दिव्य पर्व हो विजयादशमी
शक्तिको आवश्यकता सबैलाई पर्छ । मानिसलाई मात्र होइन यो स्वयं जगत्का परिपालकका लागि पनि त्यत्तिकै आवश्यक पर्ने कुरा पुराण साहित्यहरू अनुशीलन गर्दा थाहा हुन्छ ।
लोकसाहित्यले सुम्पिएको रैथाने ज्ञान
यस लोकोक्तिले ज्ञान हस्तान्तरणको प्रक्रियालाई जनाउँछ । मानिस जन्मन्छ र एक दिन संसारसँग नाता तोडेर बिदा हुन्छ । संसारबाट बिदा हुने व्यक्तिले आफूसँग भएका ज्ञान, संस्मरण, अनुभव र अनुभूतिलाई आफ्नो जीवनकालको विभिन्न कालखण्डमा पटक पटक गरेर नयाँ पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्छ । यसरी हस्तान्तरित ज्ञान उसको विरासत पनि हो ।
पितृलाई बाटो बनाउने माझी
माझी जाति नेपाल सरकारद्वारा सूचीकृत ५९ आदिवासी जनजातिमध्ये पर्दछ । माछा मार्ने, डुङ्गा खियाउने, मर्चा बनाउने, खेतीपाती गरेर जीविकोपार्जन गर्ने गरेका माझी समुदायका आफ्नै खालका विशिष्ट रीतिरिवाज छन् । जन्मदेखि मृत्यु संस्कारसम्मका कार्यमा माझीहरूको आफ्नो विशिष्ट पहिचान रहेको छ ।
सय वर्षअघिका रेल, सडक र रोपवे
सयौँ वर्षअघि मानिस नेपाल खाल्डो (काठमाडौँ उपत्यका), चार भन्ज्याङ काट्न कुन बाटो भएर बाहिर जान्थे र भित्रिन्थे होलान् । युरोपेली पादरी र काश्मिरी मुसलमानहरू भारत, नेपाल हुँदै तिब्बत पुग्दथे । चिनियाँ भिक्षुहरू तिब्बतबाट नेपाल हुँदै भारत पुग्ने गर्थे । त्यसबेला भारतबाट बेलायतीले तिब्बतसँग व्यापार गर्दथे ।
देवीका नौ स्वरूप
शक्ति उपासना परम्परा प्राचीन परम्परा हो । यो परम्परामा देवीका विभिन्न स्वरूपको उपासना एवं आराधना गर्ने चलन हाम्रो समाजमा छ ।
माचु पिचुः विश्वको सातौँ आश्चर्य
दक्षिण अमेरिकी राष्ट्र पेरुमा अवस्थित ‘माचु पिचु’ विश्वको सातौँ आश्चर्य मानिन्छ । ‘इन्काहरूको हराएको शहर’ नामले समेत परिचित माचु पिचु विश्वभरका इतिहासकार, पुरातत्वप्रेमी एवं पर्यटकको गन्तव्य बन्ने गरेको छ ।
स्मार्ट बन्ने दौड गोपनीयतामाथि प्रश्न !
तपाईंले केही समययता उपकरणहरू कसरी स्मार्ट बन्दै गएका छन् भन्ने कुरा याद गर्नुभएको छ ?
परमाणु हमला गर्ने ख्रुस्चेभको धम्की
बेलायती, फ्रान्सेली र इजरायली सैनिकहरू इजिप्टबाट फिर्ता नभएमा पश्चिम युरोपमा परमाणु हतियार प्रयोग गर्ने धम्की सोभियत सङ्घका नेता निकिता ख्रुस्चेभले दिँदा सन् १९५६ को स्वेज नहरको सङ्कट परमाणु युद्धको दिशामा बढ्ने जोखिम उत्पन्न भएको थियो ।
अलमलमै पहरी
ललितपुर र काभ्रे जिल्लामा मुख्य थातथलो भएका पहरी जाति सीमान्तकृत जातिका रूपमा सूचीकृत छ ।
टाउकोबिना बाँचेको कुखुरा
अचम्म लाग्न सक्छ, होइन पनि भनिएला तर सत्य नै हो ।
चन्द्रमा कसरी बन्यो ?
सर्वमान्य परिकल्पनाका रूपमा परिचित चन्द्रमाको उत्पत्तिसम्बन्धी सिद्धान्तले भनेको छ,
२०८१ साल असोज महिनाको राशिफल
सफलताको महिना रहेको छ । उच्च मनोबलका साथ कार्यक्षमतामा उल्लेख्य वृद्धि भएर जाने छ । आँटेका काममा महत्वपूर्ण सफलता हात पर्ला । शारीरिक एवं मानसिक आरोग्यता अनुकूल रहने छ । सन्तानको चिन्ताले केही पिरोल्ने छ । दाम्पत्य
विश्वमाः कहाँ के ?
१. अलैँची धेरै उत्पादन नेपालमा हुन्छ । २. आँप धेरै उत्पादन भारतमा हुन्छ । ३. आलु धेरै उत्पादन जर्मनीमा हुन्छ । ४. कफी धेरै उत्पादन ब्राजिलमा हुन्छ ।
ग्रिन कफीमा आकर्षण
तौल घटाउन र स्वस्थ रहन विविध ब्रान्डका ग्रिन टी अर्थात् हरियो चियामा अचेल दिनानुदिन आकर्षण बढ्दै गएको छ । यस्तै ग्रिन कफीसमेत लोकप्रिय छ । ग्रिन कफी भन्नाले हरियो कफीको दाना या धुलो हो जुन रोस्ट अर्थात् भुटेको हुँदैन । आकर्षक साना साना प्याकमा विभिन्न ब्रान्डमा यो कफी बजारमा उपलब्ध हुन थालेको छ । ग्रिन कफी ग्रिन टीभन्दा भिन्न स्वादको हुन्छ । यो कुनै नौलो हर्बल टी जस्तो पनि होइन । काँचो कफी सुकाएर धुलो या गेडामै तातोपानी मिसाएर पिउने गरिन्छ । कफी पारखीका लागि भने यो स्वाद अलि भिन्न लाग्न सक्छ ।
बालबालिकामा हुने क्यान्सर
अति विकसित मुलुकमा बालबालिकामा लाग्ने क्यान्सरमध्ये करिब ८० प्रतिशतको सफलतापूर्वक उपचार सम्भव हुन्छ । अत्याधुनिक औषधोपचार र प्रभावित व्यक्तिको उच्चस्तरीय स्याहारसुसारका कारण पनि यो सम्भव भएको भन्न सकिन्छ तर विडम्बना संसारभरिका क्यान्सर ग्रसित बालबालिकामध्ये केवल १० प्रतिशत मात्र ती देशमा छन् । अर्थात् बहुसङ्ख्यक यस्ता बिरामी विकासोन्मुख वा विकासशील देशमा छन् । सबै प्रकारका क्यान्सरबाट प्रताडित व्यक्ति (बालबालिका र वयस्क) मध्ये केवल एक प्रतिशत मात्र बालबालिका छन् । त्यसो भएर पनि बालबालिकामा लाग्ने क्यान्सरको समस्यालाई ठूलो बोझका रूपमा लिने गरिएको छैन ।
हिमालयन अवेकिङ आधुनिक नेपालको पहिलो श्रव्यदृश्य
भारतको कोलकाताबाट डिबी परियारको सत्प्रयासमा सत्य हरिशचन्द्रको निर्माणपश्चात् नेपाली भाषामा चलचित्र बनेको इतिहास छ । हुन त यो विषय निर्माणको सन्दर्भ आजपर्यन्त विवादित रहेको छ । कसैले यसलाई नेपाली भाषामा डबिङ मात्र गरिएको र कसैले बन्दै नबनेको दाबी गरे पनि राजा त्रिभुवन र नाट्यसम्राट बालकृष्ण समले आफ्नै आँखाले यसको छायाङ्कन देखेको बताएकाले यसको निर्माण र नेपाली भाषामा भएको छायाङ्कनका बारे विवाद गर्नु त्यति आवश्यक देखिँदैन ।
पहिचान हो श्रुतिपरम्परा
श्रुतिपरम्परा हजारौँ वर्षदेखि निरन्तर अस्तित्वमा छ । यसको सीधा नाता बोलीसँग छ, जुन मानव जातिले सबैभन्दा पहिले सुरु गरेको शाब्दिक सञ्चार हो । यसले मानव–मानव तथा मानव र सभ्यतालाई निरन्तर जोड्दै आइरहेको छ । श्रुतिपरम्पराको महिमा अपरम्पार छ । आध्यात्मावादीहरूले भनेझैँ श्रुतिपरम्परा ज्ञानयोग, भक्तियोग र कर्मयोगलाई पनि एकआपसमा जोड्ने अलौकिक सेतु हो । श्रुतिपरम्पराले संस्कृति, इतिहास र ज्ञानको संरक्षण, भण्डारण र विस्तारमा जीवनदायिनी भूमिका खेल्दै आएको छ । लेख्यपरम्परा र विद्युतीय माध्यमको विकास चरमोत्कर्षमा पुगेको अहिलेको युगमा पनि श्रुतिपरम्पराको महत्व कायमै छ । यसको बहुआयामिक महत्व छ ।
क्राउडस्ट्राइकको झट्का
हालसालै विश्वभर एकैपटक सूचना प्रविधि प्रणालीमा समस्या आउँदा बैङ्क, सेयर बजार, रेल सेवा, सपिङ मल, सञ्चार माध्यम, विमान सेवा कम्पनीसहित ठूला संस्थाका सेवा एकाएक प्रभावित भए । यस्तो अवस्थाको कल्पनासमेत गरिएको थिएन तर खतराको घण्टी बज्यो, सङ्कट आयो । कतिपय ठाउँमा विमान सेवा कम्पनीहरूले आफ्ना उडान नै स्थगित गरे भने धेरै ठाउँमा विमान उड्ने समय प्रभावित भयो । साउन ४ गते शुक्रबार अमेरिकी साइबर सुरक्षा कम्पनी क्राउडस्ट्राइकले सूचना प्रणालीलाई अद्यावधिक (अपडेट) गर्दा सुरक्षा त्रुटि (बग) उत्पन्न हुँदा सूचना प्रविधिको क्षेत्रमा विश्वव्यापी महासङ्कट उत्पन्न भयो । यस अपडेटमा देखिएको ‘बग’ का कारण माइक्रोसफ्ट विन्डोज कम्प्युटर प्रयोगकर्ताले हैरानी भोग्नु प¥यो ।
मृतकलाई भूमि जोगाउने कुलुङ
नेपालमा आफ्नै पहिचान र संरक्षणका लागि अघि बढिरहेको जाति हो कुलुङ । २०७८ सालको जनगणना अनुसार कुलुङ जातिको जनसङ्ख्या ३३ हजार ३८८ छ भने कुलुङ भाषा बोल्नेको सङ्ख्या ४० हजार ४७९ जना रहेको छ । सङ्ख्यात्मक रूपमा थोरै र बसाइका हिसाबले पनि थोरै जिल्लामा बसोबास गर्ने कुलुङ जातिको संस्कार र संस्कृतिका बारेमा खासै अभिलेख छैन, अध्ययन पनि भएको छैन । भाषाका बारेमा केही विश्वविद्यालय र केही अनुसन्धानकर्ता
प्राचीन रेशम मार्ग
रेशम मार्ग (सिल्क रोड) को इतिहास प्राचीन चीनसँग जोडिएको छ । रेशम मार्गले चीनलाई युरोपसँग जोडेर व्यापारिक, सांस्कृतिक र सामाजिक आदानप्रदानमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो । रेशम मार्ग, चीन र युरोपबीचको व्यापारिक मार्ग त थियो नै साथसाथै यसले एसिया, अफ्रिका र युरोपका विभिन्न सभ्यतालाई एकापसमा जोड्ने पुलको काम पनि ग¥यो । १५ सय वर्षभन्दा बढी समयसम्म, रेशम मार्गको नामले चिनिने मार्गहरूको सञ्जालले विभिन्न संस्कृतिबीच वस्तु र विचारको आदानप्रदानमा योगदान पु¥याएको थियो ।
बिग्रँदै माटोको स्वास्थ्य
अहिले स्थानीय तहमा मौलाएको नारा हो ‘सोइल टेस्ट’ अर्थात् माटोको परीक्षण । हरेक वर्ष स्थानीय तहले माटोको परीक्षणकै लागि भनेर लाखौँ रुपियाँ खर्च गर्दछन् । माटो परीक्षणपछिको नतिजा कस्तो आयो भनेर सार्वजनिक चाहिँ गरिँदैन तर सत्य के हो भने प्रतिवर्ष नेपालमा माटोको अवस्था बिग्रँदै गएको छ । मानिसले आफ्नो स्वास्थ्य जाँच नियमित रूपमा गराउँछन् होला तर आफूले दैनिक रूपमा उपभोग गर्ने खाद्यान्न, तरकारीबाली उमार्ने माटोको स्वास्थ्यका बारेमा भने त्यति धेरै ध्यान दिइँदैन । हामीले माटो
जब अपहरित विमान नै दुर्घटना भयो
सन् १९९६ मा इथियोपियन एयरलाइन्सको फ्लाइट–९६१ ले उडान भरेको २० मिनेट के भएको थियो तीन जना इथियोपियालीले आफ्नो कब्जामा लिएका थिए । ती मानिसले जबरजस्ती ककपिटमा घुसेर पाइलटलाई नियन्त्रणमा लिए र विमान अपहरण गरे । उनीहरूले ककपिटबाट एउटा सानो बन्चरो र आगो निभाउने यन्त्र लिएर सबैलाई धम्क्याउँदै विमान नियन्त्रणमा लिएका थिए । हाइस्कुल उत्तीर्ण गरेका दुई जना र एक जना नर्सका रूपमा पछि उनीहरूको पहिचान खुल्यो । ती सबै बेरोजगार थिए । उनीहरूले अपहरित विमानलाई अस्ट्रेलिया लैजान पाइलटलाई दबाब दिए । अस्ट्रेलिया पुगेर उनीहरू शर
विचित्रका आँखा
वरपरको संसारसँग अन्तक्र्रिया गर्ने मुख्य अङ्ग हो आँखा । हाम्रो ज्ञानको ८० प्रतिशतभन्दा बढी भाग आँखा वा यसको दृश्य प्रभावबाट प्राप्त हुन्छ । लगभग ९५ प्रतिशत जनावरमा आँखा हुन्छ । यहाँसम्म कि एउटा हलिउडमा एउटा चलचित्रको नाम नै ‘हिल्स ह्याभ आइज’ (पहाडको आँखा हुन्छ) राखिएको छ । शाब्दिक रूपमा भन्नुपर्दा अङ्कुरित आलुको पनि आँखा हुन्छ । यहाँ केही विचित्रका आँखाका बारेमा चर्चा गर्न खोजिएको छ ।
अभिशाप बनेको आविष्कार
पत्रकारको बाक्लो उपस्थितिमाझ आविष्कारक थोमस मिजले जुनियरले सिसा (लिड) मिसाइएको वस्तु आफ्नो हत्केलामा हाले र करिब एक मिनेट जति त्यसबाट निस्केको धुवाँ सुँघे । निर्भीक थोमसले भने, “बिनाकुनै स्वास्थ्य समस्या म यस्तो हरेक दिन यसो गर्न सक्छु ।” त्यसको केही समयमै थोमसलाई चिकित्सा उपचार आवश्यक पर्यो तर उनको कृत्यले स्वयम्को भलाई भन्दा पनि गम्भीर असर पर्ने भयो । सन् १९२४ मा जनरल मोटर्सका ‘केमिकल इन्जिनियर’ थोमसले आफ्नो हालसालैको आकर्षक खोज– सिसा मिश्रित यौगिक
लोकसंस्कृतिका धनी धिमाल
पूर्वी नेपालका झापा, मोरङ र सुनसरी जिल्लामा बसोबास गर्ने धिमाल जातिको आफ्नै भाषा र मौलिक जीवनशैली छ । यो जातिको खानपान, वेशभूषामा मौलिकपना देखिन्छ । प्रकृतिमा निर्भर रहिआएको यो जाति प्राकृतिक धर्ममा आस्था राख्दछ । भाषा, वेशभूषा, संस्कृति, रहनसहन र विशिष्ट सांस्कृतिक पहिचान बोक्ने सीमान्तकृत जाति हो यो । माईखोला पूर्व बसोबास गर्ने धिमाललाई पूर्वी धिमाल र माईखोला पश्चिम बसोबास गर्दै आएका धिमाललाई पश्चिमी धिमाल भनेर चिनिन्छ । पूर्वमा बसोबास गर्ने धिमालमा राजवंशी प्रभाव पाइन्छ । धिमाल जातिको परम्परागत घर माटो, काठ, ढुङ्गाद्वारा निर्मित हुन्छ । उनीहरू भुइँतलामा संयुक्त परिवारमा ब
