गोरखापत्र अनलाइन
नागरिकता विधेयकको भ्रम
संसद्बाट कानुन निर्माण प्रक्रिया ज्यादै सुस्त गतिमा चलिरहेको छ । संसद् विघटन, कार्यसम्पादनमा भएका गतिरोध र गणपूरक सङ्ख्याको अपुगका कारण धेरै विधेयक लामो समयदेखि विचाराधीन छन् भने कतिपय विधेयकमा सरकारले प्रारूप दिन सकिरहेको छैन। सत्ता पक्ष र विपक्षबीच देखिएका राजनीतिक मतभेदले नागरिकता विधेयक यथार्थभन्दा धेरै भ्रम फैलिएको छ। राजनीतिक दलका आआफ्नै स्वार्थका कारण नागरिकतामा भ्रमको राजनीति प्रवाह भएको छ।
सेयरमा अवसर र जोखिम
एक हजार ८०० बिन्दु नजिकबाट चढेर दुई हजार २०० सम्मको यात्रा तय गरेको बजार पुनः दुई हजारभन्दा तलको बिन्दुमा ओर्लिएको छ। सेयर बजारमा निरन्तर गिरावट आउने क्रममा साताको पहिलो दिन आइतबारको कारोबारमा बजार परिसूचक ३३ दशमलब ३६ अङ्कको गिरावटसहित दुई हजारको बिन्दुबाट तल झर्दै एक हजार ९८९.२६ को बिन्दुमा रोकिएको छ। कारोबार रकममा पनि आइतबार खासै उत्साह देखिएन बजारमा दुई अर्ब पाँच करोड नजिकको मात्र कारोबार हुनुले बजारमा लगानीकर्ता अझै बजारमा करेक्सन आउँछ अनि खरिद गरौँला भन्ने मुडमा बसेको सङ्केतका रूपमा पनि हेर्न सकिन्छ। त्यसैगरी अर्को दृष्टिकोणबाट हेर्ने हो भने बजारमा सस्तोमा सेयर बेच्न लगानीकर्ता तयार नभएको सङ्केतको रूपमा पनि यसलाई लिन सकिन्छ।
लोकलयको जगेर्ना
विगतका दिनमा सानै उमेरमा कर्मघर गएका छोरीले कर्मघरको बुहार्तनमा अहिलेभन्दा बढी खट्नु पर्दथ्यो। सासूको खटनपटन र ससुराको आदेशको पालना गर्नुपर्ने बाध्यता नै थियो। श्रीमान्का कुरालाई पालन गर्नुलाई नारी धर्मका रूपमा हेरिन्थ्यो। विशेषगरी विवाहित नारीजन तीजको आगमनको व्यग्र प्रतीक्षामा रहन्थे। यो पर्वले बर्खा, झरी, बादल नभनी निरन्तर खेतीको काम गर्दा थकित शरीरलाई केही आराम मिल्दथ्यो। हरितालिका तीजको व्रत बस्नुपर्ने हुँदा दर (आडिला व्यञ्जन) खाने चलन थियो । अद्यापि दर खाने चलन यथावत् छ ।
पहिरन र शृङ्गारमा सजिएपछि
नेपाल विभिन्न जातजाति, भाषाभाषी र संस्कृतिले भरिएको मुलुक हो। नेपालका विविध संस्कृतिहरू हाम्रा साझा सम्पत्ति हुन्। मानव सभ्यताको विकास क्रममा निर्मित भौतिक तथा आध्यात्मिक मूल्यको संश्लेषण नै संस्कृति हो। चाडपर्वहरू संस्कृतिका एक प्रमुख अङ्ग हुन्। नेपालमा मनाइने विभिन्न चाडपर्वमध्ये तीज महìवपूर्ण पर्व हो। बदलिँदो परिस्थितिबमोजिम यस पर्वलाई मनाउने क्रममा थुप्रै परिवर्तन हुँदै गएको हुँदा यसले नेपाली समाजको सामाजिक–सांस्कृतिक झलकप्रस्तुत हुने गर्दछ।
मौलिकतामा चुनौती
हरेक वर्ष भाद्र शुक्ल तृतीयाका दिनदेखि पञ्चमीसम्म तीज पर्व मनाउने गरिन्छ। तीन हिन्दु नारीको विशेष पर्व हो। यो पर्वलाई परापूर्वकालदेखि नै चेली र माइतीघरबीचको अन्योन्याश्रित सम्बन्धका रूपमा नै मान्यता दिइँदै आइएको छ। धर्मग्रन्थअनुसार हिमालयकी पुत्री पार्वतीले महादेव स्वामी पाउनका निम्ति तपस्या गरिन्। व्रतका रूपमा बसेको तपस्या सफल भएकाले महादेव स्वामी पाई पार्वती खुसी भएको धार्मिक विश्वास रहिआएको छ। पार्वतीले महादेव स्वामी पाएका दिन श्रीहरि विष्णुले ताली बजाएर खुसी व्यक्त गरेका हुनाले उक्त दिनदेखि नै त्यस दिनलाई ठूलो खुसियालीको पर्वका रूपमा मानिएको हो। नेपाल धर्म र संस्कृतिले धनी देश हो। आफ्नो धर्म, संस्कृति, संस्कार जोगाउन हाम्रा पुर्खाले बनाएका चाडपर्व मनाएर रमाइलो गर्ने गर्दछौँ। आजसम्म पनि हाम्रा धार्मिक चाडपर्व, रीतिरिवाज, परम्परागत मान्यता हाम्रो मानसपटलमा ताजा नै रहिआएका छन्। तीज पर्वको व्रत बस्नुभन्दा अघिल्लो दिन ‘दर खाने’ दिन भनेर उक्त दिनलाई विशेष दिनका रूपमा मानिँदै आइएको छ। परापूर्वकालदेखि दरखाने दिनलाई अति नै महत्वको दिन मानिन्छ।
वन्यजन्तु उद्धार केन्द्र निर्माण हुँदै
चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जले पश्चिम चितवनको देवनगरमा वन्यजन्तु उद्धार केन्द्र निर्माण सुरु गरेको छ। विभिन्न कारणले बिरामी भएका तथा नियन्त्रणमा लिएर केही समय निगरानीमा राख्नुपर्र्ने जनावरलाई राख्न वन्यजन्तु उद्धार केन्द्र निर्माण कार्य अगाडि बढाएको हो। पछिल्ला केही महिनायता मानिसलाई आक्रमण गर्ने बाघको सङ्ख्या वृद्धि भएपछि त्यसलाई नियन्त्रण गरेर राख्ने स्थानको अभाव भएको थियो। त्यस्तै बिरामी जनावरलाई राखेर उपचार गर्ने र राखिएका जनावर हेर्न पर्यटक आउने वातावरणसमेत सिर्जना गर्ने उद्देश्यले उद्धार केन्द्र निर्माण भइरहेको निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत हरिभद्र आचार्यले जानकारी दिनुभयो।
हेलम्बु र मेलम्चीमा बाढीले क्षति
शुक्रबार र शनिबार परेको अविरल वर्षासँगै आएको बाढीले मेलम्ची र हेलम्बु क्षेत्रमा क्षति पुगेको छ। मेलम्ची र हेलम्बुका नदी तटीय क्षेत्रका स्थानीय बाढीका कारण अहिले घर छोडेर सुरक्षित स्थानमा गएका छन्। गत वर्ष असार १ गतेको मेलम्ची बाढीले विस्थापित भएका मेलम्ची र हेलम्बुवासी गएको हिउँदमा बाढीले पुरेको घर सफा गरेर बसेका थिए। शनिबार र आइतबार वर्षासँगै आएको बाढीका कारण पुनः घर छोडेर हिँड्नुपरेको मेलम्चीका बालचन्द्र सापकोटाले दुखेसो गर्नुभयो। हेलम्बु र मेलम्ची क्षेत्रका खोलामा आएको बाढीले ग्रामीण सडक र धानबालीमा क्षति पुगेको सापकोटाले बताउनुभयो।
स्वर्णान्तरालले मनायो ६८ औं वार्षिकोत्सव
ओखलढुंगा जिल्लाको मानेभन्ज्याङ गाउँपालिका वडा ७ टोक्सेलमा रहेको श्री स्वर्णान्तराल आधारभूत विद्यालयले ६८ औं वार्षिकोत्सव मनाएको छ ।
एकै जनाले फलाउँदै तीन करोडको स्याउ
मुस्ताङी स्याउको स्वाद धेरैको जिब्रोमा झुन्डिएको छ । हिमालपारिको जिल्ला मुस्ताङमा व्यावसायिक रूपमा स्याउ खेती गरेर स्वादिलो स्याउ घरघरमा पु-याउने थोरै किसानमध्ये घरपझोङ गाउँपालिका–५, ढुम्बाका कर्म गुरुङ अग्रस्थानमा हुनुहुन्छ । उहाँ मुस्ताङमा व्यावसायिक रूपमा स्याउखेती गर्ने पहिलो व्यक्ति मानिनुहुन्छ । मुस्ताङको सदरमुकाम जोमसोम पारिपट्टि रहेको क्षेत्रमा उहाँको मुख्य रूपमा स्याउखेती रहेको भए पनि अन्यत्र सात स्थानमा बगान छ । गत वर्ष उत्पादन राम्रो नभएको अवस्थामा झन्डै दुई करोड रुपियाँको स्याउ बेचेको दाबी गर्ने गुरुङ यस वर्ष तीन करोड रुपियाँको बिक्री हुने अनुमान गर्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “यस वर्ष स्याउको बोटमा लागेको फल र बजार मूल्यका आधारमा तीन करोड रुपियाँ आउने अपेक्षा गरेको छु ।”
सतहत्तरै जिल्लामा बहुक्षेत्रीय पोषण कार्यक्रम
बहुक्षेत्रीय पोषण योजना ७७ वटै जिल्लामा सञ्चालन गरिने भएको छ । कुपोषणको समस्या न्यूनीकरण गर्न सरकारले बहुुक्षेत्रीय पोषण योजना कार्यक्रम सन् २०१३ देखि सञ्चालनमा ल्याएको थियो । मातृ तथा बाल्य अवस्थामा हुने कुपोषणलाई दु्रत गतिमा न्यूनीकरण गर्न सरकारले बहुक्षेत्रीय पोषण योजना कार्यान्वयनमा ल्याएको हो । पहिलो चरणमा ३० जिल्लामा सञ्चालन गरिएको यो कार्यक्रम दोस्रो चरण (सन् २०१८ देखि २०२२ सम्म)मा ७२ जिल्लामा सञ्चालन भएको थियो । कार्यक्रमको तेस्रो चरण सन् २०२३ देखि सुरु गरिने राष्ट्रिय योजना आयोगले जनाएको छ । दिगो विकास लक्ष्यसँग जोडेर बहुक्षेत्रीय पोषण योजना सन् २०३० सम्म सञ्चालन गरिनेछ । यस कार्यक्रमले स्वास्थ्य, कृषि, पशु स्वास्थ्य खानेपानी, स्थानीय शासन, महिला बालिकाका क्षेत्रमा काम गर्दै आएको छ ।
सहमतिमै नागरिकता विधेयक : गृहमन्त्री
गृहमन्त्री बालकृष्ण खाणले नागरिकता विधेयकलाई सरकारले आफ्नो ढङ्गले अगाडि बढायो भनेर गरिएको चर्चा गलत भएको बताउनुभएको छ। नेपाल नागरिकता (पहिलो संशोधन) विधेयक २०७९ माथि विधायन व्यवस्थापन समितिमा सोमबार भएको छलफलक्रममा मन्त्री खाणले यस्तो बताउनुभएको हो। सबै राजनीतिक दलसँग सहमति भएरै नागरिकता विधेयकका विभिन्न प्रावधान आएको उहाँले दाबी गर्नुभयो। नागरिकता ऐन–२०६३ र नेपालको संविधानमा गरिएको नागरिकतासम्बन्धी सबै व्यवस्था राजनीतिक दलको सहमतिमा आएको र ती व्यवस्था नै अहिलेको विधेयकमा रहेको उहाँले उल्लेख गर्नुभयो।
बन्यो विमानस्थल आएन जहाज
गुल्मीको सिमीचौरमा विमानस्थल निर्माण भएको पाँच वर्षभन्दा बढी भइसकेको छ तर अहिलेसम्म विमान सेवा सञ्चालन हुनसकेको छैन । ३३ करोड रुपियाँभन्दा बढी लगानी गरेर निर्माण सम्पन्न गरिएको यो विमानस्थलमा निर्माण भएका पूर्वाधार बिग्रिने अवस्थामा पुगेका छन् । स्थानीय बासिन्दा भने कहिले जहाज आउँछ भनेर प्रतीक्षा गरेर बसेका छन् । सम्पूर्ण पूर्वाधार तयार भएर रङरोगन गरिसकिएको यो विमानस्थल घुम्न आउने बढेका छन् ।
त्रिविको समस्या समाधान गर्न निर्देशन
सभामुख अग्निप्रसाद सापकोटाले त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा देखिएको समस्या समाधान गर्न सरकारलाई निर्देशन दिनुभएको छ। सोमबारको प्रतिनिधि सभा बैठकमा बोल्दै सांसदहरूले विद्यार्थीको तालाबन्दीका कारण विश्वविद्यालय धराशायी बन्दै गएको र आन्दोलनकारीलाई सरकारले नै संरक्षण गरेको आरोप लगाएपछि सभामुख सापकोटाले सरकारलाई यस्तो निर्देशन दिनुभएको हो। विश्वविद्यालयमा भएको तालाबन्दीलगायतका विरोध कार्यक्रमले विश्वविद्यालयको शैक्षिक एवं पठनपाठन कार्य प्रभावित भएको विषयमा सांसदहरूले धारणा राख्नुभएको थियो। विश्वविद्यालय धराशयी भएको भन्ने विषयमा प्रतिनिधि सभाको गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको बताउँदै सभामुख सापकोटाले सरकारलाई दिनुभएको निर्देशनमा भनिएको छ, “यो समस्या शीघ्र समाधान गर्न नेपाल सरकारलाई निर्देश गर्दछु।”
चोलेन्द्रविरुद्धका प्रमाणबारे बारमा असन्तुष्टि
नेपाल बार एसोसिएसनले निलम्बित प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्रशमशेर जबराविरुद्ध महाभियोग सिफारिस समितिमा बुझाएका मुद्दाका विवरणलाई लिएर कानुन व्यवसायीबीच मतभेद देखिएको छ। छानबिन प्रयोजनका लागि जबराविरुद्धका प्रमाण भन्दै पेस गरेका मुद्दामा संलग्न कानुन व्यवसायीले बारको कदममा असन्तुष्टि जनाएका हुन्। जबराले मुद्दामार्फत अनियमितता गरेको भन्दै बारले प्रमाणका रूपमा ती विवरण पेस गरेको हो। तर केही विवरणमा पक्ष विपक्षको नाम उल्लेख भए पनि केहीमा भने विषयमात्र उल्लेख गरेको छ। नामै किटान गरेका विषयमा केही कानुन व्यवसायीले असन्तुष्टि जनाएका हुन्।
अटो दुर्घटनामा दुईजनाको मृत्यु, पाँच घाइते
सल्यानमा अटो दुर्घटना हुँदा दुई जनाको मृत्यु भएको छ भने पाँच जना घाइते भएका छन् ।
