नेपाली साहित्यमा गुटफुट
नेपाली राजनीतिमा सुनिएको, देखिएको गुटबन्दी सर्जक, स्रष्टा र साधकबिचमा समेत चर्को रूपमा छभन्दा त्यति राम्रो सुनिन्न । तथापि लामो समयदेखि नेपाली साहित्यमा सर्जक, स्रष्टाबिच चर्को गुटबन्दी र पानी बाराबारको अवस्था छ । गुटबन्दीमा विभक्त नेपाली स्रष्टाबिच पुरस्कार तथा सम्मानको समेत लेनदेन हुने गरेको चर्चा साहित्यकार नै बताउँछन् ।
‘स्मृतिमा भीमबहादुर’ सार्वजनिक
ताप्लेजुङको सामाजिक क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान पु¥याएका भीमबहादुर श्रेष्ठको जीवनीकृति ‘स्मृतिमा भीमबहादुर’ सार्वजनिक गरिएको छ । पूर्वनिर्वाचन आयुक्त सूर्यप्रसाद श्रेष्ठ, सांसद सुशीला श्रेष्ठ, सांसद लीला बोखिमलगायतले संयुक्त रूपमा बिहीबार कृति सार्वजनिक गर्नुभएको हो । पूर्वनिर्वाचन आयुक्त सूर्यप्रसाद श्रेष्ठले ताप्लेजुङको भानु स्कुल स्थापनामा समाजसेवी भीमबहादुर श्रेष्ठले पु¥याउनुभएको योगदानको चर्चा गर्नुभयो । उहाँका अनुसार भीमबहादुर श्रेष्ठले शिक्षा क्षेत्रको उन्नयनमा दार्जिलिङसम्मै पुगेर शिक्षक खोजेर ल्याउने, स्कुल भवन बनाउन सहयोग सङ्कलन, धर्मभकारीको स्थापनालगायत विकास र सेवाका क्षेत्रमा योगदान दिनुभएको थियो । श्रमदानको संस्कृतिमा जोड दिँदै जनसहभागिता जुटाउने, सरकारी बजेटमा पहुँच स्थापित गर्ने कार्यमा समेत भीमबहादुरको योगदान थियो ।
दर्शकले रुचाए ‘ढोल साहेना गाअन्’
पूर्वी तराईबाट ढोल र सनई (साहेना) सहित आएका १५ जनाको राजवंशी समूहले सांस्कृतिक संस्थानको प्रेक्षालयमा लोकनाच ‘ढोल साहेना गाअन्’ प्रस्तुत गरिरहँदा प्रेक्षालयमा एक खालको एकाग्रता छाएको थियो । ढोल र सनईको तालमा राजवंशी भाषामा गायन र नृत्यले प्रस्तुतिमा फरक स्वाद दिएको थियो । भाषा नबुझिए पनि लोकनाचको मौलिक भावभङ्गीले दर्शकलाई तानेको थियो । सांस्कृतिक संस्थानले ५२ औँ वार्षिकोत्सवमा बुधबार आयोजित लोकगीत सङ्गीत, लघुनाटक र वाद्यवादन प्रस्तुतिमा ढोल सोहना गाअन् र तराई भेगकै लठ्ठहवा नाच (लट्ठीनाच) ले सबैको मन जितेको थियो । यो नाचमा ढोल र सनई अनिवार्य मानिन्छ । समाजका सुख, दुःख, माया पिरती, हास्य जस्ता विषयमा गाअन्को रचना गरिएको हुन्छ । संस्थानको वार्षिकोत्सव तथा ‘माटोको गीत’ को दोस्रो संस्करण ‘नेपाली संस्कृति’ को १३ औँ शृङ्खलाको समापनमा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री हितबहादुर तामाङले नेपाली मूर्त तथा अमूर्त कलाको अध्ययन, अनुसन्धान, संरक्षण, प्रस्तुतीकरण र दस्ताबेजीकरणलाई राज्यले प्राथमिकतामा राखेको बताउनुभयो । मन्त्री तामाङले नेपाली अमूर्त संस्कृतिमा रहेको विविधताको संरक्षण गरी त्यसलाई पर्यटन विकासमा सँगसँगै लैजानुपर्नेमा जोड दिँदै अमूर्त संस्कृतिको पुस्तान्तरणमा समेत ध्यान दिनुपर्ने बताउनुभयो । सांस्कृतिक संस्थानका महाप्रबन्धक किरणबाबु पुनले अमूर्त सम्पदाको सांस्कृतिक सूचीमा नेपाली संस्कृतिको सूचीकरण अभियानमा जोड दिनुभयो । उहाँले संस्कृतिलाई उत्पादनसँग जोड्ने लक्ष्य अनुरूप सांस्कृतिक संस्थानले लोपोन्मुख संस्कृति संरक्षण तथा पुस्तान्तरणका लागि संस्कृतिसम्बन्धी ज्ञान तथा सिपको जागरणमूलक प्रशिक्षण कार्यलाई निरन्तता दिइने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयो । उहाँले भवन निर्माणका लागि अनुदान स्वरूप प्राप्त हुनुपर्ने रकम ऋणका रूपमा देखिएकाले त्यसलाई अनुदानका रूपमा परिणत गर्नसमेत माग गर्नुभयो । उहाँले सांस्कृतिक संस्थानको आफ्नै ऐन नहुँदा विभिन्न कठिनाइ भोग्नु परेको चर्चा गर्दै बेग्लै ऐन निर्माणको अनुरोध गर्नुभयो । कार्यक्रममा साकेला, डिग्रे नाच, बँदेल नृत्य, कौरा नृत्य, बुद्ध भजन, बलबाहु (लघुनाटक), लोक धुन, राजवंशी लोक नाट्य ‘ढोल सहिना गाअन्’, लठ्ठहवा नाच (तराई भेग) लगायत लोकनृत्य र वादन प्रस्तुत गरिएको थियो ।
'कवि विमल गुरुङ कृति पुरस्कार'का लागि कृति आह्वान
कवि विमल गुरुङको स्मृतिमा स्थापित कवि विमल गुरुङ स्मृति पुस्तकालयले ‘कवि विमल गुरुङ कृति पुरस्कार’ का लागि कृति आह्वान गरेको छ ।
कथा घेरामा नाटक ‘प्ले द सिस्टम’ मञ्चन हुने
कथा घेरा प्रोडक्सनको छैटौँ वार्षिकोत्सवको अवसरमा नाटक ‘प्ले द सिस्टम’ मञ्चन हुने भएको छ । थेरेसा रिबेकको ह्वाट वी आर अप अगेन्स्टको नेपाली अनुवाद प्रियङ्करले गर्नुभएको हो ।
साहित्यकार न्यौपानेको 'ज्योतिर्गमय' कृति लोकार्पण
साहित्यकार एवम् पत्रकार नीलकण्ठ न्यौपानेले लेख्नुभएको ‘ज्योतिर्गमय’ आत्मकथाको लोकार्पण गरिएको छ । पाल्पाको पर्यटकीय एवम् धार्मिक स्थल रम्भादेवीको मन्दिर परिसरमा प्रश्रित प्रतिष्ठान नेपाल रुपन्देहीका अध्यक्ष एवम् साहित्यकार प्रा.डा. कपिल लामिछाने, प्रतिनिधि सभाका सदस्य नारायणप्रसाद आचार्य लगायतले उक्त कृतिको लोकार्पण गर्नुभएको हो ।
सेती बगरमा प्रतिस्थापन कला
कतै लुक्दै, कतै झुल्किँदै बग्ने सेती नदी पोखरा महानगरको रामघाट क्षेत्रमा खुला भएर बग्छ । खुला भएकैले यहाँ नदीका दुवै तटमा घाट छन् । सेती किनारमा शनिबार फरक खालको चलहपहल थियो । किनारबाटै हिमाल र आसपासका डाँडाकाँडा देखिने र नदीको शिर र बहाव दुवैतिर खोँच भएको रामघाट बगरमा वातावरणीय प्रतिस्थापन कला निर्माण गरिँदै छ । नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठान (नाफा) को वास्तुकला तथा अन्य सिर्जनात्मक कला विभागको आयोजनामा सेती किनारमा प्रतिस्थापन कला बनाइने विभागीय प्रमुख सौरगङ्गा दर्शनाधारीले जानकारी दिनुभयो ।
काठमाडौँमा रुसी कविताको प्रस्तुति
रुसका प्रसिद्ध कविहरूका नेपालीमा अनुदूति करिब एक दर्जन कविताको आज काठमाडौँमा प्रस्तुति भएको छ । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले)को केन्द्रीय साहित्य, कला तथा संस्कृति विभागद्वारा आयोजित कार्यक्रममा नेपाली र रुसी दुवै भाषा-साहित्यमा सक्रिय स्रष्टाहरू डा.जङ्गल चौहान र जुगल भुर्तेलले ती कविताको प्रस्तुति गर्नुभएको हो ।
सरस्वती प्रतीक्षाको उपन्यास ‘स्व’ सार्वजनिक
सरस्वती प्रतीक्षाद्वारा लिखित उपन्यास ‘स्व’ सार्वजनिक भएको छ । ‘बुकहिल पब्लिकेसन प्रालि’ले आयोजना गरेको कार्यक्रममा लेखिकाद्वय प्रतीक्षा र सगुना शाह तथा लेखक घनश्याम खड्काले संयुक्तरुपमा उक्त उपन्यास सार्वजनिक गर्नुभएको हो ।
![होम डेलिभरी [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/190588/conversions/ratna-original-thumb.jpg)
होम डेलिभरी [कथा]
जिन्दगी चल्न त चल्या’छ पिरैपिरमा छ... ।’ म घरको बरन्डामा बसेर गुनगुनाउँदै थिएँ । एउटी युवती आएर सोधी, “तपाईं घरबेटी हो ?” “तपाईंलाई म घरबेटी जस्तो लाग्छ ?” मैले जवाफ दिनुको सट्टा उल्टै प्रश्न गरेँ । जवाफको सट्टा उल्टै मेरो प्रश्न सुनेर युवती छक्क पर्दै मलाई हेर्न थाली । म उसलाई हेरेर मुस्कुराएँ । उसले लाज माने जस्तो गरी । मैले परिस्थिति सहज बनाउन खोज्दै भनेँ, “म घरबेटी होइन ।”“उसोभए को हो त घरबेटी ?” उसले अलिकति आत्तिए झैँ गरी सोधी । “माथि हुनुहुन्छ,” मैले माथि झ्यालतिर औँल्याएर भनेँ । “एक पटक बोलाइदिनुस् न ।” उसले मिठोसँग अनुरोध गरी । यति मिठोसँग अनुरोध गरेपछि मैले नाइँ भन्ने कुरै भएन । मैले माथि झ्यालतिर हेरेर घरबेटीलाई बोलाएँ, “घरबेटी बा.. !”
सामाजिक परिवेशका कथा
कथा विगतमा लेखिएका थिए, वर्तमानमा लेखिँदै छन् र भविष्यमा पनि लेखिने छन् । प्रत्येक जीवनको सरल र यथार्थ पाटो कथा हो । कथा पढिन्छ, यसकारण कथा लेखिन्छ । नपढिने भए कथा लेखिन्थेन । कथा जीवन जस्तै हुन्छ, जीवन कथा जस्तै हुन्छ । यी दुईका बिच कुनै तात्त्विक भिन्नता हुँदैन । यसर्थ कथा लेखिइरहेका छन् । कथा लेखिने क्रम जारी छ । भविष्यमा पनि यसले निरन्तरता पाइरहने छ, यो कुरामा कुनै दुबिधा छैन । कथा आजसम्म धेरै लेखिए र धेरैले लेखे । जति लेखिए पनि यो क्रम रोकिएको वा सकिएको छैन । यति उति भन्ने नै छैन, हाम्राअगाडि कथाका धेरैभन्दा धेरै विषयवस्तु छन् । यसकारण कथा लेख्ने क्रमले निरन्तरता पाइरहेको हो ।
कालजयी गीत मृत्युको स्वर
जन्मेपछि मर्नै पर्छ सबैलाई थाहा छ तर मान्छेले बेला बेलामा मर्नु पर्छ भन्ने कुरो नै बिर्सन्छ । जन्म–मृत्यु शाश्वत सत्य भएकाले दार्शनिकले मात्र नभई हरेक सचेत व्यक्तिले जीवनको कुनै न कुनै क्षणविशेषणमा मृत्यु चिन्तन गरेकै हुन्छ । मानिसको जन्मपछि कालक्रम अनुसार उसको मृत्यु हुन्छ र यो सृष्टिचव्रmको नियमित प्रक्रिया हो । मानिसले मृत्युका बारे जति सोचे पनि र मृत्युलाई टार्न जति नै
ललितकला प्रदर्शनी सम्पन्न
नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानद्वारा आयोजित ‘राष्ट्रिय ललितकला प्रदर्शनी २०८१’ शक्रबार सम्पन्न भएको छ । समापन कार्यक्रममा प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका उपकुलपति लालकाजी लामाले सातै प्रदेशमा ‘प्रादेशिक ललितकला प्रदर्शनी २०८०’ गरी त्यहाँबाट छानिएका उत्कृष्ट कलाकृतिलाई राष्ट्रिय ललितकला प्रदर्शनीमा राखिएको जानकारी दिनुभयो ।
अनुवाद दुई आयामिक भाषाको ज्ञान र सञ्चार : उपकुलपति श्रेष्ठ
प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका उपकुलपति विमलकृष्ण श्रेष्ठले अनुवाद दुई आयामिक भाषाको ज्ञान र सञ्चार भएको बताउनुभयो ।
आफ्नै स्वभावको मान्छे
काठमाडौँको अनामनगर बस्नुहुन्थ्यो उहाँ । संसद् सचिवालयमा जागिर । घरबाट धेरै टाढा पनि थिएन । अनामनगर बस्ने धेरै छन्, जागिर खाने कर्मचारी पनि त्यत्तिकै छन् । राधेश्याम भट्टराई अलि भिन्न । शालीन पा
बिक्री कम, प्रदर्शनी धेरै
समाज जति विकसित हुँदै गएको छ, कलाको परिभाषा पनि त्यति नै व्यापक र परिमार्जित हुँदै आएको छ । कला अभिव्यक्तिको माध्यम हो । त्यस कारण पनि यसलाई मानव सभ्यताको अभिन्न अङ्ग मानिन्छ । कलामा विधा विविधता छ । परम्परागत चित्रकला, समसामयिक चित्रकला, मूर्तिकला, लोककला, हस्तकला, वास्तुकला तथा अन्य सिर्जनात्मक कला यसभित्र पर्छन् । मूर्तिकला एउटा महत्वपूर्ण विधा मानिन्छ । मूर्तिमा कुनै ठोस वस्तुमा केन्द्रित भएर बहुआयामिक आकृति भर्ने काम गरिन्छ । जुन विभिन्न धातु, ढुङ्गा, माटो र काठ जस्ता चिजबाट बनाउन सकिन्छ । नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा ललितकला प्रदर्शनी शुक्रबारसम्म छ, जसमा ४८२ कलाकारका ५२२ कलाकृति प्रदर्शनीमा राखिएका छन् ।
कुमारीको मनोभावमा आधारित नाटक ‘अग्निच्क्षु’ मञ्चित
कुमारीलाई जीवित देवीको मान्यता दिइन्छ । निश्चित समय मन्दिरमा बसेपछि उहाँहरू सामान्य जीवनमा फर्कनुहुन्छ । यिनै कुमारीको मनोभाव समेटिएको नाटक ‘अग्निच्क्षु’ बत्तिसपुतलीस्थित शिल्पी थिएटरमा दुई सातादेखि मञ्चन भइरहेको छ ।
माइलीलाई धन्यवाद !
मङ्सिर सकिएर पुस लाग्न थालेको छ । घाम प्यारो हुँदै गएको छ अनिलको हजुरबालाई । बुढो पुरानो टोलको दुई पुस्ता अघिदेखिको सानो पसलको अगाडि मेच राखेर बिहानभरि घाम ताप्न बस्छ । त्यो टोल काठमाडोँको प्राचीन टोल थियो ।
‘रोड थ्रिलर’ विधामा बन्यो ‘बाटो : रोड टु डेथ’
नेपालमा पछिल्लो समय फरक-फरक विधामा चलचित्र बनिरहेका छन् । सामाजिक, हास्य विधामा बन्ने चलचित्रको सङ्ख्या बढी भए पनि केही निर्देशकले नयाँ विधा दर्शकसामु ल्याइरहेका छन् ।
तीन साहित्यकारलाई मधुपर्क सम्मान
गोरखापत्र संस्थानको साहित्यिक मासिक प्रकाशन मधुपर्कको ५७ औं वार्षिकोत्सव आज मनाइएको छ । सो अवसरमा तीन जना वरिष्ठ साहित्यकार सम्मानित हुनुभएको छ ।
सँझ्याः (कथा)
ड्याम्म... । आँगनमा केही खसेको र फुटेको आवाज आयो । जोगलाल धेवाजूले हतार गरेर सँझ्याः बाट तल नियाले । धुरीबाट टायल झरेको रहेछ । के भएछ भन्दै उनी हतारिँदै खुरुरुरु भ¥याङ ओर्लेर तल गए । आँगनमा उभिए
शैलेन्द्रलाई सम्मान
शङ्खधर साख्वाः स्मृति केन्द्रले बागमती प्रदेशका संस्कृति, पर्यटन तथा सहकारीमन्त्री शैलेन्द्रमान वज्राचार्यलाई सम्मान गरेको छ । केन्द्रका अध्यक्ष राजभाइ जकःमिले राष्ट्रिय विभूति शङ्खधर शाख्वाःको पूर्ण कदको सालिक राख्नेबारे मन्त्री वज्राचार्यसँग अनुरोध गर्नुभएको थियो । सो प्रस्तावबारे आफू सकारात्मक भएको मन्त्री वज्राचार्यले बताउनुभयो । नेवाः नखः संस्था न्युयोर्कका अध्यक्ष डा. नरेश शाक्यले विदेशमा बस्ने नेपालीलाई नेवार जातिको चाडपर्वबारे जानकारी दिन आफूहरूले पहल गरिरहेको बताउनुभयो ।
१५ वर्षदेखि चित्रकलामा रमाइरहेका छन् पवन
तनहुँको आँबुखैरेनी गाउँपालिकामा कार्यरत पवन नेपाली चित्रकलामा पोख्त हुनुहुन्छ । फुर्सदको समयलाई सदुपयोग गर्दै उहाँ चित्र बनाइरहनुहुन्छ ।
तुलाधरको मूर्तिकलाले जित्यो एक लाख पुरस्कार
ललितपुरको बुङ्मतीका सुरेश लवट तुलाधरले परम्परागत मूर्तिकला साधनामा २० वर्ष खर्चिसक्नुभएको छ । परम्परागत कला सिर्जना होमिनेमा उहाँ चौथो पुस्ता हुनुहुन्छ ।
‘नेपाल अफ्रिका चलचित्र महोत्सव’ मा १० देशका २८ चलचित्र प्रदर्शन हुने
कलेज अफ जर्नालिजम एण्ड मास कम्युनिकेसन र विलक्षण क्रियसनको आयोजनामा आगामी असारमा हुने ‘१२औँ नेपाल अफ्रिका चलचित्र महोत्सव २०२४’ मा प्रदर्शनका लागि १० देशका २८ चलचित्र, वृत्तचित्र र लघु चलचित्र छनोट भएका छन् ।
