पुरस्कार (लघुकथा)
“सर, नमस्कार । हाम्रो पब्लिकेसनको वार्षिकोत्सवमा मैले उत्कृष्ट रिपोर्टरको पुरस्कार पाएँ । हजुरले हिमाली जिल्लाहरूको समाचार, अन्तर्वार्ता र विविध लेखरचना तयार पार्न मलाई धेरै सहयोग गर्नुभयो । कहिले झर्नुहुन्छ त तलतिर ? आउँदा भेट्नुहोला है” फेसबुक म्यासेन्जरमा पत्रकार बहिनीको म्यासेज आयो । “ल बधाई छ नानी, म धेरै खुसी छु” मैले जवाफ पठाएँँ । हिउँ पर्न थालेपछि तल अर्थात् छिमेकी जिल्ला झरियो र उनलाई भेटियो । उनले क्याफेमा गएर कुरा गर्न खोजिन । गाह्रो मानी मानी म उनीसँगै गएँ । “सर, तपाईं त इन्जिनियर भएर पनि साहित्य र पत्रकारितामा यति राम्रो दखल राख्नुहँुदो रहेछ । अरू जिल्लामा पनि यो काम गर्नुभएको थियो ?” उनले जिज्ञासा राखिन् । “हो, मैले ताप्लेजुङदेखि दर्चुलासम्मका नौ जिल्लामा यस्तो काम गरिसकेको छु
मैनाली र कथा दिवस
आज देवीरमणको गति त्यस बालक छात्रको जस्तो थियो, जो पहिलो दिनको पाठ बिर्सेर अबेला गुरुकहाँ पुग्दछ अर्थात् कथाकार गुरुप्रसाद मैनालीका यी सुन्दर अभिव्यक्ति ८६ वर्षअघि नासो कथाको माध्यमद्वारा नेपाली साहित्य समाजका पाठकसामु सार्वजनिक भएको हो । ऐतिहासिक साहित्यिक पत्रिका शारदामा संवत् १९९२ सालमा ‘नासो’ शीर्षकको कथा प्रकाशित भएपछि मैनालीको साहित्ययात्रा प्रारम्भ भएको थियो । उनले जीवनमा थोरै मात्र कथा लेखे तर ती सबैले उत्कृष्टताको मापन कायम गरे । उनका सबै कथा–सिर्जनाले उच्चताको शिखर चुमेका छन् । कुनै पनि विषयवस्तुमा कथा सिर्जना गर्नुपूर्व कथानक घटनाको क
मित्रताले बाँधेको कलाको गाँठो
गत महिना नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठान गुल्जार थियो । नेपाली र युरोपेली मुलुक जर्मनीका कलाकारका कलाले प्रतिष्ठानको ग्यालरी पुग्ने दर्शकलाई आफूतर्फ आकर्षित गरिरहेको थियो । कला कार्यशालामा सृजित कला र कलाकारको स्टुडियोमा गरिएका कलासमेत गरेर ग्यालरीका सम्पूर्ण भित्ता सिँगारिएका थिए । नेपाल र जर्मनीका नागरिकबिचको मित्रतालाई सो कार्यशालाले अझ प्रगाढ बनाउन खोजिरहेको थियो । गत माघ २२ गते अन्तर्राष्ट्रिय कला कार्यशाला सम्पन्न भयो । सो कार्यशालामा नेपालका प्रतिष्ठित साथै उदयीमान कलाकारहरू र जर्मनीका आठ जना ख्यातिप्राप्त कलाकार गरी ४० जनाको सहभागिता थियो । कार्यशालालाई नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले आयोजना र व्यवस्थापन गरेको थियो ।
रङको पर्व होली
सद्भाव, सौन्दर्य र रस रङ्गको रङ्गीन पर्व, जातिपाति, छुवाछुत, सानो, ठुलो, धनी र गरिबको भेदभावलाई भुलेर एउटै रङ्गमा रङ्गिने फागु पर्व नवचेतना, समता र सद्भावको प्राकृतिक स्रोत हो । प्राकृतिक सौन्दर्य र रस रङ्गको उमङ्गले सबैलाई तरङ्गित तुल्याउने फागु आनन्द र उल्लासको रङ्गीचङ्गी चाड हो । १५ दिने परिक्रमाका श्रद्धालुले कञ्चन वनमा रङ्ग, अबिर खेलेसँगै फागुको रौनकताको थालनी हुन्छ । त्रेतायुगमा भगवान् राम र सीताले कञ्चन वनमा रङ्ग अबिर खेलेको मान्यता अनुरूप परिक्रमाका श्रद्धालुले फागुको थालनी गर्ने परम्परा रहेको छ ।
उपत्यकामा होली पर्वको बेग्लै रौनक
गद्दी बैठकको दक्षिणतर्फ वसन्तपुरमा तीन छत्रे होलीको चीर ठड्याइएपछि काठमाडौं उपत्यकामा होली पर्व प्रारम्भ हुन्छ । गत आइतबार बिहान ७ बजेर ४७ मिनेटको शुभ साइतमा चीर ठड्याइएको थियो । फागुन शुक्ल अष्टमीका दिन रङ्गीचङ्गी ध्वजापताका झुन्ड्याइएको बाँसको तीनतले चीर ठड्याइएसँगै होली पर्व सुरु हुन्छ ।
पचास रुपियाँको नोट [कथा]
ऐना हेर्न पनि बिर्सिने भइसकेछु । धेरै दिनपछि ऐना हेरेँ । हेर्नु के थियो र ? गढीसकेका आँखाहरू जसलाई मुस्किलले अड्याएर राखेको गुजमुज चाम्रो छाला र त्यसमा वरिपरि कालो पोतोले घर बनाई सकेछन् । गल र गालाका छाला मासु झोल्लिएर तल लत्रिरहेको देख्दा थोते मकै जस्ता मेरा थोतुरे दाँतहरूले हाँस्ने जाँगरै चलाएनन् ।
होली म कोसित खेलुँ (कविता)
रङ्गीन होली पर्व आयो कोसित खेल्न जाऊँ ? कृष्ण रसिया, हरि दुबई सरिता जापानतिर गई बाजे, बज्यै स्याँ स्याँ गर्छन्
गीत
मादलको घिन्ताङ मिठो, सारङ्गीको धून नरसिङ्गाको बोली सुन्छ, आकाशको जून सहनाइको आवाजले, अधर लजाउँछ पञ्चे बाजा बज्यो कि त, मनै रमाउँछ मादलको घिन्ताङ मिठो, सारङ्गीको धुन
नारी सङ्घर्षको सुखान्त कथा
कुटी’ उपन्यासका लेखक गोविन्दप्रसाद कुसुम कुशल राष्ट्रसेवक साथै नेपाली साहित्य फाँटका विशिष्ट व्यक्तित्व हुनुहुन्छ । उहाँका कविता सङग्रह, तन्द्राभित्रको अतीत कथा सङग्रह, पर्खाल उपन्यास, पारीको अनुभव यात्रा अनुभव, प्रशासनभित्रको प्रशासन कृति प्रकाशित भइसकेका छन् । नेपाली र अङ्ग्रेजी भाषामा लेखिएका तीन सय लेख सार्वजनिक भइसकेका छन् । उहाँका पुस्तकहरू विशेष गरी व्यवस्थापन विषयवस्तुमा केन्द्रित भएर लेखिएका छन् । यद्यपि प्रशासनभित्र प्रशासनबाहिर, युगोगका कथाहरू र साना आकारका कथा सङ्ग्रह सार्वजनिक हुने क्रममा छ । भृकुटीलाई साङ्ग्रिला मिडिया ग्रुपले २०८० साउनमा प्रकाशन गरेको हो ।
खड्पाबिसीको एक बिहान
यात्रा न हो, आफैँ पनि कहिले यता कहिले उता पुगिदिन्छ तन्किएर । यात्रा न हो, कहिले कता कहिले कता दौडिदिन्छ लम्किएर । उडिदिन्छ सुदूर आकाशतिर अनि वरिपरि नै बरालिन्छ कहिले यो बेलगामको लगाममा । एकै लय, एउटै स्थिति र एकै ठेगानमा नबस्नु, नरहनु पनि त हो यात्रा । मौरीका बथान जस्तै एकै चाकामा नअटाउनु र उडिरहनु नै पनि त हो यात्रा ! हिँड, दौड, कुदिरहु बिनाविश्राम, बिनालगाम, बिनाआलस्य र बिनापर्बाह । हिमाल पहाड तराई केही नभनी चलायमान दिक्क काल र समयको ख्याल नभएका लापरबाहहरूकै खेल तमासा पनि त हो यात्रा ! त्यस्तै भयो यस पाला यो पङ्क्तिकारलाई पनि । पुग्नु थियो ऐसेलु खर्क माध्यमिक विद्या
कला साहित्य यात्रा
यात्रा आफैँमा रोमाञ्चक हुन्छ, त्यसमा पनि उद्देश्यसहितको भयो भने त अझ महत्वपूर्ण बन्न पुग्छ । विगत १७ वर्षदेखि यसरी यात्रा गरिरहेको यात्रामा कैयौँ पटक सहयात्री बन्दा अनुष्ठानमा चरू हाले जस्तै लाग्छ । पश्चिमको नेपालगन्जबाट १६ वर्षअघि सुरु भएको यात्रा यसपालि १७ औँ यात्राका रूपमा पूर्वको ताप्लेजुङमा आयोजना गरिएको थियो । सदा झैँ नेपाली कलासाहित्य डट कम प्रतिष्ठान आयोजक रहेको यसपालिको छ दिने नेपाली कलासाहित्य यात्रा फागुन २४ बाट थालिएर फागुन २९ गते समापन भएको थियो ।
सैनिक पुनर्मिलन
आफू बसेको स्थानमा आएर सञ्चोविसन्चो, परिवार र आफन्तबारे जिज्ञासा राख्दै प्रधान सेनापति प्रभुराम शर्माले भलाकुसारी गरी दोसल्ला ओडाएर कदर पत्रसहित सम्मान गर्दा ९९ वर्षीय ज्ञानकुमारी उपाध्याय र ९७ वर्षीय अवकाशप्राप्त प्रमुख सुबेदार बेलबहादुर गुरुङ भावविह्वल हुनुभयो । अवकाशप्राप्त अमल्दार १०० वर्षीय खिमबहादुर बोहोरा क्षेत्री स्वास्थ्य समस्याका कारण उपस्थित हुन नसकेपछि उहाँको स्वास्थ्य अवस्था बुझ्न र सैनिक परिवारको शताब्दी पुरुषका रूपमा सम्मान गर्न उपत्यका पृतना मुख्यालयको नेतृत्वसहितको उच्च सैनिक टोली बोहोरा निवासमै पुगेर अभिनन्दन ग¥यो ।
गजुर नभएको वज्रवाराही
ललितपुरको लगनखेल बसपार्कबाट आठ किलोमिटर दुरीमा गोदावरी–११, चापागाउँमा वज्रवाराही मन्दिर छ । यही मन्दिर रहेको क्षेत्र चापागाउँ लिच्छविकालीन बस्ती मानिन्छ । ‘चम्पापुर’ नामबाट पनि प्रसिद्ध यो बस्ती अझै अस्तित्वमा रहेको यहाँका मठमन्दिरबाटै प्रस्ट हुन्छ । ऐतिहासिक महìव बोकेका यी सम्पदासँग स्थानीय रहनसहन, कला, संस्कृति र परम्पराको प्रत्यक्ष सम्बन्ध छ ।
ऐतिहासिक सिम्रौनगढ
ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र पुरातात्त्विक महत्त्व बोकेको सिम्रौनगढ अहिले नेपालको राजनीतिक भूगोलमा मध्य तराई, मधेश प्रदेशको बारा जिल्लामा पर्छ । बारा जिल्लाको सदरमुकाम कलैयाबाट २० किलोमिटर दक्षिण पूर्वमा रहेको सिम्रौनगढ पूर्वप
चिन्ता (कथा)
मती बहाना बनाउन थालिन् म सचेत हुनुपर्ने थियो तर श्रीमतीको मायामा यति अन्धो भएछु अन्य कुरा सोच्न आवश्यक ठानिन् । मैले उनका सबै आवश्यकता पूरा गरे जस्तो लागेको थियो । उनी खुसी छन् भन्ठानेको थिएँ । उनको चरित्रमा
मलाई त पुग्छ (कविता)
मलाई त केवल रमाउनु छ धन र सुन हैन नुन र ऊन भए पुग्छ
सत्य हरणको चरित्र
साहित्य मानव जातिको मानसिक सिर्जना हो । समयक्रमले ल्याउने चेतना र परिवर्तित वातावरणमा अनुकूलित विकासबाट गति लिँदै साहित्य मानव जातिले गरेका सम्पूर्ण चमत्कारसँगै सहयात्रामा आफ्नो अस्तित्व र पहिचान कायम गरेर हरेक
साथीलाई (कविता)
हरेक सुनौला बिहानी मुस्काउन् मुस्कुराइरहून् हरेक कर्मशील दिवस
दोषी को ? शकुन्तला कि दुष्यन्त
शकुन्तलाले नछुनीबारे गरेकी विद्रोह पचाउन नसकेर आश्रम छाडेका महर्षि कण्व लामो समयपछि फर्के । आश्रममा कुनै समस्या थिएन । सबै राम्रैसँग चलेको थियो । उनका एकसे एक काविल शिष्यले कुनै कमी हुन दिएका थिएनन् । गुरुकुल शि
घोडेपानीमा मिलान कुन्देरा
यसपालि हिउँदमा काठमाडौँमा तुसारो खासै परेन । दुई हजार ९२५ मिटर उचाइ रहेको फूलबारीको भूगोलमा भने बिहान उठ्दा कात्तिक नसकिँदै ऐना जस्तै एकनास तुसारो फैलिएको थियो । बोझ थाम्न नसकेर रुख, पात नुहिएका थिए ।
बहुमुखी साहित्यकार ताना शर्मा
तारानाथ शर्मा बहुमुखी प्रतिभासम्पन्न साहित्यकार हुनुहुन्थ्यो । उहाँको जन्म इलामको बरबोटेमा १९११ असार ९ गते भएको थियो । उहाँ साहित्यको विभिन्न विधामा आफ्नो लेखन प्रतिभाको प्रदर्शन गर्न पारङ्गत हुनुहुन्थ्यो । कथा, उपन्यास, निबन्ध, नि
मिथिला मध्यमा परिक्रमा
सभ्यता, संस्कृति र भाषा मानव समुदायको पहिचान हो । मिथिला हाम्रो सभ्यता र संस्कृति हो भनेर गर्वका साथ भनिन्छ । मिथिला क्षेत्रको प्रमुख भाषा मैथिली हो र यो भाषा बोल्ने मानिस मैथिल हुन् । मिथिला र यसको राजधानी जनकपुरधाम
पर्यटकीय गन्तव्य लुम्बिनी
शान्तिका अग्रदुत भगवान गौतमबुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी रुपन्देही जिल्लामा पर्दछ । इशापूर्व ५६३ वैशाख पूर्णिमामा आमा मायादेवीको कोखबाट सिद्धार्थ गौतमबुद्धको जन्म भएको स्थल हो लुम्बिनी । लुम्बिनी विश्वकै धार्मिक पर्यटनको गन्तव्य बन्दै गएको छ । मायादेवी आफ्नो घर कपिलवस्तुबाट माइती देवदह जाँदैगर्दा बाटोमै लुम्बिनीमा गौतमबुद्धको जन्म भएको थियो । लुम्बिनीमा मायादेवी मन्दिर मुख्य आकर्षणको केन्द्र बनेको छ । धार्मिक पर्यटनको दृष्टिले नेपालकै प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्य रहेको लुम्बिनीको नामले यस प्रदेशको पनि नामकरण गरिएको छ ।
ती दिन फेरि आउला र ? [कथा]
“खान्नँ के म कति भन्नु त्यहि एउटै कुरा पनि, छ्या” भन्दै रीया भित्र कोठाबाट झर्को मान्दै उत्तर फर्काउँछे । आफ्ना सन्तानको पेट भर्न अघि सरेकी ती आमा त्यही ढोकाबाहिर मन खिन्न बनाएर बस्न बाध्य हुन्छिन् । पाँचौँ पटकसम्म त्यही ढोकासँग बोलेसरह महसुस गरेकी मेरी आमालाई छैटौँ पटक भने झर्केको नै आवाज आउँदा पनि मनलाई केही राह