बुट पोलिसदेखि राष्ट्रपतिसम्म

दक्षिण अमेरिकी मुलुक ब्राजिलमा वामपन्थी मजदुर नेता लुइज इनासियो लुला दा सिल्भा तेस्रो पटक सत्ताको नेतृत्वमा पुगेका छन् । गत अक्टोबर ३० मा भएको दोस्रो चरणको राष्ट्रपति निर्वाचनमा उनी निर्वाचित भएका थिए । 

दोस्रो चरणको निर्वाचनमा ७७ वर्षीय लुलाले ५०.८९ प्रतिशत मत पाएका थिए । उनीसँग पराजित घोर दक्षिणपन्थी राष्ट्रपति जायर बोल्सोनाराले ४९.११ प्रतिशत मत ल्याए । यस निर्वाचनलाई ब्राजिलभित्र मात्र नभएर विदेशमा समेत चासोपूर्वक हेरिएको थियो ।

लुला ब्राजिलका लोकप्रिय नेता हुन् । अत्यन्तै गरिब परिवारबाट सङ्घर्षशील जीवन बिताउँदै देशको सर्वोच्च पदमा पुग्ने उनको जीवन कथा मार्मिक छ । उनी यसअघि दुई पटक राष्ट्रपति हुँदा ब्राजिलले आर्थिक रूपमा निकै प्रगति गरेको थियो । लुलाको प्रशंसा नगर्ने बिरलै नेता थिए । 

अमेरिकाका पूर्वराष्ट्रपति बाराक ओबामाले उनी संसारकै सबैभन्दा लोकप्रिय राजनीतिज्ञ भनी प्रशंसा गरेका थिए ।     

लुलाको जन्म सन् १९४५ मा ब्राजिलको उत्तरपूर्वी सहर परन्यामबुल्कोमा भएको थियो । अत्यन्तै गरिब परिवारमा जन्मिएका उनलाई बिहान बेलुकाको छाक टार्नसमेत मुस्किल हुन्थ्यो । पेट पाल्न समस्या भएपछि लुला सात वर्षको हुँदा उनकी आमा सात छोराछोरी लिई राजधानी साओ पाउलोमा बसाइँ सरिन् । 

उनको परिवारले साओ पाउलोमा पनि चरम आर्थिक अभाव झेल्नु प-यो । पैसा नभएकै कारण सिल्भाले पाँच कक्षामै स्कुल जान छाडिदिए । परिवारको आर्थिक गर्जो टार्न सुरुमा उनले जुत्तामा पालिस लगाउने काम गरे । केही समयपछि लुलाले उद्योगमा मजदुरी गर्न थालेका थिए ।

१७ वर्षको हुँदा दुर्घटनामा परेर उनले देब्रे हातको औँला गुमाए । गरिबी, मजदुरी र अभावको जिन्दगी भोग्दाभोग्दै हुर्केका सिल्भाले २० वर्षको उमेरदेखि मजदुरका हक अधिकारका लागि लड्न सुरु गरेका थिए ।  

उनी सन् १९७५ मा स्टिल मजदुर सङ्घको अध्यक्ष बने । त्यतिबेला ब्राजिलमा सैनिक तानाशाहले सरकार चलाएका थिए । तानाशाह सरकारविरुद्ध उनले विभिन्न हड्ताल तथा प्रदर्शन आयोजना गरे । मजदुर नेताका रूपमा उदाइरहेका उनको तुलना त्यतिबेला पोल्यान्डका तत्कालीन नेता लेक वालेन्जासँग हुने गरेको थियो । नोबेल शान्ति पुरस्कार विजेता वालेन्जा पनि पोल्यान्डमा मजदुर नेता हुँदै राष्ट्रपति बनेका थिए । 

सन् १९८० मा लुलाले केही बुद्धिजीवी तथा कलाकारसँग मिलेर सैन्य शासनको विरोधका लागि मजदुर पार्टी गठन गरे । सन् १९८५ मा सैनिक तानाशाहको अन्त्य भएपछि उनी राष्ट्रपतिको दौडमा होमिए । ब्राजिलको शीर्ष पदमा पुग्ने दौडमा उनी तीन पटक असफल भएका थिए ।

सन् २००२ मा मात्र उनको सपना पूरा भयो । ५७ वर्षको उमेरमा उनी ब्राजिलको राष्ट्रपति निर्वाचित भए । उनको पहिलो कार्यकालमा ब्राजिलमा व्यापक आर्थिक सुधार भयो । गरिबी निवारण तथा सामाजिक कल्याणका क्षेत्रमा स्मरणयोग्य काम भए । दसाँै लाख मानिसले गरिबीबाट मुक्ति पाए ।  

उनले राम्रो काम गरेकाले सन् २००६ मा पनि जनताले उनलाई दोस्रो पटक राष्ट्रपति बनाए । उनको दोस्रो शासनकालमा ब्राजिलको पेट्रोलियम पदार्थ तथा पानीजहाज निर्माण कम्पनीको व्यापार फस्टाउँदा अर्थतन्त्रको आकारमा ब्राजिल संसारकै छैटौँ स्थानमा पुगेको थियो । ओलम्पिक तथा फुटबलको विश्वकपसमेत आयोजना भएका कारण मुलुकको प्रतिष्ठासमेत नयाँ उचाइमा पुग्यो । 

दुई पटक राष्ट्रपति बनी मुलुक र मुलुकवासीका लागि राम्रो काम गरेका लुलामाथि सन् २०१५ मा भ्रष्टाचारको मुद्दा लगाइयो ।  सार्वजनिक पूर्वाधार निर्माणका ठेकेदारसँग उनी र अन्य ठूला नेताले आर्थिक लाभ लिएको आरोप लाग्यो । ब्राजिलले सन् २०१५–२०१६ मा नराम्रो आर्थिक मन्दी बेहोर्नुप-यो । आर्थिक मन्दीलाई नै कारण देखाउँदै तत्कालीन राष्ट्रपति डिल्मा रुसेफमाथि महाअभियोग लगाइयो । लुलाले नै रुसेफलाई आफ्नो उत्तराधिकारी बनाएका थिए । 

रुसेफको बहिर्गमनपछि सन् २०१८ मा घोर दक्षिणपन्थी विचारधाराका जायर बोल्सोनारो राष्ट्रपति बने । उनी सत्तामा आएपछि लुलाविरुद्धको भ्रष्टाचार मुद्दाको छानबिनले तीव्रता पायो । सन् २०१७ मा उनलाई भ्रष्टाचार अभियोगमा जेल चलान गरिएका कारण सन् २०१८ को राष्ट्रपति निर्वाचनमा उनले उम्मेदवार बन्न पाएनन् । उनको मुद्दा ब्राजिलको सर्वोच्च अदालतसम्म पुग्यो । 

अभियोगलाई प्रमाणित हुने यथेष्ट प्रमाण प्राप्त नभएको भन्दै सर्वोच्च अदालतले उनको सजाय रद्ध गरिदियो । जेलबाट छुटेको १९ महिनापछि उनी तेस्रो पटक राष्ट्रपति निर्वाचित भए । निर्वाचनको परिणाम घोषणा भएपछि उनले मतदातालाई  भने, “विरोधीहरू मलाई ज्युँदै गाड्न चाहन्थे । तपाईंहरूको समर्थनले म फेरि राष्ट्र हाँक्न आइपुगेँ ।”

मुलुकको हस्तक्षेपकारी आर्थिक नीतिले बाहिरी लगानीकर्ता निरुत्साहित रहेको भन्दै उनले आर्थिक नीति सुधार गरेर वैदेशिक लगानी भित्र्याउने योजना अघि बढाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरे । बोल्सोनारोका पालामा घनाजङ्गल अमेजनमा १५ वर्षयताकै उच्च फडानी भएको भन्दै 

उनले अमेजनको साख फेरि फर्काउने दाबी गरेका छन् । सन् २०२१ को मध्यदेखि हालसम्म ब्राजिलको अर्थतन्त्र मुद्रास्फ्रीतिको कारण नराम्रोसँग प्रभावित छ । लुलाले त्यसलाई सुधार गर्दै भोकमरी तथा बेरोजगारी समस्यालाई अन्त्य गर्ने  दृढता पनि व्यक्त गरेका छन् । खासगरी वातावरण अभियानकर्मीहरूले बोल्सोनारोले चुनाव जिते अर्को चार वर्षमा अमेजन जङ्गलको थप विनाश हुने भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका थिए ।

पछिल्ला मत सर्वेक्षणहरूमा सुरुदेखि नै लुलाले जित्ने प्रक्षेपण थियो । तर पहिलो चरणमा उनको अग्रता सोचिएभन्दा निकै साँघुरो देखिएपछि ब्राजिलमा धेरैले प्रक्षेपणको विश्वसनीयतामा शङ्का गर्न थालेका थिए । 

जेहोस् तिक्ततापूर्ण चुनावी अभियानपछि उनले शान्ति र एकताको आह्वान गरेका छन् । उनको जितले ब्राजिलको सबैभन्दा उग्र दक्षिणपन्थी सरकारको अन्त्य गरेको छ ।

पराजित राष्ट्रपति बोल्सोनारोको शासनकाल ब्राजिलका लागि अभिशापसिद्ध भयो । उनको गलत नीतिले ठूलो वन विनाश भयो भने कोभिड सर्वमहामारीका बेला सरकारको लापरबाहीका कारण छ लाख ८५ हजार मानिसको ज्यान गयो । जसले गर्दा उनीप्रति जनविश्वास गुम्दै गएको थियो । 

लामो समय पोचुर्गलको उपनिवेश रहेको ब्राजिलले निरङ्कुश सैनिक शासनसमेत भोगेर सन् १९८५ देखि नागरिक सरकार पाएको हो । करिब २१ करोड जनसङ्ख्या रहेको यो मुलुक ८० लाख ५५ हजार वर्ग किलोमिटरमा फैलिएको छ । यहाँका जनताको औसत आयु पुरुषको ७२ र महिलाको ७९ वर्ष छ । 

पोर्चुगेली मुख्य भाषा रहेको ब्राजिलको मुख्य धर्म इसाई हो । जैविक विविधताले भरिपूर्ण यो मुलुक पनि जलवायु परिवर्तनको खतरामा परेको छ । जलवायु परिवर्तनको असर कम गर्न तत्काल नीतिगत र व्यावहारिक सुधार गर्नुपर्ने भएको छ । निर्वाचित राष्ट्रपति लुलाले यसैलाई नै आफ्नो पहिलो एजेन्डा बनाएका छन् ।