दार्शनिक ब्रुस ली
साथीहरू तपाईहरूले ब्रुस लीको नाम सुन्नुभएकै होला । उहाँ एक उत्कृष्ट खेलाडी, दार्शनिक र हामीजस्ता साना बालबालिकाको जीवनमा प्रेरणाका स्रोत पनि हुन् । उहाँको जन्म संयुक्त राज्य अमेरिकामा भएको थियो । सन् २०२० मा ब्रुस लीलाई समर्पित गर्दै चलचित्र पनि बनाइएको थियो । ब्रुस ली धेरैका लागि प्रेरणा थिए । उहाँको बाल्यकाल अति नै प्रेरणादायी छ । म पनि तेक्वान्दोमा सामेल हुन प्रेरित भएँ ।
प्रख्यात सहर जयपुर
कतिपय साथीहरूलाई NCC का बारेमा थाहा नहुन पनि सक्छ । NCC भनेको ल्बतष्यलबNational Cadet Corps हो । यसलाई नेपालीमा ‘राष्ट्रिय सेवा दल’ भनिन्छ । नेपाल सरकारले यसको सञ्चालनको जिम्मा नेपाली सेनालाई दिएको छ । यसमा सैनिक सेवाको आधारभूत तालिम तथा ज्ञान प्रदान गरिन्छ । यस्तो तालिमको अवसर देशभरिका सबै विद्यालयमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीले पाउँदैनन् । म अध्ययनरत विद्यालय (वागीश्वरी मावि च्याह्मासिंह, भक्तपुर) NCC का लागि छनोट भएको हुँदा मैले गत वर्ष नै आफ्नै विद्यालयको प्राङ्गणमा सञ्चालित ३५ दिने तालिम लिने अवसर पाएको थिएँ ।
मैले बनाएको ‘टेबल ल्याम्प’
साथीहरू, माघ महिनामा मेरो स्कुलमा बृहत् शैक्षिक प्रदर्शनी भयो । कक्षा ४ देखि ९ सम्मका विद्यार्थीले आफूले रुचाएको जानेको विषयमा आफ्ना कला प्रदर्शन गरेका थिए । मैले पनि यस्ता प्रदर्शनीमा पहिलो चोटि भाग लिएको थिएँ । योभन्दा अगाडि हुने प्रदर्शनीमा म सानै त थिएँ नि । म र मेरा साथीहरू मिलेर टेबल ल्याम्प, अनि ब्याट्रीबाट बल्ने बत्ती बनायौँ । थाहा छ, मलाई ब्याट्री र मोटरको प्रयोग गरेर यस्ता विभिन्न नमुना बनाउन औधी मनपर्छ । सबै गरेर डेढ सयभन्दा बढी विभिन्न प्रकारका नमुना प्रदर्शनीमा राखिएका थिए । जसमा मलाई सबैभन्दा मन परेका घास काट्ने मेसिन, बौद्धको नमुना, सोलारबाट बत्ती बलेको, ज्वालामुखी निस्केको, सडक दुर्घटना हुनबाट बचाउने सेन्सरजस्ता थिए । स्मार्ट डस्टबिन त झनै अचम्मको थियो ।
हुरीबतासको सम्झना
चैत मासको सुक्खा खडेरी परेको थियो । जताततै धुलो उडिरहेको थियो । विद्यालयको वार्षिक परीक्षा सकिएपछि बिदाको समय बिताउन म गाउँ गएको थिएँ । तराईका फाँटमा आँपका बोटहरू हाँगा–हाँगा लच्काएर फुलेका थिए । एक दिन साँझको लगभग ५ बजेको समय थियो । ठूलो हुरीबतास आउँछ कि भन्दै डर लाग्न थालेको थियो ।
सानेको जन्मदिन
सानेको जन्मदिन थियो । ऊ हजुर आमाको पर्खाइमा बसेको थियो । “मैले त ठ्याक्कै ५ः०० बजे आउनुहोला भनेर भनेको थिएँ । बिर्सिनुभयो कि ।” उसले मनमनै प्रश्न ग¥यो । केही बेर पर्खंदा पनि हजुरआमा आउने कुनै सङ्केत सानेले देखेन । साने आत्तियो । हजुरआमा बाटैमा हराउनुभयो कि भनेर साने हजुरआमालाई खोज्न गयोे । “ए बाबु, एकैछिन धैर्य गर, आइहाल्नु हुन्छ ।” आमाले पछाडिबाट भन्दा पनि उसले नसुनेको जस्तो ग¥यो । ईश्वरी फुपूले त थाहा भएन भन्नुभयो । प्रकाश दाइले भर्खर सुनीलको घरमा हजुरआमा गएको दाबी ग¥यो । सुनीलले “हजुरआमालाई भेट्न त भेटेको थिए तर उहाँ बुवासँग छोटो कुराकानी गरेर गइहाल्नुभयो” भन्यो ।
टुँडिखेल घोडेजात्राको महिमा
भाइबहिनीहरू, नेपालमा धेरै वर्ष पहिले हरिदेव नाम भएका राजा थिए । उनका केशचन्द्र नाम भएका छोरा थिए । उनी कसैले भनेको केही नमान्ने जिद्दी स्वभावका बालक रहेछन् । उनी बराबर जुवा खेलिरहन्थे । जुवा खेल्ने ठाउँ थँबहिल (हाल ठमेल) थियो । एकदिन जुवा खेल्न जाँदा हारेछन् । रात पनि धेरै बितिसकेका कारण ठमेलमा बस्ने आफ्नो दिदीको घरमै गएर बसेछन् । जुवा खेल्ने लतले गर्दा केशचन्द्रले दिदीको घरबाट आफूले खाएको थाल नै चोरेर जुवा खेल्न हिँडे, त्यो पनि हारे । बेलुका घरमा आउँदा भाइले थाल चोरेर लगेको थाहा पाइन् ।
अब अर्को कक्षा (कविता)
वर्षभरि किताब पढेँ होमवर्क गरें, नट बनाएँ । नजानेका प्रश्न सोधें दिनैपिच्छे पाठ बुझाएँ ।
पुतली (कविता)
आहा कति राम्रो पुतली जहिल्यै उड्छ मेरै वरिपरि घाम होस् वा झरी घुम्छ दिनैभरि ।।
ऋतु (कविता)
छ भाइ ऋतुको नाम सम्झ शरद्पछि आउँछ हेमन्त । वसन्त ऋतु जब तिमी आउँछौ आँकुरा मुना पालुवा पलाउँछौ ।
नेपाली हुँ वीर (कविता)
नेपाल हो घर मेरो हिमाल हो शिर, देशको सान बढाउने नेपाली हुँ वीर । हेर साथी आकाशमा बादलको घेरा, बादलभित्र झिलिमिली चन्द्रमाको डेरा ।
कुकुर (कविता)
हाम्रो घरको पाले यो साहै्र राम्रो खाले यो भुक्छ अरू सबैलाई नचिनेको मान्छेलाई ।।१।।
आमाको माया (कविता)
टन्टलापुर घाममा टुक्र्याइरहन्छौ ढुङ्गा बनाउँछौै पहाड जत्रै गिट्टीको थुप्रो गिट्टीकै आकारमा उठ्ने गरी ठेला । डोकोको पिँधबाट झार्दै साउने झरी बिताइदिन्छौ बर्सात बालुवा ओसारी–ओसारी ।
“...अनि देशकै उत्कृष्ट विद्यालय बन्यो”
भाइबहिनीहरू, यस पटक तपाईंहरूलाई नेपालकै उत्कृष्ट विद्यालयमध्ये एक विद्यालयका बारेमा जानकारी दिँदै छौँ । देशकै मध्यभागमा रहेको भरतपुर महानगरपालिका–१० स्थित नारायणी उच्च माध्यमिक विद्यालय । यो स्कुल अहिले देशकै नमुना विद्यालय हो ।
धावक बन्ने रिकजनाको सपना
‘भविष्यमा राम्रो खेलाडी बनेर चिनिने मेरो लक्ष्य छ । उत्कृष्ट धावक बनेर राष्ट्रिय रूपमा परिचित हुने मेरो सपना हो’ । मुनासँगको कुराकानीमा रिकजना माझीले भनिन । म्याग्दीको मंगला गाउँपालिका–५, पोककी रिकजना मङ्गला माविको कक्षा ८ मा अध्ययनरत छिन । खेलकुदका साथै उनी पढाइमा पनि अब्बल छन् । हामीले कतै देखेका हुन्छौँ भीर पहरामा पनि राम्रो फूल फुलेको हुन्छ । दुई ढुङ्गाको बीचबाट उम्रिएको बिरुवा सङ्घर्ष गरेर उर्किएको हुन्छ । यस्तै उदाहरण हुन रिकजना । उनी लाखौँ बालबालिकाका लागि एउटा प्रेरणाको स्रोत हुन सक्छिन् ।
प्रजातन्त्र दिवस ‘सम्झनै पर्ने साथ’
फागुनको महिना । देश र जनताले सम्झने दिनमा पर्दछ– ७ गते । वि.सं. २००७, फागुन ७ लाई नेपालले ऐतहासिक दिनका रूपमा लिने गरेको छ । यो दिनलाई ऐतिहासिक दिन अर्थात् ‘प्रजातन्त्र दिवस’ भनेर मनाउँदै आएका पनि छौँ । र, यो दिनलाई किन सम्झन्छौँ त ? हामीले सुनेका छौँ– ‘नेपालमा १०४ वर्षसम्म राणा शासन चलेको थियो ।’ हामीले राणा