पृथ्वी नै चिसो पार्ने त्यो ज्वालामुखी

सन् १८१५ अप्रिलमा इन्डोनेसियको माउन्ट तामबोरामा भएको ज्वालामुखी विस्फोटलाई अहिलेसम्मकै भयङ्कर मानिएको छ, ज्वालामुखीको ज्ञात इतिहासमा यत्तिको ठूलो विस्फोट भएको छैन । यस विस्फोटका कारण दक्षिणपूर्व एसियामा हजारौँ मानिसको ज्यान गएको थियो तथा पृथ्वीको सतहदेखि वायुमण्डलको दोस्रो तह ‘स्ट्राटस्फियर’ मा खरानीको घनघोर बादल मडारियो । खरानीको बादल जसै जसै विश्वमा फैलिन थाल्यो त्यसले सूर्यको प्रकाश नै छेक्यो । जसले गर्दा पृथ्वीको तापक्रम घट्न थाल्यो र करिब तीन डिग्री तापक्रम कम भयो । तापक्रम कम भएका कारण अर्को वर्ष मौसमको स्वरूपमा ठूलो फेरबदल हुन पुग्यो । भारतमा ताम्बोरा विस्फोटका कारणले गर्दा कतै सुक्खा त कतै बाढीले बङ्गालको खाडीको पारिस्थितिक प्रणाली नै परिवर्तित भयो । त्यस नौलो परिस्थितिले हैजाको नयाँ नस्ल विकास भई लाखौँ मानिसले ज्यान गुमाउनु परेको थियो । 

युरोपमा मुसलधारे वर्षा र निरन्तर अत्यधिक चिसोले अकाल पर्‍यो तथा सामाजिक अशान्ति मच्चियो । अमेरिकामा जुन महिनामै केही राज्यमा ठूलो हिमपात भई बालीनालीमा व्यापक क्षति भएर आर्थिक अवस्था डामाडोल भयो । न्यु इङ्ग्ल्यान्डका बासिन्दाले पछि १८१६ लाई उपनाम दिए ‘एट्टिन–हन्ड्रेड–एन्ड–फ्रोज–टु–डेथ’ । तर त्यो समस्या धेरैपछि आएर ‘ग्रीष्म ऋतुबिनाको वर्ष’ कहलियो । 

मौसमसम्बन्धी व्यवधानले केही असामान्य नतिजासमेत देखियो । जसको लाभ मानव समुदायलाई भयो । असामान्य मौसमको प्रभावले गर्दा युरोपमा घोडाको चारा धेरै वृद्धि भएको थियो । घोडा पाल्न नसकिने भएपछि जर्मनीका आविष्कारक कार्ल ड्रेइस साइकल बनाउन पे्ररित भएको विश्वास गरिन्छ । 

–युवामञ्च