मन्दिरमा मात्रै नभएर घर घरमा पनि गरिने पाठ पूजाले अझै यसको धार्मिक महìव जीवन्त रहेको देखाउँछ । तथापि समग्रतामा मानिसको कट्टर धार्मिकपनामा आएको परिवर्तन र त्यसका कारक विभिन्न पक्षलाई विश्लेषण गर्दा अहिले आएर दसैँ धार्मिकभन्दा पनि बढी चाहिँ सामाजिक र सांस्कृतिक पर्वका रूपमा स्थापित हुँदै गएको पाइन्छ ।
दुर्गा पक्षको पाँचौँ दिनः स्कन्दमाताको पूजा आराधना गरिँदै
नवरात्रको पाँचौँ दिन दसैँघर वा पूजा कोठामा नौ दुर्गामध्येकी पाँचौँ स्कन्दमाताको विधिपूर्वक पूजा आराधना गरिँदै छ ।
मालश्री धुन गुन्जँदा दर्शनार्थी आनन्दित
नवरात्र सुरु भएसँगै गण्डकी प्रदेशका शक्तिपीठमा निरन्तर मालश्री धुन गुन्जँदा दर्शनार्थीले अपार आनन्द महसुस गरिरहेका छन् । यहाँ प्रायः शक्तिपीठमा यी धुन बजाउने गरिएको छ । कतिपय देवी मन्दिरमा महायज्ञसमेत लगाइएको छ । प्रदेशका पोखरा, बागलुङ, तनहुँ, लमजुङमा रहेका शक्तिपीठमा देशैभरबाट भक्तजन दर्शनका लागि पुग्ने गर्छन् ।
दमौलीमा एक महिने हिन्दु महामिलन पर्व सुरु
तनहुँस्थित दमौलीलाई विश्वभर परिचित गराउन एवम् धार्मिक पर्यटनको विकास गर्ने उद्देश्यसहित व्यासको जन्मभूमि दमौलीमा एक महिने विश्व ओमकार तथा हिन्दु महामिलन पर्व सुरु भएको छ । वेद अनुयायी प्रतिष्ठान नेपाल केन्द्रीय कार्यालयको आयोजनामा यो पर्व आयोजना गरिएको छ ।
दसैँका लागि घर सजाउँदै थारु समुदाय
यतिबेला कञ्चनपुरका थारु समुदायका महिलाहरू दसैँका लागि घर सजाउन व्यस्त छन् । दसैँका लागि घर चिटिक्क पार्ने, आँगन सजाउने, माछामासु र दाउराको जोहो गर्ने र किनमेल गर्ने जस्ता कार्यमा यो समुदायका व्यक्ति व्यस्त देखिन्छन् ।
नेपालगञ्ज दुर्गामूर्तिले झकिझकाउ
बडादसैँको आगमनसँगैे ऐतिहासिक सहर नेपालगञ्ज दुर्गामूर्तिले झकिझकाउ भएको छ । सहरका चोक-चोकमा स्थापना गरिएका दुर्गा मूर्तिका प्रत्येक दिन बिहानैदेखि रातिसम्म गरिने पूजाआजा र भजनकीर्तनले दसैैँको उमङ्ग ल्याएको छ ।
थारु बस्तीमा दसैँको रौनक
बडादसैँमा मात्र नाचिने थारुको सखिया र झुम्रा नाच सुरु भएको छ । सखिया र झुम्राको तालमा घन्किने मादलसँगै बज्ने मञ्जिरा (सखिया नाचमा बजाइने बाजा) को आवाजले थारु गाउँमा अहिले बेग्लै रौनक छाएको छ ।
कोशी प्रदेशका शक्तिपीठ धाउँदै भक्तजन
घटस्थापना सुरुसँगै पूर्वी नेपालका शक्तिपीठ तथा देवी मन्दिरमा भएको रौनकता छाएको छ । नवरात्रको अवधिमा कोशी प्रदेशका विभिन्न स्थानमा रहेका प्रसिद्ध तथा ऐतिहासिक शक्तिपीठमा भक्तजनको विशेष घुइँचो लाग्छ । शक्तिपीठको घटस्थापनाको दिन जमरा राखेर पूजापाठ गर्नुका साथै नवरात्रको अवधिभर बलिसहित पूजाआजा गरिन्छ ।
नवरात्रको चौथो दिनः कुष्माण्डा देवीको पूजा आराधना गरिँदै
नवरात्रको चौँथो दिन दसँैघर वा पूजा कोठामा नौ दुर्गामध्येकी चौँथो चन्द्रघण्टा देवीको विधिपूर्वक पूजा आराधना गरिँदै छ ।
देवगण नवदुर्गा सिद्ध गर्ने भक्तपुरको मोहनी नखाः
आश्विन शुल्क प्रतिपदादेखि पूर्णिमाका दिनसम्म नवदुर्गा भवानीलाई आह्वान गरी मनाइने चाड हो बडादसैँ । यहाँ नेवार समुदाय बडादसैँलाई मोहनी नखाः का रूपमा मनाउँछन् ।
पाटनमा भूकम्पले जीर्ण बनेका सम्पदा अझै त्रिपालमुनि
विश्व सम्पदा सूचीमा रहेको पाटन दरबार क्षेत्रमा ऐतिहासिक सम्पदा छन् । वि.सं २०७२ को भूकम्पले क्षति पुर्याएका अधिकांश सम्पदा पुनः निर्माण भए पनि केही अझै पुनः निर्माण प्रक्रियामा छन् ।
नौमती बाजा घन्काउँदै मल्लाजका महिला
बेनीसँग सिमाना जोडिएको पर्वतको जलजला गाउँपालिका –३ मल्लाज माझफाँटका महिलाले नौमती बाजा बजाउन थालेका छन् ।
