सनम महर्जन
अभिनेत्री पुनको सगरमाथा अनुभव
दिया पुनको हिमाल चढ्ने रहर सन् २०१८ बाट शुरु भएको हाे । सानैदेखि पासाङ लाम्हु शेर्पाको कथा सुन्दै हुर्किनुभएका उहाँको हिमालसँग छुट्टै लगाव थियो । र, यस बाहेक बेलायतमा हुर्के बढ्ने क्रममा जो कोहीको प्रश्न सगरमाथा किन नचढेको ? भन्ने हुन्थ्यो । चढेको छैन, भन्दा त्यहाँका मानिसहरु अच्चम पर्थे ।
दाेहाेरो जीवन बाँच्नुपर्ने नग्मा खानको बाध्यता
काठमाडौं, असार २२ गते । महोत्तरीको मुस्लिम समुदायको एक सामान्य परिवारमा अबदुल शाहमदको जन्म भयो । छोराको रुपमा जन्मेपनि अबदुल फरक थिए । उहाँको इच्छा चाहना पनि फरक थियो । बाहिरी रुप पुरुषको भएतापनि उहाँलाई भित्रदेखि महिला बन्न मन पर्थ्याे । छोराको रुपमा जन्मिनुभएका शाहमदमा हुर्किने बढ्ने क्रममा आफू जे हो त्यो भन्दा फरक व्यवहार र परिवर्तन देखिन थाल्यो । “दिदीको लुगा, दाजुभाइसँगभन्दा बढी दिदीबहिनीसँग बस्ने, लिपिस्टिक र चुरा लगाउने रहर लाग्थ्यो र त्यस्तै गर्थे,” उहाँ भन्नुहुन्छ, “तराईमा समाचकेवालाई ठूलो पर्वको रुपमा लिने गरिन्छ, त्यो बेला दिदीको लुगा, लिपिस्टिक लगाएर म नाच्ने गर्थें ।” घरमा ‘अहिले सानै छ, ठूलो भएपछि बुझ्छ आफैं’ भन्थे । उमेर बढ्दै जाँदा उहाँको व्यवहार पुरुषकोजस्तो होस् भन्ने परिवारको चाहना थियो । तर, उहाँको व्यवहारमा परिवर्तन आएन । बरु, होस सम्हाल्न सुरु गरेदेखि उहाँमा केटीको हाउभाउ बढी झल्किन थाल्यो । उहाँ भन्नुहुन्छ, “हुर्कंदै जाँदा मेरो व्यवहार, अनुभूति र आनिबानीमा फरकपन देखिन थाल्यो । ममा छोरी मान्छेको स्वभाव देखिन थाल्यो ।” मेरो व्यवहार देखेर समुदायमा सबैले अनेकौं कुरा काट्ने गर्थे उहाँले थप्नुभयो, “मलाई पुरुष भएर पनि पुरुषहरुसँग डर लाग्ने, लाज लाग्न थाल्यो ।” मुस्लिम समुदायमा रहेर उहाँलाई अबदुल शाहमदबाट नग्मा खान बन्न सजिलो थिएन । उहाँले नग्मा बन्न ठूलो संघर्ष गर्नुपरेको थियो । अहिले उहाँ नग्मा खानको नामले चिनिनुहुन्छ । मुस्लिम परिवारका बालकाबालिकालाई 'मदरसा' शिक्षा दिने चलन छ । तर अबदुललाई 'मदरसा' शिक्षाभन्दा पनि विद्यालयमा पढ्ने रहर थियो, उहाँ विद्यालय गएपनि मुस्लिम समाजमा स्विकार्य थिएन । “त्यो समयमा ५ रुपिँयामा विद्यालयमा नाम दर्ता गर्ने चलन थियो । ममीबाट लुकाएको पैसाले आफैं गएर एक कक्षामा नाम दर्ता गराएँ”, उहाँ सम्झिनुहुन्छ । मध्यम वर्गीय परिवारमा हुर्किएको कारण घरको कामसँगै पढाईलाई निरन्तरता दिनुपर्ने थियो । तर परिवारको पढाईभन्दा बढी पैसामा चासो थियो । भारत गएर पैसा कमाउने चलनलाई निरन्तरता दिन दवाव आउन थाल्यो। परिवार र समुदायबाट टाढा गएपछि व्यवहारमा केही परिवर्तन आउला कि भन्ने परिवारको आशा थियो । आफूमा देखिएको फरक परिवर्तनकै कारण ‘भाग्ने कि मर्ने’ बाटो रोज्नुपर्ने अवस्थाको सिर्जना भयो । तर उहाँले भाग्ने बाटो रोजेको बताउनुभयो । २०५७ सालमा नग्मा भागेर काठमाडौं आएको सुनाउनुभयो । काठमाडौंमा गार्मेन्टमा हेल्परको रुपमा काम सुरु गरे पनि उहाँको पढाई रोकियो । गार्मेन्ट नजिकैको विद्यालयमा चिहाउँदै थिए र त्यहाँका दाईले आफ्नो घर गएर पढाईलाई निरन्तरता दिन भनेपछि फेरि आफ्नै गाउँ फर्किएको उहाँले स्मरण गर्नुभयो । काठमाडौंमा कमाएको १५ हजार बोकेर उहाँ गाउँ फर्केको बताउनुभयो । कामसँगै पढाईलाई निरन्तरता दिएर घरको कामसँगै पढेर एसएलसी सम्पन्न गरेको उहाँले सम्झनुभयो । चुनौती र समस्याबीच उहाँले २००७ सालदेखि आफ्नो पहिचान खुलाउनुभयो । अहिले पनि घर जाँदा केटाकै पहिरनमा बस्ने गरेको उहाँको भनाइ छ । काठमाडौंमा सुनिलबाबुको तयारीमा भएको कार्यक्रममा आफ्नो पहिचानबारेमा अबदुलबाट नग्मा बनेर उहाँले आफ्नो कथा सुनाउनुभयो । घरपरिवारभन्दा बढी समाजलाई समस्या हुने नग्माको भोगाइ छ । समुदायलाई गरिने दुव्र्यवहारयो समुदायका व्यतिmहरु आफ्नो पहिचानअनुसार सबै ठाउँमा अझै पनि खुल्न सकेका छैनन् । अरु प्रदेशको तुलनामा मधेश प्रदेशमा स्विकार्यताको माहोल नै छैन । विभिन्न प्रकारको दुव्र्यवहार, पहिचान थाहा पाएपछि साथीहरु टाढा हुने कारण आफ्नो पहिचान लुकाउन बाध्य हुन्छन् । नग्माका अनुसार अझै समाज जिम्मेवार भएको छैन । यसका लागि जबसम्म स्थानीय तहले पहल गर्दैन यो समुदायलाई स्विकार्न सक्दैन । काठमाडौंमा जसले जस्तो लगाए पनि कसैलै वास्ता गर्दैन । तर तराई मधेशमा यो समुदायका व्यतिmले आफ्नो पहिचान खुलाउन चाहेमा मान्छे नै हैनजस्तो व्यवहार देखाउने गरेको उहाँको अनुभव छ । यौनकर्मीको नजरले हेर्छन्“हाम्रो समुदायकालाई यौनकर्मी सोच्ने र यसैका लागि बनेको व्यवहार देखाउने नग्माको अनुभव छ,” उहाँ भन्नुुहुन्छ, “तराई मधेशमा मात्र हैन काठमाडौंको गल्लीमा हिँड्यो भने मलाई देखेर प्रहरीले प्रश्न गर्नसक्छ ।” राज्यले विभिन्न व्यवस्था गरेपनि त्यो कार्यन्वयन हुन सकेको छैन । यस विषयमा मधेश प्रदेश निकै पछाडि रहेको नग्माको बुझाइ छ । नागरिकता संशोधन गर्ने चाहनाअबदुल शाहमदको नागरिकता त्यही नामबाट छ । तर नग्मा खानको परिचय बोकेर बाँचिरहनुभएका उहाँलाई नागरिकता संशोधन गराउने रहर छ । “सानोमै नागरिकता बनाइयो तर बिस्तारै आफू महिला बन्न मन लाग्यो, अहिले सार्वजनिक स्थलमा आफ्नो पहिचान अनुसार पहिरनमा देखिन सकेको छैन”, उहाँले थप्नुभयो, “यो दोहोरो जीवन बाँच्नु मेरो बाध्यता हो ।” मनोरञ्जनका लागि प्रयोग मधेशमा यौनिक तथा अल्पसंख्यक समुदायका व्यक्तिलाई गाउँमा शुभकार्य हुँदा नाच्नको लागि बोलाउने गर्छन् । यस बाहेक यो समुदायको व्यक्तिले दिएको आशिष राम्रो हुन्छ भन्ने मान्यता छ । तर यो समुदायलाई अधिकार बनाउन जरुरी छैन भन्ने ठान्छन् । “दिन धल्किँदै गएपछि मनोरञ्जनका लागि हामी चाहिन्छ । तर सूर्य उदयसँगै बिर्सने गर्छन् । यसरी अरु प्रदेशमाभन्दा मधेश प्रदेशमा यो समुदाय अझै खुल्न नसकेका छैनन् । खुल्नेलाई समस्याको थुप्रो छ”, उहाँले भन्नुभयो । नेपालको कुल जनसंख्याको १० प्रतिशतको हाराहारीमा 'एलजीबीटीआईक्यूएप्लस' छन् । सबै समाजमा खुल्न सक्ने माहोल छैन । त्यो माहोल बनाउन सरकारले यो समुदायका लागि रोजगारको अवसर, समावेशीताका कुरा, राजनीतिमा प्रवेश गर्नेजस्ता पक्षमा जोड दिनुपर्ने हुन्छ । महिला पुरुषलाईजस्तै हाम्रो समुदायलाई पनि सबै ठाउँमा सहभागिता नभएसम्म कानुन बनेपनि कार्यन्वयन नहुने उहाँको बुझाइ छ । २००७ सालदेखि यौनिक तथा अल्पसंख्यक समुदायको पहिचान र अधिकारका लागि आवाज उठाउँदै आउनुभएका नग्माले कानुन विषय रोजेर आफ्नो समुदायको हक र अधिकारका लागि लड्ने बताउनुभयो । “हाम्रो समुदायलाई पीडा दिनेहरु धेरै छन्, उनीहरु बलियो भएको कारण हाम्रो समुदायको साथीहरु पीडा सहन बाध्य छन्,” उहाँले थप्नभयो, “जसकारण हाम्रो समुदायले उचित न्याय दिन मेलै कानुन विषय रोजेको छुँ ।”आफ्नो पहिचान खुलाएकै कारण नग्मालाई आफ्ना साथीहरुले सामाजिक सञ्जालमा दुव्र्यवहार गर्ने गर्छन् । आफूले पाएको दुख अब आउने समुदायले नपाउन् भन्दै उहाँले संघर्ष गर्नुभएको बताउनुभयो ।नेपालका यौनिक तथा लैङ्गिक अल्पसंख्यक समुदायहरूको मानव अधिकारको संरक्षण तथा सम्वद्र्धनमा विभिन्न संस्था लागि परेको छ । उहाँहरूको मर्यादित जीवनयापनका लागि सामाजिक, सांस्कृतिक, आर्थिक, कानुनी तथा राजनीतिक अधिकारसहितको समतामूलक समाज निर्माण गर्ने उद्देश्य संस्थाको छ । पहिचान खुलाउन नसकेका कयौं व्यक्ति रहेको निलहिरा समाजको तथ्याङ्कले देखाएको छ । निलहिरा समाजका अनुसार नेपालमा हाल करिब ९ लाख यौनिक तथा लैङ्गिक अल्पसङ्ख्क रहेको अनुमान छ। तर, अझै पनि पहिचानको कानुन नबन्दा लैङ्गिक तथा यौनिक अल्पसङ्ख्यक समुदायले कैयौँ अधिकार प्राप्त गर्न नसकेको यो समुदायको गुनासो छ।
‘महाकाली नाच्दा पिटाइ पनि खानुपर्यो’
असत्यमाथि सत्यको जित देखाउने नाचको रुपमा भक्तपुरको ‘महाकाली प्याखँ’ अर्थात् महाकाली नाचलाई लिने गरिन्छ।
मधुवनी आर्ट अर्थात् मधेशको संस्कृति
३० वर्षदेखि मधुवनी आर्टसँग जोडिनुभएका कलाकार कनकका अनुसार मिथिला आर्टको दुई इतिहास विशेष मानिन्छ। पहिलो, भारतसँग जोडिएको छ।
-original-thumb.jpg)
न्यातपोल मन्दिर ३३० वर्ष पूरा
नेपालकै सबैभन्दा अग्लो प्यागोडा शैलीको भक्तपुर टौमढीस्थित न्यातापोल (पाँचतले) मन्दिर निमार्ण भएको बुधबार ३३० वर्ष पूरा भएको छ।
६२ जनालाई विशिष्ट श्रेणीको चलचित्रकर्मी परिचयपत्र प्रदान
काठमाडौं, असार १६ गते । नेपाल चलचित्र विकास बोर्डको २२ औं वार्षिकोत्सवको अवसर पारेर सरकारले ६२ जना चलचित्रकर्मीलाई विशिष्ट श्रेणीको चलचित्रकर्मी परिचयपत्र प्रदान गरेको छ । बिहीबार आयोजित कार्यक्रममा सञ्चार तथा सूचना प्रविधिमन्त्री ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्कीले परिचयपत्र प्रदान गर्नुभएको हो ।आर्थिक वर्ष २०७३/७४ को कार्यविधिअनुसार फारम भरेका चलचित्रकर्मीलाई परिचयपत्र प्रदान गरिएको हो । विशिष्ट श्रेणीको चलचित्रकर्मी परिचयपत्र प्राप्त गर्नेमा कलाकार उत्तम केसी, सुन्दरलाल श्रेष्ठ, शिवहरी नेपाल “वैरागी”, भुवन केसी, सन्तोष पन्त, किरण कुमार केसी, सुशील पोखरेल, राज कुमार पोखरेल, विजय देउजा, सपना श्रेष्ठ, प्रदिपलाल श्रेष्ठ, मोहनलाल सर्राफ, गौरीशंकर धुजु, अर्जुनजंग शाही, रवि गिरी, राजाराम पौडेल, पवन मैनाली, मनोजकुमार केसी, नारायण प्रधानलगायत अन्य हुनुहुन्छ ।कार्यक्रममा सूचना प्रविधिमन्त्री ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्कीले बनिरहेका स्टुडियोलाई सञ्चालन गर्न प्राथमिकता दिँदै अगाडि बढ्ने र आगामी दिनमा पनि विशिष्ट श्रेणीको परिचय पत्र वितरण गर्ने बताउनुभयो । कार्यक्रममा परिचयपत्र प्रदान गरिएका ६२ जना फिल्मकर्मीको एक लाख रुपैयाँ बराबरको बीमासमेत गरिएको छ ।विशिष्ट श्रेणीको चलचित्रकर्मी परिचयपत्र प्राप्त गर्ने चलचित्रकर्मीः– चैत्यदेवी सिंह– मोहनलाल सराफ– गौरीशंकर धुजु श्रेष्ठ– नरेन्द्रबहादुर खड्का क्षेत्री– अर्जुनजंग शाही– रविप्रसाद गिरी (रविन गिरी)– सानुकुमार ताम्राकार– ऋद्धिचरण श्रेष्ठ– राजाराम पौडेल– सन्तोष पन्त– मन्दिल श्रेष्ठ– उज्जवलप्रसाद घिमिरे ।– पवनप्रसाद मैनाली– भुवन के.सी.– सुन्दरलाल श्रेष्ठ- शिव ढकाल- विरेन्द्र नारायण श्रेष्ठ- किरण कुमार के.सी.- जुजुभाइ महर्जन (जय श्रेष्ठ)- गणेशप्रसाद उपाध्याय खनाल - मदन घिमिरे- प्रकाश चन्द्र सुबेदी- नानीबाबु महर्जन- उत्तम केसी- अर्जुन श्रेष्ठ- गोपालकाजी कायस्थ- राजेन्द्र शर्मा शलभ- दिनेशराज दहाल (डि.सी.)- धिरन शाक्य (धिरेन शाक्य)- रुद्रप्रसाद पन्त (आर.पी. पन्त) निर्माता कलाकार- हिमाल बहादुर के.सी.- सुशील पोखरेल- डा. भोला प्रसाद रिजाल- दयाराम दाहाल- बनिष विक्रम शाह- नरेन्द्र महर्जन- माधव प्रसाद थपलिया-लक्ष्मणविक्रम बस्नेत- कुल बहादुर महत (जेठा दाई) - उद्धवराज भट्टराई- कमल कान्त सेढाई ।- ज्योती लाल राना - मनोज कुमार आचार्य- मुकुन्द किशोर भट्टराई- किशोर कुमार ढकाल- नारायण प्रधान- उत्तम द्वा- शिवहरी नेपाल “वैरागी“- चिरञ्जीवी बस्नेत- दीर्घ वीर गुरुङ- लव वैष्णव (शर्मा)- मनोजकुमार के.सी.- केशव प्रसाद पण्डित “शुरवीर“ .- रिता राना (रितु)- सपना श्रेष्ठ- प्रदिपलाल श्रेष्ठ- रामकाजी घिमिरे- विकास राज आचार्य- विजय देउजा- ज्ञानेन्द्र बहादुर देउजा- मदनमान पति बज्राचार्य- राजकुमार पोखरेल
असारे भाका : गीतमै प्रेम, वियोग, सुख र दुःख
असारको महिना मानो रोपेर मुरी उब्जाउने समयको रुपमा लिइन्छ। असारमा रोपाइँसँगै विभिन्न मिथक जोडिएका छन्। असार १५ मा दही चिउराको जति महत्त्व छ उस्तै असारे गीतको महत्त्व रहेको छ।
आज असार १५ अर्थात् दही चिउरा खाने दिन
आज असार १५ अर्थात् दही चिउरा खाने दिन । सरकारले यस दिनलाई धान दिवसको रुपमा समेत मनाउँदै आएको छ । नेपाली समाजमा परम्परागत रुपले नै असार १५ मा दही चिउरा खाने चलन रहेको छ । संस्कृतिविद् ओम धौभडेलका अनुसार परापूर्वकालमा समयमै रोपाइँ सकिएको खुसी मनाउँदै दही चिउरा खाने गरिन्थ्यो । यो सबै नेपालीहरुको राष्ट्रिय पर्वको रुपमा विकास भएको छ ।
यौनिक तथा अल्पसङ्ख्यकको ‘गौरवको महिना’
अङ्ग्रेजी पात्रो अनुसार जुन महिनालाई ‘प्राइड मन्थ’ अर्थात् ‘गौरवको महिना’ मानिन्छ जुन लैङ्गिक तथा यौनिक अल्पसंख्यक समुदायले विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गर्दै मनाउने गर्छन्।
नेपालमा भारतका चित्रकार सञ्जय र सञ्जिदाको कला प्रदर्शनी
नेपाल मिथिला येँ ग्यालरीमा ‘इनोभेसन अफ युथ’ शीर्षकमा राखिएको कला प्रदर्शनी आइतबार समापन भएको छ।
२० बुँदे घोषणा-पत्र जारी गर्दै सकियो यौनिक अल्पसंख्यक भेला
यौनिक तथा लैंगिक अल्पसंख्यक समुदायले प्रजनन स्वास्थ्यमाथिको अधिकार, राजनीतिक अधिकार, रोजगार, विवाह समानताका अधिकार,पहिचानको अधिकारदेखि नागरिकता, जन्मदर्ता र शैक्षिक प्रमाणपत्रमासमेत पहिचान खुलाउन सरकारलाई आग्रह गरेका छन्।
‘आफ्नो इज्जत बढाउन अरुलाई सम्मान गर्नुपर्छ’
२९ वर्ष ट्राफिक प्रहरीको अनुभव बटुल्नुभएका सीताराम हाछेथु ललितपुर महानगरपालिकाको नगर प्रहरी प्रमुखको जिम्मेवारीमा हुनुहुन्छ । नगर प्रहरी प्रमुखको रुपमा आउनुभएको २१ महिना भएको छ । यस अवधिमा उहाँले नगरपालिकामा सकारात्मक परिवर्तनका लागि विभिन्न प्रयास गर्नुभएको छ ।
-original-thumb.jpg)
मधुपर्क सम्मानबाट बस्नेत, रसिक र मोमिला सम्मानित
गोरखापत्र संस्थानको साहित्यिक मासिक प्रकाशन मधुपर्कको ५६ औं वर्ष प्रवेशका अवसरमा नेपाली साहित्यको श्रीवृद्धिका लागि विशिष्ट योगदान पुर्याउनुभएका तीनजना साहित्यकारलाई नगद पुरस्कारसहित सम्मानित गरिएको छ ।
सुन्दरताका लागि ‘हाइड्राफेसियल’
अनुहारको छालालाई चमक र सुन्दर बनाउन गरिने उपचारमध्ये एक हो ‘हाइड्राफेसियल।
सिथी नखःमा पानीकाे स्राेत सफा हुँदै
नेवाः (नेवार) जातिका विभिन्न चाडपर्वमध्ये सिथी नखः भिन्न तरिकाले मनाइन्छ । नेवाः जातिका हरेक चाडपर्वमा भोज खाने, मन्दिर गएर पूजा गर्ने चलनभन्दा पृथक रूपमा याे पर्व मनाइन्छ ।
