बाघ नम्बर ३५५
गत हप्ताभरि विश्वका प्रमुख सञ्चारमाध्यममा नेपालले बाघको सङ्ख्या घोषणा गरेको सन्दर्भ जोडतोडका साथ उठ्यो । सर्वाेच्च शिखर सगरमाथा, शान्तिका दूत गौतम बुद्धलगायत केही कुराले बेलाबेला नेपालको सन्दर्भ विश्वको समाचार बजारमा आउने गरेको थियो । यो पटक भने नेपालले बाघको सङ्ख्या दोब्बर बनाएको समाचार संसारभरि छायो । यो दशकका शक्तिशाली व्यक्ति रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन, बेलायती राजकुमार ह्यारी, नेदरल्यान्डसका राजा विलेम अलेक्जेन्डर लगायतका व्यक्तिले नेपालले बाघको सङ्ख्या बढाएको भन्दै खुसी व्यक्त गरे । नेपालले बाघ संरक्षणमा प्राप्त गरेको सफलतालाई बधाई दिए । केही वर्षअघि बेलायती राजकुमार ह्यारीले बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जमा बाघको अनुगमन गर्न क्यामरा ट्रयापिङ कार्यको शुभारम्भ गर्नुभएको थियो ।
दुई मुलुकबीचको आपसी हितका विषयमा छलफल हुने
चीनका विदेशमन्त्री वाङ यीको मैत्रीपूर्ण निमन्त्रणामा परराष्ट्रमन्त्री डा. नारायण खड्का नेतृत्वको नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको चीन भ्रमणमा जाने मिति तय भएको छ ।
खोला पुर्न मतको राजनीति
‘यज्ञमती र चखुँचाखोलाको बाढी नियन्त्रणका लागि दीर्घकालीन योजना ल्याउने’ योजनासहित स्थानीय तह निर्वाचन–२०७४ मा बूढानीलकण्ठ नगरपालिका प्रमुख पदका उम्मेदवार उद्धव खरेल चुनावी अभियानमा होमिनुभयो। उहाँसँगै बूढानीलकण्ठ–१० का वडाध्यक्षका उम्मेदवार नवराज भट्टराई र १२ का वडाध्यक्ष शम्भुप्रसाद भट्टराईलाई पनि बाढीबाट आजित कपनवासीलाई लोभ्याउने ‘राम्रो’ योजना यही बन्यो।
कस्तो छान्ने ?
माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) पूरा गरेका विद्यार्थीका लागि कक्षा ११ मा विषय छनोट सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण हुने गर्छ । सही विषय छनोट गर्न नसक्दा भविष्य समस्याग्रस्त हुने भएकाले यसलाई गम्भीर रूपमा लिइनु पनि पर्छ । वर्तमान पाठ्यक्रम प्रणालीअनुसार कक्षा ९ देखि नै विषय छनोटको व्यवस्था छ । हुनुपर्ने त्यही हो । तथापि हामीले पुरानै परम्परालाई कायम राखेका छौँ । अर्थात् विज्ञान, व्यवस्थापन, मानविकी आदि सङ्कायगत रूपमा पढ्न खोज्छौँ । त्यही पढाइ रहेका छौँ ।
विज्ञान किन पढ्ने ?
राष्ट्रिय पाठ्यक्रम प्रारूप–२०७६ अनुसार माध्यमिक तह अर्थात् कक्षा ११ र १२ मा विज्ञान सङ्काय छैन । व्यवस्थापन वा शिक्षा वा मानविकी वा कानुन वा अन्य सङ्काय पनि छैन । पाठ्यक्रमको नयाँ संरचनाअनुसार एकलपथीय भनिएको छ । एकलपथीयमा विषय वा सङ्काय भन्ने हुँदैन । विभिन्न विषयको संयोजन रहन्छ । समाजमा अझै पनि विज्ञान कि अरू धार भन्ने चलन छ । चलनचल्तीमा त्यही मान्यता रहँदै आएको छ । भर्खरै एकलपथीय पद्धति अवलम्बन गरिएकाले त्यसमा अझै हामी अभ्यस्त हुन सकेका छैनौँ । अझै पनि हामीले विज्ञान वा व्यवस्थापन वा मानविकी विषय भन्ने गरेका छौँ । लामो समयदेखि यसलाई बोकेकाले यसो भन्नु स्वाभाविक पनि हो । विज्ञान पढ्न भौतिकशास्त्र, जीवशास्त्र, रसायनशास्त्र र गणितको संयोजन गरिन्छ अथवा विज्ञान नलिनेले आआफ्ना विषयको संयोजन गरिन्छ । अहिले पनि त्यो चलन यथावत् छ । व्यवहारमा एकलपथीयमा अझैसम्म गइएको छैन । जस्तो ए लेभलमा गरिएको छ । त्यहाँ विषय छनोट गरिन्छ तर यहाँ विषय छनोट छैन ।
युग व्यवस्थापनको
विषयमा उच्च शिक्षामा व्यवस्थापन विषय अध्ययन गर्न चाहने विद्यार्थीले कक्षा ११ देखि नै व्यवस्थापन समूहभित्र निर्धारण गरिएका विषय अध्ययन गर्नुपर्ने हुन्छ । व्यवस्थापन क्षेत्रमा काम गर्न चाहने, औद्योगिक क्षेत्रमा काम गर्न चाहने, बैङ्किङ क्षेत्रमा लाग्न चाहने, सीए भएर व्यवस्थापकीय नेतृत्वमा रहेर काम गर्न चाहने विद्यार्थीको लागि व्यवस्थापन धार महत्त्वपूर्ण रहन्छ । कक्षा १२ पूरा गर्नेमध्ये ६० प्रतिशत विद्यार्थी नेपालका शिक्षण संस्थामा स्नातक तहमा भर्ना हुने गरेका छन् । कक्षा १२ पूरा गरेकामध्ये ६० प्रतिशत विद्यार्थी व्यवस्थापनमा भर्ना हुने गर्छन् । त्यसैले पनि व्यवस्थापन विषयको महत्त्व बढी छ । विश्वव्यापी रूपमा हेर्ने हो भने पनि अहिलेको युग व्यवस्थापनको छ । स्नातक तहमा सूचनाप्रविधिमैत्री शैक्षिक कार्यक्रम छन् । जसले गर्दा भोलि व्यवस्थापनकै विद्यार्थी पनि सूचना प्रविधिका क्षेत्रमा पनि रहेर काम गर्न सक्ने हुन्छन् । अरू क्षेत्रमा पनि काम गर्न सक्ने भएकाले व्यवस्थापन शिक्षा विशेष महत्त्वप रहेको छ । भोलि विद्यार्थीको विशेषज्ञताको कुरा प्रमुख रहन्छ । मार्केटिङमा काम गर्ने हो कि फिल्डमा गएर काम गर्ने हो कि अकाउन्टिङमा काम गर्ने हो कि फाइनान्स क्षेत्रमा काम गर्ने हो कि ? विशेषज्ञताको क्षेत्र पनि धेरै छ । विविधीकरण भएकाले व्यवस्थापन शिक्षा एकदमै महत्त्व मानिएको छ । एसईई पूरा गरेका विद्यार्थी अहिले के पढ्ने भन्ने द्विविधामा रहे
निर्णय सही समयमा
कक्षा १२ का विद्यार्थी रोमेन्द्र केसी । उनी व्यवस्थापनका विद्यार्थी । एकलपथीय शिक्षा पद्धतिका कारण व्यवस्थापन विषयका भन्न मिल्दैन तर चलनचल्तीमा यही अभ्यास छ । उनी विज्ञान विषय लिएर कक्षा ११ मा भर्ना भएका थिए । एसईईमा खासै उत्कृष्ट ग्रेड प्वाइन्ट एभरेज (जीपीए) प्राप्त गरेका थिएनन् । तर रहरले विज्ञानतर्फ आकर्षित ग-यो । भर्ना भए । पढ्न थाले । बल्ल उनले आफ्नो क्षमता बुझे । तत्काल विषय परिवर्तन गर्ने निर्णय गरे । उनले भने, “घरपरिवारबाट पनि दबाब थियो । स्कुलका सहपाठी पनि विज्ञानमा भर्ना भएका थिए । त्यसैले मैले पनि विज्ञान छनोट गरेँ । पढ्न थालेपछि मेरो क्षमताले भ्याउँदैन भन्ने लाग्यो र हत्तपत्त विषय परिवर्तन गरेँ ।”
खोला मिचेर घर बनाउन नगरपालिकाकै स्वीकृति
काठमाडौँको बूढानीलकण्ठ नगरपालिकाले वडा नम्बर १० साततलेमा भवन निर्माणका लागि स्थानीय कामना उपाध्यायलाई २०७४ मङ्सिर १ गते इजाजत दियो । २०७७ साउन २४ गते नगरकै प्राविधिकको निरीक्षणमा स्वीकृत नक्साअनुसारै घर निर्माण सम्पन्नको प्रमाणपत्र दिइएको छ ।
नमुना विद्यालयकै नतिजा कमजोर
सरकारले नमुना घोषणा गरेर थप लगानी गरेको काठमाडौँका सामुदायिक विद्यालयका परीक्षार्थीले माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई)मा भने कमजोर प्रदर्शन गरेका छन् । एसईईमा काठमाडौँका सामुदायिक र संस्थागतसमेत जोड्दा विद्यालयको औसत नतिजा २.९३ जीपीए रहेको छ । जसमध्ये सामुदायिक विद्यालयको औसत जीपीए २.३२ तथा संस्थागत विद्यालयको ३.५ रहेको छ ।
पहुँचवालाको बलमा खोला पुरेर कल्भर्ट
दुई दशक अघिसम्म बर्खायाममा पानी परेपछि बढ्ने यज्ञमती र चखुँचा खोलाको पानीले काठमाडौँको बूढानीलकण्ठ नगरपालिका–१०, ११ र १२ कपनको फाँट सिञ्चित हुन्थ्यो। मध्य साउनमा रोपाइँ गर्न भ्याइनभ्याई हुन्थ्यो।
