आशिषलाई नवप्रतिभा पुरस्कार
राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले राष्ट्रपतिको कार्यालय शीतल निवासमा शुक्रबार नातिकाजी राष्ट्रिय सङ्गीत सम्मान तथा पुरस्कार वितरण गर्नुभएको छ। उहाँले सो अवसरमा मनबहादुर मुखिया, दीप तुलाधर, दीपानारायण झा, प्रदीपराज पाण्डे, फणीन्द्र राई, विके राना, कन्हैयासिंह परियार, शुभ मुकारुङ र अमर बान्तुलाई नातिकाजी राष्ट्रिय विशिष्ट सङ्गीत सम्मान प्रदान गनुभएको हो।
नियत [कथा]
हरेक व्यक्तिको कथा, व्यथा एवं गाथाहरू भिन्न–भिन्न ढङ्गले बितिरहेका हुन्छन् । त्यस्तै मेरो पनि । साङ्गोपाङ्गमा भन्ने हो भने ती सबै कुरा एउटै परिधिमा बेग्लै बेगमा चलायमान भएर सौरङ्गी भेषमा छरपष्ट हुन्छन् । मन परेको कलेवरलाई ग्रहण गरी आफू अगाडि बढ्ने हो । नसोचेका र सोचेका दुवै कुरा आउँछन् र जान्छन् तर जीवनको विशिष्टतामा कुनै फेरबदल हुँदैन । मानिसको सोच, नियत र चित्तवृत्ति मात्र अस्थिर भएर भ्रान्त मनमा विचलन भइरहेका हुन्छन् । जसरी अरूको जिन्दगी चलिरहेको छ, उसरी नै मेरो र साथसाथै हामी सबैको । अरूसँग मेरो पनि यो कथा मेल खान्छ कि ?
स्वयंवरको औँठी [कथा]
थाहा छैन किन मलाई यो पूर्णेको रातप्रति यतिविघ्न मोह लागेर आउँछ । रात छिप्पिँदै जाँदा झन् खुल्दै गएको जूनलाई हेरिरहन पाउँदा मनमा एक प्रकारको ऊर्जा थपिएको महसुस हुन्छ । प्रायः म छुटाउँदिन पूर्णेको रातमा कौसीमा बसेर पुराना गीतहरू सुन्नलाई पनि । तर अरू बेलाको पूर्णेको रात र आजको पूर्णेको रातमा धेरै फरक थियो । अघिल्लो पूर्णेको रातमा म एक्लै थिएँ, आज मेरी उनी मेरो साथमा छिन् । हातमा हात समाएर ।
बेग्लै स्वादका काव्यकृति
अमर त्यागीका ‘अदृश्य’ र ‘अक्लान्त’ शीर्षकका दुईवटा बाछिटा सङ्ग्रह र ‘अमानव’ शीर्षकको एक मुक्तक सङ्ग्रहसहित तीनवटा काव्यकृतिहरू गत वर्ष प्रकाशनमा आएका छन् । नेपाली साहित्यमा प्रयोग भएका यी नवीनतम काव्यकृति बेग्लै स्वाद र सन्तुष्टि पस्कन सफल रहेका छन् । नेपाली काव्य विधामा मुक्तकको प्रयोग नौलो होइन । समकालीन मुक्तककारबाट धेरै प्रयोग र प्रस्तुति आइसकेका छन् । यस क्रममा अमर त्यागीले निर्वाह गरेको यो नेतृत्वदायी प्रयोगचिन्तन निकै उल्लेखनीय रहेको अनुभव गर्न सकिन्छ ।
गुन बिर्सियो सुन सम्झियो
“राजा पनि मान्छे हुन्” पर्रर तालीले कोठा तरङ्गित बन्यो । कविता वाचन गर्ने युवकले अझ जोसिँदै कविता टुङ्ग्याए । त्रिचन्द्र कलेजका विद्यार्थीबीच यो कविताले खुबै चर्चा कमायो । त्यो समय थियो, २०३१ सालतिर । राजा वीरेन्द्रको राज्याभिषेक भर्खरै सकिएको समय । एक महिनापछि कविका अघिल्तिर केही मान्छे उभिन पुगे । तिनीमध्ये केही कविका चिनारु नै थिए । एक जनाले भने, “तपाईंलाई अञ्चलाधीशले बोलाउनुभएको छ, हामीसँग हिँड्नुस् ।”
जाडो छेक्न र फेसनेबल देखिन मफलर
के बालक, के युवा, के बूढाबूढी; जाडोमा फेसनसँगै शरीर तताउन नभई नहुने पहिरनका रूपमा स्थापित हुँदै छ मफलर। काममा जान होस् या घुम्न, धेरैको आवश्यकता बनेको छ मफलर। फेसन डिजाइनर अनित भुजेल भन्नुहुन्छ, “म स्कुटर चलाउँदा टोपी र मफलर प्रयोग गर्छु। जाडोमा कहिल्यै छुटाउँदिनँ।” ऊनको टोपी र मफलर मन पर्ने भएकाले प्रायः लगाइरहने उहाँ बताउनुहुन्छ। जाडोमा शरीर तातो बनाउन र जुन लुगामा पनि राम्रो देखिन मफलर प्रयोग गर्ने उहाँले बताउनुभयो। वानपिस लुगा होस् वा कोट, मफलर लगाएमा सुनमा सुगन्ध हुने भुजेलको ठम्याइ छ।
टिकटपथ १ [कथा]
असाध्य चासो र चिन्ता छ उनलाई आज टिकट मिल्छ कि मिल्दैन ? उनलाई कतै जानु छैन । घरमा नै बसेर टिकटको जोहो गर्नुपर्ने छ । एक मनले भनिरहेछ : घरमा बसेर कसरी टिकट पाइन्छ होला । यस्तो भीड छ । नवीन यात्रा गर्नेहरूको । लस्कर छ, सबै टिकट स्टेसनहरूमा । यहाँ बसेर अनलाइन पनि होला तर कसले हेर्ने र त्यो अनलाइन ?
शालीन विद्रोहबाट राष्ट्रपति बनेकी फरैना
भुइँमान्छेको बाल्यकालदेखि राष्ट्रपतिको भूमिका निर्वाह गर्दासम्मको परिधिभित्र आफ्नो क्षमताले पूर्णाकार प्राप्त गरेको फरैना उपन्यासले कुनै बौद्धिक भूमिका लेखन समावेश नगरी शुद्धरूपमा सत्ताइस खण्डमा विभाजित लेखनलाई दुई सय अट्ठाइस पानामा समापन गरिएको छ । उपन्यासलाई कुनै बौद्धिक भूमिकाको प्रभावमा नपारेर अध्ययन र विश्लेषण गर्न पाठक वर्गप्रति स्वतन्त्रता प्रदान गरिएको छ । यो लेखकको आत्मविश्वास हो ।
पन्ध्र किलो चामल [कथा]
‘यो पनि लैजा ।’ मेरी आमाले करिब पन्ध्र किलो जतिको सानो चामलको थैलो मेरो लगेजको साथमा राखेकी थिइन् । ‘आमा पनि क्या... । त्यहाँ म भोकै मर्छु भन्ठानेको ?’ उमेर नै त्यस्तो । मैले आमाको मायालाई उपेक्षा गर्न खोजेको थिएँ । अर्को कारण के थियो भने हवाई सेवा निगमले प्लेनमा पच्चीस किलोभन्दा बढी सामान लिन दिँदैनथ्यो । मेरो कपडासपडाको ब्यागले बढी तौल भइसकेको थियो ।
साहित्यको सामाजिक उद्देश्य सुधारको एक सहयोगी
यस व्याख्यानले प्रोटोनिज्म सिद्धान्तको परिचयात्मक सिंहावलोकन प्रदान गर्दछ र यसको निम्न पाँच मुख्य आयामहरूको व्याख्या गर्दछ– प्रोटोनिस्मियोटिक्स, पुनस्र्थापना (रिस्टिट्युसन), जाँच (इन्क्वायरी), सत्य (ट्रुथ) र नैतिकता (एथिक्स) । सन् २००५ मा जब मेरो पुस्तक प्रोटोनिज्म : थ्योरी इन प्राक्टिस प्रकाशित भयो, यो अवधारणा बाल्कन सन्दर्भमा तत्काल सान्दर्भिक थियो । कम्युनिस्ट युगको समाप्तीपछिको समयमा भएको राजनीतिक र सामाजिक उथलपुथल र १९९० को युगोस्लाभ युद्धहरूको परिणाम स्वरूप जातीय क्रोधले अक्सर साहित्यि
‘माटो मैयाँ’ सार्वजनिक
माटो वैज्ञानिक डाक्टर सुश्री डा. दिव्यलक्ष्मी वज्राचार्यको जीवनी ‘माटो मैयाँ’ सार्वजनिक भएको छ। माटो विभाग प्रमुख नार्कका डाक्टर श्रीप्रसाद विष्टले माटो वैज्ञानिक डाक्टर वज्राचार्यको पुस्तक ‘माटो मैयाँ’को लोकार्पण गर्नुभएको हो। उहाँले जन्मेदेखि मृत्य नहुन्जेलसम्म माटोसँगै मानिसको दैनिकी जोडिने र यसको महत्वलाई अझै पुस्तकबाट उजागर गर्ने अवसर मिलेको बताउनुभयो।
पुस्तकमा गायिकाको सङ्घर्षको कथा
नेपाली सङ्गीत क्षेत्रमा लागेका कलाकारहरूका बारेमा अध्ययन गर्नका लागि धेरै कम पुस्तक छन्। गायिका सरिता भारतीले नेपाली गायिकाहरूको सङ्घर्षको कथा समेटेर नयाँ पुस्तक ‘नारी स्वरका कथा’ हालै बजारमा ल्याउनुभएको छ। शिखा बुक्सले प्रकाशन गरेको पुस्तकमा १७ जना अग्रज गायिकाको सङ्घर्षको कथा छ। नेपाली सुगम सङ्गीतका बज्यै पुस्ताका ज्ञानु राणा, मीरा राणा, चन्द्रकला शाह, उन्नति बोहरा, हरिदेवी कोइराला, कविता आलेको जीवन सङ्घर्ष र सफलताका कथाहरू यो पुस्तकमा छन्।
कलाकार पल शाहलाई सफाइ
तनहुँ जिल्ला अदालतले कलकार पल शाह विरुद्धको बलत्कारको मुद्दा माथि सफाइ पाउनुभएको छ । पेशी तोकेर स्थगन हुँदै आएको मुद्दामा आज सुनुवाईका क्रममा सफाइ पाउनुभएको हो ।
स्टुडियो थिएटरमा ‘देउराली डाँडी’
नाटक ‘देउराली डाँडी’को मञ्चन सुरु भएको छ । नाटकले गाउँको कथालाई उजागर गरेको छ । गाउँमा धेरै वर्षअघि फैलिएको महामारीले सबै पुरुष परदेश पलायन भएका हुन्छन् । गाउँ सबैतिर उजाड हुन्छ । गाउँ उजाड देखिए पनि त्यहाँका महिला भने सङ्घर्ष गरेर बाँचिरहेका हुन्छन् ।
महोत्सवमा १९ नाटक
गण्डकी प्रदेशस्तरीय विद्यालय नाटक महोत्सवमा १९ नाटक छनोट भएका छन् । महोत्सवका लागि कुल २९ वटा नाटक प्राप्त
शिव प्रकाशको ‘समभोक’ लोकापर्ण
अमेरिकाको बोस्टन सहरमा बस्दै आउनुभएका लेखक शिव प्रकाशको पहिलो उपन्यास ‘समभोक’को लोकापर्ण गरिएको छ । ने
अभूतपूर्व विश्वासको मतले ऊर्जा र गौरवबोध भएको छ : प्रधानमन्त्री प्रचण्ड
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले पुस २६ गते बसेको प्रतिनिधिसभाको बैठकले आफूलाई अभूतपूर्व विश्वासको मत दिएको बताउनुभएको छ ।
अठार पुराणको अध्यायगत सारांश नेपालीमा प्रकाशित
वेद व्यासले संस्कृत भाषामा रचना गर्नुभएको १८ पुराणको नेपालीमा भाव बुझ्न चाहनेका लागि अध्यायगत सारांश सार्वजनिक भएको छ । लामो समय निजामती सेवामा रहेर २०७१ सालमा सेवा निवृत्त हुनुभएका डा. बद्री पोखरेलले १० वर्ष लगाएर १८ वटै पुराणको नेपाली भाषामा अध्यायगत सारांश लेख्नुभएको हो ।
नाटकमा युवतीको मनोभावना
नाटक ‘साथी, साथी आइदेउन !’ एक युवतीको कथा हो; जसको मानसिक अवस्थालाई घर, परिवार, साथीभाइ कसैले पनि बुझ्न चाहँदैन ।
उर्दु भाषामा ‘नेपालकी आवाज’ प्रकाशन
पाकिस्तान एकेडमी अफ लेटर्स, इस्लामाबादले ‘नेपालकी आवाज’ नामक अनुवाद संग्रह प्रकाशन गरेको छ ।
‘रङ्गमञ्च जीवन सिकाउने ठाउँ’ : रङ्गकर्मी पुष्कर कार्की
'म पुष्कर बन्न चाहन्छु र पुष्कर नै बन्ने लक्ष्य लिएर लागिरहेको छु ।' यही उद्देश्य लिएर ८ वर्षदेखि उहाँ निरन्तर रूपमा मिहिनेत गर्दै हुनुहुन्छ रङ्गकर्मी पुष्कर कार्की ।
प्रा. शर्मालाई आदर्श गुरु सम्मान
भीमदर्शन रोका स्मृति कोषले ‘भीमदर्शन आदर्श गुरु सम्मान–२०७९’बाट प्रा. गोपीकृष्ण शर्मालाई सम्मान गरेको छ। काठमाडौँमा आयोजित कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि साहित्यकार डा. महेश्वर शर्माले प्रा. शर्मालाई दोसल्ला ओढाएर सम्मानपत्र प्रदान गर्नुभएको हो। सोही अवसरमा ‘भीमदर्शन आदर्श सेवा सम्मान’ गायत्री चेतना केन्द्र, नेपाललाई प्रदान गरियो।
सौन्दर्य कलामा बढ्दो आकर्षण
वालिङका ब्युटिसियनहरूले सौन्दर्य कलासम्बन्धी एड्भान्स तालिम लिन सुरु गरेका छन्। सहर बजारका महिला प्रायः नियमित नै ब्युटिपार्लर जाने गर्छन्, जसका कारण यो पेसामा लाग्नेहरूको आकर्षण पनि बढ्दो छ। “समयअनुसारको सीप हामीले पनि जान्नैपर्ने हुन्छ, त्यसैले समय–समयमा एड्भान्स तालिम लिने गरेका छौँ,” १५ वर्षदेखि वालिङमा ब्युटिसियनको काम गर्दै आउनुभएकी पमिला गुरुङले भन्नुभयो, “विदेशमा गर्ने गरिएका मेकअपका तस्बिर लिएर यस्तै बनाइदिनु प¥यो भन्दै आउनुहुन्छ, त्यसैले पनि हामीले सिक्नै प¥यो।” शिक्षा, संस्कृति, विज्ञान प्रविधि तथा सामाजिक विकास मन्त्रालय गण्डकी प्रदेशको वार्षिक स्वीकृत कार्यक्रमअनुसार ‘सक्षम महिला समानान्तर पाइला कार्यक्रम’अन्तर्गत महिला उद्यमशीलता कार्यक्रमअनुसार ब्युटिसियनहरूको दक्षता तथा सीप वृद्धिका लागि तालिम सञ्चालन गरिएको प्रशिक्षक पुष्पा अर्यालले बताउनुभयो।
नाटकमा बुद्धको कथा
नाटक ‘गच्छामी’ लेखक पुण्यप्रसाद गौतमद्वारा लिखित पुस्तक गौतम बुद्धमा आधारित नाटक हो। लुम्बिनीमा जन्मेका राजकुमार सिद्धार्थ गौतम कपिलवस्तुको दरबार र राजकाज छोडेर गएको र बोधगयामा बुद्धत्व प्राप्त गरेपश्चात् कपिलवस्तु, लुम्बिनी फर्किएसम्मको कथा नाटक ‘गच्छामी’मा प्रस्तुत गरिएको छ। शाक्यमुनि बुद्धका बारेमा बताउने नाटकमा दुई दाजुबहिनीलाई सूत्राधार बनाइएको छ जो कलेजका विद्यार्थी हुन्छन्। कलेजले दुवैलाई गौतम बुद्ध को हुन् भन्ने पत्ता लगाउन सोधपत्रको काम दिएको हुन्छ। दुवैले यस विषयमा रिसर्च गर्न थाल्छन्। रिसर्च गर्दा भेटिएका सत्य र तथ्य नै नाटकको मुख्य कथा हो।