जापानी शैलीको छोटो कविता हाइकु नेपालमा पनि लोकप्रिय हुँदैआएको छ । नेपालमा हाइकुलाई भित्र्याउने शङ्कर लामिछाने हुन् भने हाइकु लेखन र प्रकाशनमा क्षेत्रप्रताप अधिकारी, प्राध्यापक अभि सुवेदी, प्रा. रामकुमार पाँडे, पुष्कर लोहनी, रत्नशमशेर थापा आदिको पनि त्यति नै महìवपूर्ण भूमिका छ । नेपाली साहित्य आधा दशकदेखि समर्पित दिव्य गिरी वि.सं. २०२९ सालदेखि नै कविता लेख्न थाले पनि २०३२ साल फागुन २ गतेको संरक्षक साप्ताहिकमा गुलाफ रहेछ कागजको शीर्षकको कविता प्रकाशित भएपछि साहित्य लेखनमा नै समर्पित छन् । हालसम्म उनका आठवटा साहित्यिक कृतिहरू प्रकाशित भइसकेका छन् ।
गिरीको पछिल्लो कृति द जुबिलेन्ट प्ले (२०७८) नेपाली तथा अङ्ग्रेजी दुवै भाषाको हाइकुसङ्ग्रह हो । यसमा रहेका हाइकुमा गिरीले भाव, दृश्य र कल्पनालाई शब्दचित्रमा उतारेको पाइन्छ । ५, ७, ५ अक्षरमा जेजस्तो लेखे पनि हाइकु बन्छ भन्ने अहिले देखापरेको मानसिकता र धारणालाई यस कृतिभित्रका हाइकुले सोच्न बाध्य बनाउँछ । हाइकु लेख्न त्यति सजिलो हुन्न जति सोचिएको हुन्छ ।
हाइकुमा प्रकृतिपरक ‘किगो’ र त्यससँग सम्बन्धित भावना चित्रित हुनैपर्दछ । यो कुरा यस कृतिका हाइकुमा पाइन्छ । हास्य र व्यङ्ग्य बारेमा लेखिएका सेन्यु हुन्छन् । गागरमा सागरजस्तै हो हाइकु । थोरैमा धेरै अभिव्यक्त गर्न सकिन्छ हाइकुमा । गिरीको यस सङ्ग्रहका हाइकुहरूलाई अङ्ग्रेजी भाषामा अनुवाद गरेकी छन् पारू तिमिल्सिनाले । हाइकु लेखन यसै त गाह्रो हो भने अङ्ग्रेजी भाषामा अनुवाद गर्नु, शब्द चयन गर्नु र मिलाउनु झनै चुनौतीपूर्ण काम हो । तर आपूm पनि नेपाली र अङ्ग्रेजी दुवै भाषामा कविता लेख्ने भएकाले पारुले हाइकुलाई अङ्ग्रेजीमा अनुवाद गर्दा हाइकुको भाव र मर्मलाई बुझेर त्यही अनुरूप अङग्रेजीमा अनुवाद गरेकी छन् । यसमा सबै सिलेबल प्रायः मिलेका छन् । अतः नेपाली भाषामा हाइकु पढ्दा जुन मिठास पाइन्छ त्यो मिठास अनुवाद गरिएको अङ्ग्रेजीमा पनि छ ।
मात्सुओ बासो जापानी हाइकुका जनक हुन् । हाइजिनहरूले आजसम्म हाइकुलाई उनकै पथमा हिँडाएको पाइन्छ । त्यही पथलाई पछ्याइउनेमा दिव्य गिरी पनि हुन् । बासोको प्रसिद्ध हाइकु,
Old pond
Frog jump-in
Water-sound !
(पुरानो कुवा
भ्यागुताको छाल
पानीको स्वर !)
दुई खण्डमा विभाजित गिरीको यस हाइकुसङ्ग्रहको पहिलो खण्डमा विषयका र दोस्रो खण्डमा प्रणयसँग सम्बन्धित केही हाइकु छन् ।
The jubilant play
On sea wave oscillation
The flash of sunshine.
समुद्री लहरमा
घामको झुल्का ।)
गिरीको हाइकु कस्तो छ भनेर तुलना गर्न यो एक मात्र उदाहरण प्रस्तुत गरेको हो । यस कृतिमा भूमिका र प्रकाशकीयसहित कुल १११ वटा हाइकु छन् ।
कृति : द जुबिलेन्ट प्ले
हाइजिन : दिव्य गिरी
सर्वाधिकार : लेखकमा
प्रकाशक : गिरीवर प्रकाशन, ललितपुर ।
मूल्य : रु.२२५।–
