गोरखापत्र
फगत मान्छे (कविता)
नारायण तिवारी म छु र चन्द्र सूर्य छन्म छु र खोलानाला छन्म छु र यो ब्रह्माण्ड छम छु र यो धर्ती छम छु र आकाश छ, आकाशको सुन्दरता छम छु र यो जीवन छ, जीवनको यात्रा छम छु र यो अनुपम सृष्टि छम छु र नदी छ, पहाड छ, हिमाल छम छु र अग्नि छ, जल छ, सारा चराचर छम छु र सपना छ, उज्यालो भविष्य छम छु र प्रकृति छ, रमणीय ताल छम छु र सारा संसार छ म नारायण तर, ईश्वर होइन मान्छे, फगत मान्छेम छु र ईश्वर पनि छम विना यो सारा संसार के, संसारको सुन्दरता के ?म विना यो संसारको सार्थकता के ?म विना संसारको सार के, ईश्वर के......?
मतगणना स्थलमा सीसी क्यामरा अनिवार्य
निर्वाचन आयोगले स्थानीय तह सदस्य निर्वाचन, २०७९ मा ७५३ वटै स्थानीय तहका गणना स्थलमा अनिवार्य रूपमा सीसी क्यामराको प्रबन्ध गर्न लगाएको छ । मतगणना कार्यलाई पारदर्शी र सुरक्षित राखी कुनै विवाद उत्पन्न भएको पाइएमा विद्युतीय अभिलेखीकरणका लागि समेत उपयोगी हुने भएकाले सीसी क्यामराको प्रबन्ध गर्न निर्देशन दिइएको हो ।
गीत
शिव पलाँस मृत्युको विवेक हुँदैन मृत्युले उमेर गन्दैन ठूलो र सानो चिन्दैन असल र खराब भन्दैन । चुँडेर लान्छ फूल कैले कोपिला चुँड्छ कैले त मृत्युकै मृत्यु भई जाओस् श्राप दिन्छु मैले त आँखाको आँसु देख्दैन दिलको बिन्ती सुन्दैन ठूलो र सानो चिन्दैन असल र खराब भन्दैन । हुँदैन दौडेर, भागेर बाँचिन्न लुकेर, छिपेर कुन बेला कसलाई लाने हो के थाहा टप्प टिपेर जान्दैन कहिल्यै मृत्युले जीवनको मूल्य जान्दैन ठूलो र सानो चिन्दैन असल र खराब भन्दैन ।
पन्ध्र ग्यास पसललाई कारबाही
ग्यासको कृत्रिम अभाव गर्ने व्यापारीविरुद्ध कारबाही हुन थालेको छ । वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले पछिल्लो साता ग्यास लुकाएको गुनासोका आधारमा अनुगमन गरेर ग्यास लुकाउने १५ वटा ग्यास पसललाई कारबाही गरेको हो । कारबाही गरिएकामध्ये आठवटा पसललाई आर्थिक जरिवाना गरिएको अरू ग्यास पसल सञ्चालकलाई कागजातसहित विभागमा उपस्थित हुन निर्देशन दिइएको विभागका सूचना अधिकारी धनेश्वर पौडेलले जानकारी दिनुभयो ।
१७ खेलाडी थपेर फुटबल टोलीको प्रशिक्षण सुरु
नेपाली राष्ट्रिय फुटबल टोलीका प्रशिक्षक अब्दुल्लाह अल्मुताइरीले अनुदार ब्यवहार गरेको भन्दै टोलीका सिनियर खेलाडी रोहित चन्द सहित नौ खेलाडीले विद्रोह गर्दै बन्द प्रशिक्षण क्याम्प छाडेपछि प्रशिक्षक अल्मुताइरीले प्रशिक्षणमा १७ जना खेलाडी थपेर प्रशिक्षणलाई निरन्तरता दिनुभएको छ ।
पीपल वृक्षको पीडा (कविता)
लुमडी आचार्य उकाली, ओराली भञ्ज्याङ चौतारीवर–पीपल देखिने मुख्य हुन् ठाउँ यीकिरातकालमै प्रारम्भ भएको ऐतिहासिक सम्पदा चौतारी पनि हो । रुखहरूमध्येको निक्कै नै पवित्रनाम हो यसको वृक्षराज पीपल प्राकृतिक र धार्मिक सम्पदामध्येको अक्सिजन धेरै नै पाइने स्रोत यो ।रितो वा भरिया पैदल यात्रीको सुस्ताउने ठाउँ चौतारी पनि हो हुन्छ पूजा पीपलको सोम र शनिबारअरू दिनमा गरिन्छ नछोइ नमस्कार ।भैहाल्छ आयु सबै वृक्षहरूको पीपलको चाहिँ त विशासय होभएपछि पूरा समय सीमा यो झल्कने दृश्य देवी, गणेश शिवको ।यताउति हिँड्दा देखिनेमध्येको दाँयापारि हिँड्ने चौतारी पनि हो वृक्षराज पीपल देखिन्छ ढलेको बाटो विकास खातिर परिणाम होला यो ।
वसन्त काव्य उत्सवका चार दिन
मध्याह्नको समयमा पनि विराटनगर विमानस्थल टेक्दा पटक्कै गर्मीको अनुभव भएन । चार घण्टासम्म विमान उड्ने आशमा बसेका हामीहरू काठमाडौँको टर्मिनल कक्षमा गुम्सेर बस्दाको न्यानोपनमै गर्मी बिर्साउने हविगतमा पुगिसकेका थियौँ । त्यसमा पनि साहित्यकार गोकुल अधिकारीको हात हल्लाई र विवश पोखरलेको मुस्कानसहितको स्वागतले हामीले विराटनगरको गर्मी बिर्सिसकेका थियौँ । गुराँसको राजधानी तेह्रथुम र औद्योगिक नगरी विराटनगरमा कविता सुन्ने र सुनाउने कार्यक्रममा जाने उत्साहले जम्मा भएका थियौँ सबेरै त्रिभुवन विमानस्थलमा वैशाख ८ गते । एपेक नेपालको सक्रियतामा साहित्यकार विश्वविमोहन श्रेष्ठको सक्रियता र साहित्यकार राजेन्द्र शलभको सन्देश पछ्याएर । विराटनगर, धरान, वसन्तपुर, धनकुटामा साहित्यिक भेटघाट र सिर्जना सुन्ने योजना कता हो कता, मन जति वेगले दौडिए पनि हामीलाई लिएर जाने जहाजले मनलाई भन्दा धनलाई महìव दिएपछि समयसँग सम्झौता गर्न बाध्य भयौँ । ३५ मिनेटको यात्रामा बल्लबल्ल एक गिलास पानी दिएर यात्रुको सेवामा तत्पर एयरको सेवा र समय हावा गफजस्तै लाग्यो । व्यापारको नाममा आफ्नै यात्रुलाई सास्ती दिने अपार व्यापार । बाटोमा पर्ने कतिपय ठाउँमा तय भएका कार्यक्रम, कायक्रममै सीमित भए, पकाएर राखेका खानासम्म खाने अवसर जुरेन ।
मिचाहा झार हटाएर बेसार खेती
झापाको जलथलको जङ्गललाई चारकोसे झाडीको रूपमा पनि चिनिन्छ । सो जङ्गल क्षेत्रमा पाइने लोपोन्मुख प्रजातिका बोट बिरुवालाई माइकेनिया अर्थात् मिचाहा झारले निकै सताएको थियो । ती झार हटाएर गरिएको बेसार खेतीबाट स्थानीयले राम्रो आम्दानी लिइरहेका छन् । सो वन क्षेत्रबाट २५० हेक्टरको माइकेनिया हटाइसकिएको छ ।
नारी जागरणका तिखा आवाज
नेपाली साहित्यमा डा.बेन्जु शर्मा स्थापित तथा विशिष्ट नाम हो । मूर्धन्य नाटककार भीमनिधि तिवारीकी सुपुत्री शर्मा साहित्यका सबै विधामा कलम चलाउनुका साथै, एकाङ्की नाटक लेखन, निर्देशन तथा अभिनयमा पनि निकै दख्खल राख्ने स्रष्टा हुनुहुन्छ । नाटक विधामा कलम चलाउने स्रष्टाहरू धेरै छैनन् । केही वर्षयता भने नेपाली नाटकको क्रेज बेस्सरी उकालो लागेको छ । तैपनि नाटक लेखनमा भने खडेरी नै परेको अनुमान लगाउन सकिन्छ । यस्तै समयमा प्रकाशन भएको डा.बेन्जु शर्माको नाट्य कृति ‘केवल एउटा कोठा’ ले उत्साहजनक उपस्थिति जनाएको पक्कै छ । हाल जेजति भइरहेका छन्, तिनले नाट्य विधालाई जेनतेन टेको लगाएको अवश्य छ । अझ यस क्षेत्रमा महिला सर्जकको उपस्थिति भने न्यून नै रहेको छ । अहिले युवाको रोजाइमा भने नाटक पर्ने गरेको छ ।
सिमानामा संयुक्त गस्ती
यही वैशाख ३० गते हुने स्थानीय तहको निर्वाचनलाई मध्यनजर गरेर बाँकेस्थित नेपाल–भारत सिमानाको दसगजा क्षेत्रमा संयुक्त गस्ती सुरु गरिएको छ । अन्य समयमा दुवै देशका सुरक्षाकर्मीले आआफ्नो देशभित्र गस्ती गर्दै आएकोमा निर्वाचनका बेला हुन सक्ने कुनै पनि गैरकानुनी गतिविधि रोक्न दुवै देशका सुरक्षाकर्मी मिलेर संयुक्त गस्ती गरिरहेका छन् ।
शिक्षामा नीति धेरै कार्यान्वयन फितलो
शिक्षालाई प्रतिस्पर्धी, रोजगारमूलक र उत्पादनमुखी बनाउन सबै प्रकारका शिक्षण संस्थामा सूचना प्रविधिको पहुँच विस्तार गर्ने सरकारी नीति भए पनि परिणाम चित्तबुझ्दो आउन सकेको छैन ।
हङकङमा रोल्पाली माटोको महक
आजभन्दा साढे तीन दशकअघिको कुरो हो, शुक्रबारको दिन विद्यालय छुट्टी भएपछि बाहिरबाट त्यहाँ गएर बसेका हामी तीन जना शिक्षक जेलवाङ (रोल्पा)बाट डेढ घण्टाजति हिँडेर पुगिने मजिवाङ गाउँतिर हिँड्यौँ । जेलवाङ थपक्क बसेको समथर थियो भने मजिवाङ भिरालो पाखामा अवस्थित । त्यहाँ पुग्न नाकेधाराको उकालो चढ्नु पथ्र्यो । मजिवाङमा पहिले जेलवाङमै लामो समयसम्म शिक्षण गरेका र पछि आफ्नो गाउँकै प्राथमिक विद्यालयमा सरुवा भएर गएका शिक्षक चन्द्रबहादुर बुढाको घर थियो । त्यस क्षेत्रको ज्यादै सीमित शिक्षित व्यक्तिमध्येका एक, समान पेसाकर्मी र समाजका अगुवा चन्द्रबहादुरको धेरै दिनदेखिको हार्दिकतापूर्ण निमन्त्रणा मान्न हामी त्यतातिर गएका थियौँ ।
पाँच हजारको मनोनयन फिर्ता, आज निर्वाचन चिह्न प्रदान गरिने
स्थानीय तह निर्वाचन, २०७९ मा विभिन्न पदका लागि उम्मेदवारी दिएका मध्ये पाँच हजार उम्मेदवारले शुक्रबार मनोनयन फिर्ता लिएका छन् । निर्वाचन आयोगको निर्वाचन कार्यक्रम बमोजिम शुक्रबार मनोनयन फिर्ता लिने तालिका थियो ।
झाङ्गिँदै रङ्गमञ्च
“सत्यको बाटो हिँड्नु फाइदाजनक छ किनकि त्यहाँ भीडभाड कम हुन्छ,” भगवान् गौतमबुद्धको यो विचारमा पक्कै एउटा शक्ति लुकेको छ । सायद बुद्धको आशय भीडभन्दा टाडा बस्नु, चिन्तन मनन गर्नु, साधना गर्नु, आपैmँलाई चिन्ने प्रयत्न गर्नु आदि हुनसक्छ । मानिसका साधना गर्ने आआफ्नै तौरतरिका र स्थान हुन सक्छन् । रङ्गमञ्च पनि यस्तै साधनास्थल हो, जहाँ वर्षौंदेखि दत्तचित्त भएर साधना गर्ने रङ्गकर्मी भेटिन्छन् । विगत वर्षमा कोरोना महामारीले थलिएको रङ्गमञ्चमा उत्साहका सङ्केत देखिन थालेका छन् । रङ्गकर्ममा धेरै चुनौती छन्, बाधा–व्यवधान छन् । यसका अलावा केही जुझारु रङ्गकर्मीको त्याग, बलिदान र साधनाले रङ्गमञ्चमा बिहानीका किरण देखा परेका छन् ।
कौसीखेतीले बढाउँछ खुसी
कामले काम सिकाउँछ भनेझैँ घरको तला थपेपछि करेसाबारीमा घाम लागेन । घाम नलागेपछि करेसाबारीमा लगाएको तरकारी फल्न सकेन । छतमा पहिलेदेखि नै केही गमलामा धनियाँ, प्याज, छ्यापी रोप्थेँ । पछि फूलको सट्टा तरकारी रोप्न सुरु गरेँ । राम्रो भएपछि बढाउँदै लगेँ । ५० प्रतिशतभन्दा बढी स्वच्छ तरकारी आफ्नै कौसीखेतीबाट प्राप्त भयो । यो अनुभव पाठकलाई पनि बाँड्न चाहन्छु । केवल मन र समय दिए, उन्नत जातका बीउ र मल जोहो गर्न सके कौसी वा छतमा पनि तरकारी फलाउन सकिन्छ । समय पनि रमाइलोसँग बित्छ । प्रायःजसो घरमा चार÷पाँच जनासम्मको परिवार हुन्छ । ५० देखि ६० वटा गमलामा १० किसिमका तरकारी लगाउने हो भने पाँच जनाको परिवारका लागि ५० प्रतिशत ताजा तरकारी प्राप्त गर्न सकिन्छ । अझ ध्यान दिएर घुम्तीबाली लगाउने हो भने पूरै माग पनि आपूर्ति हुन सक्छ । वसन्त ऋतुको समयमा वर्षे तरकारीको बीउबिजन राखिन्छ । तसर्थ कौसीखेतीका लागि गर्नुपर्ने केही चरणबारे उल्लेख गर्छु ।
