आखिर याद न हो ! (कविता)
यस्तो सोच्छु, शिल्पा केवल दिनभरका लागि बाहिर कतै गएको होस् साथीहरूसँग मुभी गइरहेको
आन्दोलनले सिर्जिएका नवविम्ब (कविता)
म च्यातिदिन्छु किताबका यी पानाहरू जसले दिन्छ झुटो बयान
मुखुन्डो
माघको चिसो सिरेटोमा कुहिरोको कवजभित्र म आफू तातो महसुस गर्दै हिँडिरहेको थिएँ । नरकटको झाडी र कालोपुलको खोला आफ्नै सुरमा सुसाइरह्यो । हिडँदा हिँडदै केही मानिस मेरो सुराकी लागेँ । समयले केही नयाँ रहस्य अचानक खोतल्दै गरेको आभाष हुँदै थियो । यात्रामा म एक्लो तर कमजोर देखिइन तर पछाडिको आकृतिसँग आँखा जुधाउन पनि समर्थ भईन् । नजिकै थियो कलेज तर डरको डिग्री अझ नजिक थियो । यसैबिच आफू उभिएको ठाउँबाट उज्यालो ओझेलमा प¥यो । तैपनि म असहज नदेखिन नक्कल पारेर सकेसम्म छिटो छिटो हिँड्न खोज्थे । मानव रूपी दानवलाई हेर्दिनथेँ । तथापि आफैँभित्र जन्मिएको मुटु काप्ने वास्तविकताबाट अब म मुक्त रहिनँ । योजनाबद्ध रूपमा ती दानवहरू पो हिँडेका थिए । डरले मन र तन दुवै अत्तालिए । बाँच्ने रहरबाहेक अर्को कुनै चाहना थिएन ।
हृदयरोग उपचारका साक्षी
अक्षरको आविष्कार भएपछि संसारमा कसले ‘कति’ लेखिसके होलान् ? त्यसको तथ्याङ्क खोजी गर्नु मूर्खता होला तर एउटा अर्को प्रश्न गर्नु भने सान्दर्भिक नै होला–लेख्दा ‘के’ लेखिए होलान् ? सामान्यतः विभिन्न शास्त्र पुराणको गणनालाई पर राखेर आजको समसामयिक विषयमा कुरा गर्दा साहित्य लेखनलाई नै अगाडि राख्नुपर्ने हुन्छ । अझ हामै्र देशको सन्दर्भमा त साहित्यले नै अधिकांशतः किताबका पृष्ठ ओगटेको छ । मूलतः वर्तमान साहित्यमा उपन्यास, कथा, कविता, नियात्रा, गीत गजलका अलावा एउटा अर्को विधा बढी मुखरित भएर आएको पाइन्छ । त्यो हो, जीवनी । सम्भवतः एक व्यक्तिले दोस्रो व्यक्तिको जीवनमा आधारित भएर लेख्ने विधा नै जीवनी हो । जीवनीकै लहरमा हिजोआज स्वयम्ले आत्मकथा वा आत्मवृत्तान्त लेख्ने क्रम निकै बढेको छ । त्यसो त, यो विधा साहित्यिक व्यक्तित्वमै आधारित नहुन पनि सक्छ । यस क्रममा जुन पुस्तकको चर्चा यहाँ गरिँदै छ, त्यो एक चिकित्सकले लेख्नुभएको हो–‘मुटुसँग सहयात्रा’ । यो पुस्तकका लेखक वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. अवनिभूषण उपाध्याय हुनुहुन्छ ।
‘सम्झनामा राधेश्याम’ र ‘हलेसी’ लोकार्पण
कीर्तिशेष स्रष्टा तथा नेपाल सरकारका पूर्वसचिव राधेश्याम भट्टराईको स्मृति र श्रद्धामा प्रकाशित ‘सम्झनामा राधेश्याम’ र ‘हलेसी’ कृतिको आज राजधानीमा आयोजित विशेष कार्यक्रममालोकार्पण गरिएको छ । बानेश्वर बहुमुखी क्याम्पसको सभाकक्षमा आयोजित कार्यक्रममा वरिष्ठ साहित्यकार डा. तुलसी दिवस र पूर्वमुख्यसचिव डा. विमल कोइरालाले संयुक्त रूपमा पुस्तक लोकार्पण गर्नुभएको हो । सो अवसरमा साहित्यकार दिवसले कवि कहिल्यै भूतपूर्व हुन नसक्ने जिकिर गर्दै राधेश्याम भट्टराई पूर्वसचिव भए पनि पूर्वकवि नभएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “मान्छे पदबाट पूर्व हुन्छ भने सिर्जनशील व्यक्ति पूर्व नभएर अपूर्व भएर बाँचिरहेका हुन्छन् । उहाँको कृति बाहिर आउनुको मूल कारण उहाँ सचिव भएर नभई स्रष्टा भएर आएको हो । सचिवहरू भूतपूर्व भएको देखेको तर कवि कहिले भूतपूर्व नभएको र स्रष्टा सधैँ नै अमर रहनेउहाँको भनाइ छ ।
‘बोधिसत्व’ को मञ्चन सुरु
वज्र कला कुञ्जको प्रस्तुति रहेको सांस्कृतिक नाटक ‘बोधिसत्व’ को टेकुस्थित कौशी थिएटरमा मञ्चन सुरु भएको छ । नाटकमा मानिसले आफ्नो भोग विलास र तृष्णाका लागि अनेकौँ राम्रा र नराम्रा काम गरेर अकुत सम्पत्तिको जोहो गर्ने तर वास्तविक र कहिल्यै नास नहुने सम्पत्ति भनेको बोधिसत्व प्राप्त गर्नु हो भन्ने देखाइएको छ । सिद्धार्थ गौतमले बुद्धत्व प्राप्त गर्दा जीवन र जगत्लाई जसरी सरल भाषामा बुझे, त्यही कुरालाई हामीले पनि बुझ्न सके र लागु गर्न सके सधैँ खुसी हुन सक्छौँ भन्ने वरपर रहेर नाटक तयार पारिएको छ । वज्र कला कुञ्जले यसअघि नामसङ्गीति, कुमारी र पचली भैरव जस्ता सांस्कृतिक नाटकको मञ्चन गरिसकेको छ । इँगिहोपो काँइच सुनुवारले नाट्य रूपान्तरण गर्नुभएको नाटकलाई चन्द्रमान मुनिकारले लेखन, परिकल्पना तथा निर्देशन गर्नुभएको छ ।
मुस्ताङका कलाको चर्चा
नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठान परम्परागत चित्रकला विभागको आयोजनामा बिहीबार मुस्ताङका कलाका बारेमा अन्तर्क्रिया गरिएको छ । अन्तर्क्रियामा मुस्ताङका कलाकार छिरिङ फोन्जो गुरुङले कार्यपत्रमार्फत त्यहाँका गुम्बा, चैत्य, गुफादेखि घर–सम्पदामा रहेका कलाका बारेमा जानकारी गराउनुभएको थियो । कलाकार छिरिङले नेपालको हिमाली भेगका कलाको खोज, अनुसन्धान र प्रवर्धन गर्न जरुरी रहेको उल्लेख गर्दै कलामार्फत पर्यटन विकास गर्न राज्यले ध्यान दिनुपर्ने विचार व्यक्त गर्नुभयो । प्राज्ञ परिषद् सदस्य पाल्साङ्मो लामाले मुस्ताङका कलाका बारेमा अध्ययन अनुस
गोरखापत्रकर्मी तामाङ सम्मानित
गोरखापत्रकर्मी शिवा तामाङ सम्मानित हुनुभएको छ । तामाङ पत्रकार सङ्घको २० औं स्थापना दिवसको अवसरमा बिहीबार पत्रकार दीपेन्द्र तामाङ स्मृति पत्रकारिता पुरस्कार प्रदान गरिएको हो ।
पराजुलीको ड्रिमि आइज विमोचन
पत्रकार तथा कथाकार वसन्त पराजुलीको अङ्ग्रेजी कथाहरूको सङ्ग्रह ड्रिमि आइज विमोचन भएको छ । नेपाल इङ्लिस ल्याङ्वेज टिचर्स एसोसिएसन (नेल्टा) चितवनको आयोजनामा एक कार्यक्रमका बिच कवि डाँडा साहित्य समाजका अध्यक्ष एलबी क्षेत्री, भिलेज अफ इङ्लिस राइटर्स (भ्यू) चितवनका अध्यक्ष डाक्टर केशवराज चालिसे, नेल्टा चितवनका अध्यक्ष बटुकलाल तामाङ, भुँडी पुराण पब्लिकेसन्सका प्रबन्ध निर्देशक केशव पराजुली, साहित्यकार हरि गौतमलगायतले कृतिको संयुक्त रूपमा विमोचन गर्नुभएको हो ।
‘मिट दी मेकर्स’ मा घिमिरेको सहभागिता
दी लोकेसन गाइड लन्डनको आयोजनामा लन्डनमा भएको ‘फोकस २०२३, मिट दी मेकर्स’ नामक संसारभरका चलचित्रकर्मी तथा सञ्चारकर्मीको सम्मेलनमा नेपालका तर्फबाट सम्पादक तथा निर्देशक निशान बाबु घिमिरेले सहभागिता जनाउनुभएको छ । डिसेम्बर ५ र ६ तारिखका दिन लन्डनको बिजिनेस डिजाइन सेन्टरमा सम्पन्न भएको दुईदिने सम्मेलनमा कोस्टारिका फिल्म कमिसन, ब्रिटिस फिल्म कमिसन, फिल्म फ्रान्स सी एम सी, हङकङ टुरिजम बोर्ड, इटालियन फिल्म कमिसन, जर्मन फिल्म कमिसन, इन्टरनेसनल कास्टिङ डिरेक्टर असोसियसन, मड्रिड फिल्म अफिस, फिल्म इन फिनल्यान्ड, पोल्यान्ड फिल्म असोसियसन, स्पेन फिल्म कमिसनलगायत फिल्म तथा सञ्चारकर्मी, व्यवस्थापक र विभिन्न देशका सुप्रसिद्ध वक्ताहरूले सहभागिता जनाएका थिए ।
वाम्बुले राई भाषाको कविता प्रतियोगितामा रेनुका प्रथम
किरात वाम्बुले राई भाषाको २४ औं कविता प्रतियोगितामा धरान उपमहानगरपालिका–५ की कवि रेनुका राई प्रथम हुनु भएको छ । वाम्बुले राई समाज, नेपाल (वाम्रास) संस्थाको २६ औं वार्षिकोत्सवको अवसरमा सुनसरीको धरानमा बुधबार सम्पन्न प्रतियोगितामा रेनुकाले बाजी मार्नु भएको हो ।
तारादेवी र रसिकलाई नारायणगोपाल स्मृति पुरस्कार
स्वरसम्राट नारायणगोपालको ३३ औँ स्मृति दिवस विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइएको छ । विसं १९९६ साल असोज १८ गते काठमाडौँको किलागलमा जन्मिनुभएका उहाँको विसं २०४७ मङ्सिर १९ गते ५१ वर्षको उमेरमा निधन भएको थियो । विसं २०१७ सालमा रेडियो नेपालबाट माणिकरत्न स्थापित र प्रेमध्वज प्रधानको सङ्गीतमा गीत गाएर स्वर परीक्षा पास गर्नुभएका नारायणगोपालले थुप्रै कालजयी गीत गाउनुभएको छ । ‘मलाई नसोध कहाँ दुख्छ घाउँ’, ‘एउटा मान्छेको मायाले कति’, ‘केही मिठो बात गर’, ‘साउनको झरी बनी तिमी आउन’ ‘मोहनी लाग्ला है’ ‘यो सम्झिने मन छ’ जस्ता गीत चर्चित छन् । त्यस्तै हरेक वर्ष नारायणगोपाल सङ्गीत कोषले आएको स्वरसम्राट नारायणगोपाल स्मृति पुरस्कार यस वर्ष ‘स्वरकिन्नरी’ तारादेवी (मरणोपरान्त) र वाङ्मयसेवी गणेश रसिकलाई प्रदान गरिएको छ ।
सूत्रपातदेखि सम्पूर्णता चित्रकला प्रदर्शनी
अमूर्त चित्रकारको रुपमा स्थापित हुनु भएका पुरन खड्का कलाका रुपमा रहेका चित्रहरुको प्रदर्शनी आजबाट सुरु भएको छ ।
बाल प्रतिभाको प्रस्तुति
यहाँ आयोजना गरिएको दोस्रो नेपालगन्ज किड्स फेस्टिभलमा विभिन्न विद्यालयका बालबालिकाले नृत्य, गायन, चित्रकला र वक्तृत्वकलामा आआफ्नो प्रतिभा देखाएर पुरस्कार जितेका छन् । सो फेस्टिभलमा नृत्य, गायन, चित्रकला र वक्तृत्वकलासहित चार विधामा प्री स्कुल, प्राइमेरी र खुला गरी ११ तहमा प्रतिस्पर्धा गराइएयो । जस अन्तर्गत खुला एकल नृत्यमा दिलीप चुनारा प्रथम, स्वस्तिका गुरुङ द्वितीय र प्रेरणा थापा तृतीय भएका छन् । प्राथमिक तहको एकल नृत्यमा इरिना शाक्य पहिलो, अधिरा बहेलिया दोस्रो र हिमानी भट्ट तेस्रो भए ।
अन्तर्राष्ट्रिय कला कार्यशाला
जलेश्वर आर्ट फाउन्डेसन ओडिसा, भारतको आयोजनामा धम्पुसमा दुई दिवसीय कला कार्यशाला भएको छ । कास्कीको अन्नपूर्ण गाउँपालिकाको सुन्दर गाउँ धम्पुसमा भेला भएका कलाकारले हिमशृङ्खला नियाल्दै प्रकृति र जीवनका अनेक रङ्ग क्यानभासमा कोरेका छन् ।
बुट्टेनली जोगाउन पुस्तान्तरणको प्रयास
बागलुङको पहिचान रहेको बुट्टेनली जोगाउन १२ वर्षपछि पुस्तान्तरणको पहल थालिएको छ । दुई सय वर्ष पुरानो बुट्टेनली संरक्षण तथा पुस्तान्तरणको अभावमा हराउन थालेको भन्दै युवा पुस्तालाई यसको महत्व जगाउन सीप प्रदान गर्न थालिएको हो ।
‘ब्युँझिएको सिरानी’ को मञ्चन सुरु
बत्तिसपुतलीस्थित शिल्पी थिएटरमा ‘ब्युँझिएको सिरानी’ नाटक मञ्चन सुरु भएको छ । १५ मङ्सिरबाट मञ्चन भएको नाटक ३० गतेसम्म प्रदर्शन हुने छ । नाटकलाई जेडी तमुले निर्देशन गर्नुभएको छ । वाइ स्ट्यान्ड डान्स स्कुलको प्रस्तुति र इलाम गुरुङ सोसाइटीको सहप्रस्तुतिमा नाटक तयार भएको हो । मानसिक स्वास्थ्यको विषयमाथि तयार पारिएको नाटकलाई दर्शकले मन पराइरहेका छन् । नाटकका निर्देशक जेडी एक दशकदेखि कोरियोग्राफी तथा अभिनयमा सक्रिय हुनुहुन्छ ।
थकाली भाषा र संस्कार लोप हुने चिन्ता
मुस्ताङको थाकखोला क्षेत्र उद्गमस्थल भएका थकाली समुदायले मुख्य पहिचान थकाली भाषा, संस्कृति तथा संस्कार एवम् सभ्यता लोप हुने चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
पाल्पामा छ जना स्रष्टा सम्मानित
पाल्पामा छ जना स्रष्टाहरू सम्मानित हुनुभएको छ ।
एक योगीको रहस्य वर्णन
मानिस रहस्यहरू आफूभित्रै साँची बस्छन् । सङ्कोच, गोपनीयता अनि संवेदनशीलताका कारण उपयुक्त समय नआउँदासम्म ‘सेफ्टी भल्ट’ का खजानासरी ती रहस्य मस्तिष्कको फोल्डरमा सुरक्षित रहन्छन् ।
मुक्तिनाथ जाने बाटो
‘झ-यो, खस्यो । खस्यो, खस्यो । ... झ-यो, झ-यो । ए ... पख, एकछिन पख ...! कसैले पनि हत्तार नगर है । मास्तिर हेर्दै हिँड । तलतिर पनि हेर्दै आफ्नो ख्याल गरेर अघि बढ्ने है । होश गरेर हिँड्ने, ज्यान जाला ।’
पासोलिनीका दुई चलचित्र
इटालीका विवादास्पद चलचित्र निर्देशक पिएर पाओलो पासोलिनी निओ इटालियन रियालिज्म आन्दोलनपछि देखा परेका चर्चित निर्देशकमध्येका एक हुन् । यिनले जम्मा बाह्र वटा चलचित्र बनाए । करिब करिब फेडेरिको फेलिनीकै उमेरका यिनले चलचित्र निर्देशनमा हात हाल्नुअघि दुई उपन्यास, तीन कविता सङ्ग्रह र दुई निबन्ध सङ्ग्रह निकालेको देखिन्छ । चलचित्र जस्तै उपन्यास पनि वि
युद्ध
कवि, नाटककार, उपन्यासकार एवं कथाकार लुइजी पिरान्देलोको जन्म २८ जुन १८६७ मा इटालीको सिसिलीमा भएको थियो । बोन विश्वविद्यालयबाट दर्शनशास्त्रमा विद्यावारिधि गरेपछि रोमको विभिन्न टिचर्स कलेजमा साहित्यको प्राध्यापकमा नियुक्त भए । उनले १८८९ मा कविता सङ्ग्रह प्रकाशित गरेपछि उपन्यास लेखन सुरु गरे । उनको पहिलो उपन्यास दी आउटकास्ट सन् १८९३ मा प्रकाशित भयो ।
दस गीतमा गजमेरको सङ्गीत
वरिष्ठ सङ्गीतकार रन्जित गजमेरले नेपाल आएको मौकामा विभिन्न गायक तथा रचनाकारहरूका १० गीतमा सङ्गीत दिनुभएको छ । केही दिनका लागि भारतको मुम्बईबाट नेपाल आउनुभएको गजमेरले विभिन्न गायक तथा रचनाकारहरूको गीतमा सङ्गीत दिनुभएको हो ।
काँचुली र चालिसे सम्मानित
लघुकथा समाज नेपालले दुई साहित्यकार मञ्जु काँचुली र विजय चालिसेलाई सम्मान गरेको छ । शनिबार काठमाडौँमा आयोजित कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि अग्रज साहित्यिक पत्रकार रोचक घिमि
